Nâng cao chất lượng giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên huyện quảng xương, tỉnh thanh hóa hiện nay

LỜI CẢM ƠN
Bằng tấm lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc nhất tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới
TS. Lê Thị Vân Anh, người đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo tôi trong quá trình nghiên
cứu đề tài
Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong khoa Lý luận chính trị, phòng
Quản lý khoa học và Hợp tác quốc tế, Trung tâm thông tin Thư viện trường Đại học
Tây Bắc đã tạo điều kiện cho tôi học tập và nghiên cứu của đề tài.
Em xin chân thành cảm ơn huyện đoàn Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa và
thanh niên huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa… đã giúp đỡ, tạo điều kiện cho
em điều tra số liệu để hoàn thành đề tài.
Đồng thời em cũng xin gửi long cảm ơn chân thành tới cô giáo chủ nhiệm
Giáp Thị Dịu đã tạo điều kiện giúp đỡ em hoàn thành đề tài, cảm ơn các bạn trong
tập thể lớp k52 ĐHGD Chính trị đã đóng góp ý kiến, động viên giúp đỡ em hoàn
thành đề tài.
Đây là đề tài đầu tay của em, vì vậy chắc chắn còn nhiều thiếu sót, vậy kính
mong sự tham gia ý kiến của thầy cô và các bạn đọc đóng góp đề đề tài được hoàn
thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Sơn La, tháng 5 năm 2015
Ngƣời thực hiện

Nguyễn Thị Trang


BẢNG VIẾT TẮT
XHCN

Xã hội chủ nghĩa

CNH,HĐH

Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

TNCS

Thanh niên cộng sản

ĐVTN

Đoàn viên thanh niên

BCH

Ban chấp hành

BTV

Ban thường vụ

THCS, THPT

Trung học cơ sở, trung học phổ thông

TTN

Thanh thiếu niên

TNTP

Thiếu niên tiền phong

KHKT

Khoa học kỹ thuật

LHTN

Liên hiệp thanh niên

ĐVTTN

Đoàn viên thanh thiếu niên

TN

Thanh niên


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .........................................................................................................................1
1. Lí do chọn đề tài ..........................................................................................................1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ...........................................................................................3
3. Đối tượng, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu ..............................................................4
3.1. Đối tượng nghiên cứu ...............................................................................................4
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ...............................................................................................4
3.3. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................................5
4. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................................5
5. Đóng góp của đề tài .....................................................................................................5
6. Kết cấu đề tài ...............................................................................................................5
CHƢƠNG 1 : CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC LÝ TƢỞNG CÁCH MẠNG
CHO THANH NIÊN HUYỆN QUẢNG XƢƠNG, TỈNH THANH HÓA ................6

1.1. Quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản
Việt Nam về giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên .............................................6
1.1.1. Quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin về giáo dục lí tưởng cách mạng cho
thanh niên ........................................................................................................................6
1.1.2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên ............10
1.1.3. Quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về giáo dục lí tưởng cách mạng cho
thanh niên ......................................................................................................................13
1.2. Tầm quan trọng, nội dung của công tác giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh
niên huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa hiện nay ....................................................15
1.2.1. Một số khái niệm cơ bản .....................................................................................15
1.2.2. Tầm quan trọng công tác giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên ..............18
1.2.3. Nội dung công tác giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên ........................20
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG GIÁO DỤC LÍ TƢỞNG CÁCH MẠNG CHO
THANH NIÊN HUYỆN QUẢNG XƢƠNG, TỈNH THANH HÓA HIỆN NAY ...22
2.1. Khái quát một số nét về đặc điểm huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa ............22
2.1.1. Điều kiện tự nhiên ...............................................................................................22
2.1.2. Tình hình kinh tế, văn hóa, xã hội .......................................................................22


2.2. Thực trạng giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên huyện Quảng Xương, tỉnh
Thanh Hóa hiện nay.......................................................................................................26
2.2.1. Thực trạng lí tưởng cách mạng của thanh niên huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh
Hóa hiện nay ..................................................................................................................26
2.2.2. Thực trạng giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên huyện Quảng Xương,
tỉnh Thanh Hóa hiện nay ...............................................................................................29
CHƢƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG
TÁC GIÁO DỤC LÍ TƢỞNG CÁCH MẠNG CHO THANH NIÊN HUYỆN
QUẢNG XƢƠNG TỈNH THANH HÓA ...................................................................42
3.1. Nâng cao nhận thức của các chủ thể giáo dục về tầm quan trọng của việc giáo dục
lí tưởng cách mạng cho thanh niên ................................................................................42

3.2. Đổi mới về nội dung, phương thức và hình thức giáo dục lí tưởng cách mạng cho
thanh niên ......................................................................................................................42
3.3. Đổi mới cách thức tổ chức hoạt động giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên
huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa ..........................................................................43
3.4. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ giáo dục lí tưởng cách mạng cho
thanh niên huyện ............................................................................................................45
3.5. Phối hợp chặt chẽ các chủ thể giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên mà
nòng cốt là tổ chức và cán bộ Đoàn; kết hợp giáo dục của gia đình, bạn bè, nhà trường,
xã hội với tự giáo dục của bản thân mỗi thanh niên ......................................................46
3.6. Nêu gương người tốt, việc tốt, đề cao tính gương mẫu, sự nêu gương của cán bộ
lãnh đạo chủ chốt các cấp, nhất là cán bộ Đoàn ............................................................47
3.7. Tổ chức các phong trào hoạt động phù hợp gắn với từng đối tượng thanh niên
huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa ..........................................................................49
3.8. Tăng cường công tác truyền thông của Đoàn .........................................................50
KẾT LUẬN ..................................................................................................................53
KHUYẾN NGHỊ ..........................................................................................................55
TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................56


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Thanh niên là một bộ phận rất quan trọng, giữ vị trí và vai trò hàng đầu trong xã
hội. Các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác – Lênin đều coi thanh niên là lực lượng
hùng hậu, có vai trò tiên quyết trong cách mạng. C.Mác khẳng định: "Do những quy
luật phát triển khách quan của xã hội, thanh niên bao giờ cũng giữ vai trò quan trọng
trong việc kế thừa và phát triển những thành tựu của người đi trước".
Kế thừa những di sản tư tưởng của chủ nghĩa Mác – Lênin, Hồ Chí Minh đã
phát triển sáng tạo các luận điểm mácxít về vai trò thanh niên, phong trào thanh niên
và xây dựng Đoàn Thanh niên Cộng sản ở Việt Nam. Gắn thanh niên với vận mệnh
của dân tộc, Hồ Chí Minh, trong nhiều bài nói và viết của mình đã luận giải một cách

thuyết phục rằng: "Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà”, “Nước nhà thịnh
hay suy, yếu hay mạnh, một phần lớn là do các thanh niên" [9; tr.82, 84].
Giáo dục đạo đức, lối sống, bồi dưỡng lí tưởng cho thanh, thiếu niên nhất là lí
tưởng cách mạng là mối quan tâm, là nhu cầu tự thân của mỗi người trẻ tuổi, đặc biệt
là thanh thiếu niên trước ngưỡng cửa lập thân lập nghiệp. Để khi đã đến tuổi khôn lớn,
trưởng thành, khi nhân cách đã định hình, mỗi người trẻ tuổi phải tự ý thức được về lẽ
sống, về sự lựa chọn giá trị, có khả năng tự đặt ra và tự trả lời về mục đích cuộc sống,
về thái độ và hành vi sống của mình.
Lý tưởng cách mạng của thanh niên không tách rời lý tưởng của Đảng, của dân
tộc, đó là những khát khao, nguyện vọng về độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Bước
vào công cuộc đổi mới, trong điều kiện của cơ chế kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, lý tưởng cách mạng của thanh niên là tiếp tục phấn đấu,
xây dựng một nước Việt Nam dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Nhìn chung, thanh niên nước ta hiện nay có lòng yêu nước nồng nàn, luôn phát
huy truyền thống tốt đẹp của các thế hệ cha anh, khẳng định niềm tin vào mục tiêu, lý
tưởng cách mạng và sự lãnh đạo của Đảng; có nhận thức và thái độ chính trị đúng đắn,
kiên quyết chống lại những biểu hiện sai trái, âm mưu “diễn biến hòa bình”, các hành
vi gây tổn hại đến sự phát triển đất nước của các thế lực phản động, thù địch; quan tâm
đến các vấn đề chính trị, kinh tế, xã hội của đất nước; có ý chí vươn lên trong học tập,
lao động và công tác, mong muốn đất nước sớm thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu, không
thua kém các nước trên thế giới, được cống hiến nhiều nhất cho công cuộc chấn hưng
1


