LUẬN văn THẠC sĩ HOẠT ĐỘNG PHÁT HIỆN, điều TRA tội PHẠM cố ý làm TRÁI QUY ĐỊNH của NN về QUẢN lý KT gây hậu QUẢ NGHIÊM TRỌNG TRONG đầu tư xây DỰNG cơ bản ở LAI CHÂU

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Thực hiện đường lối đổi mới về phát triển kinh tế - xã hội của cả nước
nói chung, các tỉnh miền núi nói riêng, trong những năm qua Lai Châu được
sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đầu tư hàng ngàn tỷ đồng để phát triển kinh
tế - xã hội. Trong đó chiếm tỷ trọng không nhỏ là các nguồn vốn đầu tư xây
dựng cơ bản. Nhìn chung, hiệu quả đầu tư của các nguồn vốn đã đem lại sự
phát triển và tăng trưởng kinh tế của tỉnh, cụ thể như hệ thống cơ sở hạ tầng:
Điện, đường, trường, trạm ngày càng được cải thiện khang trang, hiện đại…
Bên cạnh những yếu tố tích cực, thì tình hình vi phạm pháp luật trong
đầu tư xây dựng nói chung, tội phạm cố ý làm trái quy định của nhà nước về
quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng trong xây dựng cơ bản trên địa bàn
tỉnh Lai Châu nói riêng xảy ra ngày càng nhiều, phương thức, thủ đoạn ngày
càng tinh vi, hậu quả tác hại ngày càng nghiêm trọng. Trong những năm qua
các cơ quan chức năng nói chung, lực lượng Cảnh sát kinh tế nay là lực lượng
Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ Cơng an Lai
Châu nói riêng đã phát hiện, điều tra nhiều vụ án cố ý làm trái quy định của
nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng trong đầu tư xây dựng
cơ bản, thu hồi cho ngân sách nhà nước hàng tỷ đồng, đưa hàng chục đối
tượng ra truy cứu trách nhiệm hình sự, góp phần đảm bảo an ninh chính trị trật tự an toàn xã hội trên địa bàn, từng bước nâng cao hiệu quả đầu tư trong
xây dựng cơ bản. Điển hình như: Vụ tham ơ, cố ý làm trái quy định của Nhà
nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng trong xây dựng tuyến
đường giao thông Nậm Pục- Pắc Ma thuộc Dự án phát triển kinh tế - xã hội
huyện Mường Tè; dự án xây dựng nhà máy nước thị xã Lai Châu nay là thành
phố Điện Biên Phủ…Tuy vậy, từ thực tiễn công tác phát hiện, điều tra tội
phạm này trong những năm qua cho thấy: kết quả phát hiện, điều tra, xử lý

2

của các cơ quan chức năng còn thấp, tỷ lệ tội phạm ẩn cịn cao. Hậu quả tiêu
cực của tình hình trên đã làm cho hàng tỷ đồng tiền vốn của nhà nước bị thất
thốt khó có khả năng thu hồi, chất lượng các cơng trình xây dựng trước mắt
cũng như lâu dài đều bị ảnh hưởng.
Tình hình trên do nhiều nguyên nhân khác nhau, trước hết là do tác
động từ mặt trái của nền kinh tế thị trường, sự yếu kém trong quản lý kinh tế,
những sơ hở và thiếu đồng bộ của hệ thống các văn bản pháp quy về quản lý,
kiểm tra, giám sát trong đầu tư xây dựng cơ bản. Bên cạnh đó vai trị của các
cơ quan chủ quản trong việc tuân thủ pháp luật và trách nhiệm cũng như đạo
đức nghề nghiệp của một số người làm cơng tác xây dựng cịn nhiều hạn chế.
Về mặt chủ quan, công tác phối hợp trong phát hiện, đấu tranh chống các vi
phạm pháp luật trong đầu tư xây dựng cơ bản nói chung, tội phạm cố ý làm
trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng
trong đầu tư xây dựng cơ bản của lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật
tự quản lý kinh tế và chức vụ Cơng an Lai Châu nói riêng với các cơ quan
chức năng chưa đáp ứng được thực tiễn tình hình. Trong khi đó là một tỉnh
mới được chia tách cịn khó khăn thiếu thốn về mọi mặt, nhất là cơ sở hạ tầng,
do đó trong những năm tới Lai Châu sẽ tiếp nhận một lượng vốn lớn của
Đảng, Nhà nước đầu tư để xây dựng cơ sở hạ tầng, đó là những điều kiện
thuận lợi cho xây dựng, phát triển kinh tế xã hội của tỉnh, song cùng với
những hạn chế nêu trên thì đó cũng là những cơ hội cho tội phạm tham nhũng
trong đầu tư xây dựng nói chung, tội phạm cố ý làm trái quy định của Nhà
nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng trong xây dựng cơ bản nói
riêng tích cực hoạt động.
Từ tình hình trên tơi chọn đề tài: "Hoạt động phát hiện, điều tra tội
phạm cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả
nghiêm trọng trong đầu tư xây dựng của lực lượng Cảnh sát điều tra tội
phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ Công an Lai Châu" làm đề tài

luận văn Thạc sĩ Luật học.


3

2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Hoạt động phát hiện tội phạm cố ý làm trái quy định của Nhà nước về
quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng trong đầu tư xây dựng cơ bản đang
là vấn đề bức xúc của tồn xã hội. Do đó, nhằm đạt hiệu quả cao trên lĩnh vực
phòng ngừa phát hiện, đấu tranh với loại tội phạm này đã có nhiều nhà khoa
học quan tâm nghiên cứu. Tuy nhiên, dưới các góc độ khác nhau các đề tài
mới chỉ tập trung nghiên cứu một số vấn đề có liên quan đến cơng tác đấu
tranh phòng chống tội phạm kinh tế trong lĩnh vực đầu tư xây dựng cơ bản nói
chung, dưới các dạng như: chuyên đề, tiểu luận môn học, luận văn cao học,
bài viết tạp chí, đề tài nghiên cứu …
Học viện Cảnh sát nhân dân đã có một số cơng trình luận văn cao học
nghiên cứu về tội cố ý làm trái nguyên tắc quản lý kinh tế của Nhà nước gây
hậu quả nghiêm trọng; hoạt động hỏi cung bị can về tội phạm này. Một số đề
tài đi sâu nghiên cứu công tác đấu tranh chống tham ô trong đầu tư xây dựng
cơ bản… Bộ (C15) cũng đã có một số đề tài nghiên cứu về xây dựng cơ bản.
Tuy nhiên, qua nghiên cứu cho thấy các cơng trình đó, mới chỉ đề cập đến
cơng tác điều tra, đấu tranh chống tham nhũng nói chung, các cơng trình đã
giải quyết được một số vấn đề lý luận và thực tiễn, về công tác đấu tranh
chống tội phạm cố ý làm trái ở những khía cạnh khác nhau, nhưng chưa có
cơng trình nào đề cập một cách sâu sắc, có hệ thống và toàn diện về hoạt động
phát hiện, điều tra tội phạm cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý
kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng, trong đầu tư xây dựng cơ bản. Ở địa bàn
Lai Châu đây là cơng trình nghiên cứu đầu tiên dưới dạng luận văn Thạc sĩ
luật học.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

