Giáo dục lối sống văn hóa cho thanh niên xã bon phặng, huyện thuận châu, tỉnh sơn la hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC

LƯỜNG THỊ DƯƠNG

GIÁO DỤC LỐI SỐNG VĂN HÓA CHO THANH NIÊN
XÃ BON PHẶNG, HUYỆN THUẬN CHÂU,
TỈNH SƠN LA HIỆN NAY

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

SƠN LA, NĂM 2015


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC

LƯỜNG THỊ DƯƠNG

GIÁO DỤC LỐI SỐNG VĂN HÓA CHO THANH NIÊN
XÃ BON PHẶNG, HUYỆN THUẬN CHÂU,
TỈNH SƠN LA HIỆN NAY

Chuyên ngành: XH2b

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Người hướng dẫn: TS. Lê Thị Vân Anh

SƠN LA, NĂM 2015

LỜI CẢM ƠN
Em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Giảng viên TS. Lê Thị Vân Anh –
Giảng viên khoa Lí luận chính tri đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn và giúp đỡ em trong
quá trình nghiên cứu đề tài.
Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo, Ban Chủ nhiệm khoa Lí luận chính
trị, phòng Quản lí khoa học và Quan hệ quốc tế, Thư viện Trường Đại học Tây Bắc đã
tạo điều kiện giúp đỡ em trong suốt quá trình nghiên cứu của đề tài.
Em xin chân thành cảm ơn Ủy ban Nhân dân xã Bon Phặng, Ban chấp hành Đoàn
xã Bon Phặng, thanh niên xã Bon Phặng…đã giúp đỡ, tạo điều kiện cho em điều tra số
liệu để hoàn thành đề tài.
Đồng thời, em cũng xin gửi lòng cảm ơn chân thành tới cô giáo chủ nhiệm Giáp
Thị Dịu đã tạo điều kiện giúp đỡ em hoàn thành đề tài, cảm ơn các bạn trong tập thể
lớp K52 ĐHGD Chính trị đã đóng góp ý kiến, động viên giúp đỡ em hoàn thành đề tài.
Đây là đề tài đầu tay của em, vì vậy chắc hẳn còn nhiều thiếu sót, vậy kính mong
sự tham gia ý kiến của thầy cô và các bạn đọc đóng góp đề tài cho chúng em được
hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
Sơn La, tháng 5 năm 2015
Người thực hiện đề tài
Lường Thị Dương


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CNXH:

Chủ nghĩa xã hội

XHCN:

Xã hội chủ nghĩa

CNH, HĐH:

Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

Nxb:

Nhà xuất bản


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ..........................................................................................................................1
1. Lí do chọn đề tài ..........................................................................................................1
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài ...................................................................................3
3. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài ..................................................................................4
3.1. Mục đích ....................................................................................................................4
3.2. Nhiệm vụ ....................................................................................................................4
4. Đối tượng, phạm vi và phương pháp nghiên cứu.........................................................4
4.1. Đối tượng ...................................................................................................................4
4.2. Phạm vi ......................................................................................................................5
4.3. Phương pháp nghiên cứu ...........................................................................................5
5. Đóng góp của đề tài ......................................................................................................5
6. Kết cấu của đề tài ..........................................................................................................5
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ GIÁO DỤC LỐI SỐNG VĂN HÓA CHO
THANH NIÊN XÃ BON PHẶNG HUYỆN THUẬN CHÂU TỈNH SƠN LA HIỆN
NAY ..................................................................................................................................6
1.1. Tầm quan trọng của giáo dục lối sống văn hóa cho thanh niên xã Bon Phặng,
huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La .......................................................................................6
1.1.1. Quan niệm về “lối sống”, “lối sống văn hóa”, “giáo dục lối sống văn hóa” ................6

1.1.2. Thanh niên và vai trò của thanh niên hiện nay ....................................................10
1.1.3. Sự cần thiết giáo dục lối sống văn hóa cho thanh niên xã Bon Phặng, huyện
Thuận Châu, tỉnh Sơn La ................................................................................................11
1.2. Nội dung giáo dục lối sống văn hóa cho thanh niên xã Bon Phặng hiện nay ...............12
1.2.1. Giáo dục tinh thần yêu nước .................................................................................13
1.2.2. Giáo dục tinh thần cần cù, sáng tạo, tiết kiệm .....................................................14
1.2.3. Giáo dục đạo đức trong sáng ................................................................................15
1.2.4. Giáo dục lí tưởng, niềm tin đối với sự nghiệp cách mạng do Đảng lãnh đạo ............16
1.2.5. Giáo dục tinh thần đoàn kết cộng đồng và ý thức kỉ luật ....................................16
1.2.6. Giáo dục tinh thần học tập để nâng cao trình độ chuyên môn về mọi mặt ................17
1.2.7. Giáo dục ý thức giữ gìn và phát huy giá trị truyền thống cho thanh niên ..................17
1.2.8. Giáo dục ý thức bảo vệ và cải thiện môi trường tự nhiên ....................................18


CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG GIÁO DỤC LỐI SỐNG VĂN HÓA CHO
THANH NIÊN XÃ BON PHẶNG, HUYỆN THUẬN CHÂU, TỈNH SƠN LA
HIỆN NAY .....................................................................................................................20
2.1. Những nhân tố tác động đến việc giáo dục lối sống văn hóa cho thanh niên xã Bon
phặng, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La hiện nay ..........................................................20
2.1.1. Điều kiện tự nhiên.................................................................................................20
2.1.2. Truyền thống lịch sử, văn hóa ..............................................................................21
2.1.3. Điều kiện kinh tế - xã hội .....................................................................................24
2.1.4. Đặc điểm thanh niên xã Bon Phặng, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La ......................25
2.1.5. Vai trò của thanh niên xã Bon Phặng trong sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội .28
2.2. Thưc trạng giáo dục lối sống văn hóa thanh niên xã Bon Phặng, huyện Thuận
Châu, tỉnh Sơn La ...........................................................................................................30
2.2.1. Thực trạng lối sống thanh niên xã Bon Phặng, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La
trong giai đoạn hiện nay .................................................................................................30
2.2.2 Thực trạng giáo dục lối sống văn hóa cho thanh niên xã Bon Phặng hiện nay. ...33
CHƯƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM GIÁO DỤC LỐI SỐNG

VĂN HÓA CHO THANH NIÊN XÃ BON PHĂNG, HUYỆN THUẬN CHÂU,
TỈNH SƠN LA HIỆN NAY .................................................................................................39
3.1. Xây dựng cơ sở kinh tế, chính trị, văn hóa xã hội của xã nhằm tạo điệu kiện hình
thành lối sống văn hóa cho thanh niên xã Bon Phặng, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La ...39
3.2. Xây dựng mội trường văn hóa lành mạnh trong gia đình, nhà trường và các mối
quan hệ xã hội .................................................................................................................42
3.3. Đổi mới nội dung, hình thức và phương pháp giáo dục .........................................44
3.4. Củng cố nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chức Đoàn và từng đoàn viên. ....46
3.5. Xây dựng, phát triển các tổ chức thanh niên xã Bon Phặng ...................................47
3.6. Giáo dục, bồi dưỡng và rèn luyện thanh niên .........................................................47
3.7. Tổ chức các hoạt động sinh hoạt, vui chơi, giải trí lành mạnh cho thanh niên ......49
KẾT LUẬN ....................................................................................................................51
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Thanh niên là lực lượng xã hội đặc biệt, có vai trò quan trọng trong các giai đoạn
lịch sử cách mạng và trong thời kì phát triển của nước ta hiện nay. Sinh thời, chủ tịch
Hồ Chí Minh luôn giành sự quan tâm đặc biệt đối với thanh niên, Người khẳng định:
“Thanh niên là chủ nhân tương lai của đất nước, nước nhà thịnh hay suy, yếu hay
mạnh, một phần lớn là do các thanh niên”. Chính vì vậy, Đại hội đại biểu toàn quốc
lần thứ IX xác định nhiệm vụ tiếp tục công cuộc đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước, xây dựng thành công và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam
xã hội chủ nghĩa. Nhiệm vụ đó là của toàn xã hội, nhưng trước hết là của thanh niên vì
thanh niên có vị trí đặc biệt đối với sự nghiệp cách mạng và tương lai của dân tộc.
Muốn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ vẻ vang đó, hơn lúc nào hết thanh niên phải ra
sức học tập và nâng cao trình độ mọi mặt, trước hết là trình độ lí luận nhận thức chính
trị, rèn luyện phẩm chất đạo đức cách mạng, sống có văn hóa. Việc giáo dục lối sống