đất nước; sẵn sàng vì lợi ích dân tộc, bảo vệ chủ quyền quốc gia, tình nguyện vì cộng
đồng. Nhiều thanh niên có ý thức chính trị tốt; tỷ lệ thanh niên phấn đấu trở thành
đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam ngày càng tăng.
Tuy nhiên, hiện nay cũng còn không ít thanh niên không có chí hướng rõ ràng ,
chưa hiểu biết đầy đủ truyền thống cách mạng của Đảng và dân tộc, ít quan tâm đến
tình hình đất nước; một bộ phận thanh niên lười lao động, lười học tập, ngại khó, ngại

khổ, chưa làm tròn trách nhiệm và nghĩa vụ của mình ở gia đình, địa phương, đơn vị;
không có ý chí vươn lên làm giàu cho bản thân và xã hội, có những thanh niên có biểu
hiện giảm sút niềm tin, bản lĩnh non kém, bị lôi kéo, kích động tham gia vào các hoạt
động vi phạm pháp luật.
Trong những năm qua, tình hình thanh niên huyện Quảng Xương tỉnh Thanh
Hóa đang có những chuyển biến: Tính tích cực chính trị, xã hội, tinh thần tình nguyện
vì cuộc sống cộng đồng được phát huy mạnh mẽ. Đại bộ phận thanh niên tin tưởng vào
sự lãnh đạo của Đảng, quan tâm hơn đến các vấn đề chính trị - xã hội, giá trị văn hóa
truyền thống; có ý chí vươn lên, không cam chịu nghèo nàn, lạc hậu; tích cực học tập,
lao động sáng tạo, đi đầu trong việc tiếp thu và ứng dụng khoa học công nghệ mới.
Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực thì thanh niên huyện Quảng Xương cũng chịu
ảnh hưởng không nhỏ bởi mặt trái của cơ chế thị trường nên dẫn đến một bộ phận
không nhỏ thanh niên của huyện có lối sống thực dụng, vị kỉ, không chịu rèn luyện, sa
sút đạo đức, coi nhẹ những giá trị truyền thống nhân văn cao đẹp của quê hương,trình
độ học vấn, chuyên môn nghề nghiệp, năng lực thực hành, kỹ thuật công nghệ và
ngoại ngữ còn hạn chế nên chất lượng nguồn nhân lực trẻ nhìn chung còn thấp. Chính
vì lí do trên nên Đảng bộ huyện luôn luôn quan tâm đến việc đào tạo giáo dục thanh
niên. Đặc biệt là giáo dục lí tưởng cách mạng nhằm hình thành một đội ngũ thanh niên
trở thành những con người sống có ích cho gia đình, xã hội.
Được sinh ra và lớn lên trên quê hương Quảng Xương có lịch sử lâu đời với
những truyền thống cách mạng, bản thân luôn mong muốn, tìm hiểu những vấn đề của
quê hương mình đặc biệt là giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên - những người
không thể thiếu trong công cuộc xây dựng và phát triển huyện Quảng Xương tỉnh
Thanh Hóa nói riêng và đất nước nói chung.
Do vậy tôi chọn vấn đề: “Nâng cao chất lượng giáo dục lí tưởng cách mạng cho
thanh niên huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa hiện nay” làm đề tài nghiên cứu khóa luận
tốt nghiệp.
2

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “thanh niên ta có vinh dự to lớn thì cũng có
trách nhiệm lớn, để làm tròn trách nhiệm thanh niên ta phải nâng cao tinh thần làm chủ
tập thể, trừ bỏ chủ nghĩa cá nhân, thanh niên ta cần thấm nhuần tinh thần làm chủ nước
nhà, phải trau dồi đạo đức của người cách mạng”.
Công tác thanh niên nói chung và giáo dục lí tưởng cho thanh niên nói riêng
được Đảng ta chỉ rõ là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị dưới sự lãnh đạo của
Đảng. Vấn đề thanh niên đã được Ban chấp hành Trung ương Đảng và luật Thanh niên
xác định “ở vị trí trung tâm trong chiến lược phát huy nguồn lực con người” (Nghị
quyết Trung ương khóa VII).
Đảng Cộng sản Việt Nam trong Báo cáo chính trị tại Đại Hội X chỉ rõ “đối với
thế hệ trẻ, cần thường xuyên giáo dục chính trị, truyền thống, lí tưởng, đạo đức, lối
sống”.
Liên quan đến đề tài “Nâng cao chất lượng giáo dục lí tưởng cách mạng cho
thanh niên huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa hiện nay” đã có rất nhiều công trình
nghiên cứu như: Nghị quyết Hội nghị lần thứ 4 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa
VII về: “công tác thanh niên trong tình hình mới”; Đại hội lần thứ 4 Hội Liên hiệp
thanh niên Việt Nam về việc “giáo dục truyền thống lí tưởng cách mạng cho thanh
niên”; Hội thảo “giáo dục lí tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ” do Thành đoàn Hà Nội tổ
chức, năm 2009; Hội thảo “truyền thụ lí tưởng cách mạng cho thanh niên” cụm các
tỉnh miền Đông Nam Bộ do Trung ương Đoàn tổ chức, năm 2009;Thạc sĩ Đoàn Minh
Duệ - “tình hình tư tưởng đạo đức và lối sống của sinh viên các trường Đại học và
Cao đẳng các tỉnh Bắc Trung Bộ” đề tài cấp Bộ năm 1996 – 1998; X.M Lê-pê-khin “Những nguyên lý Lêninnit về giáo dục thanh niên”, nhà xuất bản Thanh niên 1978;
Th.S Luyện Minh Thư – Vấn đề giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên Việt Nam
trong quá trình hội nhập quốc tế 2010; Vũ Việt Hùng – Học tập và làm theo tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh, tạp chí Tuyên giáo số 5/2014. Cho thanh niên, Phạm
Đình Nghiệp có cuốn “Giáo dục lí tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ Việt Nam trong tình
hình mới”, Nhà xuất bản Thanh niên, Hà Nội, 2000; “Nghiên cứu thanh niên lí luận và
thực tiễn”, Nhà xuất bản Thanh niên, Hà nội, 1996; “Báo cáo công tác Đoàn và phong
trào thanh thiếu niên các năm 1992 – 1996”… Trong các tài liệu trên, tác giả nghiên

cứu đã đi sâu vào giải quyết nhiều vấn đề về tình hình giáo dục lí tưởng cách mạng
3


cho thanh niên, nội dung sựa cần thiết và đưa ra một số giải pháp phù hợp với nội
dung nghiên cứu.
Ngoài ra, trong Hội thảo “giáo dục lí tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ” do Thành
đoàn Hà Nội tổ chức, năm 2009: “Lý tưởng cách mạng ngày nay của thanh niên thể
hiện trên nhiều lĩnh vực, hoạt động khác nhau và tùy thuộc vào hoàn cảnh, điều kiện
và khả năng của từng người nhưng lại rất dễ làm cho thanh niên đánh mất bản ngã của
mình. Bởi khi nền kinh tế tri thức ngày càng định hình và phát triển kéo theo những
hạn chế vốn có, cái tốt, cái xấu trở nên lẫn lộn thì chiến lược hợp tác và hòa nhập của
nước ta một mặt tạo điều kiện cho thanh niên được tiếp cận cái mới, một mặt họ phải
tiếp xúc với nhiều luồng tư tưởng khác nhau đòi hỏi mỗi thanh niên phải có đủ bản
lĩnh, lập trường để lựa chọn hướng đi cho mình, để tự quyết định tương lai của mình,
quyết định tương lai của đất nước. Vì thế, việc rèn luyện lý tưởng cách mạng trong
thanh niên ngày nay quan trọng hơn bao giờ hết”. Hay Th.S Luyện Minh Thư – Vấn
đề giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên Việt Nam trong quá trình hội nhập
quốc tế,2010 đã làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về giáo dục lý tưởng cách mạng
cho thanh niên và tầm quan trọng của việc giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh
niên Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Phân tích, đánh giá thực trạng lý tưởng cách
mạng của thanh niên và công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên ở nước
ta hiện nay. Nêu và phân tích những nội dung cơ bản và những giải pháp chủ yếu
nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên trong quá trình
hội nhập quốc tế ở Việt Nam hiện nay…
Tuy nhiên, những nghiên cứu trên chỉ mới tập trung tìm hiểu về công tác giáo
dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên ở một số vùng, địa phương trên cả nước. Cho đến
nay vẫn chưa có một công trình khoa học nào nghiên cứu về vấn đề nâng cao công tác giáo
dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên huyện Quảng Xương – tỉnh Thanh Hóa.
3. Đối tƣợng, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu
Công tác giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lý luận về giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên.
Phân tích thực trạng giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên huyện Quảng
Xương, tỉnh Thanh Hóa.
4


