Hoàn thiện kiểm toán hàng tồn kho trong kiểm toán báo cáo tài chính tại các doanh nghiệp sản xuất thép do các công ty kiểm toán độc lập của Việt Nam thực hiện

1

M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài nghiên c u
Trên BCTC c a DNSX thép, các ch tiêu HTK có giá tr l n, các nghi p v
HTK l i phát sinh nhi u, ph c t p, nh h ng l n đ n ghi chép, gây kh n ng
sai ph m cao trong k toán HTK, nh h ng đ n giá v n hàng bán và tác đ ng
nghiêm tr ng đ n các ch tiêu tài chính khác trên BCTC. Vì v y, ki m toán
HTK đ c đánh giá là ph n hành quan tr ng trong ki m toán BCTC, nh t là DN
đ c thù nh s n xu t thép trong b i c nh n n kinh t hi n nay. Trong khi đó, các
DN ki m toán đ c l p c a Vi t Nam còn h n ch v kinh nghi m, n ng l c và
s c c nh tranh, ch t l ng ki m toán ch a đáp ng yêu c u c a các đ i t ng s
d ng thông tin. Xu t phát t nh ng v n đ trên, NCS l a ch n đ tài: “Hoàn
thi n ki m toán hàng t n kho trong ki m toán báo cáo tài chính t i các doanh
nghi p s n xu t thép do các công ty ki m toán đ c l p c a Vi t Nam th c
hi n” đ nghiên c u.
2. T ng quan các công trình nghiên c u có liên quan
Lu n án tìm hi u t ng quan các công trình nghiên c u có liên quan trong
và ngoài n c, t đó, xác đ nh nh ng v n đ k th a và c n ti p t c làm sáng t :
Th nh t, các nghiên c u tr c ch y u đ c p ki m toán BCTC trong
DNSX do đó ki m toán HTK không ph i là h ng nghiên c u chính và không
đ c trình bày đ y đ , h th ng; ho c ch đi sâu vào m t ph ng di n, v n đ
c a ki m toán HTK. Do v y, c n nghiên c u tìm hi u v ki m toán HTK trên
các khía c nh ph ng pháp ti p c n; k thu t ki m toán và qui trình ki m toán.
Th hai, các nghiên c u ch y u s d ng ph ng pháp đ nh tính kh o sát
th c tr ng ki m toán, ch a đo l ng m c đ th c hi n các th t c, ph ng pháp
ki m toán và ch ra khác bi t gi a các nhóm công ty ki m toán, m c đ nh
h ng c a các y u t t i quá trình ki m toán. Do đó, c n có nghiên c u đo l ng

m c đ tác đ ng c a các y u t ; m c đ th c hi n trong quá trình ki m toán.
Th ba, các nghiên c u trên th gi i ti n hành t i các qu c gia phát tri n,
khác bi t v kinh t , chính tr v i Vi t Nam, còn nghiên c u Vi t Nam ch
y u v ki m toán BCTC, ch a có nghiên c u h c thu t làm rõ quá trình ki m
toán HTK do ki m toán đ c l p th c hi n t i DNSX thép. Vì v y, vi c xem xét
v n đ này trong b i c nh ngành thép đang kh ng ho ng; nhi u kh n ng x y ra
sai sót, gian l n trong h ch toán là c n thi t nh m xác đ nh xem li u vi c đ xu t
hoàn thi n ph ng pháp, k thu t và qui trình ki m toán có phù h p, kh thi.
3. M c tiêu vƠ cơu h i nghiên c u c a đ tƠi
M c tiêu c a đ tài là đánh giá ki m toán HTK trong ki m toán BCTC t i
DNSX thép do các công ty ki m toán đ c l p th c hi n; xác đ nh các y u t tác
đ ng t i ki m toán HTK, làm c s đ a ra gi i pháp hoàn thi n công tác ki m toán.
Các câu h i nghiên c u c a lu n án:


2

1. c đi m HTK và qui trình s n xu t c a DNSX thép nh h ng nh th nào
t i ki m toán HTK?
2. Nh ng nhân t tác đ ng đ n ki m toán HTK trong ki m toán BCTC t i các
DNSX thép do các công ty ki m toán đ c l p c a Vi t Nam th c hi n?
3. S khác bi t trong quá trình ki m toán HTK t i DNSX thép gi a các nhóm công
ty ki m toán và h n ch trong quá trình ki m toán c a các công ty ki m toán?
4. Gi i pháp hoàn thi n ki m toán HTK trong ki m toán BCTC t i các DNSX
thép c a các công ty ki m toán đ c l p c a Vi t Nam?
4. i t ng và ph m vi nghiên c u
i t ng nghiên c u: nghiên c u lý lu n ki m toán BCTC v HTK trong
DNSX c a ki m toán đ c l p và th c tr ng ki m toán HTK t i các DNSX thép
c a các công ty ki m toán đ c l p Vi t Nam; xác đ nh ph ng h ng và hoàn
thi n công tác ki m toán này c a các công ty ki m toán đ c l p c a Vi t Nam.

Ph m vi nghiên c u:
tài ch t p trung nghiên c u vào m t n i dung c a
ki m toán BCTC, đó là ki m toán HTK t i các DNSX thép do các công ty ki m
toán đ c l p c a Vi t Nam th c hi n. Th i gian kh o sát t n m 2012 đ n 2015.
5. Các k t qu nghiên c u đ t đ c c a lu n án
- Kh ng đ nh đ c t m quan tr ng c a ki m toán ki m toán HTK v i DNSX
thép, đ c bi t trong đi u ki n ngành thép g p kh ng ho ng nh hi n nay.
- ánh giá các nhân t tác đ ng t i ki m toán HTK c a DNSX thép, tìm hi u khác
bi t trong quá trình ki m toán HTK t i các DNSX thép gi a các nhóm công ty.
- Nh n xét và các gi i pháp mang tính kh thi đ i v i các nhóm công ty ki m
toán nh m hoàn thi n công tác ki m toán HTK.
- Là kênh thông tin h u ích cho ng i nghiên c u trong l nh v c k toán, ki m
toán đ ti p t c nghiên c u sâu và phát tri n r ng h n nh ng v n đ liên quan.
6. K t c u c a lu n án
Ch ng 1: C s lý lu n v ki m toán HTK trong ki m toán BCTC t i các
DNSX c a ki m toán đ c l p
Ch ng 2: Ph ng pháp nghiên c u
Ch ng 3: Ki m toán HTK trong ki m toán BCTC t i các DNSX thép do các
công ty ki m toán đ c l p c a Vi t Nam th c hi n
Ch ng 4: Ph ng h ng và gi i pháp hoàn thi n ki m toán HTK trong ki m
toán BCTC t i các DNSX thép do các công ty ki m toán đ c l p c a Vi t Nam
th c hi n
CH
NG 1: C S LÝ LU N V KI M TOÁN HÀNG T N KHO
TRONG KI M TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH T I CÁC DOANH
NGHI P S N XU T C A KI M TOÁN
CL P
1.1.
C I M C A HTK VÀ KI M SOÁT N I B HTK TRONG
DOANH NGHI P S N XU T NH H

NG T I KI M TOÁN HTK


3

1.1.1. c đi m c a hàng t n kho nh h ng t i ki m toán hàng t n kho
HTK có t l l n trong t ng tài s n c a DNSX, d x y ra sai sót ho c gian
l n l n, gây nh h ng tr ng y u v chi phí, vi c ki m soát v t ch t, giá tr là r t
ph c t p; do đó KTV c n th n tr ng khi ki m toán s d HTK, n m b t ph ng
pháp tính giá HTK mà khách hàng s d ng.
HTK ch u nh h ng l n c a hao mòn (b h h ng sau m t th i gian nh t
đ nh, b l i th i…), KTV ph i có hi u bi t c th v đ c đi m t ng lo i HTK
trong DNSX, xu h ng bi n đ ng , t đó xác đ nh chính xác giá tr hao mòn c a
t ng lo i và đánh giá vi c xác đ nh giá tr thu n c a HTK có đúng đ n.
1.1.2. Ki m soát n i b đ i v i hàng t n kho t i doanh nghi p s n xu t
Tùy theo đ c đi m c th trong qui trình ho t đ ng, m c tiêu qu n lý t ng
th i đi m mà DN xây d ng KSNB h p lý đ ki m soát t t nh t dòng v n đ ng
c a HTK, đ m b o đ c l p gi a các b ph n. KSNB đ i v i HTK là vi c thi t
k các công vi c đ ki m soát v i t ng ch c n ng, t ng giai đo n c th c a
HTK. KTV thu th p hi u bi t v KSNB c a DNSX, t đó ti n hành thi t k th
nghi m ki m soát đ xác minh tính hi n h u c a các ho t đ ng ki m soát đó.
1.2. KI M TOÁN HÀNG T N KHO TRONG KI M TOÁN BÁO CÁO
TÀI CHÍNH C A DOANH NGHI P S N XU T
1.2.1. M c tiêu ki m toán hàng t n kho
M c tiêu ki m toán HTK là nh m đánh giá r i ro và KSNB v i HTK và xác
đ nh tính hi n h u c a HTK, tính đ y đ c a HTK, quy n c a khách hàng v i
HTK đã ghi s , c ng nh kh ng đ nh tính chính xác, đúng đ n c a các con s
trên s k toán v HTK và b o đ m s trình bày và khai báo v HTK là h p lý.
1.2.2. Các sai ph m th ng g p khi ki m toán hàng t n kho
Do kh i l ng giao d ch, kh n ng d ch chuy n c a HTK, có th x y ra nhi u

gian l n: ghi t ng giá tr , mua hàng gi , nhân viên tr m c p HTK, l p kh ng nhà
cung c p. M t s ch tiêu v gian l n ti m n có nh h ng đ n HTK c n đ c
xem xét: HTK t ng v i t c đ l n h n t c đ t ng doanh thu; chi phí s n xu t
cao ho c th p h n đáng k m c chu n c a ngành, d phòng gi m đáng k ,…
1.2.3. Ph ng pháp, k thu t áp d ng trong ki m toán HTK t i DNSX
1.2.3.1. Ph ng pháp ti p c n ki m toán HTK t i DNSX
Ph ng pháp ti p c n d a trên h th ng là vi c KTV ti n hành đánh giá h
th ng KSNB t đó thi t k , th c hi n các th t c ki m toán và đ a ra ý ki n.
Ph ng pháp ti p c n d a trên r i ro: KTV ph i hi u v r i ro mà DNSX
đang g p ph i, v r i ro tác đ ng đ n vi c x lý và ghi chép các nghi p v , d n
đ n vi c ti p c n ki m toán m t cách h th ng và chi n l c h n.
1.2.3.2. K thu t áp d ng trong ki m toán HTK t i DNSX
a. K thu t thu th p b ng ch ng ki m toán
M t là, Ki m tra tài li u, s k toán ho c ch ng t HTK trong ho c ngoài
DN; d ng gi y, đi n t , ho c d ng th c khác; ho c ki m tra hi n v t HTK.