văn hóa cho thanh niên là một nhiệm vụ quan trọng trong xây dựng xã hội xã hội chủ
nghĩa, nhất là trong giai đoạn hiện nay. Đại hội đại biểu lần thứ XI của Đảng đã xác
định: “Làm tốt công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, truyền thống, lí tưởng, đạo đức
và lối sống, tạo điều kiện học tập, lao dộng, giải trí, phát triển thể lực, trí tuệ cho thế
hệ trẻ; khuyến khích, cổ vũ thanh niên nuôi dưỡng ước mơ, hoài bão lớn, xung kích,
sáng tạo, làm chủ khoa học, công nghệ hiện đại; hình thành một lớp thanh niên ưu tú
trên mọi lĩnh vực, kế tục trung thành và xuất sắc sự nghiệp cách mạng của Đảng, của
dân tộc” [10, Tr. 50].
Ngày nay, cùng với quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa thì việc phát triển
nguồn nhân lực cũng đang được đặc biệt quan tâm. Nguồn nhân lực là yếu tố quan
trọng nhất, có tính quyết định đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của các quốc gia
nói chung và của Việt Nam nói riêng. Do vậy, Đảng và Nhà nước ta đã lấy phát triển
nguồn nhân lực là một trong ba khâu đột phá đưa đất nước vào thời kì công nghiệp
hóa, hiện đại hóa. Cùng với đó, việc phát triển con người Việt Nam toàn diện là một
đòi hỏi cấp bách nhất, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng cộng
sản Việt Nam khẳng định: “Xây dựng con người Việt Nam giàu lòng yêu nước, có ý
thức làm chủ, trách nhiệm công dân, có tri thức, sức khỏe, lao động giỏi, sống có văn
hóa, nghĩa tình, có tinh thần quốc tế chân chính, xây dựng gia đình ấm no, tiến bộ,

1


xây dựng mặt trận văn hóa lành mạnh, đưa phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng
đời sống văn hóa” đi vào chiều sâu, thiết thực, hiệu quả” [10, Tr. 40 – 41].
Định hướng trên của Đảng cho thấy việc giáo dục để xây dựng con người toàn
diện vô cùng quan trọng. Trong đó, việc giáo dục lối sống văn hóa, con người văn hóa
là một vấn đề cấp thiết. Muốn xây dựng con người Việt Nam toàn diện thì không thể
coi nhẹ việc giáo dục lối sống văn hóa đặc biệt là đối với thanh niên.
Trong công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng lãnh đạo đã và đang đem lại
những kết quả trên tất cả các lĩnh vực của đời sống, xã hội. Những thành tựu phát triển

kinh tế xã hội đã tạo điều kiện cơ hội cho thanh niên được rèn luyện và phát triển
mình. Bên cạnh đó, mặt trái của cơ chế thị trường đã làm nảy sinh lối sống ích kỉ, vụ
lợi, thói hư, tật xấu làm mất đi những khuôn mẫu, những giá trị đạo đức, hủy hoại nét
đẹp truyền thống, đã tạo ra trong xã hội một lớp người không nhỏ chạy theo lối sống
thực dụng, buông thả, bất chấp những quy phạm đạo đức, những truyền thống tốt
đẹp…trong đó có thanh niên. Có nhiều vấn đề đặt ra đối với thanh niên đó là làm như
thế nào để họ có thể tự định hướng lối sống văn hóa cho riêng mình? Làm như thế nào
để hạn chế ảnh hưởng của cơ chế thị trường đối với thanh niên hiện nay? Làm gì để
ảnh hưởng tiêu cực đó không làm suy giảm nguồn lực trẻ? ...? Chính vì vậy, việc giáo
dục lối sống văn hóa cho thanh niên Việt Nam là một vấn đề quan trọng trong chiến
lược phát triển con người của Đảng ta. Nó góp phần “xây dựng nền văn hóa Việt Nam
tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, vừa kế thừa, vừa phát huy những truyền thống văn
hóa tốt đẹp của cộng đồng các dân tộc Việt Nam, vừa tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân
loại, để văn hóa thực sự là một nền tảng tinh thần của xã hội” [10, Tr. 40].
Bon Phặng là một xã vùng cao thuộc huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La, xã nằm
dọc quốc lộ 6, đất đai màu mỡ, là địa bàn cư trú của hai dân tộc chủ yếu là Thái và
Kinh…Xã có nhiều điều kiện để phát triển kinh tế xã hội cũng như tất cả các mặt khác
của đời sống xã hội. Tuy nhiên dưới sự ảnh hưởng của cơ chế thị trường, đã làm nảy
sinh nhiều hiện tượng suy thoái lối sống, đặc biệt là của thanh niên như một bộ phận
thanh niên chỉ coi trọng giá trị vật chất, sống ích kỉ, buông thả đồi trụy, không chuyên
tâm học hành dẫn đến rơi vào những tội lỗi, cạm bẫy của xã hội của thanh niên. Đây
vừa là nguyên nhân, vừa là biểu hiện của việc suy thoái nguồn lực trẻ đang được toàn
xã hội và từng gia đình quan tâm.
Bắt nguồn từ những khía cạnh nêu trên, tôi chọn đề tài “Giáo dục lối sống văn
hóa cho thanh niên xã Bon Phặng, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La hiện nay” làm
khóa luận tốt nghiệp của mình.

2

2. Tình hình nghiên cứu của đề tài
Từ buổi bình minh lịch sử, trải qua bốn ngàn năm hình thành và phát triển dân tộc
ta luôn khẳng định vai trò to lớn của thế hệ trẻ trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước.
Những người trẻ luôn đi đầu trong các cuộc đấu tranh chinh phục tự nhiên, chống giặc
ngoại xâm, xây dựng đời sống tập quán văn hóa.Vì vậy, sức mạnh của tuổi trẻ đã mang
lại nguồn lực vô tận cho dân tộc ta vượt qua mọi thử thách trong lịch sử.
Trước thực trạng một bộ phận thanh niên có những biểu hiện đi ngược lại với đời
sống văn hóa làm ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển văn hóa nói chung cũng như
sự phát triển của đất nước nói riêng, do vậy mà vấn đề giáo dục lối sống văn hóa cho
thanh niên được nhiều tác giả trên thế giới cũng như ở Việt Nam trong những năm gần
đây đã có nhiều tác giả nghiên cứu. Trong đó có nhiều tác phẩm nghiên cứu về mặt lí
luận như: V. I. Đô - brư - nhi - na: “Lối sống xô viết hôm nay và ngày mai”; “Xây
dựng lối sống cho thanh niên đô thị hiện nay” của Cao Văn Định năm 2000; “Nghiên
cứu về lối sống: Một số vấn đề về khái niệm và cách tiếp cận” của Phạm Hồng Tung
năm 2007;… Và nhiều công trình nghiên cứu về mặt thực tiễn lối sống của thanh niên
như: Báo cáo khoa học đề tài cấp Bộ: “Đoàn thanh niên với việc xây dựng lối sống
cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay” do Đỗ Ngọc Hà làm chủ nhiệm; Đề tài cấp
Bộ “Tổng quan tình hình thanh niên, công tác Hội liên hiệp thanh niên Việt Nam và
phong trào thanh niên nhiệm kì 2005 – 2010” do Nguyễn Phước Lộc làm chủ nhiệm
đề tài. Hơn nữa còn nhiều bài viết nghiên cứu kết hợp giữa nghiên cứu lí luận và thực
tiễn lối sống của thanh niên, chẳng hạn: Đề tài nghiên cứu khoa học “Xây dựng lối
sống, đạo đức và chuẩn mực giá trị xã hội mới trong điều kiện kinh tế thị trường theo
định hướng xã hội chủ nghĩa do Nguyễn Duy Quý chủ biên năm 2006; Thực trạng và
giải pháp giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên, học sinh, sinh viên trong chiến
lược phát triển toàn diện con người Việt Nam trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện
đại hóa đất nước; Đề tài cấp Bộ: “Sự lựa chọn các giá trị đạo đức và nhân văn trong
định hướng lối sống của sinh viên” năm 2009 do Huỳnh Văn Sơn chủ biên; Báo cáo
tổng hợp đề tài khoa học cấp Nhà nước: “Thực trạng và xu hướng biến đổi lối sống
của thanh niên” của Phạm Hồng Tung năm 2010; PGS. TS Đoàn Minh Duệ và cộng
tác viên với đề tài “Tình hình tư tưởng đạo đức, lối sống cho sinh viên các trường đại