Đề xuất giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục lí tưởng cách mạng cho
thanh niên huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa.
3.3. Phạm vi nghiên cứu
Không gian : Huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa.
Thời gian: Từ tháng 9/2014 đến tháng 5/2015.
4. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin: chủ nghĩa duy
vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử. Ngoài ra, đề tài còn sử dụng các phương
pháp khác như: Điều tra xã hội học; Phương pháp phân tích tài liệu; Phương pháp
quan sát; Phương pháp xử lý số liệu.
5. Đóng góp của đề tài
Đề tài nghiên cứu vấn đề “Nâng cao chất lượng giáo dục lí tưởng cách mạng
cho thanh niên huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa h”, đây là một vấn đề đang được
xã hội rất quan tâm.
Đề tài có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu, học tập nhất là
trong công tác giáo dục tư tưởng cho thanh thiếu niên.
Thành công của đề tài sẽ là tài liệu tham khảo cho đoàn viên thanh niên trong
công tác xây dựng tổ chức Đoàn thanh niên phát triển vững mạnh, góp phần nâng cao
ý thức, trách nhiệm, lập trường, tư tưởng, thế giới quan vững vàng cho thanh niên
huyện Quảng Xương – tỉnh Thanh Hóa.
6. Kết cấu đề tài

Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, phụ
lục, đề tài gồm có 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận về giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên huyện
Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa.
Chương 2: Thực trạng giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên huyện Quảng
Xương – tỉnh Thanh Hóa.
Chương 3: Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục lí tưởng cách
mạng cho thanh niên huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa.

5


CHƢƠNG 1 : CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC LÝ TƢỞNG CÁCH MẠNG
CHO THANH NIÊN HUYỆN QUẢNG XƢƠNG,
TỈNH THANH HÓA
1.1. Quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và Đảng Cộng
sản Việt Nam về giáo dục lí tƣởng cách mạng cho thanh niên
1.1.1. Quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin về giáo dục lí tưởng cách mạng cho
thanh niên
Trong cuộc đời hoạt động của mình các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác luôn
đề cao vai trò, vị trí của thanh niên trong sự nghiệp cách mạng và xây dựng đất nước.
Mác, Ăngghen khi bàn về thanh niên cho rằng: thanh niên không thể đứng ngoài chính
trị, không bao giờ thỏa mãn với lí tưởng trước đây, họ muốn được tự do hơn trong
hành động và vì sự đổi mới, họ sẵn sàng hiến dâng cả cuộc đời mình. Họ là “đạo quân
xung kích của giai cấp vô sản quốc tế và là đội hậu bị của Đảng cộng sản, là nguồn bổ
sung dồi dào nhất cho Đảng”.
Trong những tác phẩm của các nhà sáng lập chủ nghĩa Mác, lần đầu tiên quan
điểm về các vấn đề giáo dục cách mạng cho thanh niên cả về nội dung lý luận, cả về
nội dung thực hành đã được trình bày một cách khoa học.
Trong “Tuyên ngôn của Đảng cộng sản” C.Mác và Ph.Ăngghen đã nhấn mạnh

rằng: “những vấn đề lí luận của người cộng sản không hề dựa trên cơ sở những tư
tưởng, những nguyên lí do một nhà cải tạo thế giới nào đó nghĩ ra hoặc phát hiện ra.
Những vấn đề lí luận đó chỉ biểu hiện tổng thể của sự vận động lịch sử đang diễn ra
trước mắt chúng ta. Mác và Ăngghen nghiên cứu thanh niên “không phải trong phòng
kín hoặc trong sự cách ly mang tính tưởng tượng nào đó, mà trong quá trình phát triển
của thực tiễn và những điều quan sát được bằng thực nghiệm của mình, một quá trình
diễn trong những điều kiện nhất định”[4; tr.25]. Hai ông cho rằng yếu tố quyết định
nguyên lí giáo dục thanh niên phải là quan điểm giai cấp. Bởi vậy những nguyên tắc tổ
chức và hệ thống giáo dục thanh niên cần phải dựa trên sự phân tích chính trị - xã hội
có tính chất giai cấp về những nhiệm vụ cụ thể của đời sống xã hội và của cuộc đấu
tranh cách mạng.
Mác, Ăngghen đánh giá cao sự đóng góp của thanh niên vào cuộc đấu tranh giai
cấp. Căn cứ vào quan hệ xã hội và ý thức chính trị của thanh niên, hai ông đã rút ra
những kết luận về quá trình xã hội phát sinh ở các nước này hoặc nước khác. Do
6


những quy luật phát triển khách quan của nhân loại, thanh niên bao giờ cũng giữ vai
trò xã hội quan trọng trong sự kế thừa và phát triển những thành tựu của những người
đi trước họ. Ngay từ năm 1844, C.Mác đã nêu những nhận xét về “thế hệ đang lớn lên
của giai cấp vô sản” và rút ra kết luận đầu tiên rằng tương lai của giai cấp công nhân
tùy thuộc vào tình trạng thế hệ thanh niên của nó. Ý này sau đó được Mác trình bày
như một luận thuyết quan trọng nhát cho rằng số phận cuộc đấu tranh cách mạng của
giai cấp vô sản sẽ tùy thuộc vào sự giáo dục thế hệ công nhân đang lớn lên như la một
lực lượng tiềm năng của cuộc đấu tranh giai cấp.
Còn Lênin thì cho rằng: “thanh niên là nguồn sinh lực chiến đấu của cách
mạng”. Đánh giá rất cao tiềm năng sáng tạo của tuổi trẻ, Lênin không nghi ngờ về khả
năng hoàn thành xuất sắc những nhiệm vụ của cách mạng mà các thế hệ trước chưa kịp
hoàn thành” [10; tr.67]. Trong toàn bộ hoạt động cách mạng của mình Lênin đặc biệt
đánh giá cao phong trào cách mạng của thanh niên, công nhân, trong đó nhiệt tình

cháy bỏng của tuổi trẻ hòa trộn nhuần nhuyễn với bản chất giai cấp. Lênin đã kết hợp
cuộc đấu tranh nhằm xây dựng, phát triển và củng cố một Đảng kiểu mới với cuộc đấu
tranh tích cực để nắm lấy thanh niên, cũng như để xây dựng và vận dụng thực tiễn thế
hệ trẻ - thế hệ được xem như là đội hậu bị thường trực và người kế tục sự nghiệp của
Đảng và của các thế hệ cha anh trong cuộc cải tạo cách mạng toàn thế giới.
Trong tất cả các giai đoạn phát triển của mình, Đảng cộng sản do Lênin sáng
lập đều chú ý trước hết đến việc giáo dục cách mạng cho thanh niên. Thanh niên là lực
lượng cách mạng tích cực nhất trong cuộc đấu tranh cho nền chuyên chính của giai cấp
vô sản và xây dựng xã hội mới.
Lí tưởng của những người cộng sản chân chính và lí tưởng của thanh niên là
một. Trong bài “Cuộc khủng khoảng của chủ nghĩa Men-sê-vích” dựa vào ý kiến của
Ăngghen, Lênin viết: “phải chăng trong Đảng cách mạng của chúng ta thanh niên
chiếm địa vị ưu thế lại không phải là một điều kiện tự nhiên. Đảng chúng ta là một
Đảng của tương lai mà tương lai lại thuộc về thanh niên. Đảng chúng ta là một Đảng
của những người luôn nêu ra những cái mới mà thanh niên thì bao giờ cũng tự nguyện
đi theo họ. Đảng chúng ta là một Đảng luôn đấu tranh quên mình chống lại những cái
thối nát, lỗi thời mà thanh niên thì bao giờ cũng đi đầu trong cuộc đấu tranh của giai
cấp tiên tiến” [11; tr.163].

