Rèn đọc diễn cảm cho học sinh qua phân môn tập đọc lớp 4 5

Sáng kiến kinh nghiệm

Rèn đọc diễn cảm cho học
sinh qua phân môn Tập
đọc lớp 4 -5


ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong những năm gần đây, vấn đề đổi mới phương pháp dạy học ở
Tiểu học đã được các nhà nghiên cứu, cán bộ quản lí chỉ đạo cũng như
giáo viên trực tiếp giảng dạy đặc biệt quan tâm.
Đổi mới phương pháp dạy học có thể hiểu tìm con đường ngắn nhất để đạt
chất lượng và hiệu quả cao. Con đường này không có sẵn, không bằng
phẳng mà đầy chông gai, khúc khuỷu, gập ghềnh với sự đan xen giữa cái
chung và cái riêng, cái cũ và cái mới. Vì vậy, đổi mới phương pháp dạy
học (PPDH) bao gồm cả hai mặt: Phải đưa vào các PPDH mới đồng thời
đồng thời tích cực phát huy những ưu điểm của PPDH truyền thống. Lý
luận dạy học đã khẳng định không có phương pháp vạn năng, đặc biệt
trong lĩnh vực giáo dục, yếu tố kinh nghiệm và sự kế thừa thể hiện khá
đậm nét (thuyết trình , vấn đáp là những phương pháp rất xưa cũ nhưng
hiện tại vẫ được sử dụng trong các tiết dạy với mức độ đậm nhạt khác
nhau). Đổi mới PPDH là sự kết hợp nhuần nhuyễn sáng tạo giữa kinh
nghiệm của giáo viên với những yếu tố mới của PPDH hiện đại. Với cách
nhìn từ phương pháp mới, giáo viên có thể thực hiện việc cải tiến PPDH
nói chung và môn Tiếng Việt lớp 5 nói riêng nhằm gây hứng thú học tập,
tạo niềm tin, niềm vui bằng sự hình thành và phát triển ở học sinh các kĩ
năng sử dụng Tiếng Việt: nghe, nói, đọc, viết để học sinh giao tiếp. Thông
qua việc dạy Tiếng Việt góp phần rèn luyện thao tác tư duy.
Tiếng Việt là tiếng ghi âm, nghĩa là viết như thế nào thì đọc như thế
ấy, có đọc được thì mới hiểu được nội dung. Vì thế phân môn Tập đọc có
vị trí đặc biệt trong chương trình Tiểu học. Nó đảm nhiệm việc hình thành

và phát triển cho học sinh kĩ năng đọc, một kĩ năng quan trọng hàng đầu
của học sinhTiểu học đồng thời làm cơ sở, nền móng cho mọi sự phát
triển. Đọc trở thành nhiệm vụ cấp thiết của mỗi người đi học. Biết đọc con
người đã nhân khả năng tiếp nhận lên nhiều lần, từ đây họ biết tìm hiểu,
đánh giá cuộc sống, nhận thức các mối quan hệ tự nhiên, xã hội.
1


Nhờ đọc mà con người bày tỏ ý kiến của mình. Từ đó con người có
điều kiện tự học và hiểu biết các môn học khác. Như vậy có thể khẳng định
rằng đọc là cầu nối của mọi tri thức, của mọi môn học. Đọc chính là học,
học nữa, học mãi, đọc để tự học, học cả đời. Bởi vậy dạy cho học sinh biết
đọc, đọc đúng, đọc hiểu và đọc diễn cảm là một việc làm cần thiết và có ý
nghĩa rất quan trọng.
Trong thực tế hiện nay, ở trường Tiểu học việc dạy đọc, bên cạnh
những thành công, còn nhiều hạn chế. Học sinh của chúng ta chưa đọc
được như mong muốn, kết quả đọc của các em chưa đáp ứng được yêu cầu
của việc hình thành kĩ năng đọc. Các giờ Tập đọc thì hầu như học sinh chỉ
mới biết đọc đúng, đọc trơn, số lượng học sinh biết đọc diễn cảm tốt còn
rất hữu hạn. Giáo viên tiểu học còn lúng túng khi dạy Tập đọc đồng thời
những phương pháp cụ thể hướng dẫn rèn đọc diễn cảm cho học sinh Tiểu
học cũng rất ít được quan tâm.
Vậy để giúp học sinh đọc đúng, đọc diễn cảm, hiểu và cảm thụ được
bài văn, bài thơ thì đòi hỏi người giáo viên phải đổi mới phương pháp dạy
học theo định hướng mới đó là “Mọi học sinh đều phải tích cực tham gia
vào hoạt động học tập”.
Do đó với mong muốn làm thế nào để chất lượng đọc đúng, đọc diễn
cảm của học sinh lớp 5 ngày càng nâng cao, tôi đã chọn đề tài “ Rèn đọc
diễn cảm cho học sinh lớp 5” làm đề tài nghiên cứu.
I.2. Môc ®Ých nghiªn cøu