học, cao đẳng thuộc các tỉnh miền trung”; Giáo trình lí luận văn hóa và đường lối văn
hóa của Đảng cộng sản Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội; Đề tài nghiên cứu

3


khoa học cấp trường về giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên thành phố Sơn La,
tỉnh Sơn La hiện nay của sinh viên khóa K51 Đại học Giáo dục chính trị Trường Đại
học Tây Bắc cũng đã làm rõ được thực trạng lối sống và giải pháp giáo dục lối sống
cho thanh niên thành phố Sơn La nói riêng và thanh niên vùng núi nói chung…
Các công trình nghiên cứu trên đã phần nào đi sâu giải thích được khái niệm “lối
sống”, làm rõ một số nguyên nhân, thực trạng và giải pháp xây dựng lối sống hiện nay
của thanh niên Việt Nam hiện nay.
Tuy nhiên, cho đến nay chưa có một công trình nào nghiên cứu vấn đề “Giáo
dục lối sống văn hóa cho thanh niên xã Bon Phặng, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn
La hiện nay”. Trên cơ sở tiếp thu và hệ thống hóa những ý kiến của những người đi
trước với mong muốn làm rõ thực trạng lối sống của thanh niên xã Bon Phặng và đề
xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục lối sống văn hóa cho thanh
niên xã Bon Phặng nói riêng và bộ phận thanh niên nói chung, tôi chọn nghiên cứu vấn
đề giáo dục lối sống cho thanh niên xã Bon Phặng hiện nay…
3. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài
3.1. Mục đích
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận, phân tích thực trạng giáo dục lối sống văn hóa của
thanh niên xã Bon Phặng, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La, từ đó đề xuất một số giải
pháp cơ bản nhằm giáo dục lối sống văn hóa cho thanh niên xã Bon Phặng, huyện
Thuận Châu, tỉnh Sơn La hiện nay.
3.2. Nhiệm vụ
Để thực hiện những mục đích đó, đề tài phải thực hiện một số nhiệm vụ cơ bản sau:
Làm rõ tầm quan trọng, nội dung giáo dục lối sống văn hóa cho thanh niên xã
Bon Phặng, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La hiện nay.

Phân tích được thực trạng giáo dục lối sống văn hóa cho thanh niên xã Bon
Phặng và làm rõ nguyên nhân của thực trạng đó.
Đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục lối sống văn hóa cho
thanh niên.
4. Đối tượng, phạm vi và phương pháp nghiên cứu
4.1. Đối tượng
Giáo dục lối sống cho thanh niên trong địa bàn xã Bon Phặng, huyện Thuận
Châu, tỉnh Sơn La.

4


4.2. Phạm vi
- Phạm vi không gian: Xã Bon Phặng, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La.
- Phạm vi thời gian: Từ tháng 9 năm 2014 đến tháng 5 năm 2015.
4.3. Phương pháp nghiên cứu
Dựa trên cơ sở phương pháp luận của Chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa
duy vật lịch sử. Kết hợp với những phương pháp cụ thể như: Lịch sử và logic, phân
tích và tổng hợp, so sánh, thống kê, điều tra xã hội học…
5. Đóng góp của đề tài
Đề tài góp phần làm rõ thực trạng lối sống của thanh niên xã Bon Phặng, huyện
Thuận Châu, tỉnh Sơn La. Từ đó đề xuất giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng
giáo dục lối sống cho thanh niên trong điều kiện hiện nay.
Kết quả nghiên cứu của đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho sinh viên chuyên
ngành Giáo dục chính trị Trường Đại học Tây Bắc.
6. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục, tài liệu tham khảo, đề tài được chia bố
cục thành 3 chương, 11 tiết:
Chương 1: Cơ sở lí luận về giáo dục lối sống văn hóa cho thanh niên xã Bon
Phặng, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La hiện nay.

Chương 2: Thực trạng giáo dục lối sống văn hóa cho thanh niên xã Bon Phặng,
huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La hiện nay.
Chương 3: Một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng giáo dục lối
sống văn hóa cho thanh niên xã Bon Phặng, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La.

5


CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ GIÁO DỤC LỐI SỐNG VĂN HÓA
CHO THANH NIÊN XÃ BON PHẶNG HUYỆN THUẬN CHÂU
TỈNH SƠN LA HIỆN NAY
1.1. Tầm quan trọng của giáo dục lối sống văn hóa cho thanh niên xã Bon Phặng,
huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La
1.1.1. Quan niệm về “lối sống”, “lối sống văn hóa”, “giáo dục lối sống văn hóa”
Từ trước đến nay, đã có rất nhiều quan niệm khác nhau về lối sống. Tùy theo góc
độ nghiên cứu của nhiều ngành khoa học như: tâm lí học, giáo dục học, văn hóa học
mà các nhà nghiên cứu đã đưa ra nhiều định nghĩa khác nhau về lối sống.
Trên thế giới vào các thập niên 60 – 80 của thế kỉ XX, giới nghiên cứu Liên Xô
và các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu đã đưa ra hơn 50 định nghĩa tiêu biểu về “lối
sống”. Dưới góc độ triết học, lối sống được định nghĩa là tổng thể các nét căn bản đặc
trưng cho hoạt động của các dân tộc, của các giai cấp, các tập đoàn xã hội trong những
điều kiện xã hội nhất định về lịch sử. Theo các nhà xã hội học, tâm lí học của Liên Xô
cũ “lối sống một mặt được xác định bởi quan hệ vật chất, thực tiễn của con người đối
với tự nhiên, bởi trình độ trang bị kĩ thuật và năng suất lao động của họ, tức là trình độ
phát triển của lực lượng sản xuất; Mặt khác nó được xác định bởi tính chất của quan hệ
sản xuất, bởi chế độ kinh tế - xã hội, cơ sở của toàn bộ hệ thống các quan hệ xã hội”.
Ở Việt Nam theo từ điển xã hội học, khái niệm lối sống bao gồm những mối liên
hệ và quan hệ đa dạng giữa con người với nhau trong một xã hội nhất định, những điều
kiện thực hiện chúng thông qua những đặc điểm điển hình về hoạt động sống của các
giai cấp, các tập đoàn xã hội và các thành viên trong xã hội. Tác giả đưa ra định nghĩa

này cho rằng lối sống là sự tổng hợp những quan hệ kinh tế, văn hóa, tư tưởng, đạo
đức… Vì vậy, khi xác định lối sống, điều hết sức quan trọng là tìm hiểu xem cá nhân
cho rằng nhu cầu nào quan trọng với họ và phương thức thỏa mãn chúng như thế nào.
Còn theo tinh thần của các văn kiện của Đảng, lối sống có nội dung cơ bản như sau:
Lối sống là một phạm trù xã hội khái quát toàn bộ hoạt động sống của các dân tộc, các
nhóm xã hội, các cá nhân trong những điều kiện của một hình thái kinh tế xã hội nhất
định, và biểu hiện trên các lĩnh vực của đời sống: trong lao động và hưởng thụ, trong
quan hệ giữa người với người, trong sinh hoạt tinh thần và văn hóa. Đây là khái niệm
được xem xét dưới góc nhìn tổng hợp, trong đó có mối quan hệ giữa mặt chủ quan và