7


Trong khi đánh giá cao lớp thanh niên cách mạng, Lênin nhấn mạnh rằng việc
giáo dục thanh niên cần phải dựa trên cơ sở kinh nghiệm và truyền thống của các lớp
chiến sĩ cha anh “thanh niên công nhân cần có kinh nghiệm của các lớp chiến sĩ già…
những người đã được truyền thống cách mạng và tầm hiểu biết chính trị rộng rãi làm
cho sáng suốt lên” [11; tr.226].
Các nhà kinh điển cho rằng: “thanh niên vừa là khách thể vừa là chủ thể của
giáo dục nói chung và giáo dục lí tưởng cách mạng nói riêng”.
Như vậy, vấn đề giáo dục thế hệ trẻ được các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác

đề cập đến một cách toàn diện sâu sắc dựa trên lập trường của chủ nghĩa duy vật biện
chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử khoa học. Những luận điểm quan trọng nhất liên
quan đến giáo dục tư tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ là:
Thứ nhất: giáo dục, sự nghiệp giáo dục là do những quan hệ xã hội thống trị
quy định.
Thứ hai: xét đến cùng giáo dục phụ thuộc vào phương thức sản xuất, song giáo
dục có tính độc lập và tương đối của nó.
Thứ ba: giáo dục mang tính lịch sử, tính giai cấp và tính nhân đạo cao cả.
Thứ tư: giáo dục tuân theo những quy luật khách quan vốn có của nó do đó giáo
dục mang tính chất toàn nhân loại.
Thứ năm: giáo dục toàn diện nhân cách thế hệ trẻ là giải pháp hữu hiệu để nâng
giai cấp công nhân lên một trình độ mới cao hơn bọn quý tộc tư sản.
Thanh niên cần được học chủ nghĩa cộng sản trong một trường học riêng của
mình đó là Đoàn thanh niên cộng sản dưới sự định hướng của Đảng cộng sản.
Trong bức thư gửi toàn thể đoàn viên tháng 11 năm 1921 Ban chấp hành trung
ương Đảng cộng sản Nga có viết: “các đồng chí là một bộ phận của đội quan lao động
vĩ đại đang đấu tranh cho thắng lợi của chủ nghĩa cộng sản… chỉ có dưới sự lãnh đạo
của Đảng các đồng chí mới được giáo dục theo phong cách cộng sản chủ nghĩa và mới
tổ chức lại được cuộc sống lao động và việc học tập của thanh niên công nông theo
những nguyên lí mới, chỉ có sự cộng tác chặt chẽ hàng ngày giữa Đảng và Đoàn thì
thanh niên cộng sản Nga mới thực hiện được nghĩa vụ của mình đối với cách mạng và
Đảng mới nhận được điều mà mình có quyền trông chờ ở Đoàn”.
Lênin đưa ra những nguyên tắc cơ bản của sự lãnh đạo của Đảng đối với Đoàn
đó là: Đảng quyết định toàn bộ mọi hoạt động của Đoàn, hướng dẫn Đoàn làm công
8


tác giáo dục cộng sản chủ nghĩa cho thế hệ trẻ và lôi cuốn họ vào hoạt động chính trị xã hội và lao động tích cực.
Đảng giúp Đoàn lựa chọn, sắp xếp và giáo dục cán bộ, củng cố đội ngũ nòng
cốt của Đảng trong Đoàn.

Đảng lãnh đạo hoạt động của Đoàn nhằm chuẩn bị cho thanh niên tham gia bảo
vệ tổ quốc, kế tục những truyền thống xứng đáng của cha anh, phát triển cuộc cách
mạng khoa học – kỹ thuật, xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật của chủ nghĩa cộng sản.
Phải hết sức nghiêm khắc với những khuyết điểm của thanh niên, giúp họ khắc
phục những hạn chế, nhược điểm (thiếu từng trải, thiếu kinh nghiệm chính trị) tin vào
tiềm năng sáng tạo của họ, dựa hẳn vào lực lượng trẻ và không được lừa phỉnh thanh niên.
Thứ sáu: giáo dục trong thực tiễn, giáo dục hoạt động tập thể, kết hợp giữa giáo
dục và tự giáo dục là những nguyên tắc quan trọng nhất của giáo dục lí tưởng cách mạng.
Các nhà kinh điển cho rằng phải thường xuyên đấu tranh chống lại những biểu
hiện của chủ nghĩa cơ hội trong phong trào thanh thiếu niên là một biện pháp có hiệu
quả để giáo dục lí tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ.
Những biểu hiện của chủ nghĩa cơ hội trong phong trào thanh thiếu niên được
Mác, Ăngghen, Lênin khái quát bao gồm:
Khuyến khích hành động bản năng tự phát, vô chính phủ, anh hùng cá nhân.
Sùng bái sự ngu dốt, đứng ngoài chính trị.
Tước bỏ xu hướng cách mạng trong phong trào thanh niên.
Đối lập thế hệ trẻ với Đảng cộng sản.
Coi thường lớp trẻ, không tin vào lớp trẻ.
Phỉnh nịnh thanh niên
Thái độ của những người cộng sản chân chính trong vấn đề thanh niên được
Mác, Ăngghen và Lênin chỉ rõ:
Đấu tranh kiên quyết, không khoan nhượng đối với mọi biểu hiện cơ hội chủ
nghĩa trong phong trào thanh niên, vạch trần bộ mặt thật của “những người bạn giả”
đó. Lênin nhấn mạnh chính “lũ bạn giả này” đã làm cho thanh niên nghĩ rằng họ không
cần phải hiểu rõ những trào lưu chính trị khác nhau làm gì, âm mưu làm cho thanh
niên đi lạc khỏi con đường cách mạng.
Tiến hành một cách “cần mẫn, kiên trì” công tác giáo dục cộng sản cho thế hệ
trẻ. Lênin nói rằng: đối với thanh niên “cần phải giúp đỡ bằng mọi cách, có thái độ
9

kiên trì đối với những sai lầm của họ, cố gắng sửa chữa những sai lầm đó dần dần và
bằng cách chủ yếu là thuyết phục chứ không phải là đấu tranh” [11; tr.226].
Giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên phải xuất phát từ những nhu cầu
hợp lý và lợi ích chính đáng của tuổi trẻ. C.Mác viết: “tư tưởng sẽ tự làm nhục
mình nếu nó tách ra khỏi những lợi ích”. Ăngghen thì cho rằng: “cần phải giải thoát
hành động của con người xuất phát từ những nhu cầu của họ”. Còn Lênin lại nhấn
mạnh đến các lợi ích đặc thù của lớp trẻ và đề nghị vấn đề thanh niên phải là một
bộ phận hợp thành tất yếu trong cương lĩnh cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới
của Đảng cộng sản.
Giáo dục bằng tổ chức và trong tổ chức. Cần tập hợp thanh niên lại thành các tổ
chức độc lập và tự quản. Các tổ chức đó hoạt động dưới sự lãnh đạo tư tưởng – chính
trị của Đảng cộng sản. Từng bước thực hiện, đáp ứng nhu cầu hợp lý và lợi ích chính
đáng của lớp trẻ cũng có ý nghĩa là từng bước thực hiện hóa lí tưởng cách mạng.
Mọi cách làm khuôn sáo, áp đặt, khiên cưỡng, hình thức chủ nghĩa… đều
không đem lại hiệu quả trong công tác giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên.
1.1.2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên
Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, Hồ Chí Minh luôn quan tâm,
chăm lo sự nghiệp “trồng người”, chăm lo xây dựng thế hệ cách mạng cho đời sau.
Lí tưởng cách mạng mà Bác Hồ quan tâm giáo dục cho thế hệ trẻ chính là mục
tiêu, con đường cách mạng Việt Nam: Ðộc lập dân tộc gắn liền chủ nghĩa xã hội. Ðây
cũng là lí tưởng của Người khi tiếp thu chân lý khoa học và cách mạng của chủ nghĩa
Mác - Lênin, trở thành người cộng sản Việt Nam đầu tiên, sau hơn 10 năm trải nghiệm
cuộc sống trên khắp các châu lục, lao động, hoạt động trong phong trào công nhân
quốc tế và các dân tộc bị áp bức để tìm ra con đường cứu nước, cứu dân là giải phóng
dân tộc và tiến lên chủ nghĩa xã hội.
Ðiểm nổi bật trong giáo dục lí tưởng cho thế hệ trẻ là cùng với việc nêu cao lý
tưởng, quyết tâm phấn đấu cho giải phóng dân tộc và chủ nghĩa xã hội, Chủ tịch Hồ
Chí Minh nêu gương bằng chính cuộc đời hoạt động cách mạng, chịu mọi gian khó, hy
sinh, đồng cam cộng khổ với đồng bào, đồng chí. Bác Hồ cho rằng, thực tiễn đấu tranh