4

Hai là, quan sát ki m kê HTK, ho c quan sát vi c th c hi n các ho t đ ng
ki m soát g n v i t ch c, qu n lý, s d ng HTK,…
Ba là, xác nh n t bên ngoài nh m thu th p b ng ch ng ki m toán v HTK
c a bên l u tr HTK c a DN d ng th gi y, th đi n t ho c m t d ng khác.
B n là, tính toán l i: KTV ki m tra đ chính xác v m t toán h c c a các s
li u v HTK, có th đ c th c hi n th công ho c t đ ng.
N m là, th c hi n l i: KTV th c hi n đ c l p các th t c ho c ki m soát liên
quan t i HTK đã đ c DN th c hi n tr c đó nh m t ph n KSNB v HTK.
Sáu là, th t c phân tích g m đánh giá thông tin tài chính qua vi c phân tích
các m i quan h gi a d li u tài chính và phi tài chính liên quan t i HTK
B y là, ph ng v n: tìm ki m thông tin tài chính và phi tài chính v HTK t

nh ng ng i có hi u bi t bên trong ho c ngoài DNSX..
b. K thu t l y m u ki m toán
KTV l u ý các nghi p v phát sinh nhi u nh nh p, xu t kho, do đó, KTV
không th ki m tra toàn b mà ph i l y m u ki m toán. Kho n m c HTK
DNSX th ng có s d khá l n, đ ng th i HTK khá phong phú, các nhà cung
c p và khách hàng đa d ng nên vi c ch n m u c ng r t c n thi t.
1.2.4. Qui trình ki m toán hàng t n kho t i doanh nghi p s n xu t
1.2.4.1. Giai đo n l p k ho ch ki m toán hàng t n kho
a. Thu th p thông tin c s v khách hƠng liên quan đ n hàng t n kho
KTV tìm hi u tình hình kinh doanh, cách t ch c s n xu t cho phép KTV
đánh giá tính h p lý c a qui mô, ch ng lo i HTK và n m b t đ c tính chung,
xem xét r i ro kinh doanh m t hàng đ ng th i d đoán nh h ng c a các đ c
đi m đ n đ tin c y c a KSNB, đ n r i ro ki m toán và ph ng pháp ki m toán.
b. Th c hi n các th t c phân tích đ i v i hàng t n kho
KTV th c hi n các ph mg pháp phân tích ch y u là so sánh các s d
HTK qu các n m, so sánh các thông tin liên quan t i HTK c a DNSX,...
c. ánh giá m c tr ng y u đ i v i hàng t n kho
Kho n m c HTK đ c xác đ nh m c tr ng y u theo cách th c d a trên b n
ch t c a các kho n m c, r i ro có sai sót tr ng y u đ c đánh giá s b .
d. ánh giá ki m soát n i b đ i v i hàng t n kho
- Xem xét các quy đ nh v ch c n ng c a chu trình HTK; tri n khai, giám sát
vi c th c hi n liên quan đ n HTK; quy n, trách nhi m t ng v trí qu n lý HTK.
- Tìm hi u li u DNSX có qui trình xác đ nh r i ro kinh doanh liên quan t i m c
tiêu l p và trình bày kho n m c HTK phù h p v i ho t đ ng, đ c thù s n xu t;
- Tìm hi u h th ng thông tin liên quan đ n l p và trình bày kho n m c HTK.
- Tìm hi u nh ng ho t đ ng ki m soát liên quan đ n HTK mà theo xét đoán c a
KTV là c n thi t đ đánh giá r i ro có sai sót tr ng y u c p đ c s d n li u
và thi t k các th t c ki m toán ti p theo v i r i ro đã đánh giá.
- Tìm hi u v giám sát ki m soát t i DNSX g m các ho t đ ng ki m soát liên
quan và cách th c kh c ph c khi m khuy t trong ki m soát v HTK.

5

e. ánh giá r i ro liên quan t i hàng t n kho
- Xác đ nh r i ro thông qua tìm hi u v DNSX và môi tr ng: các ki m soát liên
quan đ n r i ro và xác đ nh r i ro thông qua xem xét giao d ch, s d HTK.
- ánh giá r i ro đã xác đ nh, li u chúng có nh h ng lan t a đ n t ng th
BCTC và nh h ng ti m tàng đ n nhi u c s d n li u c a HTK hay không;
- Liên h nh ng r i ro đã xác đ nh v i các sai sót có th x y ra c p đ c s
d n li u c a HTK và cân nh c xem nh ng ki m soát nào KTV d đ nh ki m tra;
- Cân nh c kh n ng x y ra sai sót, k c kh n ng x y ra nhi u sai sót, và li u
sai sót ti m tàng đó có d n đ n sai sót tr ng y u v i HTK hay không.
g. Thi t k ch ng trình ki m toán hàng t n kho
Ch ng trình ki m toán HTK là nh ng d ki n chi ti t v b n ch t, th i gian
và ph m vi các th t c ki m toán c n th c hi n, th i gian hoàn thành và s phân
công lao đ ng gi a các KTV c ng nh d ki n v nh ng t li u, thông tin liên
quan c n s d ng và thu th p khi ti n hành ki m toán HTK.
1.2.4.2. Giai đo n th c hi n ki m toán hàng t n kho
a. Th c hi n các th nghi m ki m soát
Các th nghi m ki m soát th c hi n chi ti t v i t ng ch c n ng c a quá
trình v n đ ng c a HTK h ng vào tính hi u l c c a KSNB, giúp KTV kh ng
đ nh l i m c r i ro ki m soát ban đ u đã đ a ra v i các c s d n li u v HTK.
b. Th c hi n các th nghi m c b n
Th c hi n th t c phân tích: các sai sót tr ng y u v HTK có th d dàng
phát hi n qua vi c thi t k các th t c phân tích đ ki m tra tính h p lý chung
Thu th p danh m c HTK và đ i chi u v i s k toán: nh m kh ng đ nh s
kh p nhau gi a các th kho v i s sách k toán c ng nh v i BCTC.
Quan sát ki m kê v t ch t HTK: xác đ nh li u cu c ki m kê đang ti n hành
có phù h p v i h ng d n do khách hàng đ ra. Tr ng h p KTV không tham

gia tr c ti p cu c ki m kê, có th ti n hành th t c b sung.
Ki m tra k toán chi phí s n xu t HTK trong DNSX: ph thu c vào n i dung
c a k toán chi phí HTK mà th c ch t là dòng v n đ ng c a HTK trong DNSX,
g m: ki m tra s k toán HTKvà chi phí có h ch toán đúng đ n.
Ki m tra vi c tính giá HTK: làm rõ ph ng pháp tính giá nào đ c s d ng
và có nh t quán, phù h p. Ph ng pháp ki m tra tính giá HTK g m ki m tra giá
HTK mua vào, giá thành HTK; giá tr thu n có th th c hi n c a HTK.
1.2.4.3. Giai đo n hoàn thành ki m toán hàng t n kho
- Th nh t: ánh giá s ki n phát sinh sau ngày k t thúc niên đ liên quan t i
HTK nh m kh ng đ nh l i s tin c y c a các b ng ch ng ki m toán HTK.
- Th hai: ánh giá tính ho t đ ng liên t c: khi nh n th y các s ki n ho c đi u
ki n có th d n đ n nghi ng đáng k v kh n ng ho t đ ng liên t c c a DN,
KTV ph i th c hi n các th t c ki m toán b sung.
- Th ba: T ng h p các k t qu ki m toán HTK và th o lu n v i ban giám đ c
khách hàng đ th ng nh t bút toán đi u ch nh. T ng sai sót c a HTK đ c so


6

sánh v i m c tr ng y u c a HTK, t đó quy t đ nh kh n ng ch p nh n thông
tin HTK ho c ph i ti n hành thêm th t c ki m toán cho k t lu n ki m toán.
1.3. CÁC NHÂN T
NH H
NG T I KI M TOÁN HÀNG T N KHO
TRONG KI M TOÁN BCTC C A DOANH NGHI P S N XU T
Th nh t, Nhóm nhân t thu c v quá trình ki m toán HTK t i DNSX: (1)
vi c áp d ng thích h p các ph ng pháp ki m toán giúp KTV có đ nh h ng
tri n khai các ph ng pháp, k thu t ki m toán HTK; (2) vi c th c hi n qui
trình ki m toán: vi c đ m b o ki m toán HTK theo qui trình chu n, phù h p v i
n i dung ki m toán và t ng DNSX s h tr các nhân t khác.

Th hai, nhóm nhân t thu c v KTV tr c ti p th c hi n ki m toán HTK:
KTV là ch th tr c ti p ki m toán HTK t i DNSX nên trình đ ; kinh nghi m,
chuyên sâu khi ki m toán HTK c a DNSX; đ o đ c ngh nghi p và nh ng áp
l c mà KTV ph i đ i m t có nh h ng tr c ti p t i quá trình ki m toán HTK.
Th ba, Nhóm nhân t thu c v công ty ki m toán
Ph ng pháp lu n, công c khi ki m toán: r i ro ki m toán HTK c a DNSX
có th cao h n các ph n hành khác, nên càng c n thi t m t ph ng pháp/qui
trình ki m toán hi u qu nh m h tr KTV ki m toán chuyên nghi p h n.
B trí nhân s ki m toán HTK t i DNSX. (1) vi c b trí nhân s phù h p đ
ki m toán HTK, có hi u bi t v quá trình s n xu t c a DN tác đ ng t i đánh giá
chi phí d dang, tính giá thành, giúp đ m b o đ tin c y c a k t qu ki m toán
HTK; (2) công ty ki m toán có đ đ i ng nhân l c đ ki m toán HTK, ch ng
ki n ki m kê HTK, đánh giá đúng đ n s hi n h u, chính xác c a HTK.
Các nhân t khác nh Giá phí ki m toán phân b cho th i gian ki m toán
HTK; Qui mô và danh ti ng công ty ki m toán; H th ng KSCL n i b .
Th t , Nhân t thu c v khách th ki m toán (các DNSX): là các nhân t
thu c v ý th c, trình đ ban giám đ c DNSX trong vi c thi t l p và trình bày
các BCTC nói chung và HTK nói riêng, nhân t thu c v đ c đi m ngành ngh ,
KSNB, qui trình s n xu t, tính ch t kho n m c, nghi p v HTK c a DNSX.
Th n m, Nhân t thu c v môi tr ng ho t đ ng ki m toán
Môi tr ng pháp lý cho ho t đ ng ki m toán: g m h th ng chu n m c và
ch đ k toán, ki m toán và các v n b n pháp lý, làm c s , h ng d n công
vi c ki m toán c a KTV và công ty ki m toán.
Nhân t bên ngoài khác thu c v môi tr ng kinh t , v n hóa và các chính
sách, th t c ki m soát ch t l ng ki m toán t các c quan qu n lý Nhà n c.
1.4. KINH NGHI M KI M TOÁN HÀNG T N KHO TRONG KI M
TOÁN BCTC C A CÁC HÃNG KI M TOÁN L N TRÊN TH GI I
1.4.1. Quá trình phát tri n c a các ph ng pháp ti p c n ki m toán BCTC
Th gi i đã có 4 ph ng pháp ti p c n ki m toán BCTC đ c phát tri n
theo th i gian, g m (1) ti p c n truy n th ng đ ki m toán kho n m c trên b ng

cân đ i k toán; (2) ti p c n theo chu k ho t đ ng kinh doanh; (3) ti p c n d a
trên phân tích r i ro tài chính và KSNB; (4) ti p c n d a trên r i ro kinh doanh.


