Luận án ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống việt nam đến đời sống đạo của người công giáo ở giáo phận bùi chu nam định hiện nay

HC VIN CHNH TR QUC GIA H CH MINH

MAI DIU ANH

ảNH HƯởNG CủA TíN NGƯỡNG TRUYềN THốNG
VIệT NAM ĐếN ĐờI SốNG ĐạO CủA NGƯờI CÔNG GIáO
ở GIáO PHậN BùI CHU NAM ĐịNH HIệN NAY

LUN N TIN S TRIT HC
CHUYấN NGNH : CNDVBC & CNDVLS

Mó s: 62 22 03 02
NGI HNG DN KHOA HC:
1.GS.TS. Nguyn Hựng Hu
2. PGS.TS. Nguyn Hng Dng

H NI 2015

Vit thuờ lun vn thc s, lun ỏn tin s
Mail:

Lun Vn A-Z
0972.162.399


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của
riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực.
Những kết luận của luận án chưa từng được công bố trong bất
cứ công trình nào.
Tác giả luận án

Mai Diệu Anh

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

Luận Văn A-Z
0972.162.399


MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU

1

Chương 1: TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN

7

ĐỀ TÀI LUẬN ÁN

1.1. Những công trình nghiên cứu về tín ngưỡng truyền thống Việt Nam và
đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định

7

1.2. Những công trình nghiên cứu về thực trạng ảnh hưởng của tín
ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời sống đạo của người Công
giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định hiện nay

16

1.3. Những công trình nghiên cứu về giải pháp chung và giải pháp cụ
thể nhằm phát huy ảnh hưởng tích cực, hạn chế ảnh hưởng tiêu
cực của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời sống đạo của
người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu

25

1.4. Những vấn đề mà luận án kế thừa và những vấn đề nghiên cứu đặt ra

28

Chương 2: TÍN NGƯỠNG TRUYỀN THỐNG VIỆT NAM VÀ ĐỜI SỐNG ĐẠO
CỦA NGƯỜI CÔNG GIÁO Ở GIÁO PHẬN BÙI CHU - NAM ĐỊNH -

31

MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN

2.1. Tín ngưỡng truyền thống Việt Nam và tín ngưỡng truyền thống
Việt Nam ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định

31

2.2. Công giáo và đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi
Chu - Nam Định

50

Chương 3: ẢNH HƯỞNG CỦA TÍN NGƯỠNG TRUYỀN THỐNG VIỆT NAM
ĐẾN ĐỜI SỐNG ĐẠO CỦA NGƯỜI CÔNG GIÁO Ở GIÁO PHẬN
BÙI CHU - NAM ĐỊNH - THỰC TRẠNG VÀ NGUYÊN NHÂN

68

3.1. Thực trạng ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời
sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định
3.2. Nguyên nhân của thực trạng

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

68
102

Luận Văn A-Z
0972.162.399


Chương 4: DỰ BÁO XU HƯỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM GÓP PHẦN
PHÁT HUY ẢNH HƯỞNG TÍCH CỰC, HẠN CHẾ ẢNH HƯỞNG
TIÊU CỰC CỦA TÍN NGƯỠNG TRUYỀN THỐNG VIỆT NAM ĐẾN
ĐỜI SỐNG ĐẠO CỦA NGƯỜI CÔNG GIÁO Ở GIÁO PHẬN BÙI

113

CHU - NAM ĐỊNH

4.1. Dự báo xu hướng ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống Việt
Nam đến đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu
- Nam Định

113

4.2. Một số giải pháp nhằm góp phần phát huy ảnh hưởng tích cực, hạn chế
ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời
sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định

119
140

KẾT LUẬN
DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN
ĐỀ TÀI LUẬN ÁN

143

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

144

PHỤ LỤC

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

Luận Văn A-Z
0972.162.399

DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
Viết đầy đủ

Viết tắt

Chính trị quốc gia

CTQG

Chủ nghĩa duy vật biện chứng

CNDVBC

Chủ nghĩa duy vật lịch sử

CNDVLS

Hà Nội

HN

Hội đồng nhân dân

HĐND

Nhà xuất bản

Nxb

Trang

Tr.

Ủy ban nhân dân

UBND

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

Luận Văn A-Z
0972.162.399


1

MỞ ĐẦU
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU

Việt Nam là đất nước thuộc loại hình văn hóa nông nghiệp. Trong lịch
sử hình thành và phát triển, do hoàn cảnh địa lý - lịch sử khá đặc biệt, nước ta
thường xuyên bị xâm lược bởi các cường quốc như Trung Hoa, Mông Cổ,
Pháp, Mỹ cũng như tiếp nhận rất nhiều nền văn hóa ngoại lai. Một điều lạ
lùng là nước Việt Nam nhỏ bé lại không hề bị đồng hóa bởi bất cứ một nền
văn hóa nào khác. Điều này chỉ có thể được lý giải bởi một đặc trưng cơ bản
của văn hóa Việt Nam, đó là tính dung hợp - sự tổng hợp nhiều yếu tố khác
nhau và biến đổi linh hoạt để tạo nên cái mới. Vì thế, các hiện tượng văn hóa
ngoại lai khi du nhập vào Việt Nam thường bị biến đổi sao cho phù hợp với