cách mạng là trường học giáo dục lí tưởng tốt nhất cho thế hệ trẻ. Giác ngộ lí tưởng
không chỉ dừng ở nhận thức mà điều có ý nghĩa trong việc thấm nhuần lí tưởng cách

10


mạng là tinh thần và quyết tâm hành động thực hiện lý tưởng. Và khi đã thấm nhuần lý
tưởng, quyết tâm phấn đấu cho lí tưởngthì như Người dạy thanh niên:
Không có việc gì khó,
Chỉ sợ lòng không bền
Ðào núi và lấp biển
Quyết chí ắt làm nên!
Lí tưởng cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh giáo dục cho thế hệ trẻ, các thế
hệ cách mạng đời sau là chủ nghĩa nhân đạo cộng sản theo quan điểm của chủ nghĩa
Mác - Lênin. Ðó là lí tưởng cách mạng của giai cấp công nhân và nhân dân lao động:
Giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người; lấy hạnh phúc của nhân
dân, của con người là mục tiêu cao nhất, nhằm đưa lại cho con người cuộc sống ấm no,
hạnh phúc, được sống trong xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, trong đó "tự do của
mỗi người là điều kiện cho sự phát triển tự do của tất cả mọi người".
Ðối với Chủ tịch Hồ Chí Minh, giáo dục lí tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ
không phải là cái gì quá cao xa mà là gần gũi, giản dị, dễ thấy. Chẳng hạn, Người quan
niệm chủ nghĩa xã hội là dân giàu, nước mạnh. Trong chủ nghĩa xã hội ai cũng phải
làm việc có năng suất, chất lượng và hiệu quả. Ðối với người già, ốm đau thì được xã
hội chăm lo nhưng không chấp nhận lười biếng, lười lao động, lười học tập. Phải giáo
dục cho mọi người ý thức cần kiệm liêm chính, làm nhiều hưởng nhiều, làm ít hưởng
ít, ai không làm thì không hưởng.
Về giáo dục, bồi dưỡng lí tưởng cách mạng, Bác Hồ ân cần khuyên nhủ thanh
niên: “chúng ta không một phút nào được quên lí tưởng cao cả của mình là phấn đấu
cho tổ quốc ta hoàn toàn độc lập cho chủ nghĩa xã hội hoàn toàn thắng lợi trên đất
nước ta”

Hồ Chí Minh cũng đã đưa ra phương châm, phương pháp để giáo dục lí tưởng
cách mạng cho thanh niên:
Một là: phát triển nhân cách toàn diện theo Hồ Chí Minh là tạo môi trường cần
thiết để phát triển đầy đủ năng lực, sở trường của mỗi cá nhân để phục vụ xã hội, phục
vụ nhân dân, trong đó có bản thân mình.
Hai là: kết hợp giáo dục với tự giáo dục là một nguyên tắc quan trọng trong
giáo dục lí tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ “thanh niên… phải tự giáo dục, tự nguyện
và tự động cải tạo tư tưởng của mình để xứng đáng với nhiệm vụ của mình”. Người đã
11


nêu lên những công thức dễ nhớ, dễ hiểu cho thanh niên học tập và rèn luyện “lao
động trí óc phải kết hợp với lao động chân tay, lý luận kết hợp với thực hành, học tập
kết hợp với lao động…”, phải có 6 cái yêu: yêu tổ quốc, yêu nhân dân, yêu xã hội chủ
nghĩa, yêu lao động, yêu khoa học và yêu kỹ thuật.
Ba là: giáo dục là quá trình kết hợp giữa xây và chống, lấy xây làm chính.
Người đã nêu sáng kiến học tập và phổ biến rộng rãi gương “người tốt, việc tốt” để
dụng…
Bốn là: “giáo dục lẫn nhau”. Người khuyên cán bộ cách mạng và thanh niên
phải kiên quyết đấu tranh chống lại ba kẻ thù: chủ nghĩa đế quốc, thói quen truyền
thống lạc hậu và chủ nghĩa cá nhân, Người nhấn mạnh loại kẻ thù thứ 3 này vì nó là
“kẻ địch” bên trong rất khó phát hiện. Do vậy, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu lên
nhiều biểu hiện đa dạng khác nhau của chủ nghĩa cá nhân, trong đó có những biểu
hiện đáng chú ý: học thuộc lòng sách vở của chủ nghĩa Mác – Lênin, học cốt để
trang sức chứ không để vận dân chủ hóa, xã hội hóa sự nghiệp giáo dục là một tư
tưởng lớn của Hồ Chí Minh: “thực hành dân chủ là chìa khóa vạn năng để có thể giải
quyết mọi khó khăn “giáo dục thanh niên phải liên hệ với những cuộc đấu tranh xã
hội, vào dư luận xã hội”. Chính Hồ Chủ Tịch đã phát động nhiều phong trào thi đua:
kháng chiến kiến quốc, bình dân học vụ, thực hành tiết kiệm, ba xây ba chống…
Năm là: giáo dục thanh niên trong tổ chức: Chủ tịch Hồ Chí Minh là người sáng

lập ra các tổ chức thanh thiếu niên nước ta: Đoàn thanh niên, Hội liên hiệp thanh niên
tiền phong với mục đích: “tập hợp thanh niên, giác ngộ họ và đưa họ ra tranh đấu”.
Tư tưởng quan trọng của Hồ Chí Minh về việc học tập của thế hệ trẻ là giáo dục
cho họ học để phụng sự Tổ quốc, phụng sự nhân dân, làm cho nước nhà giàu mạnh và để
làm tròn trách nhiệm của người chủ tương lai của đất nước. Vì thế, thanh niên phải học
nữa, học mãi, bởi vì, "nếu không chịu khó học tập thì không tiến bộ. Không tiến bộ là
thoái bộ. Xã hội càng đi tới, công việc càng nhiều, máy móc càng tinh xảo. Mình mà
không chịu học thì lạc hậu, mà lạc hậu là bị đào thải, tự mình đào thải mình"[8; tr554].
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, việc bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau
phải chăm lo bồi dưỡng, đào tạo đội ngũ cốt cán, bởi "đó là đội quân chủ lực trong
công cuộc xây dựng thắng lợi chủ nghĩa xã hội ở nước ta". Chủ tịch Hồ Chí Minh di
chúc, nhấn mạnh rằng, những chiến sĩ trẻ tuổi trong các lực lượng vũ trang nhân dân
và thanh niên xung phong đều đã được rèn luyện trong chiến đấu và đều tỏ ra dũng
12


cảm. Ðảng và Chính phủ cần chọn một số ưu tú nhất, cho các cháu ấy đi học thêm các
ngành, các nghề, để đào tạo thành những cán bộ và công nhân có kỹ thuật giỏi, tư
tưởng tốt, lập trường cách mạng vững chắc.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau vô cùng sâu
sắc. Ðó là kết tinh trí tuệ và kinh nghiệm cuộc đời hoạt động cách mạng của Người.
1.1.3. Quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về giáo dục lí tưởng cách mạng cho
thanh niên
Trong quá trình lãnh đạo thực hiện các nhiệm vụ cách mạng Đảng và nhà nước
ta luôn đề cao vị trí, vai trò của thanh niên. Bởi lẽ thanh niên là một trong những nhân
tố quyết định tương lai vận mệnh của cả dân tộc, là lực lượng xung kích trên nhiều lĩnh
vực đảm nhiệm hầu hết công việc hết sức lớn lao và quan trọng.
Để không ngừng phát huy vai trò, tiềm năng to lớn của thanh niên, yêu cầu đặt
ra đối với các cấp cán bộ Đoàn nói riêng và cả hệ thống chính trị nói chung phải không
ngừng tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng lớp đoàn viên, thanh niên trở