- Mục đích nghiên cứu của luận văn là nghiên cứu một số vấn đề lý
luận và thực tiễn về phát hiện, điều tra tội phạm cố ý làm trái quy định của
Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng trong đầu tư xây dựng


4

cơ bản; về hoạt động của lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản
lý kinh tế và chức vụ Công an Lai Châu trong phát hiện, điều tra tội phạm cố
ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm
trọng trong đầu tư xây dựng cơ bản; rút ra những tồn tại, thiếu sót, xác định
nguyên nhân đồng thời đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả cơng
tác này.
- Để đạt được mục đích trên, luận văn tập trung giải quyết một số
nhiệm vụ sau:
+ Nghiên cứu những vấn đề lý luận về tội phạm cố ý làm trái quy định
của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng.
+ Nghiên cứu những vấn đề lý luận về đầu tư xây dựng cơ bản có liên
quan đến hoạt động phát hiện, điều tra tội phạm cố ý làm trái quy định của
Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng trong đầu tư xây dựng
cơ bản của lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và
chức vụ.
+ Nghiên cứu những vấn đề lý luận về hoạt động phát hiện, điều tra
tội phạm cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả
nghiêm trọng trong đầu tư xây dựng cơ bản của lực lượng Cảnh sát điều tra
tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ Cơng an Lai Châu.
+ Nghiên cứu tình hình tội phạm cố ý làm trái quy định của Nhà nước
về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng trong đầu tư xây dựng cơ bản ở
Lai Châu từ năm 2001 - 2006.
Từ đó rút ra những đặc điểm hình sự của tội phạm cố ý làm trái quy

định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng trong đầu tư
xây dựng cơ bản ở Lai Châu.
+ Nghiên cứu thực trạng tình hình hoạt động phát hiện, điều tra tội
phạm cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế, gây hậu quả


5

nghiêm trọng trong đầu tư xây dựng cơ bản ở Lai Châu của lực lượng Cảnh
sát điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ. Trên cơ sở đó rút ra
những tồn tại, hạn chế, thiếu sót trong hoạt động phát hiện, điều tra tội phạm
này và nguyên nhân của những tồn tại, thiếu sót đó.
+ Đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm góp phần nâng cao hiệu quả
hoạt động phát hiện, điều tra tội phạm cố ý làm trái quy định của Nhà nước về
quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng trong đầu tư xây dựng cơ bản theo
chức năng của lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh tế
và chức vụ Công an Lai Châu.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu
Đề tài luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề sau:
Lý luận và thực tiễn hoạt động phát hiện, điều tra tội phạm cố ý làm
trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng
trong đầu tư xây dựng cơ bản của lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật
tự quản lý kinh tế và chức vụ Công an Lai Châu.
* Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu đề tài luận văn được giới hạn trong các vấn đề lý
luận và thực tiễn, hoạt động phát hiện, điều tra tội phạm cố ý làm trái quy
định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng trong đầu tư
xây dựng (cơ sở hạ tầng) của lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự
quản lý kinh tế và chức vụ Công an Lai Châu từ năm 2001 đến nay.

5. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận khoa học chủ
nghĩa Mác - Lênin và quan điểm đường lối chủ trương chính sách của Đảng,
pháp luật của Nhà nước về đấu tranh phòng, chống tội phạm.


6

Trong q trình thực hiện luận văn, tác giả cịn vận dụng các phương
pháp nghiên cứu cụ thể khác như:
Khảo sát, thống kê, phân tích, tổng hợp, so sánh đánh giá, tổng kết
kinh nghiệm, tọa đàm, chuyên gia tư vấn, điều tra xã hội học…
6. Ý nghĩa và những vấn đề mới của đề tài
- Đề tài nghiên cứu sẽ góp phần hồn thiện lý luận về tội phạm cố ý
làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng
trong đầu tư xây dựng và hoạt động phát hiện, điều tra của lực lượng Cảnh sát
điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ Công an Lai Châu.
- Những đề xuất trong luận văn có thể giúp cho việc hoàn thiện các
chủ trương, các giải pháp chống thất thoát trong đầu tư xây dựng nhất là trong
phát hiện, điều tra tội phạm cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý
kinh tế trong đầu tư xây dựng (cơ sở hạ tầng) trên địa bàn Lai Châu hiện nay
cũng như trong thời gian tới.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các tài liệu tham khảo, nội
dung gồm 3 chương và 10 tiết.


7

Chương 1

NHẬN THỨC VỀ HOẠT ĐỘNG PHÁT HIỆN, ĐIỀU TRA TỘI PHẠM
CỐ Ý LÀM TRÁI QUY ĐỊNH CỦA NHÀ NƯỚC VỀ QUẢN LÝ KINH TẾ
GÂY HẬU QUẢ NGHIÊM TRỌNG TRONG ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CỦA
LỰC LƯỢNG CẢNH SÁT ĐIỀU TRA TỘI PHẠM VỀ TRẬT TỰ
QUẢN LÝ KINH TẾ VÀ CHỨC VỤ CÔNG AN LAI CHÂU

1.1. Nhận thức về tội phạm cố ý làm trái quy định của Nhà nước về
quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng trong đầu tư xây dựng cơ bản
1.1.1. Một số vấn đề khái quát về đầu tư xây dựng cơ bản ở Việt Nam
Nghiên cứu các văn bản pháp luật về quản lý đầu tư xây dựng chúng
ta thấy rằng: Đầu tư và xây dựng là hai phạm trù khác nhau nhưng có quan hệ
gắn bó với nhau.
Đầu tư là việc bỏ vốn để tạo mới, mở rộng hoặc cải tạo những cơ sở
vật chất nhất định nhằm đạt được sự tăng trưởng về số lượng hoặc duy trì, cải
tiến, nâng cao chất lượng của sản phẩm hoặc dịch vụ trong khoảng thời gian
xác định.
Xây dựng là việc sử dụng vốn để tạo mới các cơng trình phục vụ cho
các hoạt động kinh tế - xã hội như: cầu, đường, nhà máy, xí nghiệp, cơng
trình thủy lợi, trường học, bệnh viện …
Như vậy, đầu tư xây dựng cơ bản là toàn bộ quá trình sử dụng các
nguồn vốn gắn với quá trình xây dựng các cơng trình xây dựng các cơng trình
phục vụ cho sản xuất, kinh doanh và cho các hoạt động khác của nền kinh tế
xã hội, nó được tiến hành theo trình tự thống nhất rất chặt chẽ từ lập dự án,
khảo sát, thiết kế, đấu thầu, thi công, nghiệm thu thanh tốn và đưa cơng trình
vào khai thác sử dụng. Tất cả các giai đoạn này đều có mối quan hệ chặt chẽ
với nhau. Nghiên cứu các mối quan hệ đó có ý nghĩa rất quan trọng đối với