6


mặt khách quan, giữa hoạt động sống và điều kiện sống của con người, giữa hoạt động
sản xuất và phi sản xuất.
Từ phạm vi rộng lớn ấy, có thể thấy: Lối sống là cách thức hoạt động, ứng xử của
chủ thể (cá nhân, tập thể) để đáp ứng nhu cầu sống, từ ăn, mặc, ở, đi lại, tái tạo giống
nòi đến học hành, vui chơi, giao tiếp và thoả mãn nhu cầu trí tuệ, thẩm mỹ,vv..; từ hoạt
động kinh doanh, chính trị, văn hoá đến việc tổ chức đời sống cá nhân, gia đình và xã
hội. Lối sống là một thói quen có định hướng, có chất lượng lí tưởng. Nó là phương
thức thể hiện tổng hợp tất cả những cấu trúc nền văn hóa, đặc trưng văn hóa của một
người, một cộng đồng, xã hội. Nó là tiêu chí đầu tiên, tổng hợp nhất thể hiện trí tuệ
của con người và chất lượng nền văn hóa. Qua đó, ta thấy một khái niệm có liên quan
mật thiết đến lối sống đó là “văn hóa”.
“Văn hóa” là một khái niệm có nội hàm phong phú liên quan đến mọi mặt đời
sống vật chất và tinh thần của xã hội. Theo từ điển Tiếng Việt đã có 5 định nghĩa về
văn hóa, trong đó có một định nghĩa tổng quát: “Văn hóa là những hoạt động của con
người nhằm thỏa mãn nhu cầu của đời sống tinh thần” [14, Tr. 1360]. Trong tập 4, Hồ
Chí Minh toàn tập Nxb Chính trị quốc gia, Hồ Chí Minh cho rằng “Vì lẽ sinh tồn cũng
như mục đích của cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ

viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho
sinh hoạt hằng ngày về mặt ăn, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng
tạo và phát minh đó tức là văn hóa” [13,Tr. 431]. Với cách hiểu này văn hóa bao gồm
toàn bộ những gì con người sáng tạo và phát minh ra nhằm đáp ứng sự sinh tồn và mục
đích sống của loài người.
Như vậy, lối sống là một bộ phận của văn hóa, là hình thức biểu hiện của văn
hóa. Còn văn hóa là những giá trị chuẩn mực mang tính định hướng để hình thành lối
sống tốt đẹp. Ở đây, văn hóa được hiểu là những giá trị, chuẩn mực, sự hài hoà trong
ứng xử để đạt đến các chuẩn mực xã hội, đạo đức của cộng đồng. Từ đây ta có thể hiểu
“lối sống văn hóa là lối sống dưới sự định hướng của nền tảng văn hóa của xã hội đó”.
Trong điều kiện hiện nay, khi Đảng và Nhà nước ta chủ trương xây dựng nền văn
hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Nền văn hóa tiên tiến là nền văn hóa dựa trên
một nền tảng kinh tế vững chắc và tinh thần yêu nước, hướng tới cộng đồng. Nền văn
hóa đậm đà bản sắc dân tộc là nền văn hóa giữ vững những giá trị truyền thống dân
tộc.Vì vậy, lối sống văn hóa mà chúng ta đang hướng tới hiện nay là lối sống tiên tiến,

7


đậm đà bản sắc dân tộc được hình thành dưới sự định hướng của nền văn hóa tiên tiến,
đậm đà bản sắc dân tộc dựa trên cơ sở tâm lý, nhu cầu về việc xây dựng và hoàn thiện
nền văn hóa đó và phương thức để thỏa mãn những nhu cầu đó. Hay nói cách khác,
với vai trò là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc
đẩy sự phát triển kinh tế xã hội thì văn hóa chính là những giá trị mà lối sống phải
đạt được.
Theo nghĩa rộng, giáo dục được hiểu là quá trình tác động có mục đích, có kế
hoạch bao gồm toàn bộ các tác động của gia đình, nhà trường và xã hội bao gồm cả
hoạt động dạy học và các hoạt động giáo dục khác đến con người nhằm mục đích đưa
đến sự hình thành và phát triển tâm lý, ý thức, nhân cách. Còn theo nghĩa hẹp, giáo
dục là quá trình tác động đến tư tưởng, đạo đức, hành vi của con người (ở đây giáo dục

chỉ bao gồm giáo dục đạo đức, tư tưởng, lối sống).
Như vậy, giáo dục lối sống là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của
gia đình, nhà trường và xã hội nhằm hình thành cho những nhu cầu và phương thức
thỏa mãn nhu cầu đó định hướng và lý tưởng đúng đắn góp phần phát triển nhân cách
con người và thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội. Giáo dục lối sống văn hóa là giáo
dục một lối sống Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
Lối sống tiên tiến là lối sống tiến bộ, có nhu cầu về sự phát triển kinh tế chính
đáng, thể hiện tinh thần yêu nước và tinh thần hướng tới cộng đồng. Nó được dẫn dắt
bởi một lẽ sống cao đẹp mà trên tất cả là lòng yêu nước, được biểu hiện thành thái độ
sống hướng tới cộng đồng, có ý thức công dân, nghiêm chỉnh chấp hành kỉ cương phép
nước, phấn đấu đưa đất nước vươn lên thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu. Ở nước ta hiện
nay, lối sống tiên tiến phải được xây dựng trên cơ sở thế giới quan của chủ nghĩa Mác
– Lênin và tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh. Chủ nghĩa Mác – Lênin trang bị cho “lẽ
sống” mục đích cao cả hướng tới sự nghiệp giải phóng con người. Tư tưởng, đạo đức
Hồ Chí Minh trang bị cho “lẽ sống” lối tư duy gần gũi với con người Việt Nam, tình
yêu đối với các giá trị dân tộc, sự giản dị của lối sống, thái độ tận tụy đối với công
việc, tinh thần học tập nâng cao hiểu biết và năng lực phục vụ nhân dân, đạo đức cách
mạng trong sáng, cần kiệm liêm chính, chí công vô tư… Như vậy, tính chất tiên tiến
của lối sống chứa đựng cả những giá trị tốt đẹp thuộc về dân tộc cũng như những giá
trị nhân loại, nó thể hiện sự tiến bộ của lối sống trong quá trình hội nhập và vươn lên.

8


Lối sống đậm đà bản sắc dân tộc là một yêu cầu của quá trình hội nhập và phát
triển. Văn hóa của mỗi quốc gia dân tộc đều có những nét đặc trưng riêng. Lối sống
cũng vậy, nhìn từ góc độ lịch sử lối sống là những gì thuộc về dân tộc chứ không phải
thuộc về quốc tế. Lĩnh vực lối sống là một trong những lĩnh vực quan trọng biểu hiện
bản sắc dân tộc. Bản sắc dân tộc trong lối sống của dân tộc Việt nam là những giá trị
vốn có của dân tộc Việt Nam được hình thành và hun đúc trong quá trình xây dựng và