thành lực lượng hùng hậu trung thành, kế tục sực nghiệp cách mạng của Đảng và dân
tộc. Bàn về công tác thanh niên, đặc biệt là giáo dục cho thế hệ trẻ thì vấn đề này luôn
được đề cập trong các văn kiện tại các Đại hội Đảng cộng sản Việt Nam.
Trong văn kiện Đại hội lần thứ III của Đảng Lao động Việt Nam (1960) đã
khẳng định: “con người là vốn quý… sự nghiệp giáo dục của chúng ta phải bồi dưỡng
thế hệ trẻ thành những người lao động làm chủ đất nước có giác ngộ xã hội chủ nghĩa,
có văn hóa và kĩ thuật, có sức khỏe, những người phát triển toàn diện để xây dựng xã
hội mới đồng thời phải phục vụ đắc lực cho việc đào tạo cán bộ xây dựng kĩ thuật và
văn hóa xã hội chủ nghĩa, phải giác ngộ chủ nghĩa yêu nước và tinh thần tự hào dân
tộc, kết hợp với tinh thần quốc tế của giai cấp vô sản”.
Trong thời kỳ đổi mới, Hội nghị Trung ương lần thứ 4 (khóa VII) đã có Nghị
quyết về thanh niên, khẳng định: “Sự nghiệp đổi mới có thành công hay không, đất
nước bước vào thế kỷ XXI có vị trí xứng đáng trong cộng đồng thế giới hay không,
cách mạng Việt Nam có vững bước trên con đường XHCN hay không phần lớn tùy
thuộc vào lực lượng thanh niên, vào việc bồi dưỡng rèn luyện thế hệ thanh niên; công
tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc, là một trong những nhân tố quyết định
sự thành bại của cách mạng”.

13


Tại Đại hội lần thứ VIII quyết định đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước theo định hướng XHCN, báo cáo chính trị nhấn mạnh: “Coi trọng hơn nữa việc
giáo dục, rèn luyện thế hệ trẻ về chính trị, tư tưởng, văn hóa, nghề nghiệp, đạo đức, lối
sống”, “Coi trọng bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng
Hồ Chí Minh cho thế hệ trẻ” và khẳng định: “Chăm lo giáo dục rèn luyện thế hệ trẻ là
trách nhiệm của Đảng, Nhà nước, các tổ chức trong hệ thống chính trị, của gia đình,
nhà trường và của toàn xã hội.
Để đáp ứng yêu cầu về con người và nguồn nhân lực – nhân tố quyết định sự
phát triển của đất nước trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa thì cần tạo sự

chuyển biến cơ bản, toàn diện về giáo dục và đào tạo. Trong văn kiện Đại hội IX về
phát triển giáo dục và đào tạo (2001) Đảng ta đã xác định: “bồi dưỡng thế hệ trẻ tinh
thần yêu nước, yêu quê hương, gia đình và tự tôn dân tộc, lí tưởng xã hội chủ nghĩa, ý
thức tôn trọng pháp luật, tinh thần hiếu học, chí tiến thủ lập thân, không cam chịu
nghèo hèn. Đào tạo lớp người lao động có kiến thức cơ bản, làm chủ kĩ năng nghề
nghiệp, quan tâm hiệu quả thiết thực, nhạy cảm với cái mới, có ý thức vươn lên trong
khoa học và công nghệ”.
Nghị quyết số 25 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, khóa X đã xác định mục
tiêu chung về phát triển thanh niên: “Tiếp tục xây dựng thế hệ thanh niên Việt Nam giàu
lòng yêu nước, tự cường dân tộc; kiên định lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã
hội; có đạo đức, ý thức chấp hành pháp luật, sống có văn hóa, vì cộng đồng; có năng
lực, bản lĩnh trong hội nhập quốc tế; có sức khỏe, tri thức, kỹ năng và tác phong công
nghiệp trong lao động tập thể, trở thành những công dân tốt của đất nước…”. Quán triệt
tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Nghị quyết của Đảng, Nghị quyết Đại hội đại biểu
toàn quốc Đoàn TNCS Hồ Chí Minh lần thứ X đã xác định một trong các phương hướng
của công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi nhiệm kỳ 2012- 2017 đó là: “Tăng
cường giáo dục chính trị tư tưởng, đạo đức cách mạng, truyền thống, lịch sử dân tộc, văn
hoá, lối sống, ý thức chấp hành pháp luật cho thanh thiếu nhi. Xác định nội dung xuyên
suốt trong công tác giáo dục của Đoàn là bồi đắp lý tưởng, ước mơ, hoài bão, niềm tin,
khát vọng cao đẹp của thanh niên đóng góp vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
trong thời kỳ mới; góp phần hình thành lớp thanh niên ưu tú trên mọi lĩnh vực, kế thừa
trung thành và xuất sắc sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc, “vừa hồng, vừa
chuyên” theo tư tưởng của Bác Hồ”. Cụ thể hóa tư tưởng đó, Đại hội đã xác định Đề án
14


“Tăng cường công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên
trong giai đoạn hiện nay” là một trong mười chương trình, đề án quan trọng được
triển khai trong nhiệm kỳ cần được tập trung tổ chức thực hiện, đạt được những kết
quả cụ thể.

Nhìn trong lịch sử cũng như hiện tại, chúng ta thấy rõ Chủ tịch Hồ Chí Minh và
Đảng, Nhà nước ta luôn:
- Coi trọng việc bồi dưỡng, đào tạo thế hệ trẻ là một vấn đề trọng tâm của cách
mạng, là trung tâm của chiến lược xây dựng con người, quan hệ tới tương lai của dân
tộc, tiền đồ của sự nghiệp cách mạng XHCN trên đất nước ta.
- Nhấn mạnh phải bồi dưỡng toàn diện cả đạo đức và tài năng cho lớp trẻ, đặc
biệt quan tâm “bồi dưỡng lí tưởng cách mạng”, “nuôi dưỡng hoài bão lớn” cho thanh
niên, để hình thành một lớp thanh niên nam nữ ưu tú, vững vàng chính trị, kiên định con
đường XHCN, “tự lập tự cường”, “năng động sáng tạo, làm chủ khoa học và công nghệ
mới, vươn lên ngang tầm thời đại, sánh vai cùng thanh niên các nước trên thế giới”
1.2. Tầm quan trọng, nội dung của công tác giáo dục lí tƣởng cách mạng cho
thanh niên huyện Quảng Xƣơng, tỉnh Thanh Hóa hiện nay
1.2.1. Một số khái niệm cơ bản
* Khái niệm thanh niên.
Luật Thanh niên được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
thông qua tại kỳ họp thứ 8, khóa XI nêu: “Thanh niên quy định trong Luật này là công
dân Việt Nam từ đủ mười sáu tuổi đến ba mươi tuổi”. Đây là thời kỳ sung sức nhất của
mỗi con người về thể chất, có sự phát triển mạnh về trí tuệ, nhạy bén, năng động, sáng
tạo, có nhiều ước mơ, hoài bão. Thanh niên nước ta là một tầng lớp xã hội rộng lớn,
luôn có những đóng quan trọng trong các giai đoạn lịch sử phát triển của đất nước.
Hiện nay thanh niên Việt Nam chiếm 28,9% dân số cả nước và chiếm 36,4% lực lượng
lao động của toàn xã hội, là nguồn nhân lực dồi dào, có tiềm năng to lớn trong sự
nghiệp đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước.
* Khái niệm lí tưởng cách mạng
Theo Từ điển tiếng Việt, lí tưởng là “mục đích cao nhất, tốt đẹp nhất mà người
ta mong muốn đạt tới” [16; tr.873]; Từ điển xã hội học, lí tưởng là “những khát khao,
nguyện vọng, tư tưởng về tương lai tốt đẹp mà con người hằng mong tới, là trạng thái
hoàn hảo nhất mà người ta mong muốn đạt tới” [14; tr.182].
15