Thông qua đề tài này, tôi mong muốn được góp phần vµo viÖc d¹y
nâng cao chất lượng giáo dục nói chung và chất lượng dạy - học môn
Tiếng việt nói riêng.
I.3. Thêi gian ®Þa ®iÓm nghiªn cøu
Trong thời gian hơn 8 tháng kể từ khi đăng kí đề tài (tháng 9/2009) đến
khi hoàn thành đề tài (tháng 5/2010) tôi đã thực hiện nghiên cứu tại líp 5A
I.4. Cơ sở thực tiễn
2


Qua quá trình giảng day nhiều năm ở trường tiểu học, tôi nhận thấy việc
rèn đọc diễn cảm cho học sinhtrong giờ học chiếm một vị trí rất quan trọng
đặc biệt đối với học sinh lớp 5.
Tìm hiểu về những thuận lợi và khó khăn trong việc rèn đọc diễn cảm
của học sinh lớp 5 qua giờ Tập đọc nói chung và lớp 5A trường tiểu học
An Sinh A nói riêng. Tôi thấy học sinh có nhiều điều kiện tốt giúp cho việc
rèn đọc có kết quả. Những điều kiện đó là về chương trình, trình độ học
sinh, sự quan tâm của gia đình, thầy cô và bạn bè. Mặc dù có thuận lợi như
vậy, thực tế tôi thấy khả năng đọc của học sinh không đồng đều, một số em
có khả năng đọc rất tốt chỉ là sau khi nghe giáo viên đọc mẫu và hướng
dẫn là các em có thể đọc khá đạt một tác phẩm. Song bên cạnh đó, có
những em có khả năng đọc còn hạn chế mặc dù đã được hướng dẫn tỉ mỉ.
Nguyên nhân tình trạng này có cả nguyên chủ quan và khách quan.
Nguyên nhân khách quan là do những lỗi sai chung của địa phương khi
phát âm và do phương pháp hướng dẫn của giáo viên, nên chưa phù hợp
với toàn bộ học sinh. Bên cạnh nguyên nhân, chính là nguyên nhân chủ
quan, từ phía học sinh các em chưa tích cực rèn luyện, chậm trong tiếp thu
kiến thức. Từ sự chênh lệch như vậy, với mục tiêu chung đặt ra đối với
giáo dục, là phát triển đồng bộ học sinh về các mặt. Trên cơ sở bồi dưỡng
những học sinh khá giỏi, khuyến khích quan tâm các học sinh yếu, giúp

các em đạt trình độ chung.
Từ những suy nghĩ như trên tôi quyết định chọn đề tài này đi vào “tôi
quyết định chọn đề tài nàyđi vào tìm hiểu việc rèn đọc diễn cảm cho học
sinh qua giờ tập đọc ở lớp 5”. Tìm ra phương pháp giảng dạy một cách tốt
nhất trong quá trình hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm và cảm thụ tác phẩm
văn học. Đưa các em thâm nhập vào thế giới kì diệu của ngôn ngữ văn
chương. Từ đó giáo dục cho các em cái hay, cái đẹp, bồi dưỡng những tinh
thần đúng đắn đối với thiên nhiên, đất nước con người.

3


II. PHẦN NỘI DUNG
II.1. Ch­¬ng I: Tæng quan
Trong thực tế giảng dạy của giáo viên cũng như việc học tập của học
sinh và kết quả khảo sát chất lượng đầu năm của trường, để đảm bảo cho
chất lượng cuối năm thực sự là những con số thật, tránh được hiện tượng
học sinh ngồi nhầm lớp và để học sinh có thể học tốt môn văn trong
chương trình Trung học cơ sở, tôi thấy việc đọc diễn cảm cho học sinh lớp
5 là thực sự cần thiết.
Mục tiêu cần đạt của môn Tập đọc lớp 5 là: hình thành và phát triển
ở học sinh các kĩ năng sử dụng Tiếng việt (nghe - nói - đọc - viết) để học
tập và giao tiếp trong môi trường hoạt động của lứa tuổi.
Thông qua việc dạy và học Tiếng việt góp phần rèn luyện các thao
tác của tư duy, kiến thức sơ giản về tự nhiên, về xã hội, văn hoá, văn học,
về con người trong nước và nước ngoài.
Bồi dưỡng tình yêu Tiếng việt và hình thành thói quen giữ gìn sự
trong sáng của Tiếng việt, góp phần hình thành nhân cách con người Việt
Nam x· hội chủ nghĩa.
Ở lớp 5, các mục tiêu của môn Tiếng việt được cụ thể hoá thành những yêu