7

1.4.2. Kinh nghi m ki m toán hàng t n kho trong ki m toán BCTC c a các
hãng ki m toán l n trên th gi i
Lu n án trình bày kinh nghi m ki m toán HTK trong ki m toán BCTC c a
các hãng ki m toán l n g m: hãng ki m toán Ernst & Young; KPMG và
Deloiite trên hai ph ng di n là (1) ph ng pháp lu n ki m toán HTK trong
ki m toán BCTC t i DNSX và (2) qui trình ki m toán HTK t i DNSX.
1.4.3. Bài h c kinh nghi m cho công tác ki m toán HTK trong ki m toán
BCTC c a các doanh nghi p s n xu t Vi t Nam
C n áp d ng tri t đ ph ng pháp ti p c n ki m toán BCTC nói chung và
ki m toán HTK nói riêng c a các DNSX theo h ng d a trên r i ro:
- Tìm hi u, đánh giá và phân tích r i ro kinh doanh, bao g m c r i ro do gian
l n; chi n l c c a DNSX cho HTK; đánh giá m c đ ph c t p c a ph n m m
k toán và qu n lý HTK đ xác đ nh các v n đ tr ng y u nh h ng t i BCTC.
- Xác đ nh chi n l c ki m toán d a trên r i ro đã đánh giá v HTK
- Th c hi n các th t c ki m toán đã thi t k d a trên hi u bi t v ho t đ ng s n
xu t kinh doanh và k t qu đánh giá r i ro v HTK c a DNSX.
- Xác minh chênh l ch trong s d HTK đ c phát hi n sau ki m toán và đánh
giá v các k t qu thu th p v s li u HTK c a DNSX đ c ki m toán
CH

NG 2: PH

NG PHÁP NGHIểN C U

2.1. MÔ HÌNH NGHIÊN C U
Lu n án ti p c n nghiên c u v ki m toán HTK theo các nhóm công ty
ki m toán c a Vi t Nam đ c phân chia d a trên qui mô và doanh thu, s l ng
KTV, s l ng khách hàng; đánh giá vi c ti n hành ki m toán HTK trên các
ph ng di n chính là ph ng pháp và qui trình ki m toán, đánh giá các h n ch
và các nhân t nh h ng t đó đ xu t gi i pháp hoàn thi n ho t đ ng này:
- Nhóm 1- các công ty ki m toán c a Vi t Nam có doanh thu t 40- 100 t
đ ng/n m, l ng khách hàng: 400 - 1000 đ n v /n m, l ng KTV 30- 50 ng i.
- Nhóm 2 - các công ty ki m toán c a Vi t Nam có doanh thu bình quân
d i 40 t đ ng/ n m, l ng khách hàng 400 đ n v /n m, có d i 30 KTV.
Mô hình nghiên c u c a lu n án g m các b c th c hi n:
B c 1: Ph ng v n ban giám đ c các công ty ki m toán và các chuyên gia
ki m toán, các nhà nghiên c u nh m thu th p các v n đ liên quan t i ho t đ ng
ki m toán đ c l p đ xây d ng b ng kh o sát v tình hình ho t đ ng ki m toán.
B c 2: Xác đ nh các nhân t nh h ng t i ki m toán HTK trong ki m
toán BCTC t i các DNSX thép b ng các ph ng pháp đ nh tính và đ nh l ng.
B c 3: Nghiên c u s khác bi t trong quá trình ki m toán HTK t i các
DNSX thép gi a các nhóm công ty ki m toán đ c l p c a Vi t Nam.
B c 4: Xác đ nh các gi i pháp hoàn thi n ph ng pháp và qui trình ki m
toán HTK t i các DNSX thép trong t ng nhóm công ty ki m toán.


8

B c 5:
xu t đi u ki n th c hi n gi i pháp.
2.2. XÂY D NG CÁC GI THUY T NGHIÊN C U C A LU N ÁN
2.2.1. Gi thuy t v m i quan h gi a các nhân t nh h ng và ki m toán
HTK t i DNSX thép
2.2.1.1. Xác đ nh bi n ph thu c trong gi thuy t nghiên c u

Các v n đ v ki m toán HTK đ c đánh giá trên b n khía c nh c b n: (1)
kh n ng phát hi n và báo cáo sai sót tr ng y u v HTK; (2) đ a ra ý ki n ki m
toán đúng đ n, phù h p v HTK; (3) quá trình ki m toán HTK đ c th c hi n
đ m b o tuân th các chu n m c, qui đ nh; (4) S th a mãn c a các đ i t ng
s d ng thông tin v tính khách quan, đ tin c y c a k t qu ki m toán HTK.
2.2.1.2. Xác đ nh các bi n đ c l p trong gi thuy t nghiên c u
 Nhóm nhân t thu c v quá trình ki m toán HTK t i DNSX thép
M t là, nhân t thu c v vi c áp d ng thích h p các ph ng pháp, k thu t
ki m toán HTK t i DNSX thép. Vi c tri n khai ph ng pháp, k thu t ki m toán
ph thu c vào ph ng pháp ti p c n ki m toán là d a trên đánh giá r i ro HTK
c a DNSX thép hay ti p c n h th ng khi đánh giá KSNB v HTK.
Hai là, Nhân t thu c v vi c th c hi n qui trình ki m toán HTK t i DNSX
thép: KTV khi ki m toán trong m t khuôn kh thích h p theo m t qui trình phù
h p v i ph n hành HTK cho DNSX thép; xây d ng m t k ho ch th i gian
nghiêm ng t cho cu c ki m toán và mong mu n m i ng i th c hi n.
 Nhóm nhân t thu c v KTV tr c ti p ki m toán HTK t i DNSX thép: KTV
tr c ti p ki m toán, có trách nhi m phát hi n và báo cáo v các sai sót tr ng y u
c a HTK, vì v y, dù các nhân t khác nh môi tr ng kinh t không thu n l i,
BCTC thi u trung th c nh ng v i n ng l c và tính đ c l p khách quan c a các
KTV, ho t đ ng ki m toán v n có th đ c đ m b o.
 Nhóm nhân t thu c v công ty có ki m toán DNSX thép: (1) Qui mô và danh
ti ng công ty ki m toán; (2) B trí nhân s ki m toán HTK t i DNSX thép; (3)
i u ki n làm vi c; (4) KSCL; (5) Phí/ th i gian ki m toán HTK t i DNSX thép.
 Nhóm nhân t thu c v khách hàng là DNSX thép: Các y u t liên quan t i
DNSX thép đ c ki m toán có nh h ng đ n ki m toán kho n m c HTK c a
chính DN đó: nh ý th c, thái đ c a Ban qu n tr , ban giám đ c DNSX thép
trong vi c h ch toán, cung c p thông tin trung th c, KSNB v HTK c a DNSX
thép; tính ch t qui trình s n xu t thép; tính ch t HTK c a DNSX thép.
 Nhóm nhân t thu c v môi tr ng ho t đ ng cho ki m toán HTK: (1) môi
tr ng pháp lý cho ki m toán HTK; (2) môi tr ng kinh t v mô nh h ng tr c

ti p t i các DNSX thép; (3)môi tr ng v n hóa c a DNSX thép.
2.2.1.3. Xác đ nh gi thuy t nghiên c u
Gi thuy t H1: Nhóm nhân t thu c v quá trình ki m toán HTK t i DNSX
thép tác đ ng d ng t i ki m toán HTK trong ki m toán BCTC t i các DNSX thép
Gi thuy t H2: Nhóm nhân t thu c v KTV ki m toán DNSX thép tác đ ng
d ng t i ki m toán HTK trong ki m toán BCTC t i DNSX thép.


9

Gi thuy t H3: Nhóm nhân t thu c v công ty ki m toán ki m toán DNSX
thép tác đ ng d ng t i ki m toán HTK trong ki m toán BCTC t i DNSX thép.
Gi thuy t H4: Nhóm nhân t thu c môi tr ng ho t đ ng ki m toán tác
đ ng d ng t i ki m toán HTK trong ki m toán BCTC t i DNSX thép.
Gi thuy t H5: Nhóm nhân t thu c v DNSX thép đ c ki m toán tác đ ng
d ng t i ki m toán HTK trong ki m toán BCTC t i các DNSX thép.
2.2.2. Gi thuy t nghiên c u v s khác bi t trong quá trình ki m toán
HTK t i DNSX thép gi a các nhóm công ty ki m toán c a Vi t Nam
2.2.2.1. Xác đ nh các bi n đo l ng m c đ th c hi n ph ng pháp và th t c
trong qui trình ki m toán
V n đ th nh t là ph ng pháp, k thu t ki m toán khi ki m toán HTK t i
DNSX thép: (1) ph ng pháp ti p c n đ c KTV và công ty ki m toán s d ng
khi ki m toán HTK trong ki m toán BCTC t i DNSX thép; (2) các k thu t thu
th p b ng ch ng ki m toán HTK; (3) áp d ng các ph ng pháp l y m u
V n đ th hai: vi c th c hi n đ y đ và phù h p các th t c trong qui trình
ki m toán HTK t i DNSX thép: (1) vi c xây d ng qui trình ki m toán HTK t i
DNSX thép; (2) vi c KTV th c hi n các th t c ki m toán c n thi t giai đo n
l p k ho ch ki m toán; (3) các th t c ki m toán giai đo n th c hi n ki m
toán HTK; (4) các th t c ki m toán giai đo n hoàn thành ki m toán HTK.
2.2.2.2. Xác đ nh gi thuy t nghiên c u

Gi thuy t H6: Có s khác bi t trong vi c áp d ng các ph ng pháp, k thu t
ki m toán HTK t i DNSX thép gi a các nhóm công ty ki m toán c a Vi t Nam.
Gi thuy t H7: Có s khác bi t trong vi c th c hi n các th t c ki m toán
trong qui trình ki m toán HTK t i DNSX thép gi a các nhóm công ty ki m toán
c a Vi t Nam.
2.3. PH
NG PHÁP NGHIểN C U
2.3.1. Ph ng pháp nghiên c u đ nh tính
2.3.1.1. Nghiên c u t ng quan l ch s (nghiên c u desk study)
Ph ng pháp nghiên c u s kh i ch y u là bàn gi y v t ng quan l ch s có
liên quan, t đó nh n di n các v n đ c n nghiên c u v ki m toán HTK t i
DNSX thép do các công ty ki m toán đ c l p c a Vi t Nam th c hi n.
2.3.1.2. Nghiên c u tr ng h p đi n hình
Nghiên c u tr ng h p đi n hình t i các công ty ki m toán AASC và IFC đ
thu th p thông tin chi ti t v quá trình ki m toán HTK t i các DNSX thép.
2.3.1.3. Th c hi n ph ng v n phi c u trúc
V i các công ty ki m toán, m c đích ph ng v n nh m tìm hi u tình hình
ho t đ ng và các v n đ liên quan t i ki m toán HTK cho DNSX thép. V i các
DNSX thép, các công ty đ c ph ng v n đ tìm hi u v tình hình s n xu t kinh
doanh thép, thu n l i và khó kh n c ng nh tình hình qu n lý, h ch toán HTK
2.3.2. Ph ng pháp nghiên c u đ nh l ng
2.3.2.1. L a ch n và xác đ nh đ i t ng kh o sát


