bài giảng ngữ văn lớp 9 tiết 51, 52 đoàn thuyền đánh cá

( Huy CËn)


I. Tìm hiểu chung

1, Tác giả

-Trước Cách mạng tháng 8 là thi sĩ
xuất sắc của phong trào thơ mới
- Sau Cách mạng tháng 8 giữ nhiều
trọng trách trong chính quyền Cách
mạng đồng thời là một nhà thơ tiêu
biểu của nền thơ hiện đại Việt Nam.

2, Tác phẩm:

Đoàn thuyền đánh cá được viết
giữa năm 1958. Trong chuyến đi
thực tế dài ngày ở vùng mỏ Quảng
Ninh. Bài thơ được in trong tập
Trời mỗi ngày lại sáng.
H
Hóy
óynờu
nờunhng
nhnghiu
hiubit
bitca
caem
emv
vtỏc

tỏc
gi
giv
vhon
honcnh
cnhsỏng
sỏngtỏc
tỏcbi
bith
th??


Em hóy xỏc nh b cc ca bi th v
nờu ni dung tng phn?

3. Đọc và tìm hiểu chú thích.
4. Bố cục
- Hai khổ thơ đầu: Cảnh đoàn thuyền ra khơi và tâm trạng
của người đi biển.
-Bốn khổ thơ tiếp theo: Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển.
-Khổ thơ cuối: Cảnh đoàn thuyền trở về.


I. Tìm hiểu chung
II. Phân tích
1, Cảnh đoàn thuyền ra khơi và tâm trạng của người đi biển.
* Cảnh đoàn thuyền ra khơi

-Hoàng hôn trên biển
đẹp rực rỡ.

Mặt trời xuống biển như hòn lửa So sánh,
nhân hoá,
-Vũ trụ như một ngôi
Sóng đã cài then đêm sập cửa
liên tưởng
nhà lớn, ngôi nhà vĩ
đại ấy bước vào thời
kỳ nghỉ ngơi.
Đoàn thuyền ra khơi trong thời điểm biển về đêm. Cảnh biển vừa
đẹp, vừa rộng lại vừa gần gũi, ấm áp với con người.
Tỏc
gi
ó
dng
ngh
thut
gỡ?.
on
thuyn
ra
trong
Tỏc
gi
ós
sỏnh
dngcỏ
ngh
thut
gỡ?.
on

thuyn
ỏnh
cỏ
rakhi
khi
trong
Tỏc
dng
ca
bin
phỏp
ngh
thut
khung
cnh
thiờn
th
Tỏc
dng
ca
binnhiờn
phỏpnh
ngh
thutú?
ú?
khung
cnh
thiờn
nhiờn
nh

th
no?
no?



I. Tìm hiểu chung
II. Phân tích
1, Cảnh đoàn thuyền ra khơi và tâm trạng của người đi biển.
* Cảnh đoàn thuyền ra khơi
* Tâm trạng của người đi biển
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
Câu hát căng buồm cùng gió khơi

-Là công việc thường xuyên.
Gắn kết ba sự vật hiện tượng
( cánh buồm, gió khơi, câu
hát)=> tạo ra một hình ảnh
khoẻ, lạ mà thật.
- Hình ảnh ẩn dụ Câu hát
căng buồm thật thơ mộng
và đẹp, lãng mạn.

tỡm
nhng
ng
t
Họ ra khơi trongEm
tâmhóy
trạng

nức,t
khí
thếdin
lạc quan,
tin tưởng và
Em
hóy
tỡmnáo
nhng
t
ng
din
thỡnh
hỡnh
Tõm
trng
ca
h
khi
ra
khi
nh
th
Tõm
ca
h
ra
khi
nh
th ra khơi .

nh
on
thuyn
ra
Nờu
cm
điều đó đã trở thành
sức
mạnh
để khi
con
thuyền
lướt
sóng
nhtrng
on
thuyn
rakhi.
khi.
Nờu
cm
no?
Ti
sao
h
cú
tõm
trng
ú?
no?

sao
hv
cúnhng
tõm
trng
ú?ú?
nhn
ca
em
t
=> với tâm trạng
vuiTi
được
làm
chủ
đất nước.
nhn
ca
em
v
nhng
tng
ng
ú?


I. Tìm hiểu chung
II. Phân tích
1, Cảnh đoàn thuyền ra khơi và tâm trạng của người đi biển.
2, Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển.

* Hình ảnh đoàn thuyền
Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng
Ra đậu dặm xa dò bụng biển
Dàn đan thế trận lưới vây giăng


2, Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển.
* Hình ảnh đoàn thuyền
Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng
Ra đậu dặm xa dò bụng biển
Dàn đan thế trận lưới vây giăng

Hình ảnh đoàn thuyền đặt trong
mối quan hệ với: gió, buồm
trăng, mây cao, biển bằng
=> Không gian mênh mông nhưng
con thuyền nhỏ bé trở nên kì vĩ.