Lí tưởng phản ánh xu thế phát triển của xã hội, những khát vọng của con người,
phản ánh cái cần phải có, cái có thể có. Do là sự phản ánh những khát vọng, những
hoài bão của con người mà lý tưởng, một mặt, vừa mang tính thời đại, vừa mang tính
vượt trước.
Lí tưởng có thể chia thành lí tưởng xã hội và lí tưởng cá nhân. Lí tưởng xã hội
và lí tưởng cá nhân có mối quan hệ với nhau. Lí tưởng xã hội quy định, ước chế lí
tưởng cá nhân. Nếu lí tưởng cá nhân đi “chệch” lí tưởng xã hội thì cá nhân đó khó
được xã hội chấp nhận và trở thành cô độc, vì đi ngược lại xu hướng phát triển của xã
hội. Còn lí tưởng xã hội muốn phát triển, muốn thực hiện được thành công phải thông
qua lý tưởng, qua hoạt động của các cá nhân.
Lí tưởng có vai trò vai trò to lớn, chủ đạo đối với hoạt động con người.
V.A.Xukhômlinxki, một nhà giáo dục Nga đã nhận định rằng, “người nào có một lí
tưởng cao đẹp thúc đẩy, lí tưởng đó đối với anh ta trở thành một thực tế hiển nhiên thì
người đó không những sẽ yêu cầu cao đối với chính bản thân mình, đối với hành vi
của mình mà còn thể hiện tinh thần trách nhiệm đối với những công việc của người
khác”[18; tr.19].
Vì lí tưởng thể hiện những khát khao, nguyện vọng, những mong ước của con
người, do vậy, để thực hiện được lý tưởng, mỗi người cần có nhận thức, có tình cảm,
niềm tin và có ý chí, nghị lực.
Trong khái niệm “lí tưởng cách mạng”, cần phải hiểu đó là “lí tưởng cách mạng
Việt Nam”. Để hiểu rõ khái niệm này, chúng ta có thể tham khảo ngữ cảnh đề cập tới
khái niệm này của một số nhà nghiên cứu, nhà hoạt động cách mạng hay trong các văn
bản, văn kiện của Đảng và Nhà nước.
Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong lần gặp gỡ với thanh niên, đã nói: “…chúng ta
không được một phút nào quên lí tưởng cao cả của mình là phấn đấu cho Tổ quốc ta
hoàn toàn độc lập, cho chủ nghĩa xã hội hoàn toàn thắng lợi trên đất nước ta”[7; tr.20].
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV đã viết: “Cách mạng Việt Nam
là một quá trình cách mạng không ngừng từ cách mạng dân tộc dân chủ tiến lên cách
mạng xã hội chủ nghĩa. Và trong quá trình cách mạng, khi cả nước làm một nhiệm vụ

chiến lược hoặc làm hai nhiệm vụ chiến lược, Đảng ta từ khi ra đời đến nay vẫn luôn
luôn giương cao hai ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội”. [5; tr.500- 501]

16


Điều 2, Luật Giáo dục (năm 2005) viết: “Mục tiêu giáo dục là đào tạo con
người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề
nghiệp, trung thành với lí tưởngđộc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi
dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”[20].
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ
sung, phát triển năm 2011) đã viết: “Đi lên chủ nghĩa xã hội là khát vọng của nhân dân
ta, là sự lựa chọn đúng đắn của Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh,
phù hợp với xu thế phát triển của lịch sử”.
Với những điều đã trình bày như trên, có thể thấy, khái niệm “lí tưởng cách
mạng” luôn có nội hàm là “độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội”. Hai nhân tố độc lập
dân tộc và chủ nghĩa xã hội có mối quan hệ biện chứng với nhau, chúng là điều kiện,
tiền đề cho nhau. Theo đó, “độc lập dân tộc là điều kiện tiên quyết để thực hiện chủ
nghĩa xã hội và chủ nghĩa xã hội là cơ sở bảo đảm vững chắc cho độc lập dân tộc. Xây
dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa là hai nhiệm vụ chiến lược
có quan hệ chặt chẽ với nhau”[6; tr.65].
Như vậy, lí tưởng cách mạng là những khát khao, nguyện vọng của mỗi người
và toàn thể dân tộc Việt Nam về độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.
* Khái niệm giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên
Lí tưởng cách mạng của thanh niên không tách rời lí tưởng của Đảng, của dân
tộc, đó là những khát khao, nguyện vọng về độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, là tinh
thần yêu nước, yêu đồng loại, khát vọng vươn lên trong học tập và lao động, ý thức
trách nhiệm với cộng đồng xã hội. Bước vào công cuộc đổi mới, trong điều kiện của
cơ chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, lí tưởng

cách mạng của thanh niên là tiếp tục phấn đấu, xây dựng một nước Việt Nam dân giàu,
nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên là quá trình được tổ chức một cách
có ý thức, hướng tới mục đích hình thành và biến đổi nhận thức, năng lực, tình cảm,
thái độ của thanh niên về vấn đề lí tưởng cách mạng theo hướng tích cực. Góp phần
hoàn thiện nhận thức về lí tưởng cách mạng của thanh niên bằng những tác động có ý
thức từ bên ngoài, đáp ứng các yêu cầu tồn tại và phát triển trong xã hội.

17


1.2.2. Tầm quan trọng công tác giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên
Thanh niên Việt Nam (16 - 30 tuổi) có 25.328.073 người chiếm 28,9% dân số cả
nước, trong đó nam chiếm 50,6% và nữ chiếm 49,4% (Viện Nghiên cứu thanh niên,
Thống kê dân số thanh niên giai đoạn 2007 - 2011 theo số liệu của Tổng cục Thống
kê, tháng 6/2012). Tỷ lệ thanh niên trong tổng số dân cả nước và trong lực lượng lao
động xã hội từ năm 2010 có xu hướng giảm nhẹ. Tuy nhiên, trong tương quan xã hội,
thanh niên vẫn là lực lượng đông đảo, xung kích trên mọi lĩnh vực, đã và đang giữ vai
trò quan trọng trong quá trình phát triển đất nước.
Đảng xác định thanh niên giữ vị trí trung tâm trong chiến lược phát huy nhân tố
và nguồn lực con người. Đảng đặt niềm tin sâu sắc vào thanh niên, phát huy vai trò
làm chủ và tiềm năng to lớn của thanh niên để thanh niên thực hiện được sứ mệnh lịch
sử, đi đầu trong cuộc đấu tranh chiến thắng đói nghèo, lạc hậu, xây dựng và bảo vệ đất
nước giàu mạnh, xã hội văn minh. Nghị quyết Hội nghị lần thứ Tư, Ban Chấp hành
Trung ương khóa VII nêu rõ: “Sự nghiệp đổi mới có thành công hay không, đất nước
bước vào thế kỷ XXI có vị trí xứng đáng trong cộng đồng thế giới hay không, cách
mạng Việt Nam có vững bước theo con đường xã hội chủ nghĩa hay không phần lớn
tùy thuộc vào lực lượng thanh niên”. Nghị quyết hội nghị lần thứ Bảy Ban chấp hành
Trung ương khóa X về “tăng cường sự lãnh đạo của đảng đối với công tác thanh niên
trong thờ kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa hiện đại hóa” đã khẳng định: “Thanh niên là

rường cột của nước nhà, chủ nhân tương lai của đất nước, là lực lượng xung kích trong
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của sự
nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập quốc tế và xây dựng chủ
nghĩa xã hội.
Thanh niên được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược bồi dưỡng, phát huy
nhân tố và nguồn lực con người. Chăm lo, phát triển thanh niên vừa là mục tiêu, vừa là
động lực đảm bảo cho sự ổn định và phát triển vững bền của đất nước”.
Tiếp nối truyền thống của các thế hệ cha anh, đại bộ phận thanh niên luôn trung
thành với mục tiêu lý tưởng của Đảng, sẵn sàng hy sinh vì lợi ích dân tộc, chủ quyền
quốc gia; lòng nhân ái, lối sống có trách nhiệm với gia đình và xã hội, ý thức sẻ chia,
tương thân, tương ái, vì cộng đồng ngày càng được khơi dậy và phát huy. Xu hướng
phấn đấu học tập nâng cao hiểu biết, trình độ học vấn, chuyên môn, nghề nghiệp, của
thanh niên ngày càng được nâng cao; có ý chí khắc phục khó khăn vươn lên lập thân,
18