10

i t ng kh o sát là KTV t i các công ty ki m toán có ki m toán DNSX
thép do KTV là ng i tr c ti p ki m toán HTK, hi u bi t rõ nh t v các nhân t
nh h ng t i công vi c, v v n đ đ c kh o sát nên s đ m b o đ tin c y c a
k t qu kh o sát. M c tiêu kh o sát nh m xác đ nh (1) m c đ nh h ng c a

các nhân t đ n ki m toán HTK t i DNSX thép d i góc nhìn c a các KTV, (2)
m c đ th c hi n các ph ng pháp, th t c ki m toán HTK mà KTV th c hi n
2.3.2.2. Th ng kê mô t m u nghiên c u
Tác gi thu v 103 phi u h p l là ph n h i c a KTV thu c 28 công ty có
ki m toán DNSX thép đ c kh o sát. Qua c c u v đ tu i và kinh nghi m
ki m toán DNSX thép cho th y các KTV tr l i kh o sát đ u đã có quá trình
công tác ki m toán và ki m toán t i DNSX thép ít nh t 1 n m. Trong s 28 công
ty ki m toán có 27 công ty TNHH, 1 công ty h p danh, ch y u ki m toán
DNSX thép qui mô v a và nh ; qui trình s n xu t thép ph bi n là cán thép.
2.3.2.3. Ph ng pháp thu th p d li u
Tác gi đã ph ng v n tr c ti p ho c g i th b ng kh o sát v i các câu h i
đóng dành cho KTV; đ nh l ng theo thang đo Likert 5 b c v i các m c đ .
2.3.2.4. Ph ng pháp ki m đ nh các gi thuy t trong nghiên c u đ nh l ng
B c 1: Th c hi n th ng kê mô t : nh m đánh giá s b v c c u KTV
kh o sát; công ty ki m toán đ ng th i xác đ nh phân ph i chu n c a d li u.
B c 2: Ki m tra đ tin c y c a thang đo b ng H s Alpha c a Cronbach,
giúp lo i b bi n rác.
B c 3: Th c hi n phân tích nhân t khám phá (EFA): xác đ nh các nhóm
nhân t nh h ng t i ki m toán HTK; phân nhóm ph ng pháp, th t c ki m
toán KTV th c hi n t i DNSX thép.
B c 4: Ki m đ nh các gi thuy t b ng các ph ng pháp thích h p
Gi thuy t H1 đ n H5 đ c ki m đ nh b ng h s t ng quan đ n Pearson
xem xét vi c có t n t i hay không m i quan h gi a các nhóm nhân t v i bi n
ph thu c đ làm c s s d ng ph ng pháp h i qui tuy n tính đa bi n nh m
xác đ nh m c đ tác đ ng c a các y u t đ n ki m toán HTK t i DNSX thép.
Gi thuy t H6, H7 đ c ki m đ nh b ng ph ng pháp ki m đ nh gi thuy t
v tr trung bình c a hai m u đ c l p (Independent samples T- test) đ xem xét
m c đ khác bi t trung bình gi a các nhóm công ty ki m toán trong quá trình
ti p c n và áp d ng ph ng pháp và th t c trong qui trình ki m toán HTK.
CH

NG 3: KI M TOÁN HÀNG T N KHO TRONG KI M TOÁN BÁO
CÁO TÀI CHÍNH T I CÁC DOANH NGHI P S N XU T THÉP DO
CÁC CÔNG TY KI M TOÁN
C L P C A VI T NAM TH C HI N
3.1.
C I M HO T
NG KINH DOANH C A CÁC CÔNG TY
KI M TOÁN
C L P VI T NAM


11

Lu n án ch ra các đ c đi m ho t đ ng kinh doanh c a các công ty ki m toán
đ c l p Vi t Nam v : c c u t ch c c a công ty ki m toán; tình hình v lo i
hình d ch v và doanh thu; s phát tri n c a đ i ng KTV; h th ng v n b n
pháp lý cho ho t đ ng ki m toán. Sau 25 n m ho t đ ng c a ki m toán đ c l p,
có th th y s phát tri n nhanh chóng v qui mô và ch t l ng, tuy nhiên l i
ch a đáp ng nhu c u c a xã h i. Do đó, đ ki m toán đ c l p Vi t Nam phát
tri n b n v ng, c n có s tích c c h p tác c a t t c các DN ki m toán, hi p h i
ngh nghi p, KTV và c quan qu n lý c a Nhà n c.
3.2.
C I M HÀNG T N KHO VÀ QUI TRÌNH S N XU T C A
CÁC DNSX THÉP T I VI T NAM NH H
NG T I KI M TOÁN
HTK trong DNSX thép khá đa d ng, phong phú bao g m v t li u chính:
qu ng, ph li u các lo i, gang, phôi; v t li u ph tiêu hao th ng xuyên cho giai
đo n luy n phôi; cán thép,...; v t t nh l phát sinh; s n ph m d dang; thành
ph m cu i cùng (thép); ph ph m và ch ph m. u ra c a công đo n s n xu t
này có th là v t li u đ u vào c a công đo n sau v i qui trình s n xu t ph c t p.

S n xu t thép chia thành các nhóm có qui trình s n xu t c b n: th c hi n
m t công đo n; hai công đo n; ba công đo n. Qui trình s n xu t thép hoàn ch nh
g m: thiêu k t, luy n c c, luy n gang, luy n thép, đúc thép, cán thép.
Giá thành s n ph m thép ch u nh h ng nhi u c a giá phôi thép và giá thép
trên th tr ng th gi i và vào các y u t đ u vào khác nh đi n, x ng d u... đã
tác đ ng tr c ti p đ n DNSX thép, nhu c u tiêu dùng thép, kh n ng d tr s n
ph m. M t khác, thép có tr ng l ng l n; chi phí v n chuy n cao, khi tiêu th
th tr ng xa n i s n xu t làm t ng giá thành. Vì v y khi ki m toán HTK, ki m
tra t p h p chi phí s n xu t và giá thành, KTV c n bóc tách t ng lo i chi phí v t
li u chính, ph ; xác đ nh các lo i hao h t phát sinh trong quá trình s n xu t; các
s n ph m h ng, thi t h i trong s n xu t t o thành có đ c lo i tr ,...
V i tình hình khó kh n c a ngành thép, DNSX thép không s n xu t h t công
su t, thép s n xu t không tiêu th đ c, KTV c n đánh giá r i ro v HTK phát
sinh. Bên c nh đó, thép và gang ch u tác đ ng l n t môi tr ng t nhiên, do đó,
KTV khi ch ng ki n ki m kê, đánh giá giá tr thu n HTK t i DNSX thép c n
l u ý ch t l ng HTK đ có c n c xem xét vi c l p d phòng gi m giá HTK.
3.3. M I QUAN H GI A CÁC NHÂN T
NH H
NG VÀ KI M
TOÁN HÀNG T N KHO TRONG KI M TOÁN BCTC T I DNSX THÉP
3.3.1. Th c hi n ki m đ nh ch t l ng thang đo c a các bi n
Sau khi ki m đ nh, mô hình nghiên c u đ c đi u ch nh có 5 nhóm bi n đ c
l p là Nhóm nhân t thu c v quá trình ki m toán HTK t i DNSX thép, Nhóm nhân
t thu c v KTV ki m toán HTK c a DNSX thép, Nhóm nhân t thu c v công ty
ki m toán, Nhóm nhân t thu c v môi tr ng pháp lý cho ki m toán, Nhóm nhân
t thu c v DNSX thép tác đ ng t i bi n Ki m toán HTK t i DNSX thép.
3.3.2. Th c hi n phân tích nhân t EFA


12

K t qu phân tích cho bi n đ c l p và bi n ph thu c đã ch ra 5 nhóm nhân
t nh h ng t i ki m toán HTK t i DNSX thép đ đ a vào mô hình h i qui.
3.3.3. Ki m đ nh t ng quan tuy n tính gi a các bi n đ c l p và bi n ph
thu c trong mô hình
Sau khi ki m đ nh các gi thuy t, mô hình h i qui tuy n tính đa bi n v các
nhân t nh h ng t i ki m toán HTK t i DNSX thép đ c xây d ng:
Y = -1,384 + 0,277KTV + 0,321DNKT + 0,46QTKT + 0,184DNSX +0,2MTPL
K t qu ki m đ nh gi thuy t đã kh ng đ nh các nhóm nhân t có tác đ ng
d ng đ n ki m toán HTK trong ki m toán BCTC t i các DNSX thép.Trong các
nhân t nh h ng t i ki m toán HTK t i DNSX thép, nhân t có tác đ ng l n
nh t là nhân t QTKT- quá trình ki m toán HTK. Do đó, lu n án th c hi n kh o
sát quá trình ki m toán HTK t i các DNSX thép do các công ty ki m toán đ c
l p th c hi n hai khía c nh (1) các ph ng pháp, k thu t áp d ng khi ki m
toán HTK; (3) các th t c đ c th c hi n trong qui trình ki m toán HTK.
3.4. TH C TR NG KI M TOÁN HTK T I CÁC DNSX THÉP DO CÁC
CÔNG TY KI M TOÁN
C L P C A VI T NAM TH C HI N
3.4.1. Th c hi n ki m đ nh ch t l ng thang đo c a các bi n
C n c k t qu ki m đ nh, có 1 bi n không đ m b o đi u ki n b lo i. Các bi n
còn l i đ c đ a vào phân tích nhân t và ki m đ nh khác bi t trung bình t ng th .
3.4.2. K t qu kh o sát v ph ng pháp, k thu t áp d ng trong ki m toán
hàng t n kho t i doanh nghi p s n xu t thép
3.4.2.1. Th c hi n phân tích nhân t EFA
Phân tích nhân t EFA cho thang đo c a bi n đ c l p t o thành 8 nhân t v
ph ng pháp, k thu t ki m toán HTK đ m b o yêu c u phân tích.
3.4.2.2. K t qu kh o sát
K t qu ki m đ nh cho th y có khác nhau v m c đ áp d ng thích h p các
ph ng pháp, k thu t trong ki m toán HTK gi a các nhóm công ty ki m toán
đ i v i các nhóm bi n rút trích t phân tích nhân t EFA.