- Sử dụng thủ pháp phóng đại, nhân
hoá và những liên tưởng độc đáo
=> Cuộc đánh cá như một trận chiến,
trận chiến trên mặt trận lao động
nhằm chinh phục biển khơi.

Hỡnh
nh
thuyn
c

t
trong
mi
quan
Hình ảnh đoàn
thuyền
tung
hoành
giữa
trời
mông
và làm
Hỡnh
nhcon
con
thuyn
c
tbiển
trong
mimênh
quanh
h
no?
no?Hóy
Hóynhn
nhnxột
xộtv
vkhụng
khụnggian
giantrong

trongkh
khth?
th?
chủ cả biển khơi.
Tỏc
Tỏcgi
gió
ós
sdng
dngth
thphỏp
phỏpngh
nghthut
thutgỡ?
gỡ?


2, Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển.
Hình ảnh biển cả
- Biển đẹp, bao dung và giàu có.
- Cá nhụ, cá chim cùng cá đé,
Cá song lấp lánh đuốc đen hồng,
- Cái đuôi em vẫy trăng vàng choé.
- Vẩy bạc đuôi vàng loé rạng đông,

- Các hình ảnh
liệt kê
- Trí tưởng tượng
phong phú
- Nghệ thuật phối

sắc đặc biệt, tài
tình

Cá đẹp. rực
rỡ, lộng lẫy,
huyền ảo,
bầy cá như
những nàng
tiên trong
vũ hội.

Nột
Nộtc
csc
scnht
nhtca
cabin
binl
lgỡ?
gỡ?Hóy
Hóy
Ca ngợi biển
cả
thanh
bình,
giàutcó
=>tỏc
biển
là một kho hải sản
nhn

xột
v
cỏch
miờu
ca
gi?
nhn xột v cỏch miờu t ca tỏc gi?
phong phú.


Từ ngữ

Hình ảnh

Nghĩa

Cá bạc

Loài cá cùng họ với cá thu, thân và má cóvẩy nhỏ,
màu trắng nhạt.

Cá thu

Loài cá biển sống ở tầng mặt nước, thân dẹt hình
thoi

Cá chim

Loài cá mình dẹt, vẩy lớn.

Cá song

Sống ở gần bờ, thân dày và dài, có nhiều vạch dọc
thân hoặc các chấm màu đen và hồng

Cá nhụ

Thân dài, hơi dẹt.

Cá đé

Còn gọi là cá bẹ, cùng họ với cá chích nhưng lớn
hơn.


2, Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển.
* Hình ảnh người dân chài với công việc đánh cá trên biển
Ta hát bài ca gọi cá vào
Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao

Sao mờ kéo lưới kịp trời sáng
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng

=> Công việc lao động nặng nhọc
của người đánh cá trở thành bài ca
đầy niềm vui, lòng yêu đời phơi phới
(từ hát được nhắc lại 4 lần).
- Tả thực kéo xoăn tay: kéo lư
ới bằng tất cả sức lực.

Những người dân chài làm việc với niềm hăng say của những
Nim
vui
khon
ca
ngi
Nimlàm
vuiphi
phi
phi,
kho
khon
catranh
ngilao
lao
người dân
chủphi,
đấtkho
nước.
Bc
sn mi lung linh,
ng
cũn
qua
nhng
cõu
th
Nhn
ng
cũnth

thhin
hin
qua
nhng
cõu
thno?
no?
Nhnphong phỳ ca
huyn o
c
sỏng
to
bng
trớ
tng
tng
xột
xộtthỏi
thỏi
lao
laong
ngca
cacon
conngi
ngiõy?
õy?
nh th.


3. Cảnh đoàn thuyền trở về

Câu hát căng buồm với gió khơi
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời
Mặt trời đội biển nhô màu mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm khơi.
Khổ thơ cuối hô ứng
với khổ thơ đầu tạo
hai cảnh đối xứng.
Biểu hiện nhịp
tuần hoàn của vũ
trụ.

Dòng thơ đầu được
lặp lại với dòng thơ ở
khổ đầu.
Tiếng hát xuất hiện
suốt bài thơ : khúc ca
lao động đầy hứng thú

- Sử dụng nhân hoá, hoán dụ
và cách nói khoa trương.
=>Cảnh tượng thiên nhiên
kỳ vĩ, con người chạy đua
cùng thời gian.

Em
cm
nhn
gỡ
v
cnh

on
thuyn
ý nghĩa: BàiEm
thơcú
thể
hiện
nguồn
cảm th
hứng
lãng
mạn, ngợi ca
Em
cm
nhn
gỡ
v
cnh
on
thuyn
nhn
xột
gỡ
v
kh
cui?
Đoàn thuyền
trở
về
trong
khung

cảnh
một
ngày
mới
bắt
đầu,
T
ỏc
gi
ó
s
dng
bin
phỏp
ngh
thut
gỡ
T

hỏt
c
nhc
nhiu
ln
trong
bi
th.
To
õm
hng

gỡ
?
tr
v
ỏc
gi
ó?đẹp.
s
dng
phỏp
nghmới
thut
biển cả lớnTlao,
giàu
Mởbin
ra một
ngày
vớigỡbao niề vui, hy
tr
v
?
con người
chạy
đua
với
thời
gian,
tranh
thủ
thời gian để lao

miờu
t?
Tỏc
dng.

miờu
t?
Tỏc
dng.
í ngha
bn?
vọngvà chờ đợi
một
kếtca
quảvn
thắng
lợi.
ngha
ca
vn
bn?
động và đã thuíđược
thành
quả
to
lớn.



Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá

- Xây dựng hình ảnh lãng mạn bằng trí tưởng tượng phong phú
- Âm hưởng khoẻ khoắn, hào hùng, bay bổng
- Gieo vần linh hoạt, vần trắc đan xen vần bằng
Cảnh đoàn
thuyền ra khơi
- Biển về đêm đẹp,
rộng, gần gũi, ấm
áp.
- Con người náo
nức lạc quan, phấn
khởi.

Cảnh lao động của đoàn
Cảnh đoàn thuyền trở về
thuyền trên biển
- Khung cảnh thiên
-Đoàn thuyền tung hoành
nhiên kỳ vĩ.
làm chủ biển khơi.
- Con người chạy đua
- Người dân chài làm việc
với thời gian.
hăng hái, khoẻ khoắn, say sưa.
-Thành quả của lao động,
- Biển là một kho hải sản
niềm vui của con người.
phong phú, đa dạng.

-Nhiều hình ảnh tráng lệ, thể hiện sự hài hoà giữa thiên nhiên và người lao động.
- Bộc lộ niềm vui, niềm tự hào của tác giả trước đất nước và cuộc sống.

III. Tổng kết


Đoàn thuyền đánh cá lấy thời điểm xuất phát khác với lệ thường, lúc mặt trời
lặn và trở về trong ánh bình minh chói lọi. Khung cảnh trên biển khi mặt trời tắt
không nặng nề tối tăm mà mang vẻ đẹp của thiên nhiên tạo vật trong quy luật
vận động tự nhiên của nó. ở đây tôi đã miêu tả tạo vật với cảm hứng vũ trụ. Nếu
trước Cách mạng, Vũ trụ ca còn buồn thì bây giờ vui, trước là tách biệt, xa
cách với cuộc sống thì hôm lại gần gũi với con người. Bài thơ của tôi là một cuộc
chạy đua giữa con người và thiên nhiên, và con người đã chiến thắng. Tôi coi đây
là khúc ca tráng, ca ngợi con người trong lao động với tinh thần làm chủ, với niềm
vui. Bài thơ cũng là sự kết hợp giữa hiện thực và lãng mạn. Chất hiện thực của
khung cảnh lao động trên biển cả khi vùng biển đã về ta. Và chất lãng mạn thì
cũng không cần phải tưởng tượng nhiều. ở giữa khung cảnh trời biển cao rộng đó,
với gió, với trăng rồi bình minh và nắng hồng, và đặc biệt là sức lao động đều
mang chất lãng mạn bay bổng: Thuyền ta lái gió với buồm trăng, Đoàn thuyền
chạy đua cùng mặt trời. Cảm hứng và hình ảnh ấy rất thích hợp với lao động trên
biển. Tôi nghĩ rằng trong khung cảnh đó cũng không thể viết khác đi. Bài thơ kết
thúc bằng hình ảnh đẹp của một ngày mới khi đoàn thuyền đánh cá trở về, các
khoang thuyền đầy ắp cá. Mở đầu bài thơ là hình ảnh mặt trời xuống biển kết
thúc là hình ảnh mặt trời đội biển nhô lên giữa sóng nước..
( Theo Huy Cận, Cuộc đời và sáng tác thơ ca, Hà Minh Đức ghi, trong Nhà văn
nói về tác phẩm, NXB Văn học, Hà Nội, 1998)


Iv.Luyện tập
1, Câu thơ Dàn đan thế trận lưới vây giăng có ý nghiã gì?
A- Cuộc đánh cá là một cuộc du thuyền
B- Cuộc đánh cá bắt đầu diễn ra sôi nổi hào hứng

C- Cuộc đánh cá diễn ra như một trận đánh, lao động thực sự
là chiến đấu.
D- Được đánh cá ngoài biển khơi là một thú vui
2, Nhà thơ dùng biện pháp tu từ gì để ca ngợi biển trong hai câu
thơ sau?
Biển cho ta cá như lòng mẹ
Nuôi lớn đời ta từ thuở nào
A- Nhân hoá và ẩn dụ
C- Hoán dụ và so sánh
B- Nhân hoá và so sánh
D- ẩn dụ và hoán dụ
3, Phân tích khổ đầu hoặc khổ cuối bài thơ.


Hướng dẫn tự học

- Học thuộc lòng bài thơ Đoàn thuyền đánh cá
- Phân tích cảnh thiên nhiên và cảnh lao động của
người dân chài trên biển.
- Soạn bài Bếp lửa của Bằng Việt.


10

10

Xin trân trọng cảm ơn các
thầy, cô giáo cùng các em
học sinh
10

10

10
10