8

cơng tác phịng ngừa, đấu tranh chống tội phạm kinh tế nói chung và hoạt
động, phát hiện, điều tra tội phạm cố ý làm trái nguyên tắc quản lý kinh tế của
Nhà nước gây hậu quả nghiêm trọng trong đầu tư xây dựng cơ bản của lực
lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ Cơng
an tỉnh Lai Châu nói riêng. Vì mỗi khi có vụ án cố ý làm trái nguyên tắc quản
lý kinh tế của Nhà nước gây hậu quả nghiêm trọng trong lĩnh vực đầu tư xây
dựng cơ bản xảy ra, việc xác định những mối liên hệ giữa các giai đoạn của
quá trình đầu tư xây dựng với quá trình diễn biến của hành động cố ý làm trái
là rất quan trọng.
Mặt khác đầu tư xây dựng là lĩnh vực kinh tế có những đặc điểm đặc
thù. Vì vậy trong hoạt động phát hiện, điều tra tội phạm cố ý làm trái nguyên
tắc quản lý kinh tế của Nhà nước gây hậu quả nghiêm trọng trong lĩnh vực
đầu tư xây dựng, lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh
tế và chức vụ phải nắm vững những đặc điểm, đặc trưng của lĩnh vực này.
Trong đó cần chú ý những đặc điểm cơ bản sau:
- Vốn đầu tư cho xây dựng rất lớn, đặc biệt là vốn đầu tư cho các cơng
trình trọng điểm.
Hàng năm Nhà nước đầu tư cho Lai Châu hàng trăm tỷ đồng cho xây
dựng cơ bản, các cơng trình trọng điểm về giao thơng, thủy lợi… có cơng
trình hàng chục tỷ đồng. Nguồn vốn đầu tư xây dựng thường chiếm tỷ trọng
lớn và được huy động từ nhiều nguồn khác nhau. Trong đó, chủ yếu là nguồn
vốn từ ngân sách Nhà nước.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy trong quá trình quản lý nguồn vốn đầu tư
xây dựng cơ bản cả nước nói chung, tỉnh Lai Châu nói riêng cịn bộc lộ nhiều
sơ hở thiếu sót, lợi dụng vào những sơ hở, thiếu sót đó một số cán bộ thối
hóa, biến chất đã tìm mọi cách, dùng mọi thủ đoạn thơng đồng, móc ngoặc,
cấu kết với nhau để thực hiện hành vi cố ý làm trái nguyên tắc quản lý kinh tế
của Nhà nước gây hậu quả nghiêm trọng trong lĩnh vực đầu tư cho các công

9

trình hiện nay. Theo kết quả thống kê báo cáo của Thanh tra Nhà nước cho
biết, riêng số tài sản thiệt hại do hành vi cố ý làm trái gây ra trong đầu tư xây
dựng cả nước, trong hai năm 2004- 2005 là 2.034 tỷ đồng, tình trạng vi phạm
các quy định quản lý đầu tư xây dựng diễn ra phổ biến ở tất cả các khâu.
Trong đó: 40% số dự án, cơng trình vi phạm về trình tự thủ tục đầu tư xây
dựng; 30% dự án vi phạm quy chế đấu thầu; 35% vi phạm về thiết kế, kỹ
thuật thi công; 44,5% vi phạm về nghiệm thu; 47,15% vi phạm các quy định
về thanh quyết tốn cơng trình… Qua số liệu thống kê cho thấy tình trạng vi
phạm các quy định về quản lý đầu tư xây dựng là rất nghiêm trọng. Đó chính
là những lỗ hổng làm thất thốt vốn của Nhà nước. Do vậy, cần phải có biện
pháp khắc phục, nhằm hạn chế và từng bước xóa bỏ những tồn tại đó, để
nguồn vốn đầu tư xây dựng ngày càng hiệu quả, giảm thiểu thất thoát tài sản
Nhà nước con số đó đã một phần khẳng định tính chất nghiêm trọng của loại
tội phạm cố ý làm trái nguyên tắc quản lý kinh tế của Nhà nước gây hậu quả
nghiêm trọng diễn ra trong lĩnh vực đầu tư xây dựng. Và điều đó nói lên rằng,
cơng tác quản lý vốn đầu tư cho xây dựng của chúng ta cịn nhiều sơ hở. Mặt
khác, cơng tác phát hiện, điều tra loại tội phạm này của lực lượng Cảnh sát
điều tra tội phạm trật tự quản lý kinh tế và chức vụ chưa đạt hiệu quả cao.
- Vật tư thiết bị dùng cho xây dựng rất phong phú, đa dạng và dễ thay thế.
Hiện nay, thị trường vật tư, thiết bị dùng cho xây dựng rất phong phú
và đa dạng, gồm nhiều chủng loại khác nhau lại dễ thay thế, nhu cầu sử dụng
trong xã hội lớn và cũng dễ tiêu thụ. Hơn nữa, giá cả các loại vật tư, thiết bị
dùng trong xây dựng phần lớn phụ thuộc vào giá cả thị trường và thường biến
động, chính vì vậy cũng gây khó khăn cho việc quản lý, đặc biệt là quản lý
giá ở các vùng, vào các thời điểm khác nhau. Điều kiện bảo vệ an toàn cho tài
sản ở các cơng trình xây dựng cịn nhiều sơ hở, nhiều nơi kho tàng, bến bãi
không bảo đảm cho công tác bảo vệ tài sản. Lợi dụng vào những yếu tố trên
các đối tượng cố ý làm trái các nguyên tắc quản lý kinh tế của Nhà nước gây

hậu quả nghiêm trọng trong đầu tư xây dựng.


10

- Cơng trình xây dựng được triển khai thực hiện thường phải trải qua
nhiều khâu khác nhau và có liên quan mật thiết với nhau.
Các cơng trình xây dựng được tiến hành thường phải trải qua nhiều
khâu với những thủ tục phức tạp được gắn kết với nhau gồm: lập dự án, khảo
sát, thiết kế, thẩm định dự án, đấu thầu, giải phóng mặt bằng, thi cơng xây
dựng, nghiệm thu thanh tốn, đưa cơng trình vào khai thác sử dụng v.v…
- Thời gian xây dựng các cơng trình, đặc biệt là các cơng trình trọng
điểm thường kéo dài, nhiều đơn vị thi cơng.
Thời gian xây dựng các cơng trình lớn, các cơng trình trọng điểm
thường kéo dài, có những cơng trình hàng chục năm mới xây dựng xong, như
cơng trình thủy điện, có cơng trình trải dài hàng chục km, như các cơng trình
đường giao thơng. Có cơng trình vừa xây dựng vừa hoàn thiện bàn giao từng
phần, vừa xây dựng sử dụng đan xen, khó khăn cho thi cơng, khó khăn cho
bảo vệ tài sản và ảnh hưởng đến chất lượng cơng trình… hoặc có nhiều cơng
trình phải chia ra nhiều gói thầu khác nhau, với nhiều đơn vị thi cơng, điều đó
đã tạo ra những khó khăn như sự khác nhau về giá cả từng vùng, từng khu
vực, từng thời điểm… để các đối tượng lợi dụng cố ý làm trái nguyên tắc
quản lý kinh tế của Nhà nước gây hậu quả nghiêm trọng trong đầu tư xây
dựng.
- Sản phẩm của quá trình xây dựng là loại sản phẩm đặc biệt, cố định
rất khó khăn đánh giá chất lượng.
Việc xây dựng các cơng trình bao gồm nhiều phương thức thi công khác
nhau. Mặt khác, sản phẩm xây dựng là loại sản phẩm kiên cố, được xây dựng ở
mọi địa hình khác nhau có cơng trình nằm sâu dưới lịng đất, dưới mặt nước
hàng chục mét, chính vì vậy rất khó khăn cho cơng tác kiểm tra đánh giá chất

lượng.
Do đó khi có tội phạm cố ý làm trái trong đầu tư xây dựng xảy ra thì
việc phát hiện, thu thập, xác định chứng cứ phạm tội trong quá trình điều tra