lập nghiệp; có ý thức công dân, chấp hành pháp luật; năng lực hội nhập, kỹ năng xã
hội của thanh niên từng bước nâng lên.
Tuy nhiên, trước những diễn biến phức tạp của tình hình chính trị, kinh tế, xã
hội khu vực và quốc tế, ảnh hưởng mặt trái của quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế, một bộ phận thanh niên dễ bị dao động về
lập trường tư tưởng, có biểu hiện lệch lạc về giá trị đạo đức, đề cao lối sống thực dụng,
ích kỷ, thiếu trách nhiệm với cộng đồng. Trình độ học vấn, chuyên môn, nghề nghiệp
của thanh niên tuy được nâng cao nhưng vẫn chưa đáp ứng được sự phát triển và yêu
cầu của nền kinh tế. Một bộ phận không nhỏ thanh niênthiếu hụt cả về kiến thức lịch
sử, văn hoá dân tộc, ngoại ngữ, tin học, tác phong làm việc, khả năng tư duy độc lập,
kỹ năng xã hội. Sự chênh lệch về mức sống, cơ hội học tập, điều kiện tiếp cận thông tin,
trình độ học vấn của thanh niên giữa các vùng, miền ngày càng tăng. Tình trạng thất
nghiệp, thiếu việc làm là áp lực lớn đối với thanh niên. Tiêu cực và tệ nạn xã hội còn
diễn biến phức tạp, tác động xấu đến sự phát triển của thanh niên.

Bước vào thời kỳ phát triển mới của đất nước trong bối cảnh toàn cầu hóa và
cuộc cách mạng số hóa, cơ hội kết nối của thanh niên ngày càng được tăng cường. Học
tập, nghề nghiệp việc làm, thu nhập, vui chơi, giải trí tiếp tục là những nhu cầu cơ bản
của thanh niên bên cạnh nhu cầu nâng cao kỹ năng, năng lực hội nhập, mong muốn
khẳng định bản thân; số thanh niên đi du học, làm việc ở nước ngoài ngày càng tăng.
Tiếp tục có sự phân hóa về học vấn, thu nhập, điều kiện hưởng thụ văn hóa và mức sống
trong thanh niên. Tư tưởng, nhận thức chính trị của thanh niên tiếp tục có sự đan xen
giữa mặt tích cực và tiêu cực, trong đó tích cực vẫn giữ vai trò chủ đạo, quyết định chiều
hướng phát triển của tình hình thanh niên. Có nhiều yếu tố giúp cho chiều hướng phát
triển của tình hình thanh niên đi lên, một trong những yếu tố đó chính là công tác giáo
dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên được đẩy mạnh.
Lí tưởng cách mạng giúp cho thanh niên sống có văn hóa, tình nghĩa, biết nuôi
dưỡng hoài bão lớn, có bản lĩnh vững vàng, biết lựa chọn, tiếp thu như tinh hoa văn
hóa và nâng cao khả năng đề phòng, cảnh giác trước các âm mưu chia rẽ, lôi kéo, phá
hoại đoàn kết dân tộc của các thế lực thù địch cũng như cám dỗ vật chất và các tệ nạn
xã hội khác.
Giáo dục lí tưởng cách mạng giúp cho thanh niên thấy rõ trách nhiệm, vai trò
của mình đối với tương lai, vận mệnh của dân tộc, luôn có niềm tin vào sự lãnh đạo
19


sáng suốt của Đảng, từ đó phấn đấu rèn luyện hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của người
thanh niên.
Lí tưởng cách mạng có tác dụng định hướng cho hoạt động của thanh niên, giúp
thanh niên xác định được con đường đi tới tương lai, tránh “chệch hướng xã hội chủ
nghĩa”.
Giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên là một việc đặc biệt quan trọng,
đây không phải là công việc làm trong một vài tháng, một vài năm, càng không phải là
công việc có tính phong trào. Đây là công việc đầy trách nhiệm của tất cả các ngành,
cấp cấp, từ thế hệ này sang thế hệ khác mà trước hết đó là trách nhiệm to lớn, thường

xuyên của các cấp ủy Đảng, các cán bộ, đảng viên và toàn thể thanh thiếu niên. Phải
coi giáo dục đạo đức, lí tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ là công việc đáng quan tâm và
được đặt lên hàng đầu
1.2.3. Nội dung công tác giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên
- Giáo dục cho thanh niên về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,
thông qua đó từng bước nâng cao nhận thức của thanh niên về tính khoa học và cách
mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin, đặc biệt là vị trí và vai trò của tư tưởng Hồ Chí
Minh đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam;
- Tuyên truyền các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của
Nhà nước; các sự kiện chính trị quan trọng của đất nước, các ngày kỷ niệm quan trọng
của Đảng, Đoàn và các đoàn thể chính trị - xã hội; các thành tựu kinh tế - xã hội đạt
được trong sự nghiệp đổi mới. Trên cơ sở đó hình thành niềm tin, lý tưởng của thanh
niên vào đường lối đổi mới mà Đảng, nhân dân đã lựa chọn;
- Giáo dục truyền thống yêu nước, tự hào dân tộc, nâng cao ý thức chính trị,
tinh thần cảnh giác cách mạng cho thanh niên, qua đó phát huy vai trò của thanh niên
trong đấu tranh phản bác, làm thất bại âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế lực
thù địch;
- Giáo dục tinh thần đoàn kết, làm cho thanh niên nhận rõ được vai trò của khối
đại đoàn kết toàn dân tộc và đoàn kết quốc tế trong lịch sử dân tộc cũng như trong
công cuộc đổi mới đất nước;
- Giáo dục cho thanh niên tinh thần yêu lao động, phát huy truyền thống hiếu học,
chuyên cần và sáng tạo thông qua đó hình thành ý thức tự giác của thanh niên trong lao
động, học tập và rèn luyện, phấn đấu trở thành những người vừa “hồng”, vừa “chuyên”.
20


- Giáo dục thanh niên về tuân thủ pháp luật: giáo dục đạo đức cách mạng cho
thanh niên, đào tạo thanh niên thành những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội
vừa hồng, vừa chuyên như lời Hồ Chủ tịch là nhiệm vụ cần thiết trong mọi thời đại và
cấp bách trong tình hình hiện nay. Trong đó, giáo dục pháp luật, trang bị kiến thức

pháp luật cho thanh niên là nhiệm vụ không thể thiếu trong việc bồi dưỡng, phát triển
thanh niên Việt Nam. Giáo dục pháp luật cho thanh niên gồm những nội dung sau:
+ Luật dân sự.
+ Luật hôn nhân và gia đình.
+ Pháp luật về phòng chống ma túy, mại dâm, HIV/AIDS.
+ Luật lao động.
+ Luật giao thông đường bộ.
+ Luật nghĩa vụ quân sự.
Với đặc điểm vốn có của ĐVTN huyện Quảng Xương, cùng với sự chỉ đạo của
Tỉnh Đoàn, ĐTNCS Hồ Chí Minh. BTV, BCH Huyện đoàn huyện Quảng Xương đã
xác định nội dung cho công tác giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên tại địa
phương, cụ thể:
Để đội ngũ ĐVTN của huyện có được lí tưởng cách mạng đúng đắn, BCH,
BTV Huyện đoàn đã và đang đưa những nội dung: Giáo dục về lí tưởng của Đảng,
tuyên truyền các chủ trương, đường lối của Đảng cho ĐVTN; Giáo dục tư tưởng Hồ
Chí Minh; Giáo dục về chủ nghĩa Mác – Lênin; Giáo dục truyền thống yêu nước, tự
hào dân tộc; Giáo dục về truyền thống của Đoàn; giáo dục ĐVTN có ý thức vươn lên
trong lao động và học tập; Giáo dục về ý thức sống và làm theo pháp luật.
Những nội dung này là những nội dung gắn liền với đời sống hằng ngày của
ĐVTN huyện, mang tính xã hội cao và rất quan trọng trong việc hình thành tư tưởng,
lí tưởng cách mạng XHCN cho một ĐVTN trong giai đoạn hiện nay.

21