Giáo án tự chọn chi tiết

Tr ng THPT Lê Hồn GATC:ườ 10 Ng i th c hi n Thanh V Long ườ ự ệ ũ
Tuần:13 Ngày soạn: 21 .11. 08
Tiết:13
Chuyên đề tự chọn Ngữ văn lớp 11
ÔN TẬPVĂN HỌC: CA DAO HÀI HƯỚC, LỜI TIỄN DẶN, KHÁI QUÁT VĂN
HỌC, TỎ LÒNG

I. Mục tiêu cần đạt:
- Củng cố vững chắc hơn những kiến thức và kỹ năng đã học về miêu tả và biểu cảm trong văn
bản tự sự.
- Thấy rõ được người làm văn tự sự sẽ khó có thể miêu tả hay biểu cảm thành công nếu không
chú trọng đến việc quan sát, liên tưởng và tưởng tượng.
- Có ý thức rèn luyện để nâng cao năng lực tổng hợp kiến thức VH nói chung, kỹ năng làm nói
riêng khi viết bài văn tự sự.
II. Chuẩn bò: - Gv: Tìm tài liệu, soạn đề, lập dàn ý. Ra đề yêu cầu hs làm.
- Làm dàn ý theo yêu cầu của Gv.
III. Tiến trình lên lớp: 1. Ổn đònh lớp.
2. Kiểm tra vở soạn của hs.
3. Bài mới:
Hoạt động của thầy & trò Nội dung cần đạt
GV nhớ lại các bài đã học về VHDG và gợi
dẫn HS trả lời câu hỏi:
Hỏi : Nêu nội dung từng loại ca dao và đặc
điểm nghệ thuật của ca dao ?
5. Bài tập tr 102 :
a. Điền vào các từ mở đầu để thành những
bài ca dao trọn vẹn :
- Thân em như miếng cau khô
Người thanh tham mỏng người thô tham dày
- Thân em như trái bần trôi
Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu

- Thân em như hạt mưa sa
Hạt vào đài các hạt ra ruộng cày
- Chiều chiều ra đứng bờ sông
Muốn về quê mẹ mà không có đò
- Chiều chiều mây phủ Sơn Trà
I. Ôn tập:
1.Ca dao hài hước:
.a. Nội dung của ca dao :
- Ca dao than thân : chủ yếu là lời của
người phụ nữ trong xã hội phong kiến.
Thân phận của họ bò phụ thuộc vào những
người khác trong xã hội, giá trò của họ
không được ai biết đến …
- Ca dao yêu thương, tình nghóa : đề cập
đến những tình cảm, phẩm chất của người
lao động như tình bạn cao đẹp, tình yêu tha
thiết mặn nồng với nỗi thương nhớ da diết
và ước muốn mãnh liệt, tình nghóa thuỷ
chung của con người trong cuộc sống …
- Ca dao hài hước : nói lên tâm hồn
lạc quan yêu đời của người lao động trong
cuộc sống còn nhiều vất vả, lo toan của họ.
b. Nghệ thuật của ca dao :
- Sử dụng hình ảnh so sánh ẩn dụ và
những biểu tượng ….
1
Tr ng THPT Lê Hồn GATC:ườ 10 Ng i th c hi n Thanh V Long ườ ự ệ ũ
Lòng ta thương nhớ bạn nước mắt và lộn
cơm.
- Chiều chiều lại nhớ chiều chiều

Nhớ người yếm trắng dải điều thắt lưng.
b. Thống kê và lí giải từ các bài ca dao yêu
thương, tình nghóa.
c. Ca dao nói về cái khăn, chiếc áo, cây đa,
bến nước, con thuyền :
- Người về để áo lại đây
Để đêm em đắp để ngày em thương
- Áo xông hương của chàng vắt mắc
Đêm em nằm em đắp lấy hơi
- Cây đa cũ con đò xưa
Bộ hành có nghóa nắng mưa vẫn chờ
- Tay bưng chén muối đóa gừng
Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau
d. Ca dao hài hước :
- Xắn quần bắt kiến cưỡi chơi
Trèo cây rau má đánh rơi mất quần
- Ngồi buồn đốt một đống rơm
Khói bay nghi ngút chẳng thơm tí nào
Khói lên đến tận Thiên Tào
Ngọc Hoàng phán bảo : Thằng nào đốt
rơm ?
6. Bài tập 6 tr 102 : Một số câu thơ, bài
thơ của tác giả văn học viết có ảnh hưởng
từ ca dao và truyện dân gian :
- Truyện Kiều của Nguyễn Du
- Bài thơ Bánh trôi nước, Mời trầu của Hồ
Xuân Hương
- Đoạn thơ Đất nước của Nguyễn Khoa
Điềm
- Trường ca Theo chân Bác của Tố Hữu