11

cũng khó khăn. Đây là một trong những đặc điểm của lĩnh vực xây dựng mà
tội phạm cố ý làm trái thường lợi dụng hoạt động.
Trên đây là một số đặc điểm cơ bản có tính đặc thù của lĩnh vực đầu
tư xây dựng có liên quan đến cơng tác phát hiện, điều tra tội phạm cố ý làm
trái nguyên tắc quản lý kinh tế của Nhà nước, gây hậu quả nghiêm trọng trong
đầu tư xây dựng cơ bản. Đòi hỏi lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm trật tự
quản lý kinh tế và chức vụ phải nắm được để chủ động có biện pháp phịng
ngừa, đấu tranh có hiệu quả với loại tội phạm này.
1.1.2. Khái niệm tội phạm cố ý làm trái quy định của Nhà nước về
quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng trong đầu tư xây dựng cơ bản.
Ngày 21/10/1970 Ủy ban thường vụ Quốc hội nước Việt Nam dân chủ
cộng hòa đã thông qua pháp lệnh "Trừng trị các tội xâm phạm tài sản xã hội
chủ nghĩa". Điều 12 pháp lệnh này quy định: tội cố ý làm trái nguyên tắc chính
sách, chế độ, thể lệ về kinh tế tài chính gây thiệt hại đến tài sản xã hội chủ
nghĩa. Trong đó, cấu thành cơ bản quy định: kẻ nào lợi dụng chức vụ, quyền
hạn cố ý làm trái nguyên tắc, chính sách, chế độ và thể lệ về kinh tế, tài chính,
gây thiệt hại đến tài sản xã hội chủ nghĩa thì bị phạt từ 6 tháng đến 7 năm.
Mục đích tư lợi không phải là dấu hiệu bắt buộc của tội phạm, hình
phạt cao nhất của tội này là 20 năm tù trong trường hợp gây hậu quả đặc biệt
nghiêm trọng.
Pháp lệnh này được thực thi trong thời gian từ năm 1970 đến năm
1985. Ngày 09/7/1985 Hội đồng Nhà nước, nước cộng hịa xã hội chủ nghĩa
Việt Nam cơng bố Bộ luật hình sự năm 1985 quy định về tội cố ý làm trái

những nguyên tắc, chính sách, chế độ quản lý kinh tế của Nhà nước gây hậu
quả nghiêm trọng. Trong cấu thành cơ bản quy định: người nào vì vụ lợi mà
lợi dụng chức vụ, quyền hạn, cố ý làm trái những nguyên tắc, chính sách, chế
độ quản lý kinh tế do Nhà nước quy định, gây hậu quả nghiêm trọng hoặc đã
bị xử lý hành chính mà cịn vi phạm thì bị phạt cải tạo khơng giam giữ đến 1


12

năm hoặc bị phạt tù từ 3 tháng đến 3 năm. Mục đích vụ lợi và hậu quả nghiêm
trọng là dấu hiệu bắt buộc của tội này. Khung hình phạt tối đa là 7 năm tù đối
với trường hợp gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự năm 1985 đã
được Quốc hội thơng qua ngày 28/12/1989 thì hình phạt đối với tội này
nghiêm khắc hơn so với quy định trước đó. Trong cấu thành cơ bản của tội
này có khung hình phạt cải tạo khơng giam giữ đến 2 năm hoặc bị phạt tù từ 6
tháng đến 5 năm. Khung hình phạt cao nhất là 12 năm tù trong trường hợp
gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự năm 1985 đã
được Quốc hội thông qua ngày 22/12/1992.
Trong lần sửa đổi này đã khơng gắn mục đích vụ lợi của người thực
hiện hành vi phạm tội như điều 174 Bộ luật hình sự năm 1985 đã quy định mà
chỉ xác định chủ thể tội phạm là người lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó thực
hiện hành vi cố ý làm trái những quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế
gây hậu quả nghiêm trọng. Khung hình phạt tăng so với lần sửa đổi trước là từ
1 năm đến 7 năm, động cơ vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác chỉ là yếu tố
tăng nặng cho khung hình phạt tù từ 10 năm đến 20 năm. Nghiên cứu các nội
dung trong pháp lệnh về trừng trị các tội xâm phạm tài sản Xã hội chủ nghĩa
năm 1970 so với tội cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế
quy định trong Bộ luật hình sự năm 1985 qua 2 lần bổ sung, sửa đổi có nhiều

điểm giống nhau về mục đích vụ lợi không phải là dấu hiệu bắt buộc của tội
phạm, hình phạt quy định trong điều luật đều có 3 khung:
Cấu thành cơ bản, cấu thành tăng nặng và đặc biệt tăng nặng; trong
cấu thành cơ bản khung hình phạt cao nhất đến 7 năm tù; khung hình phạt tối
đa là 20 năm tù trong trường hợp gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.


13

Trước địi hỏi thực tiễn hồn thiện pháp luật hình sự, nhằm đáp ứng
cơng tác đấu tranh phịng chống tội phạm trong tình hình mới. Ngày
21/12/1999 tại kỳ họp thứ 6 Quốc hội nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam khóa X đã thơng qua Bộ luật hình sự 1999, có hiệu lực thi hành kể từ
ngày 1/7/2000, quy định tội phạm cố ý làm trái quy định của Nhà nước về
quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng tại điều 165 thuộc chương XVI –
Các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, Bộ luật hình sự năm 1999. "Các tội
xâm phạm trật tự quản lý kinh tế là những hành vi nguy hiểm cho xã hội, xâm
phạm nền kinh tế quốc dân, gây thiệt hại cho lợi ích của Nhà nước, lợi ích
hợp pháp của tổ chức và của công dân qua việc vi phạm quy định của Nhà
nước trong quản lý kinh tế" [26, tr. 419].
Điều 165 Bộ luật hình sự năm 1999 quy định:
"1. Người nào lợi dụng chức vụ, quyền hạn cố ý làm trái quy định của
Nhà nước về quản lý kinh tế gây thiệt hại từ 100.000.000 đồng đến dưới
300.000.000 đồng hoặc dưới 100.000.000 đồng nhưng đã bị xử lý kỷ luật về
hành vi này mà còn vi phạm gây hậu quả nghiêm trọng thì bị cải tạo khơng
giam giữ đến 3 năm hoặc bị phạt tù từ 1 năm đến 5 năm.
a- Phạm tội vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác.
b- Phạm tội có tổ chức.
c- Dùng thủ đoạn xảo quyệt.
d- Gây thiệt hại từ 300.000.000 đồng đến dưới 1 tỷ đồng hoặc gây ra

các hậu quả rất nghiêm trọng khác.
3- Phạm tội gây thiệt hại từ 1 tỷ đồng trở lên hoặc gây hậu quả đặc
biệt nghiêm trọng khác, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 20 năm.
4- Người phạm tội cịn có thể bị tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản,
cần đảm nhiệm chức vụ hoặc làm công việc nhất định từ 1 năm đến 5 năm".