Th nh t, ph ng pháp ti p c n d a trên đánh giá r i ro
Theo k t qu kh o sát, giá tr mean c a m c đ qui đ nh và v n d ng
ph ng pháp ti p c n d a trên r i ro c a nhóm 1 là mean N1 = 3,3333 cho th y
các công ty ki m toán nhóm 1 đã b c đ u v n d ng theo CMKT m i trong
vi c đánh giá r i ro k t h p v i tìm hi u h th ng làm ph ng pháp ti p c n
ki m toán. Trong khi đó, giá tr mean N2 = 2,8727, chênh l ch giá tr trung bình
gi a N1 và N2 là 0,46061, có ngh a các công ty nhóm 1 có m c đ v n d ng
ph ng pháp ti p c n r i ro cao h n nhóm 2.
Th hai, k thu t ki m toán nh m thu th p b ng ch ng v HTK
K thu t ki m toán nh m thu th p b ng ch ng v r i ro v i HTK
Các công ty nhóm 1 có chú tr ng đ n k t h p các k thu t ph ng v n, quan
sát và phân tích các thông tin liên quan đ n môi tr ng kinh t v mô liên quan
t i ngành thép, và đ t DNSX thép trong m i quan h đó, làm c s xác đ nh các


13

r i ro có th có v i HTK nh các r i ro v bi n đ ng giá v t li u, r i ro v t giá
h i đoái đ i v i phôi, thép ph nh p kh u. Các KTV c a nhi u công ty nhóm 2
m i ch t p trung thu th p và ki m tra tài li u s n có (mean N2= 3,7) đ xác
đ nh các r i ro v i HTK, ch a k t h p v i k thu t khác đ đánh giá r i ro.
K thu t ki m toán nh m thu th p b ng ch ng v KSNB v i HTK
KTV th ng ch xác nh n KSNB v HTK có thay đ i gì các chính sách và
th t c ki m soát c th thông qua ph ng v n ban giám đ c, cá nhân. Nhi u
KTV nhóm 2 th ng b qua phép th walkthrough đ tìm hi u KSNB theo chu
trình HTK. M c đ th c hi n phép th này c a nhóm 2 có giá tr mean là 3,05,
KTV đa ph n l a ch n m c 1 và 2 trong khi mean N1 = 4,13. Vi c mô t KSNB
cho HTK ch y u b ng b ng câu h i (mean N1= 3,49; mean N2 = 3,98) và b ng
t ng thu t (mean N1= 2,94; mean N2= 2,9); ít s d ng l u đ .
K thu t ki m toán thu th p b ng ch ng khi th nghi m c b n

Các công ty nhóm 1 th c hi n phân tích cho t ng lo i HTK chi ti t theo t ng
tháng đ xác đ nh thay đ i và nh ng b t th ng HTK đ ng th i xem xét trên
s đ th hi n các bi n đ ng t ng, gi m c a HTK. Trong khi đó nhi u công ty
nhóm 2 ch phân tích t ng h p t ng lo i HTK, không phân tích chi ti t; ch a s
d ng nhi u phân tích t su t, so sánh v i s trung bình ngành…
Th t c phân tích chi ti t SAP h u nh không áp d ng đ thu th p b ng
ch ng v giá tr c a HTK t i DNSX thép (mean N1 = 2,67; mean N2 = 2,33).
Khi ki m tra chi ti t, đi m chung là áp d ng các k thu t ch y u là ki m tra
tài li u, tính toán l i k t h p v i ph ng v n k toán v tính giá HTK; g n nh b
qua k thu t l y xác nh n t bên ngoài (mean N1= 3,46; mean N2= 2,85). Vi c
ki m tra hi n v t v i HTK c ng h n ch v i các công ty nhóm 2 (mean N1=
4,02; mean N2= 3,47), nhi u tr ng h p công ty ki m toán không đáp ng đ c
nhân s khi ch ng ki n ki m kê ho c không th b trí vi c ch ng ki n vi c
ki m kê m t cách hi u qu t i các kho hàng c a DNSX thép.
Th ba, các k thu t l y m u ki m toán áp d ng
L y m u th nghi m ki m soát HTK đ u là phi th ng kê (mean N1= 3,5;
mean N2= 3,88), ít s d ng l y m u th ng kê (mean N1= 2,58; mean N2= 1,84).
L y m u ki m tra chi ti t nghi p v và s d HTK
Các công ty nhóm 1: KTV s d ng l y m u thông kê đ ch n m u ki m tra
chi ti t nh ng không đánh giá k t qu m u. Các công ty ki m toán nhóm 2 đa
ph n l y m u ch y u d a vào kinh nghi m, th ng là nghi p v nh p, xu t
HTK có s ti n l n, ho c n u KTV đánh giá là b t th ng.
3.4.3. K t qu kh o sát v vi c th c hi n các th t c trong qui trình ki m
toán hàng t n kho t i doanh nghi p s n xu t thép
3.4.3.1. Phân tích nhân t EFA
Phân tích nhân t EFA cho thang đo c a bi n đ c l p t o thành 3 nhân t
đ c l p liên quan t i qui trình ki m toán HTK, đ m b o yêu c u phân tích
3.4.3.2. K t qu kh o sát

14

K t qu ki m đ nh cho th y có khác nhau v m c đ th c hi n các th t c
trong qui trình ki m toán HTK gi a các nhóm công ty ki m toán đ i v i các
nhóm bi n rút trích t phân tích nhân t EFA.
a. Giai đo n l p k ho ch ki m toán hàng t n kho t i DNSX thép
Th nh t, thu th p thông tin c s liên quan t i DNSX thép: KTV đ c
kh o sát đ u thu th p thông tin v ngh a v pháp lý, hi u bi t chung v n n kinh
t , l nh v c s n xu t, kinh doanh thép và t ch c, dây chuy n s n xu t. Nhi u
công ty nhóm 2 (ki m toán DNSX thép qui mô nh , công ngh s n xu t trung
bình) ít xu ng tr c ti p khách hàng kh o sát, tham quan nhà x ng, kho bãi.
Th hai, th c hi n th t c phân tích s b : h u nh ch phân tích các ch
tiêu t ng h p đ xác đ nh bi n đ ng t ng, gi m, còn vi c xem xét tính logic các
thông tin đã thu th p và đ t hi u bi t v BCTC c a DNSX thép, đánh giá kh
n ng x y x y ra sai ph m, ho t đ ng liên t c thì không nhi u công ty th c hi n.
Th ba, đánh giá tr ng y u cho kho n m c HTK: các công ty nhóm 1 có
t l xác đ nh m c tr ng y u cho HTK m c cao (mean N1= 3,96), trong khi
mean N2= 2,87 (m c th p đ n trung bình).
Th t , đánh giá r i ro sai sót tr ng y u: các công ty ch a trình bày các
th t c đánh giá, nh n di n, khoanh vùng r i ro trong h s ; ch a s d ng th
t c đánh giá r i ro đ thi t k th t c ki m toán, đ c bi t là nhóm 2.
Th n m, Tìm hi u và đánh giá v ki m soát n i b v i HTK: v i DNSX
thép là khách hàng c , các công ty đ u d a vào k t qu ki m toán n m tr c,
phân tích b máy qu n lý và ho t đ ng KSNB n m nay đ đánh giá.
Th sáu, ch ng trình ki m toán HTK ch y u là ch ng trình ki m toán
m u c a VACPA và đi u ch nh cho phù h p v i đ c thù c a đ n v .
b. Giai đo n th c hi n ki m toán hàng t n kho
Th c hi n th nghi m ki m soát
Công ty ki m toán AASC: KTV khi th c hi n th nghi m ki m soát cho
ph n hành kho s k t h p v i ph n hành mua hàng, bán hàng đ xem xét chính

sách KSNB cho HTK c a DNSX thép khi nh p kho v t t mua v , xu t v t t
s n xu t thép, quá trình s n xu t thép và t p h p chi phí, b o qu n kho.
V i các công ty nhóm 2, h u h t KTV nh n th y h th ng KSNB t n t i và
có hi u l c thì m i th c hi n th nghi m ki m soát cho khách hàng m i.
Th c hi n th t c phân tích HTK
Vi c phân tích đ c AASC ti n hành chi ti t nh m khoanh vùng b t th ng,
kh n ng x y ra sai sót trong t ng TK HTK. các công ty còn l i, th t c phân
tích khá đ n gi n, ch a th c s chi ti t t ng TK, t ng tháng. Công ty ki m toán
IFC: KTV t p trung phân tích c th theo t ng ch tiêu, có so sánh bi n đ ng
qua 2 n m, ch a đi sâu đánh giá và d ki n nguyên nhân c b n bi n đ ng.
Ki m tra s d đ u n m c a HTK: các công ty th ng không l p GTLV
th hi n vi c ki m tra s d đ u n m, KTV ít trao đ i v i KTV ti n nhi m;
không xem xét h s c a KTV ti n nhi m (mean N1= 3,13; mean N2= 2,22).


15

Ch ng ki n ki m kê v t ch t HTK: các công ty ch y u v n d ng ch ng
trình ki m toán c a VACPA: ch ng ki n ki m kê HTK cu i n m nh m xác đ nh
s hi n h u c a HTK, đ i chi u s chi ti t HTK, đ nh giá tr và r i ro.
Th c hi n th t c t nh ti n s li u (rollforward-rollbackward)
Các công ty nhóm 1 nh AASC t nh ti n s li u khi không th ch ng ki n
ki m kê t i khách hàng đ b sung k t qu cho th t c đ i chi u s d gi a biên
b n ki m kê và s k toán, đ ng th i cung c p b ng ch ng v s phát sinh
nghi p v nh p, xu t kho t ngày ki m kê đ n k t thúc n m. Các công ty nhóm
2 trong tr ng h p KTV không ch ng ki n ki m kê t i ngày khóa s và KTV
không tin t ng vào KSNB c a khách hàng thì không ph i lúc nào KTV c ng
ti n hành th t c này, không áp d ng các th t c ki m toán thay th (mean N2=
2,31- KTV tr l i kh o sát m c th c hi n t r t th p đ n trung bình).
Ki m tra chi ti t nghi p v nh p, xu t kho

- Các công ty nhóm 1: KTV ki m tra b ng ch ng đ i v i toàn b t ng th ;
đánh giá k t qu ki m tra nh m k t lu n KTV có đ t m c đ đ m b o c b n
mong mu n liên quan t i sai sót ti m tàng có th x y ra v i s d HTK ho c
gi i trình và cân nh c đánh giá v r i ro x y ra sai sót tr ng.
- Các công ty nhóm 2: KTV đ i chi u v i các s sách ch ng t liên quan, ph ng
v n ng i th c hi n và k toán tr ng, s l ng nghi p v tùy thu c vào m c
đ r i ro c a HTK đ c đánh giá trong k ho ch ki m toán t ng th .
Th c hi n th t c chia c t niên đ HTK
KTV c a AASC ch n các nghi p v xu t, nh p l n t th i đi m tháng 12
n m ki m toán đ n cu i tháng 1 n m sau đ ki m tra ch ng t g c g m phi u
nh p, xu t và th c hi n th t c chia c t niên đ HTK v i kho c a tr s và các
nhà máy KTV c a IFC ki m tra các nghi p v nh p HTK tháng 1 n m sau trên
s cái và ch ng t đ xác đ nh DNSX thép có ghi nh n sai k . Tuy nhiên GTLV
ch th hi n th t c th c hi n mà không ghi chép v các nghi p v đã ki m tra.
Th c hi n th t c ki m tra giá HTK
Công ty ki m toán AASC: Ki m tra giá HTK t i các DNSX thép g m: ki m
tra giá nh p, xu t c a HTK, ki m tra vi c t p h p chi phí s n xu t và đánh giá
SPDD, giá thành phôi/thép và giá v n hàng bán. Vi c xác đ nh tính hi n h u,
đ y đ và tính giá c a chi phí d dang đ c KTV ki m toán chi phí s n xu t
ki m soát. KTV ph n HTK thu th p báo cáo s n xu t hàng ngày, báo cáo cu n
và đóng mác thép, hoàn thành s n ph m do nhà máy cung c p và t p h p chi
phí. KTV ki m tra ph ng pháp tính giá c a đ n v , xác đ nh ph ng pháp tính
giá xu t c a NVL có chính h p lý và chính xác:
- Ki m tra chi phí nhân công: s d ng k t qu chu trình ti n l ng và nhân viên.
- Ki m tra chi phí s n xu t chung: ki m tra chi phí phát sinh trong th i gian
ng ng s n xu t nh chi phí duy trì ho t đ ng, v n hành l i dây truy n s n xu t
có đ c coi là thi t h i ng ng s n xu t và h ch toán vào chi phí s n xu t chung
mà không trích tr c; chi phí có b ghi nh n t ng do DNSX thép h ch toán c