cầu về kiến thức, kĩ năng đối với học sinh đó là các kĩ năng nghe - nói đọc - viết. Cụ thể nghiên cứu về đọc:
Biết cách đọc các loại văn bản hành chính, khoa học, báo chí, văn
học phù hợp với nội dung văn bản thể hiện được tình cảm, thái độ của tác
giả, giọng điệu của nhân vật thông qua giọng đọc.
Biết đọc thầm với tốc độ nhanh hơn học sinh lớp 4.

4


Biết cách xác định đại ý của bài, chia đoạn văn bản, nhận ra mối
quan hệ giữ các nhân vật, tình tiết trong bài, biết nhận xét về một số hình
ảnh, nhân vật trong các bài tập đọc có giá trị văn chương.
Xuất phát từ việc nhận thức về tầm quan trọng của việc rèn đọc diễn
cảm cho học sinh lớp 5 qua phân môn Tập đọc. Để chỉ đạo tốt công tác
giảng dạy phân môn Tập đọc của giáo viên tôi đã mạnh dạn tìm tòi, đề ra
kế hoạch " Rèn đọc diễn cảm cho học sinh qua phân môn Tập đọc "
II.1.2 . Cơ sở tâm sinh lí, đặc điểm tâm lí học sinh Tiểu học.
II.1.3. Cơ sở ngôn ngữ và văn học của việc dạy Tập đọc
II.1.4. Cơ sở giáo dục và phát triển
III. Chương II:
III. 1. Thực trạng của việc dạy học phân môn Tập đọc nói chung.
Phân môn Tập đọc có một nhiệm vụ rất quan trọng đối với học sinh
Tiểu học. Do đó, vấn đề dạy học phân môn Tập đọc hiện nay rất được chú
trọng. Có nhiều chuyên đề, phương pháp đặt ra nhằm đưa chất lượng đọc
của các em nâng lên. Nhưng nhìn chung chủ yếu chỉ tập trung đến các lớp
đầu cấp để làm sao các em đọc đúng, đọc trôi chảy là được. Còn ở các lớp
cuối cấp, giáo viên chỉ tập trung nhận xét cách đọc đúng, đọc trơn chứ
chưa có biện pháp cụ thể để dành cho việc luyện đọc diễn cảm.
III.2. Thực trạng dạy học phân môn Tập đọc lớp 5A ở trường Tiểu häc An
Sinh A huyÖn §«ng TriÒu.

Qua thực tế giảng dạy và nghiên cứu khảo sát chất lượng phân môn
Tập đọc của học sinh lớp 5, bản thân tôi nhận thấy: một số học sinh mới
chỉ ở mức độ đọc đúng, đọc trơn. Có em chẳng cần quan tâm mình có đọc
diễn cảm bài thơ, bài văn đó không mà chỉ đọc to, đọc nhanh là được.
Qua tìm hiểu tôi rút ra được một số nguyên nhân sau:
- Do cách phát âm theo phương ngữ, thường phát âm lệch chuẩn
viết, cụ thể các em thường mắc lỗi sau:

5


+ Các lỗi phụ âm đầu: l/n. Ví dụ: nổi lửa/ lổi lửa; nấu nướng/ lấu
lướng…
+ Các lỗi về thanh: Các em đọc còn nhầm lẫn giữa thanh ngã và
thanh sắc. Ví dụ: suy nghĩ/ suy nghí; nghĩ kĩ/ nghí kí…
+ Do các em chưa nắm vững cách ngắt hơi, nghỉ hơi, ngữ điệu,
chưa biết nhấn giọng, lên giọng hạ giọng những từ cần thiết.
+ Do các em lười đọc sách không chịu khó rèn đọc.
Nên ngay từ đầu năm học, trong phạm vi nghiên cứu, tôi đã thống kê
chất lượng đọc của học sinh lớp 5A như sau:
Bảng chất lượng khảo sát phân môn Tập đọc lớp 5A đầu năm
Tổng
Lớp