gìn giữ đất nước. Bản sắc dân tộc là yếu tố cốt lõi giúp cho lối sống giữ vững những
giá trị truyền thống.
Lối sống tiên tiến và lối sống đậm đà bản sắc dân tộc thống nhất hữu cơ với nhau.
Nếu chỉ coi trọng lối sống tiên tiến mà xa rời các giá trị truyền thống dân tộc thì sẽ dẫn
đến lối sống lai căng, mất gốc, sùng ngoại. còn nếu chỉ coi trọng các giá trị bản sắc dân
tộc mà không tiến bộ, không tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại thì sẽ dẫn đến lối sống
bảo thủ, lạc hậu.
Giáo dục lối sống văn hóa, lối sống Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc
cho con nguời Việt nam trong giai đoạn hiện nay phải hướng đến việc hình thành
phẩm chất của con người Việt Nam trong giai đoạn cách mạng mới. Trong “Cương
lĩnh đất nước trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội” đã đưa ra quan niệm về con
người mới Việt Nam: “Đó là con người có ý thức làm chủ, ý thức trách nhiệm công
dân; có tri thức, sức khỏe và lao động giỏi; sống có văn hóa và nghĩa tình; giàu lòng
yêu nước và tinh thần quốc tế chân chính” [8, Tr 15]. Hội nghị lần thứ hai Ban Chấp
hành Trung ương khóa VIII cũng xác định mục tiêu và nhiệm vụ cơ bản của giáo dục
là: “Xây dựng con người và thế hệ thiết tha gắn bó với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ
nghĩa xã hội, có đạo đức trong sáng, có ý chí kiên cường xây dựng và bảo vệ tổ quốc;
công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa của
dân tộc, có năng lực tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại; phát huy tiềm năng của dân
tộc và con người Việt nam, có ý thức cộng đồng và phát huy tính tích cực của cá nhân,
làm chủ tri thức khoa học và công nghệ hiện đại, có tư duy sáng tạo, có kỹ năng thực
hành giỏi, có tác phong công nghiệp, có tính tổ chức và kỉ luật; có sức khỏe, là những
người kế thừa để xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng” vừa “chuyên” như lời căn
dặn của Bác Hồ” [9, Tr 28 – 29].
Như vậy, giáo dục lối sống văn hóa là giáo dục con người mới Việt Nam hướng
tới các phẩm chất: lòng yêu nước, ý thức tự cường dân tộc, ý thức cộng đồng; tinh thần

9

yêu lao động, sống có văn hóa gắn với các giá trị đạo đức và ý thức công dân; có ý
thức giữ gìn và phát huy các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc; không ngừng học
tập để nâng cao trình độ về mọi mặt; ý thức bảo vệ, cải thiện môi trường tự nhiên.
1.1.2. Thanh niên và vai trò của thanh niên hiện nay
“Thanh niên” là một khái niệm có thể hiểu và định nghĩa theo nhiều cách. Tùy
thuộc vào nội dung tiếp cận, góc độ nhìn nhận hoặc cấp độ đánh giá mà người ta đưa
ra các định nghĩa khác nhau về "thanh niên”.
Với tư cách là một giai đoạn trong đời người, thanh niên được xác định trước
hết ở việc xác định lứa tuổi. Tùy thuộc vào trình độ phát triển kinh tế, xã hội, những
đặc điểm văn hóa và nhất là dựa vào tuổi thọ bình quân mà mỗi quốc gia quy định cụ
thể về độ tuổi thanh niên. Hầu hết các nước trên thế giới đều thống nhất tuổi thanh
niên bắt đầu từ 14 đến 15. Tuổi kết thúc được quy định khác nhau ở nhiều nước. có
nước giới hạn chỉ ở tuổi 25, có nước kéo dài đến tuổi 40. Còn ở Việt Nam, với những
điều kiện cụ thể và tình hình phát triển thể chất, tâm sinh lý và sự trưởng thành về
mặt xã hội của thanh niên thì thanh niên được định nghĩa như sau: “Thanh niên là
một nhóm nhân khẩu xã hội đặc thù, có độ tuổi từ 14, 15 đến trên dưới 30 tuổi, gắn
với mọi giai cấp, mọi tầng lớp xã hội và có mặt trên mọi hoạt động của đời sống xã
hội”[19, Tr. 19].
Thế hệ thanh niên đóng vai trò vô cùng quan trọng trong sự nghiệp cách mạng của
đất nước. Lứa tuổi thanh niên được ví như là mùa xuân của đời người, là lúc tiềm năng,
sức mạnh, thể chất, tinh thần và trí tuệ đang bắt đầu nở rộ. Xác định được vai trò của
thanh niên là điều vô cùng quan trọng trong mọi hoạt động của Đảng và công tác thanh
niên cũng như trong việc xác định vai trò của việc giáo dục lối sống văn hóa cho họ.
Ở bất kì thời đại nào, thanh niên cũng có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của
đất nước. Họ là nguồn lực dồi dào trẻ trung, năng động và đầy nhiệt huyết. Thanh niên
là lực lượng quan trọng nhất trong nguồn lực con người. Trong “Bản án chế độ thực
dân Pháp”, Bác Hồ viết: “Hỡi Đông Dương đáng thương hại! Người sẽ chết mất nếu
đám thanh niên già cỗi của ngươi không sớm hồi sinh” [13, Tr 133]. Theo ý Người,
thanh niên là đại diện cho sức sống của một dân tộc, bởi vậy mà Người kêu gọi: muốn
“thức tỉnh” dân tộc, phải “thức tỉnh” thanh niên, muốn “hồi sinh” cả dân tộc, trước hết

phải “hồi sinh” thanh niên. Chính vì vậy, tổ chức cách mạng đầu tiên do Người sáng
lập có tên là “Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí hội”. Trong lịch sử dân tộc ta

10


biết bao thế hệ thanh niên đã làm rạng danh cho đất nước. Những chiến công vĩ đại
của dân tộc trong thế kỷ XX đều có sự đóng góp và hi sinh của thanh niên.
Trong thư gửi động viên khích lệ thanh niên học sinh trong ngày khai trường đầu
tiên Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định vai trò to lớn của nguồn lực thanh niên đối
với công cuộc xây dựng đất nước: “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay
không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc
năm châu hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”. Thanh
niên luôn là nhân vật trung tâm trong chiến lược bồi dưỡng và phát huy nguồn lực con
người của Đảng và Nhà nước.
1.1.3. Sự cần thiết giáo dục lối sống văn hóa cho thanh niên xã Bon Phặng,
huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La
Sự nghiệp trồng người là một trong những vấn đề chiến lược của Đảng ta nhất là
đối với thanh niên - những chủ nhân tương lai của đất nước. Bất cứ một quốc gia, một
chế độ xã hội nào muốn tồn tại, phát triển đều phải quan tâm tới việc, chăm lo, bồi
dưỡng, giáo dục thế hệ trẻ tương lai. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: tương lai của dân
tộc, tiền đề của tổ quốc và sự thắng lợi, phát triển của cách mạng phần lớn phụ thuộc
vào việc giáo dục thanh niên. Giáo dục đào tạo và bồi dưỡng về mọi mặt cho thanh
niên trong đó giáo dục lối sống văn hóa cho thanh niên là bộ phận quan trọng và là yêu
cầu thường xuyên liên tục trong chiến lược phát triển con người của Đảng ta.
Thanh niên là lớp người đang phát triển về nhiều mặt, tâm sinh lý của thanh niên
có những nét đặc thù so với đối tượng khác. Khác với người già thích sống trong môi
trường yên tĩnh, ít biến động, thanh niên tỏ ra thích hợp với quá trình và nhịp độ đô thị
hóa, đây là đối tượng ham học hỏi, ham hiểu biết, nhiệt tình và sôi nổi, ôm ấp nhiều
khát vọng và hoài bão, sẵn sàng cống hiến tất cả sức lực và nhiệt huyết. Cũng vì thế

mà tâm sinh lý thanh niên cũng có những mặt hạn chế như nông nổi, nóng vội, thiếu
kinh nghiệm sống, sự nhạy cảm của tuổi đang lớn có thể khiến ngọn lửa nhiệt huyết
của thanh niên dễ bùng phát nhưng cũng dễ vụt tắt…
Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, bên cạnh những mặt
tích cực cần được khẳng định, bản thân nền kinh tế thị trường cũng bộc lộ ra nhiều
khuyết điểm của nó. Trong đó có nguy cơ phát triển thế hệ con người mới chạy theo
chủ nghĩa cá nhân, sống ích kỷ, thực dụng, sống buông thả, chạy theo đồng tiền, đặt
lợi ích cá nhân lên trên lợi ích cộng đồng, dễ bị tiêm nhiễm những thói hư tật xấu,