14

Cố ý làm trái được hiểu là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn
đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn không thực hiện hoặc thực hiện không đúng
các quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế. Trong điều luật cũng xác định
rõ yếu tố vụ lợi không phải là dấu hiệu bắt buộc cấu thành tội phạm mà chỉ là
tình tiết tăng nặng đối với hành vi phạm tội. Tội phạm cố ý làm trái không
những xâm phạm vào sự hoạt động quản lý kinh tế đúng đắn của Nhà nước
mà còn gây thiệt hại nghiêm trọng về vật chất cho xã hội. Cho nên, bên cạnh
các mức hình phạt tù cịn áp dụng chế tài đối với người phạm tội có thể tịch
thu một phần hoặc toàn bộ tài sản, cấm đảm nhiệm hoặc làm công việc nhất
định từ một năm đến 5 năm.
1.1.3. Đặc điểm pháp lý của tội cố ý làm trái quy định của Nhà nước
về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng trong đầu tư xây dựng cơ bản
Cán bộ cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ
trong hoạt động phát hiện, điều tra tội phạm cố ý làm trái quy định của Nhà
nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng trong đầu tư xây dựng phải
nắm vững, đầy đủ các đặc điểm pháp lý của tội phạm này, đó chính là các yếu
tố cấu thành tội phạm cố ý làm trái, bao gồm các mặt khách thể, chủ thể,
khách quan, chủ quan của tội phạm, cụ thể như sau:
- Mặt khách thể của tội phạm:
Khách thể của tội phạm là quan hệ xã hội bị tội phạm xâm hại bất cứ
hành vi phạm tội nào cũng đều gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại cho một

số quan hệ xã hội nhất định được luật hình sự bảo vệ. Khơng có sự xâm hại
quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ thì khơng có tội phạm.
Tội phạm cố ý làm trái xâm hại đến quan hệ xã hội đảm bảo cho sự ổn
định và phát triển cho nền kinh tế quốc dân, xâm hại đến hoạt động đúng đắn
của Nhà nước trong quản lý kinh tế.
- Mặt khách quan của tội phạm:


15

Mặt khách quan của tội phạm là những biểu hiện bên ngoài của tội
phạm, bao gồm các hành vi nguy hiểm cho xã hội, hậu quả nguy hiểm cho xã
hội, mối quan hệ nhân quả giữa hành vi và hậu quả thiệt hại cũng như các
điều kiện bên ngoài khác (thời gian, khơng gian, địa điểm, hồn cảnh, cơng
cụ, phương tiện, cách thức thủ đoạn …) chuẩn bị tội phạm và thực hiện hành
vi phạm tội.
Bất cứ tội phạm cụ thể nào cũng đều phải có những biểu hiện bên ngồi.
Đối với tội cố ý làm trái, có hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn cố ý làm trái
quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế, cố ý làm trái ở đây được hiểu là hành
vi cố ý thực hiện không đúng hoặc không thực hiện một việc đáng ra phải làm
đúng theo quy định của Nhà nước về hoạt động kinh tế. Còn lợi dụng chức
vụ, quyền hạn như là một điều kiện, phương tiện để thực hiện tội phạm.
Để xác định có hành vi phạm tội cố ý làm trái thì một trong những yếu
tố cấu thành bắt buộc là phải xác định được mức thiệt hại đáng bị xử lý theo
luật hình sự. Gây hậu quả nghiêm trọng với mức thiệt hại vật chất từ
100.000.000 đồng trở lên. Nếu mức thiệt hại dưới 100.000.000 đồng thì phải
bị xử lý kỷ luật về hành vi cố ý làm trái mà còn vi phạm tiếp về hành vi này,
gây hậu quả nghiêm trọng thì mới cấu thành tội cố ý làm trái.
Như chúng ta đã biết có rất nhiều tội phạm kinh tế đều gây thiệt hại về
kinh tế như: Tội tham ô tài sản (điều 278); tội nhận hối lộ (Điều 279); Tội lạm

dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản (Điều 280; Tội lợi dụng chức vụ,
quyền hạn gây ảnh hưởng tới người khác để trục lợi (Điều 283); Tội đưa hối
lộ (Điều 289); Tội làm môi giới hối lộ (Điều 290); Tội lợi dụng ảnh hưởng
đối với người có chức vụ, quyền hạn để trục lợi (Điều 291); Tội trốn thuế
(Điều 161)… mà mức thiệt hại quy định khởi điểm ít nhất tại khung cơ bản
(Khoản 1) thấp hơn nhiều so với tội cố ý làm trái. Chẳng hạn như:
Đối với tội trốn thuế là 50.000.000 đồng; các tội khác như tham ô tài
sản, nhận hối lộ, làm môi giới hối lộ … chỉ là 500.000 đồng.


16

Như vậy, sự khác biệt rõ ràng giữa tội cố ý làm trái quy định của Nhà
nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng với các tội phạm kinh tế
khác có cấu thành vật chất là yếu tố vụ lợi. Đối với tội cố ý làm trái, yếu tố vụ
lợi không phải là dấu hiệu bắt buộc.
Qua các lần bổ sung, sửa đổi quy định về tội cố ý làm trái, tại điều 165
Bộ luật hình sự 1999 đã định lượng khá cụ thể mức thiệt hại trong các trường
hợp phạm tội và chế tài áp dụng đối với từng trường hợp của loại tội phạm này.
- Chủ thể của tội phạm:
Chủ thể của tội phạm là con người cụ thể có năng lực trách nhiệm
hình sự và đạt độ tuổi luật định đã thực hiện hành vi phạm tội.
Ngồi ra, ở những tội nhất định cịn địi hỏi chủ thể phải có những dấu
hiệu khác, thể hiện những đặc điểm nhất định của chủ thể.
Bất cứ tội phạm cụ thể nào cũng phải có chủ thể, khơng có chủ thể của
tội phạm thì khơng có tội phạm.
Điều 12 Bộ luật hình sự 1999 quy định tuổi chịu trách nhiệm hình sự:
"1. Người nào từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về
mọi tội phạm.
2. Người từ đủ 14 tuổi trở lên, nhưng chưa đủ 16 tuổi phải chịu trách

nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm đặc biệt
nghiêm trọng".
Đối với tội phạm cố ý làm trái, cấu thành tội phạm bao gồm cả những
nội dung quy định tại điều 12 vừa nêu trên và dấu hiệu của chủ thể đặc biệt là
người giữ chức vụ, quyền hạn.
Điều 277 Bộ luật hình sự quy định: Người có chức vụ là người do bổ
nhiệm, do bầu cử, do hợp đồng hoặc do một hình thức khác, có hưởng lương
hoặc không hưởng lương, được giao thực hiện một cơng vụ nhất định và có
quyền hạn nhất định trong khi thực hiện công vụ. Quyền năng của những