5A

số
HS
22

Số em đọc
chưa đạt yêu
cầu

Số em đọc đạt

Số em đọc

Số em đọc

trung bình

đúng, rõ ràng

diễn cảm tốt

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

4

18,2

5

22,7

8

36.3

5

22,8

III.3. Cơ sở tâm sinh lí, đặc điểm tâm lí học sinh Tiểu học.
Học sinh Tiểu học - con người với cấu tạo đầy đủ các bộ phận của
một cơ thể đang phát triển. Trong đó, cơ quan phát âm, ngôn ngữ phát triển
mạnh, phù hợp với sự tiếp nhận và thực hiện dễ dàng các hoạt động mới,
theo chức năng của chúng. Chức năng phát âm - Tập đọc.
Khả năng nhận thức, tư duy, tưởng tượng, tình cảm, trí nhớ và nhân
cách học sinh đang được hình thành, tiềm tàng khả năng phát triển và đang
phát triển.
Học sinh Tiểu học hồn nhiên, ngây thơ, trong sáng, hiếu động, tò
mò, thích hoạt động, khám phá thường độc lập, tự lực làm việc theo hứng
thú của mình.
Thầy cô là hình tượng mẫu mực nhất được trẻ tôn sùng nhất, mọi

điều trẻ đều nhất nhất nghe theo, sự phát triển nhân cách của học sinh Tiểu
6


học phụ thuộc phần lớn vào quá trình dạy học và giáo dục của thầy cô
trong nhà trường Tiểu học.
Dạy Tập đọc cho học sinh Tiểu học bước đầu đem đến sự vận động
khoa học cho não bộ và các cơ quan phát âm, ngôn ngữ, đem đến những
tinh hoa văn hoá, văn học nghệ thuật trong tâm hồn trẻ, rèn kĩ năng đọc,
hiểu, cảm thụ văn học, rèn luyện tình cảm đạo đức, ý chí, ý thức, hành
động đúng cho trẻ, phát triển khả năng học tập các môn khác, là điều kiện
phát triển toàn diện cho học sinh Tiểu học.
Nhân cách học sinh Tiểu học phát triển đúng đắn hay lệch lạc phụ
thuộc vào quá trình giáo dục của người thầy mà trong đó mà phương tiện
là nghe, nói, đọc, viết có được nhờ học Tập đọc. Dạy Tập đọc đặc biệt là
dạy đọc diễn cảm cho học sinh Tiểu học đòi hỏi người thầy phải có
phương pháp dạy học phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí của học sinh Tiểu
học, phù hợp với sự phát triển tiến bộ của khoa học, xã hội, đáp ứng như
cầu ham hiểu biết của học sinh Tiểu học và tăng cường giáo dục đạo đức,
nhân cách cho trẻ.
III. 4. Cơ sở ngôn ngữ và văn học của việc dạy Tập đọc
Ngôn ngữ học đã chỉ rõ những nội dung cụ thể về các vấn đề của ngôn
ngữ chữ viết, chính âm, chính tả, nghĩa của từ, câu ,đoạn, văn bản, ngữ
điệu, nhịp điệu, tình cảm ngôn ngữ. Đó là những vấn đề gắn bó với việc
dạy và học Tập đọc của thầy và trò bậc Tiểu học.
Văn học nghệ thuật, là tinh hoa của ngôn ngữ, là tình cảm đạo đức lý
tưởng tình yêu, nó có được nhờ cảm xúc của tâm hồn, nó làm cho tâm hồn
con người thêm phong phú và sâu sắc.
Dạy Tập đọc cho học sinh Tiểu học là dạy cho học sinh biết đọc
đúng tiếng, từ, câu, chữ, hiểu nội dung rồi đọc đúng ngữ điệu, nhịp điệu,

diễn cảm, cảm nhận được ý nghĩa tình cảm, có cảm xúc, biết tư duy, tưởng
tượng, hình thành ý thức tốt đẹp trong tâm hồn và có hành động đẹp, nghĩa
lsf học sinh biết chuẩn ngôn ngữ và hiểu biết cảm thụ văn học. Đây là một
7