11


những ảnh hưởng không lành mạnh từ nền văn hóa và lối sống ngoại lai, dễ sa vào các
tệ nạn xã hội…
Hơn nữa, sự phát triển khoa học và công nghệ đã tạo ra các phương tiện lao động
hiện đại, có thể thay thế hoàn toàn sức lao động của nhiều người lao động mà thanh
niên lại là lớp người ham học hỏi, có thể nhanh chóng tiếp thu và sử dụng các phương tiện
lao động đó. Điều đó có nguy cơ làm cho các mối quan hệ xã hội của thanh niên với cộng
đồng, xã hội bị thu hẹp lại, đời sống tinh thần trở nên đơn điệu, nghèo nàn hơn.
Trong bối cảnh ấy, giáo dục lối sống văn hóa cho thanh niên sẽ phần nào giúp thanh
niên có thể tự định hướng được môi trường văn hóa lành mạnh, phát triển và hoàn thiện
nhân cách phù hợp với định hướng phát triển con người toàn diện của Đảng.
Tóm lại, thanh niên là lực lượng xã hội đặc biệt, họ có đầy đủ cả hai yếu tố là tài
năng và phẩm chất để có thể đưa đất nước phát triển. Nếu có thể phát huy được cả hai
yếu tố đó của thanh niên thì bài toán về sự phát triển của đất nước phần nào đã có lời
giải đáp. Giáo dục lối sống văn hóa cho thanh niên là giáo dục cho thanh niên với các
giá trị về năng lực cống hiến, nếp sống văn minh, sống có đạo đức, lẽ sống cao đẹp và
tinh thần làm giàu đúng đắn cho bản thân và xã hội…Vì vậy, giáo dục lối sống văn
hóa cho thanh niên là một trong những yếu tố quan trọng nhằm giúp thanh niên có thể
phát huy được cả tài và đức từ đó đưa đất nước phát triển toàn diện về mọi mặt.

1.2. Nội dung giáo dục lối sống văn hóa cho thanh niên xã Bon Phặng hiện nay
Thanh niên vừa là phạm trù lứa tuổi, vừa là phạm trù xã hội học, có đặc trưng
trưởng thành sớm về tâm lý, song còn hạn chế về khả năng và kinh nghiệm sống. Sự tự
ý thức về lối sống trong thanh niên thường mang tính cực đoan đôi khi mang tính xung
đột thiếu ổn định. Việc giáo dục lối sống văn hóa cho thanh niên Việt Nam nói chung
và thanh niên xã Bon Phặng nói riêng là một việc cần thiết đối với sự phát triển kinh tế
xã hội. Từ khái niệm giáo dục lối sống văn hóa hiện nay ta có thể thấy giáo dục lối
sống văn hóa cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay chính là giáo dục thanh niên
hướng tới các phẩm chất lòng yêu nước, ý thức tự cường dân tộc, ý thức cộng đồng;
tinh thần yêu lao động, sống có văn hóa gắn với các giá trị đạo đức và ý thức công
dân; giáo dục lí tưởng cách mạng, niềm tin với sự nghiệp cách mạng do Đảng lãnh
đạo; có ý thức giữ gìn và phát huy các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc; không
ngừng học tập để nâng cao trình độ về mọi mặt; ý thức bảo vệ, cải thiện môi trường tự

12


nhiên. Nội dung cụ thể của giáo dục lối sống văn hóa qua các phẩm chất trên được thể
hiện cụ thể như sau:
1.2.1. Giáo dục tinh thần yêu nước
Yêu nước là một phẩm chất cao quý, thiêng liêng của dân tộc Việt Nam đã được
khẳng định từ mấy nghìn năm lịch sử. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tổng kết: nhân dân ta
vốn có lòng nồng nàn yêu nước. Lòng yêu nước đã hình thành trong nhân dân ta ngay
từ khi dựng nước và trong quá trình đấu tranh lâu dài chống giặc ngoại xâm. Yêu nước
là đặt lợi ích của tổ quốc, của nhân dân lên trên lợi ích cá nhân, luôn chăm lo xây dựng
và bảo vệ đất nước, có ý thức giữ gìn và phát triển bản sắc dân tộc.
Tinh thần yêu nước Việt Nam bắt nguồn từ những tình cảm bình dị, đơn sơ của
mỗi người dân. Tình cảm đó mới đầu có thể chỉ là sự quan tâm đến những người thân
yêu ruột thịt, rồi đến xóm làng, và sau đó nó phát triển thành tình yêu Tổ quốc. Tình
yêu đất nước không phải là một tình cảm bẩm sinh, mà là sản phẩm của sự phát triển

lịch sử, gắn liền với điều kiện, hoàn cảnh của một quốc gia, một dân tộc nhất định.
Ngay từ buổi đầu dựng nước, lòng yêu nước của ông cha ta được thể hiện qua ý
chí quyết tâm xây dựng một đất nước có chủ quyền lãnh thổ hướng tới các giá trị về
độc lập, tự do, hạnh phúc cho gia đình và xã hội. Tình yêu đất nước không chỉ gắn liền
với quá trình xây dựng đất nước, nó còn được thể hiện rõ hơn trong quá trình bảo vệ
đất nước. Trải qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước lòng yêu nước của dân tộc
Việt nam ngày càng được hun đúc với những tấm gương yêu nước đời đời dân tộc Việt
nam không bao giờ quên.
Lòng yêu nước còn gắn liền với tình thương yêu đối với đồng bào, nòi giống, dân
tộc. Từ việc lo lắng cho cuộc sống của nhân dân đến những hành động cụ thể làm ích
nước lợi dân trở thành một dạng triết lý xã hội và nhân sinh trong tâm hồn con người
Việt Nam. Lòng yêu nước của dân tộc Việt Nam cũng là lòng yêu hòa bình, tự do,
công lí, mong muốn hòa hảo với tất cả các quốc gia, các dân tộc, kể cả đối với kẻ thù
khi đã bị thất bại vẫn xử theo phương châm “Đem đại nghĩa để thắng hung tàn, lấy chí
nhân để thay cường bạo” (Nguyễn trãi).
Ngày nay, yêu nước chính là động cơ tinh thần to lớn đối với công cuộc xây dựng
đất nước giàu mạnh theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Điều đó có nghĩa là yêu nước
phải gắn liền với yêu chủ nghĩa xã hội. Yêu nước làm nên tinh thần tự cường dân tộc,
phấn đấu vì độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, ý chí phấn đấu đưa đất nước thoát

13


khỏi nghèo nàn lạc hậu, nghiêm chỉnh chấp hành chủ trương, chính sách của Đảng và
Nhà nước, sống và làm việc theo hiến pháp và pháp luật… Tình yêu nước là cội nguồn
của các giá trị truyền thống khác, là nền tảng của ý thức công dân, của tình yêu lao
động, ý thức tập thể. Đỉnh cao của tinh thần yêu nước hiện nay là đoàn kết phấn đấu vì
độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.
Tuy nhiên, xã Bon Phặng là một xã còn nghèo nàn, đời sống nhân dân còn thấp,
trình độ học vấn chưa cao nên một số bộ phận thanh niên trong xã đã không tránh khỏi