16

các lo i thu , phí tài nguyên, môi tr ng, phòng cháy ch a cháy,… M t s
tr ng h p, DNX thép đang g p khó kh n trong tiêu th thép, KTV phát hi n k
toán không xác đ nh chi phí s n xu t chung c đ nh đ c phân b trong khi ch
s n xu t 60-70% công su t thi t k nh ng các công ty v n tính h t chi phí kh u
hao vào giá thành s n ph m. Bên c nh đó, KTV phát hi n trong quá trình s n
xu t thép phát sinh s n ph m h ng nh ng có DNSX thép không xây d ng đ nh
m c, không xác đ nh giá tr th c t và h ch toán toàn b vào chi phí.
- Ki m tra ph ng pháp tính giá thành: do đ c thù s n ph m c a ngành thép nên
DNSX thép th ng tính giá thành theo lo i s n ph m theo ph ng pháp tr c
ti p. Vi c đánh giá SPDD c a DNSX thép d a trên chi phí nguyên v t li u
chính hay chi phí nguyên v t li u tr c ti p,…. Sau khi xác đ nh l i toàn b chi
phí NVL tr c ti p, chi phí nhân công và chi phí s n xu t chung, KTV xác đ nh
ph ng pháp đánh giá SPDD và tính giá thành c a DNSX thép h p lý không.
Công ty ki m toán IFC: KTV ki m tra đ n giá xu t HTK còn vi c ki m tra
giá thành đ c th c hi n v i giá v n hàng bán trên GTLV ki m toán Giá v n.
N u DNSX thép không có SPDD thì KTV ch ki m tra chi phí s n xu t phát
sinh và tính l i giá thành d a trên ph n chi phí đã đánh giá.
Ki m tra trích l p d phòng gi m giá HTK: Nhi u KTV nhóm 2 ch a
quan tâm ki m tra l i các c tính k toán v trích l p d phòng gi m giá HTK
ho c không thu th p các b ng ch ng đ đ m b o không t n t i các kho n gi m
giá HTK (m c đ th c hi n là 2- th p và 3- trung bình).
Ki m tra hàng mua đi đ ng và hàng g i bán
Công ty ki m toán AASC: KTV xác đ nh hàng mua đi đ ng có s d l n,
tr ng y u và kh n ng r i ro thì KTV m i ch n nh ng hóa đ n mua hàng có giá
tr l n, còn l i s ch n ng u nhiên. V i m u ch n ra, KTV s ki m tra chi ti t
các hóa đ n mua hàng, h p đ ng và phi u nh p kho t ng ng v i t ng nghi p
v . Tr ng h p s d hàng mua đang đi đ ng không l n thì KTV không th c
hi n ti p ki m tra chi ti t s d và c ng không g i th xác nh n mà ch ki m tra

xem s hàng này đã đ c nh p kho sau ngày 31/12.
Công ty ki m toán IFC: ít th c hi n ki m tra hàng hóa bên th ba n m gi .
c. Giai đo n hoàn thành ki m toán hàng t n kho
Tr ng nhóm ki m tra, t ng h p toàn b thông tin, s li u và ý ki n c a
KTV đ ng th i phân tích tính tr ng y u c a các sai sót đã phát hi n, xem xét
các s ki n phát sinh sau ngày ký BCTC; l p biên b n t ng h p k t qu . Sau khi
đã t ng h p k t qu , KTV trao đ i v i DN v n đ còn v ng m c v h ch toán
HTK đ th ng nh t, l p d th o báo cáo và th qu n lý. Các công ty có bút toán
đi u ch nh các sai sót c a HTK trong th qu n lý, nh ng nhi u công ty nhóm 2
không đánh giá t ng nh h ng c a sai sót tr ng y u đ đ a ý ki n.
3.5. ÁNH GIÁ TH C TR NG KI M TOÁN HÀNG T N KHO T I
CÁC DOANH NGHI P S N XU T THÉP DO CÁC CÔNG TY KI M
TOÁN
C L P C A VI T NAM TH C HI N


17

3.5.1. u đi m
V c b n, các công ty ki m toán đã có s qui đ nh v ti p c n ki m toán
d a trên đánh giá r i ro, qui trình ki m toán đ c xây d ng và áp d ng linh ho t
phù h p v i đ c đi m c a khách hàng, áp d ng các ph ng pháp ki m toán
kho n m c HTK m t cách ch t ch và th n tr ng, phân công công vi c phù h p
3.5.2. H n ch
3.5.2.1. V vi c áp d ng các ph ng pháp, k thu t ki m toán
Th nh t, v ph ng pháp ti p c n khi ki m toán hàng t n kho
Vi c v n d ng theo CMKT trong vi c đánh giá r i ro làm ph ng pháp ti p
c n ki m toán ch a đ c các công ty ki m toán áp d ng tri t đ , vi c tuân th
các b c c a qui trình đánh giá r i ro không ph i lúc nào c ng áp d ng v i m i
cu c ki m toán, KTV v n ti p c n d a vào h th ng nhi u h n.

Th hai, các k thu t thu th p b ng ch ng ki m toán cho hàng t n kho
Các công ty ki m toán v c b n ch a xây d ng đ c các h ng d n c th
cho KTV s d ng các k thu t ki m toán nh m thu th p các b ng ch ng hi u
qu , khi n các k thu t ch a đ c v n d ng đ ng b .
Th ba, các ph ng pháp l y m u ki m toán: ch y u áp d ng l y m u phi
th ng kê, c ng không th hi n trên GTLV các xét đoán chuyên môn. M t s có
áp d ng k thu t th ng kê nh ng không đánh giá k t qu và r i ro l y m u.
3.5.2.2. V vi c th c hi n các th t c trong qui trình ki m toán hàng t n kho
a. Giai đo n l p k ho ch ki m toán hàng t n kho t i DNSX thép
Th nh t: ánh giá r i ro và tr ng y u cho HTK: đa ph n ch đánh giá r i
ro và m c tr ng y u cho BCTC mà ch a chú ý xác đ nh cho t ng kho n m c đ
làm c s thi t k và xác đ nh m c đ th c hi n c a các th t c ki m toán.
Th hai: Thi t k ch ng trình ki m toán HTK
Ch ng trình ki m toán HTK không thi t k riêng bi t, c th cho t ng lo i
DNSX ho c không ch nh s a phù h p, h u h t đ u áp d ng m t ch ng trình
chung; nhi u th t c không th c hi n, đánh tham chi u không đ y đ , rõ ràng.
Th ba: Thu th p thông tin c s liên quan t i HTK ch mang tính hình
th c, KTV không xu ng tr c ti p khách hàng đ kh o sát ban đ u, tham quan
nhà x ng, kho bãi khi n thông tin không khách quan.
b. Giai đo n th c hi n ki m toán hàng t n kho t i DNSX thép
Th nh t: Th nghi m ki m soát h u h t ch ti n hành khi KTV nh n th y
h th ng KSNB t n t i và hi u l c và KTV th ng ch xác nh n l i xem KSNB v
HTK c a khách hàng th ng niên có thay đ i gì.
Th hai: Th c hi n th t c t nh ti n s li u và ki m tra tính đúng k : KTV
hay b qua các th t c này ho c th c hi n m t cách s sài, kho ng th i gian
KTV l a ch n ki m tra r t ng n, không trình bày trên GTLV
Th ba: Ki m tra giá và giá tr thu n c a HTK: đa s các công ty coi giá tr
thu n đ c xác đ nh b ng v i giá bán, đã b qua các chi phí khác c n thi t đ
bán đ c hàng nên tính tin c y c a th t c gi m. M t khác, do khi ch ng ki n

18

ki m kê, KTV khó xác đ nh ch t l ng và tình tr ng HTK, KTV không có c s
đ ki m tra HTK c n l p d phòng không và n u c n thì trích l p bao nhiêu?
Th t : M t s h n ch khác
-Ki m tra s d đ u n m c a HTK: KTV th ng không l p GTLV ki m tra s
d đ u n m hay thu th p các b ng ch ng ki m toán cho s d đ u n m; không
trao đ i v i KTV ti n nhi m; không xem xét t li u c a KTV ti n nhi m..
- Ch ng ki n ki m kê HTK: ph n l n KTV và tr lý ki m toán th ng thi u hi u
bi t v đ c đi m, tính ch t các lo i HTK, yêu c u v đi u ki n b o qu n khác
nhau gây khó kh n cho KTV khi ki m kê v t ch t.
- Ki m tra hàng mua đi đ ng và hàng g i bán: KTV th ng không tr c ti p
g i th xác nh n đ i v i hàng hóa do bên th ba n m gi mà th ng ch p nh n
th do khách hàng xác nh n v i bên th ba.
c. Giai đo n hoàn thành ki m toán hàng t n kho t i DNSX thép
Nhi u công ty ch a có qui trình đánh giá t ng th quá trình thu th p b ng
ch ng ki m toán thông qua vi c v n d ng và th c hi n các CMKT đã ban hành.
Vi c so sánh các sai sót phát hi n trong quá trình ki m toán HTK v i m c tr ng
y u xác đ nh không đ c th hi n trên GTLV. Vi c xem xét các s ki n sau giai
đo n ki m toán và s ki n phát sinh sau ngày ký báo cáo ki m toán ch a đ c
chú ý. L p GTLV th ng đ c th c hi n l i sau khi KTV đã hoàn t t ki m toán.
3.5.3. Nguyên nhân c a nh ng h n ch
 Nguyên nhân c a nh ng h n ch xu t phát t KTV và công ty ki m toán
Do gi i h n th i gian ki m toán nên KTV ít tìm hi u, nghiên c u các sách
báo, t p chí, Internet… c ng nh quan sát tr c ti p ho t đ ng. Các công ch a
quan tâm chú tr ng xây d ng m t ch ng trình ki m toán đ y đ cho HTK. H u
h t các công ty ch a có ph n m m ch n m u ph c v ki m toán do chi phí khá
cao và khách hàng th ng là DN nh , v a và không nhi u s ph c t p, b t
th ng. C s v t ch t c a các công ty ki m toán ch a đ y đ , khó tuy n nhân

viên. Ngoài ra, chi phí đào t o l y các ch ng ch nh CPA, ACCA khá cao nên
công ty c ng ch h tr m t ph n ho c h tr v th i gian nh ng v n h n ch .

i v i các nhân t bên ngoài (môi tr ng pháp lý và DNSX thép)
Môi tr ng pháp lý cho ki m toán v n đang đ c hoàn thi n, ch nh s a do
v n ch a theo k p và phù h p v i thông l qu c t ; hi p h i ngh nghi p v n
ch a th hi n đ c vai trò KSCL. Trong khi đó, v i tình hình khó kh n c a
ngành thép c ng nh ý th c, n ng l c c a ban giám đ c cùng đ i ng k toán và
ng i l p BCTC c a DNSX thép v n không đ m b o trung th c, vi c h ch toán
c ng ch a th c s tuân th đúng chu n m c, qui đ nh k toán c a Nhà n c.
CH
NG 4: PH
NG H
NG VÀ GI I PHÁP HOÀN THI N KI M
TOÁN HÀNG T N KHO TRONG KI M TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH
T I CÁC DOANH NGHI P S N XU T THÉP DO CÁC CÔNG TY
KI M TOÁN
C L P C A VI T NAM TH C HI N