- Bài thơ Tổ quốc bao giờ đẹp thế này
chăng ? của Chế Lan Viên
a.Vò trí : Phần giữa của truyện
b.Nội dung :
- Phần 1 : Tâm trạng của chàng trai (và
gián tiếp là tâm trạng cô gái qua sự mô tả
của chàng trai trên đường tiễn dặn)
- Thể thơ lục bát, song thất lục bát …
- Những thủ pháp nghệ thuật mang tính
truyền thống dân gian rất phong phú
II. Bài Tỏ lòng:
 vẻ đẹp của con người với tầm vóc,
tư thế, hành động lớn lao, kì vó. Con
người xuất hiện với một tư thế hiên
ngang mang tầm vóc vũ trụ, át cả
không gian bao la, mở ra theo chiều
rộng của đất nước và chiều dài của
lòch sử.
*. Quân đội thời Trần : (câu 2)
- Ba quân : Quân đội nhà Trần -> tượng
trưng cho sức mạnh dân tộc.
- Sức mạnh : như “hổ báo” (tì hổ) -> phép
so sánh + phóng đại : sức mạnh vật chất và
tinh thần.
- Khí thế : nuốt trôi trâu (khí thôn ngưu) ->
hùng dũng.
=> Đông đảo, hùng tráng, mạnh mẽ tượng
trưng cho sức mạnh dân tộc mang “hào khí
Đông A”
= => vẻ đẹp con người và vẻ đẹp thời đại

hòa quyện vào nhau.
=> Có tác dụng cổ vũ con người từ bỏ lối
sống tầm thường, ích kỉ, sẵn sàng chiến
đấu cho sự nghiệp lớn lao - sự nghiệp cứu
dân, cứu nước của toàn xã hội.
III. Bài KQVHTĐVN:
1. Tính quy phạm và sự phá vỡ tính quy
phạm :
- Tính quy phạm :
+ Khái niệm : là sự quy đònh chặt chẽ, đến
mức thành khuôn mẫu.
+ Nội dung thể hiện : quan điểm văn học,
tư duy nghệ thuật, thể loại, thi liệu, ước lệ
tượng trưng …
- Sự phá vỡ tính quy phạm : ở một số tác
giả tài năng :
+ Một mặt họ tuân thủ tính quy phạm
2
Tr ng THPT Lê Hồn GATC:ườ 10 Ng i th c hi n Thanh V Long ườ ự ệ ũ
- Phần 2 : Cử chỉ, hành động và tâm trạng
của chàng trai lúc ở nhà chồng của cô gái.
2. Đoạn trích “Lời tiễn dặn ”
. Tìm hiểu :
a. Về nội dung :
* Phần 1 : Tâm trạng của chàng trai và cô
gái trên đường tiễn dặn :
- Chàng trai : Tâm trạng đầy mâu thuẩn nửa
như buộc phải chấp nhận sự thật đau xót là
cô gái đã có chồng, nửa như muốn níu kéo
tình yêu, kéo dài giây phút âu yếm bên