cám dỗ vật chất quá lớn nên đã phạm phải những sai lầm đáng tiếc, họ đã đặt lợi
ích của bản thân họ lên trên bất chấp pháp luật để kiếm tiền. Có thể thấy tinh thần
yêu nước của bộ phận thanh niên đó vẫn chưa đánh bại được những lợi ích vật chất
trước mắt.
Trong điều kiện hiện nay, khi đất nước ta còn nghèo nàn, hơn lúc nào hết việc
giáo dục lòng yêu nước cần phải được quan tâm sâu sắc. Vì chỉ khi nào có lòng yêu
nước thì các giá trị đạo đức khác trong lối sống của thanh niên mới được công nhận.
1.2.2. Giáo dục tinh thần cần cù, sáng tạo, tiết kiệm
Đây là giá trị đạo đức lâu đời của nhân dân ta. Chính những điều kiện khó khăn
trong lao động sản xuất và kiếm sống đã hình thành nên đức tính này ở người Việt
Nam. Lao động không chỉ là điều kiện tất yếu của quá trình tồn tại và phát triển của xã
hội loài người nói chung, của dân tộc ta nói riêng mà còn là môi trường rèn luyện và
phát triển những năng lực, phẩm chất tinh thần của con người.
Đức tính lao động cần cù khác với thói lười biếng, ỷ lại. Đây là đức tính đã có từ
lâu đời, là nguồn gốc của mọi thứ của cải và cuộc sống đầy đủ, hạnh phúc cho nên
người lao động luôn “thức khuya dậy sớm” , “một nắng hai sương” để làm cho “tấc
đất” trở thành “tấc vàng”. Lao động cần cù cần đi đôi với lao động tự giác. Ngoài việc
người lao động cần chăm chỉ làm việc thì họ còn cần phải có ham muốn làm giàu cho
bản thân, cho xã hội và ý thức về công việc mình đang làm để tránh không sa đà vào
những việc làm “nhàn cư vi bất thiện”.
Trong quá trình lao động, khả năng sáng tạo, trí thông minh được phát triển và
không ngừng được nâng cao. Khả năng sáng tạo trong lao động của cha ông ta được
thể hiện rõ qua các công cụ lao động, lăng tẩm, đền chùa, những công trình giao thông
thủy lợi…với những thiết kế tinh xảo, ấn tượng khiến thế hệ con cháu chúng ta khâm
phục. Nhiều nghệ nhân còn được tôn vinh thờ cúng.

14


Lao động cần cù, sáng tạo còn gắn liền với đức tính tiết kiệm. Trong điều kiện

thiên tai khắc nghiệt, thường xuyên thay đổi, tình hình kinh tế còn phụ thuộc nhiều vào
các nước lớn thì việc tiết kiệm là vô cùng cần thiết, nó không chỉ đơn thuần là một đức
tính mà cần phải rèn luyện nó trở thành thói quen và phẩm chất của nhân dân ta. Lao
động cần cù, sáng tạo, tiết kiệm là một trong những tiêu chí đánh giá về những tấm
gương sáng học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.
Với ngành kinh tế chủ yếu là nông nghiệp còn nghèo nàn, lạc hậu thì việc giáo
dục ý thức lao động cần cù, sáng tạo với tinh thần lao động tự giác và tiết kiệm cùng
với giáo dục lòng yêu nước là hai yếu tố giúp thanh niên xã Bon Phặng xác định được
lối sống tiên tiến, văn minh cho mình. Nó giúp giải quyết được vấn đề về nền tảng vật
chất và tư tưởng cho lối sống văn hóa của thanh niên.
1.2.3. Giáo dục đạo đức trong sáng
Đạo đức, hiểu một cách tổng quát là toàn bộ những chuẩn mực, những quy tắc,
những quan niệm về các giá trị thiện ác, lương tâm, trách nhiệm, danh dự, hạnh phúc,
công bằng…được xã hôi thừa nhận, quy định hành vi, quan hệ giữa con người với sự
nghiệp, giữa con người với nhau và giữa con người với xã hội. Xuất phát từ bản chất,
con người luôn có khát vọng hướng đến cái chân - thiện – mỹ nhằm hoàn thiện bản thân.
Để vươn tới sự hoàn thiện, trước hết, con người phải tự tu dưỡng hoàn thiện mình về đạo
đức. Do vậy, Đạo đức là yếu tố cơ bản của nhân cách tạo nên giá trị con người.
Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin: Đạo đức là một hình thái ý thức xã
hội, có nguồn gốc từ lao động sản xuất và đời sống cộng đồng xã hội. Đạo đức là một
hình thái ý thức xã hội, phản ánh và chịu sự chi phối của tồn tại xã hội”[18, Tr. 7-8].
Sự nảy sinh, phát triển và hoàn thiện của đạo đức có nguồn gốc từ phương thức tồn tại
của xã hội. Đạo đức là nguồn nuôi dưỡng, phát triển con người. Nó có chức năng định
hướng tinh thần trong cuộc sống cá nhân và cộng đồng; điều chỉnh, đồng thời kiểm tra,
đánh giá hành vi của con người.
Giáo dục lối sống văn hóa gắn liền với giáo dục lối sống có đạo đức. Đạo đức gắn
liền với lối sống và được thể hiện trong lối sống. Lối sống có đạo đức trong sáng là lối
sống tuân thủ theo các quy tắc và các chuẩn mực đạo đức xã hội. Giáo dục lối sống
văn hóa phải giáo dục lối sống với những giá trị “đạo đức mới”. Tiêu biểu cho “đạo
đức mới” chính là đạo đức cách mạng Hồ Chí Minh với những phẩm chất cơ bản:

15


trung với nước, hiếu với dân; cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; thương yêu con
người, sống có tình nghĩa; có tinh thần quốc tế trong sáng.
Hồ Chí Minh khẳng định: thanh niên phải có đức và tài, có tài mà không có đức
thì làm việc gì cũng khó, có đức mà không có tài thì là người vô dụng. Trong thời buổi
kinh tế thị trường, hội nhập kinh tế quốc tế hiện tượng suy thoái đạo đức, lối sống xảy
ra rất nhiều nên cần được đặc biệt chú ý.
1.2.4. Giáo dục lí tưởng, niềm tin đối với sự nghiệp cách mạng do Đảng lãnh đạo
Lý tưởng có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong đời sống con người. Lý tưởng là
trạng thái hoàn hảo nhất mà người ta mong muốn đạt tới. Nó thôi thúc con người hành
động để thỏa mãn các nhu cầu, lợi ích.
Trong giai đoạn hiện nay, chiến lược “Diễn biến hòa bình” của các thế lực thù
địch với nhiều hình thức biến tướng của nó đã làm cho không ít người mất niềm tin
vào CNXH. Xã Bon Phặng là xã có trình độ dân trí còn thấp, họ luôn có khao khát lí
tưởng hướng tới các giá trị xã hội nhưng người dân nơi đây chưa có đủ kinh nghiệm và
sự hiểu biết để suy xét, đánh giá các giá trị, lựa chọn các giá trị đúng đắn. Vì vậy, giáo
dục lý tưởng cách mạng là định hướng cho người dân lý tưởng mà Đảng và đân tộc ta
đã lựa chọn. Lý tưởng đó là độc lập dân tộc, CNXH trên đất nước ta và toàn thế giới.
Để người dân nơi đây có thể kiên định mục tiêu lý tưởng, cần phải hình thành
niềm tin vào sự nghiệp cách mạng của dân tộc. Niềm tin chỉ được hình thành, củng cố
trên cơ sở lý trí và tri thức khoa học. Chủ nghĩa Mác – Lênin là đỉnh cao của tri thức
nhân loại, được Đảng ta chọn làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho mọi hành
động, do đó, muốn tạo lập niềm tin cho người dân xã Bon Phặng vào tương lai cách
mạng dân tộc thì phải giáo dục cho nhân dân thấm nhuần Chủ nghĩa Mác –Lênin, điều
đó giúp họ không bị dao động hay bi quan khi gặp khó khăn, giữ vững lập trường,
quan điểm.
1.2.5. Giáo dục tinh thần đoàn kết cộng đồng và ý thức kỉ luật

Đoàn kết là một truyền thống quý báu của dân tộc ta. Nhờ nó mà con người có
được sức mạnh to lớn để vượt qua thử thách. Tinh thần ấy trước hết được thể hiện
trong gia đình, cộng đồng làng xã và hơn hết là trong toàn thể cộng đồng dân tộc Việt
Nam. Như Chủ tịch Hồ chí Minh đã từng nói: Đoàn kết là sức mạnh then chốt của
thành công.