19

4.1. NH H NG PHÁT TRI N H TH NG KI M TOÁN
C L P VI T
NAM PHÙ H P V I THÔNG L , CHU N M C KI M TOÁN QU C T
Nhà n c đã xác đ nh m c tiêu, đ nh h ng phát tri n h th ng ki m toán
phù h p v i m c tiêu ti p t c đ i m i n n kinh t theo c ch th tr ng đ nh
h ng XHCN, đ i m i phù h p sâu s c h n v i thông l và CMKT qu c t ;
đ c khu v c và qu c t th a nh n, làm c s v ng ch c cho vi c thi t l p h
th ng thông tin kinh t , tài chính, giúp công khai, minh b ch th tr ng tài chính

Vi t Nam, phát huy vai trò c a ki m toán đ i v i n n kinh t .
4.2. GI I PHÁP HOÀN THI N KI M TOÁN HÀNG T N KHO T I CÁC
DNSX THÉP DO KI M TOÁN
C L P C A VI T NAM TH C HI N
K t qu phân tích h i qui v s nh h ng c a các nhân t t i ki m toán
HTK t i DNSX thép do các công ty ki m toán th c hi n, nhóm nhân t thu c v
quá trình ki m toán HTK có nh h ng quan tr ng nh t do đó lu n án s t p
trung đ a ra các gi i pháp hoàn thi n vi c th c hi n các ph ng pháp, k thu t
và các th t c thu c qui trình ki m toán HTK khi KTV ti n hành ki m toán.
4.2.1. Hoàn thi n các ph ng pháp vƠ k thu t trong ki m toán HTK t i
DNSX thép
4.2.1.1. Hoàn thi n vi c ti p c n ki m toán HTK theo h ng d a trên r i ro
đánh giá đúng r i ro kinh doanh, KTV nên phân tích theo trình t :
(1) Xem xét các nhân t nh h ng t i môi tr ng kinh doanh c a DNSX thép
trên ba ph m vi: toàn c u, qu c gia và DN.
(2) Tìm hi u môi tr ng kinh doanh ngành thép: l nh v c kinh doanh, kh n ng
sinh l i; m i quan h gi a l nh v c thép và môi tr ng; r i ro kinh doanh; các
v n đ l n mà s n xu t thép ph i đ i m t.
(3) ánh giá r i ro kinh doanh: KTV s d ng thông tin v l nh v c kinh doanh
đ phát hi n các r i ro có th tác đ ng đ n ho t đ ng trong t ng lai.
(4) ánh giá s ng phó c a DNSX thép v i r i ro kinh doanh: xem xét, DNSX
thép có bi n pháp h n ch các r i ro nh r i ro bi n đ ng nguyên v t li u, nh m
n đ nh đ u vào ph c v s n xu t và xác đ nh m c giá bán h p lý đ m b o bù
đ p đ c bi n đ ng đ u vào, xây d ng nhà máy phôi, …
- Các công ty nhóm 1: Áp d ng tri t đ đánh giá r i ro khi ki m toán t i DNSX
thép, h ng d n cho KTV n m v ng v đánh giá r i ro.
- Các công ty nhóm 2: áp d ng vi c ti p c n tích h p d a trên đánh giá r i ro
v i tìm hi u h th ng, sau đó chuy n sang ti p c n d a trên r i ro hoàn toàn.
Khi đánh giá r i ro kinh doanh, KTV c n chú ý các đi u ki n và các s ki n
mà có th d n đ n các r i ro này c a DNSX thép: thay đ i tr ng y u trong t

ch c c a DNSX thép; nh ng thay đ i tr ng y u trong ngành s n xu t thép; Các
s n ph m m i ho c tr ng y u mà DNSX thép không th kinh doanh;…
4.2.1.2. Hoàn thi n các k thu t thu th p b ng ch ng ki m toán HTK
Hoàn thi n vi c áp d ng các k thu t thu th p b ng ch ng v KSNB


20

M t là, t ng c ng m r ng k thu t thu th p b ng ch ng trong giai đo n
l p k ho ch và th c hi n nh th t c walk through cho chu trình HTK.
Hai là, khi tìm hi u và mô t KSNB c a DNSX thép, KTV c n k t h p:
- B ng câu h i KSNB cho HTK c n đ c đi u ch nh cho t ng lo i DNSX thép
nh d a theo n m ki m toán; qui mô, lo i hình DN; qui trình s n xu t thép,…
- S d ng B ng t ng thu t đ mô t b ng v n b n v KSNB v i HTK c a
DNSX thép, đ m trình bày đ y đ 4 đi m: ngu n g c ch ng t và s sách HTK
c a DNSX thép; t t c các quá trình đã x y ra trong kho n m c HTK; s chuy n
giao m i ch ng t , s sách trong h th ng; ho t đ ng ki m soát thích h p.
- S d ng l u đ mô t KSNB v i các quá trình luân chuy n ch ng t nh p,
xu t HTK, quá trình s n xu t gang/ phôi thép/ thép/ thép b ng các ký hi u và
bi u đ v ch ng t , tài li u cùng quá trình v n đ ng.
Áp d ng ph ng pháp phơn tích phù h p khi th nghi m c b n HTK
- Các công ty nhóm 1: s d ng phân tích SAP c tính d li u v giá thành s n
ph m, chi phí trong và v t đ nh m c s n xu t,… t ngu n d li u đ c l p:
+ Báo cáo qui trình t ch c s n xu t gang/phôi thép/ thép/ thép thành ph m,
th ng kê chi phí, v t t s d ng, v t t dùng không h t,… c a các nhà máy
luy n c c/ gang, nhà máy phôi, nhà máy cán.
+ Báo cáo nh p kho thành ph m phôi/ thép cán/ thép u n/hình, SPDD sau t ng
công đo n s n xu t, s n ph m h ng ch bán ph li u,… c a b ph n kho.
+ Báo cáo, biên b n đánh giá ch t l ng s n ph m, s s n ph m h ng trong/
v t đ nh m c (ch ph m sau luy n hay ph ph m),… c a b ph n KSCL,…

Sau khi đã có d li u đ c l p và ki m đ nh các thông tin thu đ c, KTV
c tính chi phí s n xu t, giá thành phôi/thép,… d a trên x lý th ng kê các
ngu n d li u, so sánh v i s li u c a DNSX thép đ xác đ nh chênh l ch.
- Các công ty nhóm 2: khách hàng th ng là DNSX thép có qui mô v a và nh ;
công ngh l c h u; KTV nên áp d ng th ng xuyên k thu t phân tích chi phí
s n xu t b ng Pivot table và Pivot chart. Vi c phân tích th c hi n v i t ng dòng
s n ph m, qui trình s n xu t ho c phân tích chi phí t ng h p c a toàn b giá v n
hàng bán theo t ng tháng, phân tích m i quan h gi a chi phí v t li u, chi phí
nhân công và chi phí s n xu t chung so v i t ng chi phí s n xu t phôi/ thép; so
sánh theo th i gian và theo t ng lo i s n ph m nh gang/ phôi thép/ thép.
4.2.1.3. Hoàn thi n các k thu t l y m u ki m toán
a. L y m u th nghi m ki m soát cho HTK
Hoàn thi n vi c xác đ nh c m u cho th nghi m ki m soát: d a theo tính
ch t th ng xuyên hay không c a ki m soát đ xác đ nh c m u v i giao d ch
hàng ngày; giao d ch hàng tháng và hàng quý; giao d ch hàng n m.
Áp d ng l y m u thu c tính trong th nghi m ki m soát
Các thu c tính KTV mu n ki m tra là m t ki m soát ho t đ ng có hi u qu
đ thu th p ch ng c đ tr l i các câu h i nh "Phi u xu t kho v t t s n xu t
phôi/ thép đã đ c phê duy t hay ch a?" Ho c “các chi phí v t li u, đ nh m c


21

tiêu hao trong quá trình s n xu t có phù h p v i các tiêu chu n k thu t s n
xu t phôi/ thép c a công ty hay không?". Các công ty nhóm 1 có th áp d ng
theo các b c: (1) Xác đ nh các thu c tính quan tr ng và nh ng y u t t o nên
thi u sót trong ki m soát; (2): Xác đ nh t ng th đ l y m u; (3): Xác đ nh c
m u; (4): Xác đ nh ph ng pháp ch n m u; (5) Ch n các m u và th c hi n th
nghi m ki m soát; (6) ánh giá k t qu m u và xem xét nh h ng t i th t c
ki m toán đã d ki n; (7): L u tr tài li u c a t t c các giai đo n l y m u.

Áp d ng l y m u phi th ng kê trong th nghi m ki m soát: n u KTV l a
ch n l y m u phi th ng kê đ ki m tra ki m soát, KTV có th xem xét nh
h ng c a các nhân t t i các c m u. Tuy nhiên KTV v n nên xem xét áp
d ng l y m u th ng kê ho c k t h p l y m u th ng kê và phi th ng kê
b. L y m u ki m tra chi ti t s d vƠ nghi p v c a HTK
Th nh t, KTV c n s d ng k t h p c hai ph ng pháp l y m u th ng kê
và phi th ng kê.
i v i c hai cách ti p c n, KTV ph i xem xét b n ch t c a
sai sót tr ng y u đ c phát hi n trong m u và k t lu n trên t ng th , xem xét
các khía c nh đ nh tính c a sai sót tr ng y u, là do sai sót, hay gian l n?
Th hai, tác gi đ xu t hu ng d n c th v các b c trong l y m u ki m
tra chi ti t: (1) Xác đ nh m c tiêu ki m toán và xác đ nh sai sót tr ng y u; (2):
Xác đ nh t ng th l y m u; (3) Xác đ nh ph ng pháp ch n m u phù h p; (4)
Xác đ nh c m u; (5) Ch n m u và th c hi n ki m tra chi ti t HTK; (6) ánh
giá k t qu m u; (7) L u tr GTLV t t c các giai đo n c a quá trình l y m u
4.2.2. Hoàn thi n qui trình ki m toán hàng t n kho t i doanh nghi p s n
xu t thép Vi t Nam
4.2.2.1. Hoàn thi n qui trình ki m toán HTK t i DNSX thép
Lu n án đ xu t gi i pháp hoàn thi n qui trình ki m toán HTK t i DNSX
thép trên c s qui trình ki m toán BCTC t ng quát nh sau:
Giai đo n 1: s d ng thông tin v l nh v c s n xu t thép, hi u bi t v ngành
thép Vi t Nam đ đánh giá r i ro kinh doanh và phân tích, đánh giá r i ro cho
HTK; s d ng r i ro có sai sót tr ng y u và b t k r i ro liên quan t i gian l n
đ làm rõ chi n l c, l p k ho ch và ch ng trình ki m toán HTK.
Giai đo n 2: Do s l ng nghi p v nh p, xu t HTK t i DNSX thép phát
sinh nhi u, liên t c n u DN đang trong th i gian cao đi m s n xu t, không ch u
các y u t tác đ ng gây ng ng s n xu t (s c l i đi n), KTV có th ki m tra
ki m soát và ki m tra chi ti t trên cùng m t nghi p v nh p, xu t HTK nh m
thu th p b ng ch ng v các ki m soát, góp ph n đánh giá r i ro ki m soát.
giai đo n 3, (1) Phân tích chi ti t HTK g m đánh giá các thông tin HTK

thông qua phân tích các m i quan h h p lý gi a các d li u HTK và phi tài
chính (s l ng ch ng lo i thép, phôi thép và các HTK khác; di n tích có th
l u tr thép, phôi thép v i tr ng l ng l n, c ng k nh...); (2) Ki m tra chi ti t
s d HTK đ ki m tra sai sót tr ng y u b ng ti n trong s d HTK trên BCTC
c a DNSX thép b ng các ph ng pháp tính toán l i giá thành phôi/ thép, chi