17

người giữ chức vụ, quyền hạn ở đây được hiểu và thể hiện ở các chức năng:
Chức năng chính quyền, chức năng lãnh đạo, chức năng kinh tế, chức năng
hành chính. Việc đảm nhận hay được giao chức vụ, quyền hạn có thể thường
xuyên, lâu dài hoặc trong một thời gian nhất định.
- Mặt chủ quan của tội phạm:
Mặt chủ quan của tội phạm là những biểu hiện tâm lý bên ngồi của
tội phạm, bao gồm: lỗi, mục đích và động cơ phạm tội. Bất cứ tội phạm cụ thể
nào cũng là hành vi có lỗi (cố ý hoặc vơ ý). Động cơ và mục đích phạm tội là
nội dung biểu hiện của mặt chủ quan ở một số tội phạm nhất định.
Tội phạm cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế, gây
hậu quả nghiêm trọng được thể hiện do lỗi cố ý. Loại tội phạm này, người
phạm tội có thể thực hiện do lỗi cố ý trực tiếp hoặc cố ý gián tiếp xâm phạm
vào các quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế. Trước khi thực hiện hành
vi phạm tội, người phạm tội luôn thấy trước hậu quả và mong muốn cho hậu
quả xảy ra. Người thực hiện hành vi cố ý làm trái bao giờ cũng có động cơ,
mục đích. Động cơ, mục đích phạm tội cũng rất đa dạng, cũng có thể vì vụ lợi
hoặc động cơ cá nhân khác có thể cho bản thân người phạm tội hoặc lợi ích

cục bộ của một nhóm người nào đó mà gây hậu quả nghiêm trọng cho Nhà
nước và xã hội.
1.2. Nhận thức về hoạt động phát hiện, điều tra tội phạm cố ý làm
trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng
trong đầu tư xây dựng cơ bản
1.2.1. Khái niệm chủ thể nguyên tắc hoạt động phát hiện, điều tra
tội phạm, cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu
quả nghiêm trọng trong đầu tư xây dựng
Khi nghiên cứu về cơng tác phịng chống tội phạm kinh tế nói chung
và đấu tranh chống tội phạm cố ý làm trái nói riêng, một trong những yêu cầu


18

quan trọng cần phải làm rõ được những nội dung cơ bản của hoạt động phát
hiện, điều tra khám phá tội phạm. Vấn đề này một số giáo trình về hoạt động
nghiệp vụ điều tra tội phạm của trường Đại học Cảnh sát nhân dân (nay là
Học viện Cảnh sát nhân dân), trong từ điển bách khoa Công an nhân dân và
trong các văn bản của ngành Công an đã đề cập đến ở từng khía cạnh khác
nhau như: đấu tranh, phòng ngừa, điều tra cơ bản, điều tra khám phá tội
phạm, nhưng chưa đầy đủ và chưa phản ánh được bản chất của các hoạt động
này. Đặc biệt chưa có cơng trình nào nêu ra khái niệm về hoạt động phát hiện,
điều tra tội phạm cố ý làm trái theo chức năng của lực lượng Cảnh sát điều tra
tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ. Do đó, trong q trình vận
dụng các hoạt động nghiệp vụ này chưa thống nhất về quan điểm, về nhận
thức đối với hoạt động phòng ngừa, phát hiện, điều tra tội phạm cố ý làm trái.
Trên cơ sở nghiên cứu các khái niệm về hoạt động nghiệp vụ trinh sát,
hoạt động điều tra tội phạm của lực lượng Cảnh sát nhân dân và căn cứ vào
chức năng, nhiệm vụ của lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản
lý kinh tế và chức vụ, chúng ta có thể nhận thức về hoạt động phát hiện, điều

tra tội phạm cố làm trái… của Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản lý
kinh tế và chức vụ Công an Lai Châu như sau:
- Hoạt động phát hiện tội phạm cố ý làm trái của Cảnh sát điều tra tội
phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ là quá trình lực lượng Cảnh sát
điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ vận dụng các biện pháp
theo thẩm quyền nhằm tìm, thu thập thơng tin, tài liệu phản ánh về các sự
việc, hiện tượng hoặc đối tượng nghi vấn liên quan đến tội phạm cố ý làm trái
trong đầu tư xây dựng, từ đó quyết định áp dụng các biện pháp để điều tra làm
rõ. Hoạt động phát hiện tội phạm cố ý làm trái quy định của Nhà nước trong
đầu tư xây dựng được tiến hành cả trong hoạt động phòng ngừa và cả trong
hoạt động điều tra.


19

Hoạt động phát hiện tội phạm cố ý làm trái trong đầu tư xây dựng là
hoạt động tìm kiếm thơng tin, tài liệu để xác định tội phạm và người phạm tội.
Hoạt động điều tra tội phạm cố ý làm trái là quá trình vận dụng các biện
pháp, chiến thuật trinh sát và các hoạt động điều tra ban đầu theo luật định nhằm
tìm kiếm, thu thập thơng tin, tài liệu chứng cứ xác định tội phạm và người
phạm tội, tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động điều tra, truy tố xét xử.
Từ nhận thức trên chúng ta đưa ra khái niệm về hoạt động phát hiện,
điều tra tội phạm cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây
hậu quả nghiêm trọng trong đầu tư - xây dựng như sau:
Hoạt động phát hiện, điều tra tội phạm cố ý làm trái quy định của
Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng trong đầu tư xây dựng
cơ bản là q trình tìm kiếm, thu thập thơng tin phản ánh về những sự việc,
hiện tượng hoặc đối tượng nghi vấn liên quan đến hành vi cố ý làm trái quy
định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng trong đầu tư
xây dựng, đồng thời thu thập tài liệu, chứng cứ theo quy định của pháp luật,

nhằm chứng minh sự thật của vụ án, tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt
động điều tra, truy tố, xét xử tiếp theo.
Từ khái niệm trên chúng ta thấy hoạt động phát hiện, điều tra tội phạm
cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm
trọng trong đầu tư xây dựng là hoạt động tìm kiếm, thu thập thơng tin, tài liệu
về những sự việc, hiện tượng có liên quan đến tội phạm này. Do đó, địi hỏi
lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ phải
áp dụng các biện pháp, chiến thuật trinh sát kết hợp sử dụng các phương tiện
kỹ thuật nghiệp vụ cần thiết theo thẩm quyền, như: Công tác điều tra cơ bản,
công tác sưu tra, xác minh hiềm nghi, công tác xây dựng và sử dụng mạng
lưới bí mật, trinh sát ngoại tuyến, trinh sát xác minh; sử dụng các phương tiện
nghe, nhìn, ghi âm, ghi hình… trong quá trình vận dụng các hoạt động nghiệp
vụ phát hiện, điều tra tội phạm cố ý làm trái trong đầu tư xây dựng, tùy theo