16


Lối sống văn hóa hoàn toàn đối lập với lối sống cá nhân ích kỉ. Nó đòi hỏi phải
có tinh thần đoàn kết cộng đồng, phải luôn liên kết với tập thể, phải gắn liền lợi ích
của cá nhân với tập thể. Có như vậy mới tạo ra một cộng đồng vững mạnh, từ đó tạo
nên sức mạnh cho mỗi cá nhân để xây dựng và hoàn thiện các giá trị khác tạo nên một
lối sống văn hóa.
Đồng thời, lối sống văn hóa không chấp nhận kiểu sống buông thả, thiếu ý thức
kỷ luật. Muốn đạt đến chân - thiện – mỹ thì con người phải tôn trọng và thực hiện theo
những kỉ cương, phép nước, quy ước của cộng đồng đã đề ra. Lối sống văn hóa phải
bao gồm ý thức chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật. Pháp luật chính là công cụ của nhà
nước để phát triển đất nước đúng định hướng đã đề ra.
1.2.6. Giáo dục tinh thần học tập để nâng cao trình độ chuyên môn về mọi mặt
V.I. Lênin đã từng nói: Nhiệt tình mà ngu dốt sẽ trở thành phá hoại. Thật vậy, dù
có muốn cống hiến nhưng lại không có tri thức thì cũng chẳng thể làm nên việc gì,
thậm chí còn làm hỏng việc.
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, đức và tài, hồng và chuyên, phẩm chất và năng lực
thống nhất với nhau. Những phẩm chất và năng lực, những giá trị đạo đức và tài năng
có vai trò quan trọng trong hoạt động giúp ích cho xã hội của mỗi con người. Không
có trí tuệ, tài năng thì mọi nguyện vọng chỉ là mong muốn, không thể thành hiện thực
được. Song tài bao giờ cũng phải gắn với đức, mà đức là cái gốc của một người cách
mạng. Tài năng và cái đức của mỗi người cần phải được học tập, rèn luyện.
Để có một lối sống văn hóa thì mỗi người phải tự cố gắng học tập, rèn luyện tài

và đức để có thể cống hiến khả năng của mình vì một lí tưởng cao đẹp của chủ nghĩa
xã hội.
Thanh niên xã Bon Phặng cũng vậy, do điều kiện hoàn cảnh nên điều kiện học
tập còn hạn chế, việc giáo dục tinh thần ham học hỏi, tu dưỡng bản thân về cả năng lực
chuyên môn và đạo đức là việc vô cùng cần thiết để giúp thanh niên có cơ hội cống
hiến năng lực cho sự phát triển của xã hội nói chung và phát triển bản thân thanh niên
nói riêng.
1.2.7. Giáo dục ý thức giữ gìn và phát huy giá trị truyền thống cho thanh niên
Xuất phát từ nhiệm vụ xây dựng lối sống đậm đà bản sắc dân tộc, một lối
sống văn hóa phải mang trong nó lẽ sống về giữ gìn và phát huy các giá trị truyền
thống dân tộc.

17


Những giá trị truyền thống đó bao gồm những giá trị đạo đức truyền thống như
lòng yêu nước, lòng nhân ái, yêu lao động, đức tính siêng năng, cần cù, sáng tạo trong
lao động sản xuất, ý thức cộng đồng…; Quan niệm sống truyền thống, giá trị văn hóa
truyền thống bao gồm cả văn hóa tinh thần và văn hóa vật chất…
Do tác động của xu thế toàn cầu hóa và quá trình hội nhập, văn hóa ngoại quốc
ngày càng hiện rõ ở Việt Nam và không loại trừ xã Bon Phặng. Với đặc điểm tâm sinh
lý của tuổi trẻ, thanh niên dễ dàng tiếp thu cái mới mà quên đi quá khứ và khả năng
chịu sự lôi cuốn cái hiện đại hơn lúc nào cũng có sức hấp dẫn hơn. Điều này dẫn đến
hiện tượng có những thanh niên nhiễm nặng tư tưởng sùng ngoại, chạy theo lối sống
thực dụng, cá nhân theo kiểu phương Tây, các giá trị hiện đại lấn át giá trị truyền
thống, giá trị trước mắt trội hơn giá trị lâu dài, lợi ích cá nhân quan trọng hơn lợi ích
của tổ quốc, tập thể, cộng đồng. Nhiều cách sống, cách ứng xử trái với đạo lí truyền
thống tốt đẹp, những quan niệm sống truyền thống của dân tộc. Trong bối cảnh xã hội
bùng nổ thông tin hiện nay, sự đan xen giữa những giá trị thật với những giá trị giả
đang làm nhiều thanh niên mất định hướng, sống gấp, hưởng thụ mà không có ý thức,

nhận biết giá trị truyền thống. Vì thế càng đi vào hiện đại, càng hội nhập với khu vực
và thế giới thì càng phải giáo dục thanh niên phát huy truyền thống dân tộc, đặc biệt là
qua giáo dục lối sống cho thanh niên.
Tuy nhiên, giáo dục thanh niên có ý thức giữ gìn và phát huy các giá trị truyền
thống phải dựa trên cơ sở kế thừa, phát huy những mặt tích cực đồng thời giáo dục ý
thức loại bỏ những mặt hạn chế, những lối sống cổ hủ, lạc hậu, ảnh hưởng tiêu cực đến
lợi ích cộng đồng.
1.2.8. Giáo dục ý thức bảo vệ và cải thiện môi trường tự nhiên
Môi trường tự nhiên là môi trường chúng ta đang sống. con người và giới tự
nhiên sống trong mối quan hệ cộng sinh một cách hài hòa.
Do quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nhiều nước trên thế giới đã vi phạm
nguyên tắc cộng sinh giữa con người với giới tự nhiên. Với tốc độ khai thác và hủy
diệt môi trường như hiện nay thì con người cần hai chứ không phải một quả đất. Môi
trường có thể nuôi sống nhưng cũng có thể hủy diệt con người. Nó cho con người tất
cả những yếu tố vật chất cần thiết cho sự tồn tại như đất, nước, không khí, tài nguyên
thiên nhiên để phục vụ sinh hoạt và lao động sản xuất nhưng nó cũng gây nên bao
thiên tai khắc nghiệt mà chính con người cũng bị tổn thất nặng nề nhất.

18


Là một xã có trình độ phát triển kinh tế còn thấp nên mong muốn làm giàu là rất
cao nhưng do trình độ học vấn thấp nên người dân trong xã còn gặp nhiều khó khăn
trong việc quản lí chất thải, quản lí khai thác tài nguyên thiên nhiên đặc biệt là tài
nguyên rừng khi người dân vẫn còn quan niệm làm giàu bằng việc đốt rừng làm
nương… Vì vậy giáo dục ý thức bảo vệ môi trường đặc biệt là môi trường rừng cho
thanh niên là vô cùng cần thiết. Vì thanh niên không những là nhân tố tác động trực
tiếp đến môi trường mà họ còn có tác động đến tinh thần của các bộ phận khác.
Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường của thanh niên cũng là giáo dục tinh thần yêu
nước, mong muốn gìn giữ bảo vệ tài nguyên của đất nước. Giáo dục ý thức bảo vệ môi

trường phải gắn liền với giáo dục tinh thần học tập, ý thức kỷ luật, chấp hành nghiêm
chỉnh pháp luật về bảo vệ môi trường.
Như vậy, mục tiêu của giáo dục lối sống văn hóa cho thanh niên chính là giúp
thanh niên hoàn thiện nhân cách, tránh được những tác động tiêu cực của tàn dư, đạo
đức, lối sống cũ, hình thành đạo đức cách mạng, lối sống văn minh, tiến bộ nhằm giúp
thanh niên nhận thức rõ trách nhiệm của mình đối với dân tộc, trở thành công dân hữu
ích cho xã hội.
Tóm lại, giáo dục lối sống văn hóa cho thanh niên nói chung và thanh niên xã
Bon Phặng, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La nói riêng là một bộ phận quan trọng sự
nghiệp cách mạng của đất nước. Đất nước muốn phát triển thì cách thức để đi đến sự
phát triển đó phải thật khoa học và logic. Giáo dục lối sống văn hóa cho thanh niên
chính là giáo dục thanh niên cách thức để đi đến sự phát triển về mọi mặt. Vì vậy, giáo
dục lối sống văn hóa cho thanh niên xã Bon Phặng với sự cần thiết và nội dung cụ thể
là thiết thực và phù hợp với thanh niên trong giai đoạn hiện nay.

19