22

phí s n xu t thép d dang; c tính s li u; l y xác nh n v thép ph / phôi thép
nh p kh u đang mua đi đ ng, phôi/ thép g i bán cho các đ i lý,...
Sau ba giai đo n hoàn thành, KTV ph i thu th p thêm các b ng ch ng liên
quan đ n trình bày và công b thông tin HTK, tóm t t và đánh giá các k t qu
ki m toán HTK c a DNSX thép giai đo n 4.
4.2.2.2. Hoàn thi n giai đo n l p k ho ch ki m toán HTK t i DNSX thép
Hoàn thi n ánh giá r i ro cho kho n m c hàng t n kho
KTV đánh giá s thi u sót trong thi t k và v n hành KSNB c a DNSX thép
khi đánh giá r i ro ki m soát liên quan t i HTK trên ba c p đ : Khi m khuy t
trong ki m soát HTK c a DNSX thép; Khi m khuy t đáng k trong ki m soát
HTK c a DNSX thép; Khi m khuy t tr ng y u trong KSNB c a DNSX thép v i
HTK.
xác đ nh khi m khuy t KSNB v HTK tr ng y u hay không thì KTV
ph i đánh giá v kh n ng x y ra và m c đ đáng k qua 5 b c: (1) Xác đ nh
ki m soát hi n có t i DNSX thép; (2) Xác đ nh s thi u h t c a ki m soát chính;
(3) Xem xét kh n ng thi u sót ki m soát chính v i HTK nh ng có ki m soát
ph ; (4) S d ng các đánh giá v kh n ng t n t i sai sót tr ng y u và m c tr ng
y u xác đ nh sai sót cho HTK ; (5) Xác đ nh sai sót ti m tàng có th x y ra t
các đánh giá c a KTV v khi m khuy t tr ng y u/ đáng k liên quan t i HTK.
Hoàn thi n ch ng trình ki m toán HTK d a trên xác đ nh r i ro có sai
sót tr ng y u: Sau khi đã có hi u bi t v r i ro có sai sót tr ng y u, KTV xác

đ nh các th t c ki m toán thích h p, t l thu n v i r i ro: l nh v c r i ro cao
h n c n nhi u s chú ý và t p trung ki m toán. Công ty ki m toán xây d ng
ch ng trình ki m toán theo h ng: ti n hành th nghi m ki m soát, phân tích
chi ti t m c trung bình và cu i cùng th c hi n sâu r ng ki m tra chi ti t.
HoƠn thi n khơu thu th p thông tin c s liên quan t i HTK: ch đ ng
tìm ki m thông tin nhi u ngu n khác nhau, tìm bi n pháp đ ki m đ nh l i
nh ng thông tin do khách hàng cung c p. KTV có th c p nh t các thông tin do
Hi p h i Thép cung c p, tham kh o các thông tin t các công ty t v n v kinh
doanh ch ng khoán, công ty qu n lý r i ro trong tr ng h p DNSX thép là công
ty đ i chúng và niêm y t trên th tr ng ch ng khoán.
4.2.2.3. Hoàn thi n giai đo n th c hi n ki m toán HTK t i DNSX thép
HoƠn thi n Th nghi m ki m soát HTK theo nguyên t c: khi ki m soát
chính đã xác đ nh, KTV quy t đ nh th nghi m nh th nào; đ c tr ng c a ki m
soát và cách xác đ nh c m u.
HoƠn thi n th t c t nh ti n s li u vƠ ki m tra chia c t niên đ
 V vi c th c hi n th t c t nh ti n s li u HTK
- Các công ty nhóm 1: Ti p t c duy trì th c hi n th t c này nh m cung c p
thêm b ng ch ng v s phát sinh c a các nghi p v nh p, xu t kho trong
kho ng th i gian t ngày ki m kê đ n ngày k t thúc n m.
- Các công ty ki m toán nhóm 2:


23

Th t c roll backward: nên th c hi n khi khách hàng ki m kê sau ngày k t
thúc niên đ đ t nh ti n s li u t ngày ki m kê v ngày k t thúc n m. N u khi
ki m kê, KTV xác đ nh HTK m i nh p đã l u kho tách bi t, KTV có th so
sánh hoá đ n cho HTK m i đ ch c ch n l ng HTK này không b ki m kê.
Th t c roll forward: nên th c hi n khi khách hàng ki m kê tr c ngày k t
thúc niên đ đ t nh ti n s li u t ngày ki m kê đ n ngày k t thúc n m: xem xét

doanh thu cu i n m c a các lo i phôi/thép; xem xét hóa đ n, phi u nh p sau
th i đi m ki m kê đ n ngày k t thúc n m; l y m u ki m kê cho các lo i v t t
và s n ph m chính c a DNSX thép.
 V th t c ki m tra chia c t niên đ cho các nghi p v v HTK
V i DNSX thép là công ty đ i chúng và niêm y t trên th tr ng ch ng
khoán, m c tiêu l i nhu n cao, có th có xu h ng ghi nh n s m nghi p v bán
đ phát sinh doanh thu đ ng th i ghi nh n mu n các nghi p v mua hàng nh p
kho đ tránh phát sinh công n . Vì v y KTV nên: ki m tra tính c t k s m
(early cutoff) c a nghi p v xu t kho; ki m tra tính c t k mu n (late cutoff)
c a nghi p v nh p kho. Tr ng h p ng c l i, KTV có th ki m tra tính c t k
s m v i nghi p v nh p kho và tính c t k mu n v i nghi p v xu t kho.
Hoàn thi n vi c ki m tra giá và giá tr thu n c a HTK
- Ghi chú HTK c a DNSX thép kém ph m ch t khi quan sát ki m kê HTK,…
- Tính toán doanh thu bán phôi/ thép, th i gian thanh lý toàn b HTK, ngày bán
ho c mua cu i cùng, và các k thu t phân tích t ng t khác đ xác đ nh kh
n ng HTK b gi m giá tr thu n có th th c hi n đ c.
- Tính toán giá tr thu n có th th c hi n c a HTK b ng cách tham chi u t i giá
bán hi n t i, chi phí bán và chi phí hoa h ng bán hàng
- Rà sát doanh thu c a các s n ph m riêng l (t ng lo i thép mà công ty kinh
doanh) ho c dòng s n ph m thép và so sánh doanh thu n m nay v i n m tr c.
- Rà soát th i gian bán hàng theo t ng dòng s n ph m phôi/ thép.
- Tr ng h p v t t s n xu t phôi/ thép c a DNSX thép có giá tr gi m so v i
giá g c nh ng giá bán các s n ph m phôi/ thép đ c s n xu t t các v t t này
không gi m thì DNSX thép không đ c trích l p d phòng,…
S d ng các chuyên gia trong đánh giá giá tr HTK
- Các công ty nhóm 1: xây d ng đ i ng chuyên gia v i l nh v c đ c thù c a khách
hàng truy n th ng, đ c bi t công ty có khách hàng quen thu c là DNSX thép.
- Các công ty nhóm 2: phân công KTV có kinh nghi m trong t ng l nh v c c
th tham gia ki m toán, giúp ti t ki m chi phí và thu đ c hi u qu cao.
4.3. I U KI N

TH C HI N CÁC GI I PHÁP
4.3.1. V phía NhƠ n c vƠ Hi p h i ngh nghi p
- B Tài chính và hi p h i ngh nghi p c n ti p t c hoàn thi n h th ng CMKT
nh m phù h p h n v i thông l qu c t .
- H th ng chu n m c k toán Vi t Nam liên quan t i HTK c n hoàn thi n đ
phù h p v i vi c h ch toán HTK theo TT200/ BTC-2014 và thông l qu c t .


24

- Qui đ nh c th các ch tài x ph t
- Nâng cao vai trò c a VACPA v vi c KSCL cho nhi u nhóm công ty ki m
toán, t v n giúp các công ty xây d ng h th ng KSCL n i b hi u qu h n.
4.3.2. V phía các công ty ki m toán đ c l p c a Vi t Nam vƠ KTV
 i v i nhóm nhơn t thu c v công ty ki m toán
- C n ti p t c xây d ng và hoàn thi n h th ng KSCL c a công ty
- Xây d ng ph ng pháp lu n ki m toán làm n n t ng quá trình ki m toán.
- Chú tr ng ch n và gi nhân viên có trình đ chuyên môn nghi p v cao, có t
cách đ o đ c t t, có chính sách đào t o thích h p giúp KTV c p nh t thông tin.
- Có trách nhi m ph bi n, tuyên truy n và h ng d n cho KTV v CMKT, qui
đ nh đ o đ c ngh nghi p, xây d ng m t môi tr ng v n hóa DN lành m nh.
 i v i nhóm nhân t thu c v KTV
- Nâng cao nh n th c và t giác trong vi c tuân th CMKT, nguyên t c đ o đ c
ngh nghi p, ki m toán HTK t i DNSX thép v i thái đ hoài nghi ngh nghi p cao.
- Nâng cao kinh nghi m, chuyên sâu v l nh v c s n xu t kinh doanh thép c a
DNSX thép đ c ki m toán; nâng cao trình đ , n ng l c, t giác tham gia các
khóa c p nh t ki n th c dành cho KTV v i thái đ c u th , nghiêm túc.
4.3.3. V phía khách hƠng lƠ các doanh nghi p s n xu t thép
DNSX thép c n tôn tr ng ho t đ ng ki m toán và l a ch n sáng su t DN
ki m toán đ có BCTC trung th c nh t, KTV s phát hi n nh ng v n đ y u

kém trong ho t đ ng và t v n đ DN ho t đ ng hi u qu .
h tr các công ty
ki m toán hoàn t t công vi c, khách hàng ph i cung c p đ y đ các tài li u, gi y
t , gi i trình mà KTV yêu c u. Ngoài ra, các DNSX thép c n duy trì và nâng
cao KSNB trong qu n lý, h ch toán HTK và t ch c s n xu t.
K T LU N
Hi n nay ngành thép Vi t Nam ph i đ i m t v i các thách th c do nh
h ng c a kh ng ho ng kinh t tài chính t n m 2009. Các v n đ liên quan đ n
ki m toán BCTC t i các DNSX thép c ng đ c quan tâm nhi u, trong đó kho n
m c quan tr ng và có ý ngh a v i BCTC c a DNSX thép là HTK. Trong lu n
án, NCS đã phát tri n lý lu n v ph ng pháp và qui trình ki m toán HTK c a
các DNSX; xác đ nh các nhân t nh h ng t i ki m toán HTK t i các DNSX
và đ a ra bài h c kinh nghi m cho ki m toán HTK t i DNSX. NCS nghiên c u
th c t DNSX thép Vi t Nam và đ c đi m HTK c a các DN này đ xem xét
s tác đ ng đ n ki m toán HTK, phân tích th c t ki m toán HTK. T đó, đánh
giá các m t đã đ t đ c, h n ch và nguyên nhân d n đ n h n ch trong ki m
toán HTK c a các DNSX thép Vi t Nam đ làm c s hình thành các gi i
pháp. Lu n án m nh d n nêu ra các gi i pháp hoàn thi n ki m toán HTK c a các
DNSX thép, ki n ngh v i Nhà n c, Hi p h i ngh nghi p, các công ty ki m
toán và KTV, DNSX thép nh m đ m b o cho s kh thi c a các gi i pháp.