nhau. Đó còn là lòng quyết tâm giữ trọn
tình yêu của chàng trai dành cho cô gái.
- Cô gái : chỉ thể hiện qua lời của chàng trai
nghóa là qua cảm nhận của chàng trai.
Chàng trai cảm nhận nỗi đau khổ tuyệt
vọng của cô gái. Chàng trai như thấy được
cô gái vẫn nuối tiếc, vẫn chờ đợi nuôi hy
vọng với tâm trạng “chân bước xa lòng
càng đau càng nhớ”. Cô buộc phải lấy
người mình không yêu làm sao tránh khỏi
nỗi buồn đau. Đấy cũng là nỗi đau khổ của
chàng trai.
* Phần 2 : Cử chỉ, hành động và tâm trạng
của chàng trai lúc ở nhà chồng cô gái.
- Cử chỉ :
+ Vỗ về, an ủi cô gái lúc bò nhà chồng đánh
đập hắt hủi.
+ Lam thuốc cho cô gái uống.
- Tâm trạng :
+ Nỗi xót xa, niềm thương cảm của chàng
trai dành cho cô gái.
+ Ý chí mãnh liệt của chàng trai nhất quyết
sẽ giành lại tình yêu để đoàn tụ cùng cô
gái.
b. Về nghệ thuật :
- Kết hợp nghệ thuật trữ tình (miêu tả cảm
xúc, tâm trạng nhân vật trữ tình, miêu tả
thiên nhiên nơi núi rừng) và nghệ thuật tự
sự (kể sự việc, hành động)
+ Một mặt phá vỡ để phát huy tính sáng

tạo
2 Khuynh hướng trang nhã và xu hướng
bình dò:
- Tính trang nhã : Thể hiện ở đề tài, chủ
đề hướng tới cái cao cả
Ví dụ : Người quân tử, tỏ lòng, chí nam nhi
+ Hình tượng nghệ thuật : vẻ đẹp cao cả
như tùng, cúc …
+ Ngôn ngữ nghệ thuật : diễn đạt trau
chuốt, hoa mó .
Ví dụ : thơ Nguyễn Gia Thiều , Đoàn Thò
Điểm, Bà huyện Thanh Quan …
- Xu hướng bình dò : gần gũi đối với đời
sống hiện thực, tự nhiên
Ví dụ : Thơ của Nguyễn Trãi, Nguyễn
Khuyến …
3. Tiếp thu và dân tộc hoá tinh hoa văn
hoa dân học nước ngoài
- Tiếp thu văn học Trung Quốc
+ Ngôn ngữ : chữ Hán
+ Thể loại : Văn vần : thơ cổ phong, đường
luật
Văn xuôi : chiếu, cáo, tiểu
thuyết chương hồi
+ Thi liệu : điển tích, điển cố
- Quá trình dân tộc hoá tinh hoa văn học
nước ngoài
+ Sáng tác và sử dụng chữ Nôm
+ Việt hoá thơ Đường luật
+ Sáng tạo các thể thơ dân tộc :

6/8,7/7/6/8…
+ Thi liệu Việt Nam
IV.Bài lời tiễn dặn:
1. Tác phẩm “Tiễn dặn người yêu ”
a. Thể loại : Truyện thơ (Xem khái niệm
SGK tr 18)
b. Đăc điểm : (HS nghe không cần ghi)
- Hai chủ đề thể hiện trong truyện thơ là
khát vọng tự do yêu đương và hạnh phúc
3
Tr ng THPT Lê Hồn GATC:ườ 10 Ng i th c hi n Thanh V Long ườ ự ệ ũ
- Sử dụng rất dày nhiều phép tu từ đặc sắc :
+ Điệp từ, điệp ngữ vừa tạo nên tính nhạc
réo rắc cho câu thơ vừa góp phần tạo nên
hình ảnh thơ sinh động và gợi cảm.
+ Nhiều hình ảnh ẩn dụ, so sánh tương
đồng, cấu trúc trùng lặp để thể hiện những
cảm xúc đang dâng đầy trong lòng những
con người sống chất phác, mãnh liệt giữa
thiên nhiên núi rừng bao la, hùng vó.
lứa đôi.
- Nhân vật chính của các truyện thơ là các
chàng trai, cô gái, nạn nhân đau khổ của
chế độ hôn nhân gả bán.
* t lót – Hồ Liêu (Mường)
* Cầm Đôi – Hiền Hom (Tày)
* Chàng Lú – Nàng Ủa (Thái)
* Nàng Nhàng Dợ – Chàng Chà Tăng
(Mông).
- Cốt truyện thường theo ba chặng:

1. Đôi trẻ yêu nhau tha thiết
2. Tình yêu tan vỡ đau khổ
3. Tìm cách thoát khỏi cảnh ngộ chết cùng
nhau hoặc vượt khó khăn để trở về sống
hạnh phúc.
- Kết thúc truyện thơ thường bằng cái chết
hoặc phải xa nhau vónh viễn của đôi bạn
tình. Kết thúc này là phổ biến. Nó phản
ánh cuộc sống ngột ngạt không thể chòu
đựng được thanh niên nam nữ các dân tộc,
tố cáo xã hội, bộc lộ khát vọng tự do yêu
đương. Một loại kết thúc khác là đôi bạn
tình được chung sống hạnh phúc trải qua
nhiều trắc trở. “Tiễn dặn người yêu” thuộc
loại kết thúc này.
c. Tóm tắt truyện thơ : 1846 câu thơ (SGK
tr 93)
Tuần:14 Ngày soạn: 24 .11. 08
Tiết:14
Chuyên đề tự chọn Ngữ văn lớp 11
4
Tr ng THPT Lê Hồn GATC:ườ 10 Ng i th c hi n Thanh V Long ườ ự ệ ũ
LUYỆN TẬP TÓM TẮT VĂN BẢN TỰ SỰ

I. Mục tiêu cần đạt:
- Củng cố vững chắc hơn những kiến thức và kỹ năng đã học về miêu tả và biểu cảm trong văn
bản tự sự.
Nắm được mục đích, yêu cầu và cách thức tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính.
- Tóm tắt được những văn bản tự sự đơn giản, có độ dài vừa phải (truyện ngắn) dựa theo nhân
vật chính.

- Có ý thức rèn luyện để nâng cao năng lực, kiến thức , kỹ năng khi viết bài văn tự sự.
II. Chuẩn bò: - Gv: Tìm tài liệu, soạn đề, lập dàn ý. Ra đề yêu cầu hs làm.
- Làm dàn ý theo yêu cầu của Gv.
III. Tiến trình lên lớp: 1. Ổn đònh lớp.
2. Kiểm tra vở soạn của hs.
3. Bài mới:
Hoạt động của thầy & trò Nội dung cần đạt
GV nhắc HS ôn tập :
Hỏi : Mục đích của việc tóm tắt văn bản tự sự ?
GV : nhận xét , chốt ý
Hỏi : Yêu cầu tóm tắt văn bản tự sự ?
GV nhận xét, chốt ý
Hỏi : Thế nào là tóm tắt văn bản tự sự dựa theo
nhân vật chính ?
Gợi ý bài tập 2
+Lấy Mò Châu, xem trộm nỏ thần
+Đánh tráo nỏ thần, cất binh đánh Âu
Lạc
+Theo dấu lông ngỗng truy sát cha con
ADV
+Thương tiếc Mò Châu, nhảy xuống giếng
tự tử
àThủ phạm gây nên sự sụp đổ nước Âu
Lạc và cái chết của 2 cha con Mò Châu.
I. Ôn tập lý thuyết:
1. Mục đích, yêu cầu tóm tắt văn bản tụ sự
2. Tóm tắt văn bản tự sự theo nhân vật chính
3. Cách tóm tắt :
II. Bài tập thực hành:
Tổ 1 : Tóm tắt VB tự sự TC theo nhân vật Tấm

Cám.
Tổ 2 : Tóm tắt VB tự sự ADV và MC-TT theo
nhân vật Trọng Thuỷ.
Tổ 3 : Tóm tắt VB tự sự LVT theo nhân vật Lục
Vân Tiên.
Tổ 4 : Tóm tắt VB tự sự Thạch Sanh theo nhân
vật Thạch Sanh.
III. Gợi ý chung :
- Xác đònh các nhân vật chính.
- Xác đònh lời nói, hành động của nhân vật
trong mối quan hệ với các nhân vật khác.
- Chú ý những sự việc quan trọng trong việc
bộc lộ chủ đề.
Gợi ý bài tập 3
LVT quê ở Đông Thành, khôi ngô tuấn tú,
văn võ song toàn. Nghe tin triều đình mở
khoa thi, VT từ giã thầy xuống núi đua tài.
Trên đường về nhà thăm cha mẹ, gặp bọn
cướp Ph. Lai, chàng đã cứu được Nguyệt
5