văn hóa truyền thống. Công giáo ở Việt Nam cũng là một hiện tượng như vậy.
Lịch sử Công giáo ở Việt Nam đã thừa nhận giáo phận Bùi Chu - Nam
Định là điểm đến đầu tiên của các giáo sĩ phương Tây nhằm truyền bá tôn
giáo này. Trong bộ Khâm định Việt sử thông giám cương mục đã viết “Gia
Tô: Theo sách Dã lục (một loại dã sử), thì ngày 1 tháng 3 năm Nguyên Hòa
thứ nhất (1533), đời Lê Trang Tông người Tây Dương tên là Ynêkhu lén lút
đến xã Ninh Cường, xã Quần Anh huyện Nam Chân và xã Trà Lũ huyện Giao
Thủy ngấm ngầm truyền giáo về tà đạo Gia Tô” [150, tr.301]. Do vậy, năm
1533 được giáo sử Công giáo lấy làm thời điểm đánh dấu hoạt động truyền
giáo ở Việt Nam. Cũng từ đó, Công giáo phát triển lan rộng toàn đất nước
Việt Nam, mở đầu cho sự giao lưu giữa văn hóa Việt Nam với văn hóa
phương Tây nói chung, văn hóa Công giáo nói riêng.
Công giáo là một tôn giáo mang đậm tính khuôn mẫu, lý tính của
truyền thống văn hóa phương Tây, vì vậy trong một thời gian dài, về mặt quan
phương, tôn giáo này không thể hòa đồng với văn hóa Việt Nam. Sự xung đột
giữa Công giáo với văn hóa truyền thống, đặc biệt là với tín ngưỡng thờ cúng
Tổ tiên người Việt đã gây nên bao trăn trở với các tín đồ Công giáo.

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

Luận Văn A-Z
0972.162.399


2

Với Công đồng Vatican II (1962 - 1965), lịch sử Giáo hội đã bước sang
một trang mới. Sau Công đồng Vatican II, tinh thần Canh tân và Thích nghi đã
được Giáo hội Công giáo Việt Nam tiếp nhận, triển khai từng bước nhằm đưa

Công giáo hoà hợp với văn hoá dân tộc, khắc phục những xung đột của đời
sống đạo Công giáo đối với văn hóa truyền thống. Tinh thần Canh tân và
Thích nghi của Công đồng Vatican II phù hợp với đường lối, chủ trương nhất
quán mà Đảng và Nhà nước ta đưa ra, đó là tôn trọng tự do tôn giáo nói chung,
Công giáo nói riêng, giữ gìn và trân trọng những giá trị văn hoá tốt đẹp của
Công giáo, đảm bảo sự tự do sinh hoạt tôn giáo cho các tín đồ.
Tuy nhiên, bối cảnh thế giới và trong nước đang diễn biến hết sức phức
tạp. Trong sự phát triển ngày càng mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật, xu thế hòa
bình, hợp tác, phát triển vẫn là một xu thế lớn. Xung đột sắc tộc, tôn giáo, chiến
tranh cục bộ, can thiệp, khủng bố diễn ra gay gắt. Vì vậy, đối với tín ngưỡng,
tôn giáo, Đảng ta xác định: “Tiếp tục hoàn thiện chính sách, pháp luật về tín
ngưỡng, tôn giáo phù hợp với quan điểm của Đảng trong giai đoạn mới của đất
nước; tôn trọng những giá trị đạo đức, văn hóa tốt đẹp của các tôn giáo; động
viên chức sắc, tín đồ, các tổ chức tôn giáo sống tốt đời, đẹp đạo, tham gia đóng
góp tích cực cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. [52, tr.51].
Trước tác động của hội nhập, của kinh tế thị trường, đời sống đạo của
người Công giáo Việt Nam có những biểu hiện phức tạp. Trong bối cảnh đó,
phát triển môi trường sinh hoạt tôn giáo tự do, lành mạnh để các tín đồ thực
hiện tốt phương châm “Sống tốt đời, đẹp đạo”, phát huy những giá trị văn hóa,
đạo đức tốt đẹp vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Thiết nghĩ vấn đề
đó sẽ được giải quyết một cách hiệu quả nếu tập trung nghiên cứu trước hết vào
vùng đất mà các giáo sỹ truyền đạo đặt chân đầu tiên tới Việt Nam, nơi khởi
nguồn cho sự hình thành và phát triển Công giáo ở Việt Nam - giáo phận Bùi
Chu - Nam Định. Ở nơi đây, ảnh hưởng của văn hóa truyền thống, đặc biệt là