20

điều kiện, hoàn cảnh và vụ việc cụ thể mà lực lượng Cảnh sát điều tra tội
phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ tiến hành theo hình thức cơng khai
hoặc bí mật.
Hình thức hoạt động cơng khai của lực lượng Cảnh sát điều tra tội
phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ trong phát hiện, điều tra tội phạm
kinh tế nói chung, tội phạm cố ý làm trái trong đầu tư – xây dựng nói riêng là
việc áp dụng các biện pháp mang tính chất pháp lý cơng khai như: phối hợp
với các lực lượng chức năng vận động quần chúng tố giác tội phạm… hoặc
các hoạt động hành chính cơng khai khác theo chức năng, nhiệm vụ, quy định
của pháp luật, của ngành.
Hoạt động này một mặt nhằm tìm kiếm, thu thập thơng tin có liên
quan đến tội phạm và người nghi vấn phạm tội. Mặt khác trong nhiều trường
hợp hình thức hoạt động công khai được sử dụng như biện pháp dùng để

chuyển hóa tài liệu trinh sát thành chứng cứ. Chính vì vậy, trong q trình
điều tra các vụ án cố ý làm trái trong đầu tư xây dựng cơ bản khi các thông tin
tài liệu thu thập được do hoạt động trinh sát yêu cầu cán bộ Cảnh sát điều tra
tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ được giao nhiệm vụ điều tra cần
nghiên cứu xem xét tới các điều kiện và khả năng có thể sử dụng các biện
pháp cơng khai để tiến hành chuyển hóa tài liệu trinh sát và phải đảm bảo giữ
được bí mật nghiệp vụ. Xuất phát từ đặc điểm của đối tượng phạm tội là
những người am hiểu, có kiến thức chun mơn, thủ đoạn tinh vi, cho nên
việc thực hiện các hoạt động nghiệp vụ cả hình thức cơng khai và bí mật
chúng ta đều phải tính đến khả năng đối phó của đối tượng hoặc tìm cách che
chắn gây khó khăn cho cơng tác điều tra…
Hình thức hoạt động bí mật là việc thực hiện các biện pháp, phương
pháp chiến thuật nghiệp vụ bí mật theo quy định của ngành Công an cho lực
lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ như:
Công tác điều tra cơ bản, công tác sưu tra, xác minh hiềm nghi, công tác xây


21

dựng và sử dụng mạng lưới bí mật và các hoạt động điều tra trinh sát khác
như: Trinh sát xác minh, trinh sát nội tuyến; trinh sát ngoại tuyến, trinh sát kỹ
thuật… đây là những hoạt động nghiệp vụ nhằm chủ động phát hiện thông tin
về tội phạm và xác định các hành vi phạm tội để áp dụng các biện pháp điều
tra làm rõ tội phạm, người phạm tội. Do vậy, theo chúng tơi q trình đấu
tranh chống tội phạm cố ý làm trái trong đầu tư xây dựng cơ bản cán bộ Cảnh
sát điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ phải chủ động xây
dựng kế hoạch triển khai các hoạt động nghiệp vụ, áp dụng các biện pháp cho
phép để tìm kiếm, thu thập các thông tin, tài liệu phản ánh về tội phạm cố ý
làm trái trong đầu tư xây dựng cơ bản. Trong đó cần chú ý tới việc thiết lập hệ
thống mạng lưới cung cấp thông tin, tức là xây dựng, sử dụng mạng lưới cộng

tác viên bí mật ở những địa bàn, những khâu, những vị trí quan trọng, những
nơi trong lĩnh vực đầu tư xây dựng có thể phát hiện được tội phạm cố ý làm
trái trong đầu tư xây dựng.
Kết quả của các hoạt động nghiệp vụ đó là những thơng tin phản ánh
những sự việc, hiện tượng, những dấu hiệu nghi vấn có liên quan đến tội
phạm cố ý làm trái trong đầu tư xây dựng. Những thông tin này thu được từ
hoạt động nghiệp vụ trinh sát nên chưa đủ cơ sở để chứng minh các hành vi
phạm tội cụ thể. Đây là những thông tin ban đầu phản ánh về một hiện tượng,
một sự việc… có liên quan đến tội phạm cố ý làm trái trong đầu tư xây dựng
cơ bản.
Để xác định rõ một vụ việc, một hiện tượng nào đó có liên quan đến
tội phạm cố ý làm trái hay khơng hoặc một con người cụ thể có thể là đối
tượng thực hiện hành vi cố ý làm trái trong xây dựng, yêu cầu đặt ra với cán
bộ lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ
khi tiếp nhận thông tin đó trước hết cần phải tiến hành phân tích, đối chiếu so
sánh, tổng hợp, đánh giá thông tin, tài liệu để xác định độ tin cậy của thơng
tin, từ đó áp dụng các biện pháp điều tra trinh sát kết hợp với các hoạt động


22

hành chính cơng khai nhằm tìm kiếm, thu thập tài liệu có liên quan đến vụ án
cố ý làm trái trong đầu tư xây dựng như: Các tài liệu, chứng từ, hợp đồng
khống, quyết toán khống một số hạng mục, phần việc trong q trình thi cơng
xây lắp…
Đây mới chỉ là những tài liệu của trinh sát nên chưa có giá trị pháp lý.
Để trở thành chứng cứ đòi hỏi những tài liệu đó phải được chuyển hóa thơng
qua các hoạt động hành chính cơng khai. Từ đó mới có căn cứ để tiến hành
khởi tố vụ án hình sự theo thẩm quyền để điều tra làm rõ.
Những hoạt động trên đây diễn ra một cách đồng thời, đan xen, hỗ trợ

nhau nhằm mục đích cuối cùng xác định trên thực tế vụ án cố ý làm trái trong
đầu tư xây dựng đang hoặc đã xảy ra ở mặt công trình xây dựng nào đó để
tiến hành các biện pháp ngăn chặn hoặc áp dụng các biện pháp điều tra theo
thẩm quyền của lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh tế
và chức vụ được quy định trong Bộ luật tố tụng hình sự và pháp lệnh
điều tra hình sự.
Tóm lại: Hoạt động phát hiện, điều tra tội phạm cố ý làm trái quy định
của Nhà nước trong đầu tư xây dựng của lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm
về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ là quá trình tìm kiếm, thu thập và xử lý
thông tin những hiện tượng, sự việc và những đối tượng nghi vấn có liên quan
đến tội phạm cố ý làm trái trong đầu tư xây dựng thông qua các hoạt động
nghiệp vụ trinh sát kết hợp với các hoạt động hành chính cơng khai, sử dụng
các phương tiện kỹ thuật cần thiết nhằm xác định tội phạm và người phạm tội.
Các hoạt động phát hiện, điều tra tội phạm cố ý làm trái trong đầu tư xây
dựng đều bị chi phối bởi tính chất đặc điểm đặc thù của lĩnh vực đầu tư – xây
dựng như đã nêu ở phần trên.
1.2.2. Nội dung phát hiện, điều tra tội phạm cố ý làm trái quy định
của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng trong đầu tư
xây dựng cơ bản


23

Để xác định tội phạm cố ý làm trái quy định của Nhà nước gây hậu
quả nghiêm trọng trong đầu tư xây dựng, một trong những vấn đề rất quan
trọng đặt ra đối với lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản lý
kinh tế và chức vụ là phải xác định được những nội dung cần được phát hiện,
thu thập, phân tích và đánh giá. Nội dung cần phát hiện ở đây theo chúng tơi
chính là những thông tin phản ánh về các dấu hiệu nghi vấn có liên quan đến
tội phạm cố ý làm trái trong đầu tư xây dựng.