ngh thut, ngh thut trong lao ng dy hc sỏng to ca ngi thy
Tiu hc. Dy Tp c s cng tinh t, cng sỏng to, cng hiu qu khi ta
nghiờn cu vn dng tt nhng thnh tu ca ngụn ng vn hc.
III.5. C s giỏo dc v phỏt trin
Tp c l mt phõn mụn thc hnh. Nhim v quan trng ca nú l
hỡnh thnh nng lc c cho hc sinh. Nng lc ú th hin 4 yờu cu:
c ỳng, c nhanh, c cú ý thc (c hiu) v c hay (c din cm).
Cn phi hiu k nng c cú nhiu mc , nhiu tng bc khỏc nhau.
u tiờn l gii mó ch - õm mt cỏch s b, tip theo c l phi
hiu c ngha ca t, tỡm c cỏc t, cõu chỡa khoỏ (cht, trng yu)
trong bi, bit túm tt ni dung ca on. Vi nhng bi vn bit phỏt hin
ra yu t vn v ỏnh giỏ c giỏ tr ca chỳng trong vic biu t ni
dung. Nh vy, bit c ng ngha vi k nng lm vic vi vn bn,
chim lnh c vn bn cỏc tng bc khỏc nhau.
* Qua vic iu tra trờn cho thy t l hc sinh c diễn cảm chim
22,8%. Như vậy t l hc sinh c din cm cũn thp. T lớ do trờn tụi
quyt nh nghiờn cu ti Rèn c din cm cho hc sinh lp 5.
õy l mt vic lm thit thc m trong mi giỏo viờn ng lp nh
chỳng ta bn khon, suy ngh nờn dy nh th no nõng cao hiu qu
cỏc gi dy trờn lp núi chung v dy c din cm cho hc sinh cui bc
Tiu hc núi riờng.
a cht lng c ỳng, c din cm cú s thay i, tụi xin
mnh dn a ra mt s bin phỏp sau:
IV. Các biện pháp nâng cao hiệu quả rèn đọc diễn cảm cho học sinh lớp

5.
IV.1. Hng dn hc sinh luyn c ỳng mt cỏch linh hot, khộo lộo.
Nh chỳng ta ó bit c din cm ch thc hin c trờn c s hc
sinh ó c ỳng v c lu loỏt. c ỳng khụng c tha, khụng sút
ting. c ỳng phi th hin c h thng ngụn ng õm chun, tc l
8


đọc đúng chính âm. Bởi vậy việc rèn cho học sinh luyện đọc đúng là khâu
đầu tiên của việc rèn đọc diễn cảm và đã thực hiện ở các lớp 1, 2, 3, 4. Đối
với học sinh lớp 5 thì việc luyện đọc đúng được rèn luyện như sau:
IV.1.1. Luyện đọc đúng:
- Trước khi tiến hành luyện đọc, chia văn bản thành các đoạn đọc
(đơn vị chia tạm thời, không phải bao giờ cũng đồng nhất với cách chia
đoạn theo bố cục của văn bản) mà giáo viên căn cứ vào trình độ đọc của
học sinh trong lớp để chia văn bản thành các đoạn, sao cho các đoạn không
quá dài hoặc quá chênh lệch nhau về chữ số, cách ngắt đoạn không quá chi
li, gây khó khăn cho học sinh đọc theo dõi và đọc nối tiếp.
- Dựa vào số đoạn, giáo viên chỉ định trước số học sinh thạm gia đọc
nối tiếp ở mỗi vòng đọc. Học sinh có thể đứng hoặc ngồi tại chỗ với tâm
thế sẵn sàng đọc nối tiếp.
- Để củng cố kĩ năng đọc trơn đã được rèn ở các lớp dưới, giáo viên
nên hướng dẫn học sinh đọc nối tiếp qua 3 vòng:
+ Vòng 1: Qua những học sinh đọc nối tiếp, giáo viên nghe và phát
hiện những hạn chế về cách phát âm, ngắt nghỉ, ngữ điệu câu, từ đó có
biện pháp hướng dẫn đối với cá nhân hoặc nhắc nhở chung đối với cả lớp
để học sinh đạt yêu cầu đọc đứng và đọc rành mạch.
+ Vòng 2: Học sinh đọc nối tiếp, kết hợp nắm nghĩa của từ được chú
giải trong SGK, nó có tác dụng góp phần nâng cao kĩ năng đọc hiểu (việc
tìm hiểu nghĩa từ có thể xen kẽ trong quá trìng đọc nối tiếp hoặc sau khi

đọc hết bài). Nếu học sinh đọc sai, giáo viên vẫn tiếp tục hướng dẫn, sửa
chữa.
+ Vòng 3: Học sinh đọc nối tiếp để giáo viên đánh giá sự tiến bộ,
tiếp tục hướng dẫn hoặc nhắc nhở.
Việc luyện đọc từng đoạn nối tiếp tạo điều kiện cho nhiều học sinh
được thực hành đọc. Qua thực hành mà học sinh được giáo viên chỉ dẫn,

9