Đó chính là những sự việc, những hiện tượng diễn ra trong quá trình
đầu tư xây dựng có liên quan đến tội phạm cố ý làm trái trong đầu tư xây
dựng, đến những người có biểu hiện nghi vấn phạm tội cố ý làm trái trong
lĩnh vực đầu tư xây dựng. Đây là những nội dung rất quan trọng, từ đó phát
hiện ra tội phạm và người phạm tội.
Những sự việc, hiện tượng diễn ra trong quá trình đầu tư xây dựng từ
khâu lập dự án đầu tư, khảo sát, thiết kế, thẩm định, đấu thầu, thi cơng xây
lắp, đến khâu nghiệm thu, thanh quyết tốn cơng trình mà trong đó hàm chứa
những vấn đề, những nội dung liên quan đến các hành vi cố ý làm trái mà lực
lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ cần
phải nghiên cứu, xem xét để từ đó có thể phát hiện ra tội phạm cố ý làm trái
trong đầu tư xây dựng.
Thông thường như những hiện tượng, sự việc sau:
- Những phản ứng của người dân trong bồi thường giải phóng mặt
bằng; trong việc có liên quan đến chất lượng cơng trình, như: Cơng trình vừa
bàn giao đưa vào sử dụng đã bị hỏng; vật liệu đưa vào thi cơng cơng trình
khơng đảm bảo chất lượng; khơng đúng chủng loại… các thơng tin khác có
liên quan đến hành vi cố ý làm trái trong đầu tư xây dựng.
Căn cứ vào những nội dung, sự việc hiện tượng đó cán bộ Cảnh sát
điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ cần nghiên cứu xác
định những vấn đề có liên quan đến sự xuất hiện các sự việc, hiện tượng đó,


24

đồng thời có kế hoạch để tìm và xác định bản chất của sự việc, hiện tượng, ví
dụ: khi có hiện tượng cơng trình có sự cố như: lún đường, sập cầu, đổ nhà…
Trong trường hợp này cán bộ Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự
quản lý kinh tế và chức vụ phải phối hợp với chủ đầu tư để nghiên cứu hồ sơ
cơng trình nhằm thu thập tài liệu, số liệu chứng minh nguyên nhân gây ra sự

cố đó.
Tất cả những sự việc, hiện tượng, thơng tin nêu trên chỉ mang tính phổ
biến và đều có khả năng liên quan đến hành vi phạm tội cố ý làm trái trong
đầu tư xây dựng. Do đó địi hỏi cán bộ Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự
quản lý kinh tế và chức vụ phải điều tra làm rõ bản chất của sự việc hiện tượng.
Như chúng ta đã biết do tính đặc thù của lĩnh vực đầu tư xây dựng nên
tội phạm cố ý làm trái được xác định là loại án phức tạp vì những mối quan hệ
của các đối tượng, cho nên ngay từ khi tiếp nhận thông tin về vụ án cố ý làm
trái xảy ra, cán bộ Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và
chức vụ cần nghiên cứu, phân tích một cách tỷ mỷ, tồn diện và sâu sắc tất cả
các thơng tin có liên quan tới vụ việc, trên cơ sở đó rút ra những nhận định,
những phán đoán ban đầu về những vấn đề có liên quan đến hành vi cố ý làm
trái trong đầu tư xây dựng của đối tượng nghi vấn… Từ đó xác định những tài
liệu, chứng cứ cần thu thập, và thu thập ở đâu? Chú ý tới những tài liệu chứng
từ có giá trị chứng minh hành vi cố ý làm trái như: hợp đồng khống, hợp đồng
giá, các biên bản nghiệm thu, thanh toán khống khối lượng… và các giấy tờ
tài liệu khác có giá trị chứng minh.
Xác định về phương thức thủ đoạn cố ý làm trái như: Rút ruột cơng
trình; thơng đồng A-B nâng khống giá trị xây lắp, khảo sát đánh giá không
đúng phần cấp đất đá, nâng giá trị vật tư thiết bị…
Xác định số tiền thiệt hại do hành vi cố ý làm trái gây ra, khả năng
khắc phục hậu quả…


25

Xác định mức độ ảnh hưởng của vụ án đến các mặt của đời sống xã
hội, đến chất lượng công trình…
Tóm lại: để phát hiện và điều tra tội phạm cố ý làm trái trong đầu tư
xây dựng đòi hỏi cán bộ Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh tế

và chức vụ phải có kế hoạch, tổ chức tốt các hoạt động nghiệp vụ cơ bản để
kịp thời phát hiện ra những hiện tượng, sự việc, những đối tượng có biểu hiện
nghi vấn liên quan đến tội phạm cố ý làm trái trong đầu tư xây dựng. Trên cơ
sở đó xác định những vấn đề cần làm rõ để chứng minh sự thật của sự việc,
hiện tượng đó. Vì cơ bản những vấn đề nêu trên đây đã phản ánh được những
nội dung quan trọng, đó là những vấn đề, những nội dung có tính định hướng,
nó như là những chỉ dẫn cho việc tổ chức thực hiện các hoạt động nghiệp vụ
cũng như các biện pháp phát hiện, điều tra tội phạm cố ý làm trái trong lĩnh
vực đầu tư xây dựng của lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản
lý kinh tế và chức vụ.
1.2.3. Biện pháp phát hiện, điều tra tội phạm cố ý làm trái quy định
của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng trong đầu tư
xây dựng cơ bản
Như trong khái niệm về hoạt động phát hiện, điều tra tội phạm cố ý
làm trái trong đầu tư xây dựng của Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản
lý kinh tế và chức vụ đã đề cập ở tiểu mục 1.2.1. xác định rằng: để tìm hiểu và
thu thập thơng tin liên quan đến tội phạm cố ý làm trái trong đầu tư xây dựng
lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ có
quyền áp dụng các biện pháp theo quy định của pháp luật, của ngành như:
- Công tác điều tra cơ bản và sưu tra đối tượng kinh tế để phòng ngừa
và đấu tranh chống tội phạm kinh tế nói chung, phát hiện, điều tra tội phạm cố
ý làm trái trong đầu tư xây dựng nói riêng.