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

Luận Văn A-Z
0972.162.399

3

tín ngưỡng truyền thống đến đời sống đạo của người Công giáo đang diễn ra
sôi động, nhiều màu sắc. Tuy chỉ nghiên cứu về một giáo phận cụ thể nhưng
luận án phần nào cho thấy bức tranh ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống
Việt Nam tới đời sống đạo của người Công giáo ở Việt Nam nói chung.
Với những lý do trên, đề tài “Ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống
Việt Nam đến đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam
Định hiện nay” có tính lý luận và thực tiễn cấp thiết.
2. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU

- Mục đích của luận án
Luận án tập trung làm rõ thực trạng ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền
thống Việt Nam đến đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu Nam Định hiện nay, nguyên nhân của thực trạng; đưa ra dự báo xu hướng, từ
đó đề xuất một số giải pháp nhằm phát huy những ảnh hưởng tích cực và hạn
chế những ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời
sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu hiện nay.
- Nhiệm vụ của luận án
Để thực hiện mục đích trên, luận án thực hiện một số nhiệm vụ như sau:
- Khái quát tín ngưỡng truyền thống Việt Nam vùng đồng bằng Bắc bộ,
tín ngưỡng truyền thống Việt Nam ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định.
- Khái lược vài nét về Công giáo, lịch sử giáo phận Bùi Chu.
Làm rõ khái niệm đời sống đạo, đời sống đạo của người Công giáo, từ
đó chỉ rõ những nét đặc thù trong đời sống đạo của người Công giáo ở giáo
phận Bùi Chu - Nam Định.
- Làm rõ thực trạng ảnh hưởng tích cực, tiêu cực của tín ngưỡng truyền
thống Việt Nam đến đời sống đạo Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam
Định hiện nay, nguyên nhân của thực trạng.

- Dự báo xu hướng và đề xuất một số giải pháp nhằm phát huy những
ảnh hưởng tích cực và hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

Luận Văn A-Z
0972.162.399


4

truyền thống Việt Nam đến đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận
Bùi Chu - Nam Định hiện nay.
3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU

- Đối tượng nghiên cứu:
Luận án tập trung nghiên cứu đời sống đạo của người Công giáo dưới ảnh
hưởng của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định.
- Phạm vi nghiên cứu của đề tài: Luận án nghiên cứu trong phạm vi
giáo phận Bùi Chu - Nam Định, thời gian tập trung vào giai đoạn từ sau Công
đồng Vatican II (1962 - 1965) đến nay.
Tuy rằng tín ngưỡng truyền thống Việt Nam là khá đa dạng, nhưng
trong khuôn khổ luận án, nghiên cứu sinh chỉ tập trung vào 3 loại hình tín
ngưỡng: tín ngưỡng thờ cúng Tổ tiên, tín ngưỡng Thành Hoàng làng và tín
ngưỡng thờ Mẫu. Đồng thời, luận án chỉ nghiên cứu ảnh hưởng một chiều: tín
ngưỡng truyền thống Việt Nam ảnh hưởng đến đời sống đạo của người Công
giáo Bùi Chu - Nam Định ra sao.
4. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

- Cơ sở lý luận
Luận án sử dụng cơ sở lý luận là CNDVBC và CNDVLS, quan điểm
của chủ nghĩa Mác -Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối, chính sách
của Đảng Cộng sản Việt Nam về vấn đề tín ngưỡng, tôn giáo.
Ngoài ra, luận án còn dựa vào các văn kiện Đại hội Đảng, các nghị
quyết của Trung ương, tài liệu của các cấp ủy đảng và chính quyền ở tỉnh
Nam Định và các địa phương nằm trong khu vực giáo phận Bùi Chu - Nam
Định hiện nay có liên quan đến đề tài.
- Phương pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và
chủ nghĩa duy vật lịch sử; kết hợp với các phương pháp cụ thể như phương
pháp triết học tôn giáo, phương pháp phân tích - tổng hợp, kết hợp giữa lý
luận và thực tiễn, phương pháp điều tra phỏng vấn sâu, phương pháp điền dã

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

Luận Văn A-Z
0972.162.399


5

dân tộc học và quan sát tham dự… Ngoài ra, phương pháp chuyên gia cũng
được đề tài áp dụng nhằm tranh thủ ý kiến của các nhà nghiên cứu chuyên gia
và các nhà hoạt động quản lý thực tiễn trong lĩnh vực nghiên cứu.
5. ĐIỂM MỚI CỦA LUẬN ÁN

- Luận án khái quát đặc trưng các tín ngưỡng truyền thống Việt Nam,
và đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định.

- Luận án làm rõ thực trạng những ảnh hưởng tích cực, tiêu cực và
những nguyên nhân ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời
sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định hiện nay.
- Luận án đưa ra dự báo về xu hướng và đề xuất một số giải pháp nhằm
phát huy ảnh hưởng tích cực, hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực của tín
ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời sống đạo của người Công giáo ở giáo
phận Bùi Chu - Nam Định hiện nay.
6. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA LUẬN ÁN

- Ý nghĩa khoa học: Đề tài luận án được thực hiện để góp thêm sự nhận
biết về ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời sống đạo
của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định, đem lại những giá trị
văn hóa với tính cách là nền tảng tinh thần cho người Công giáo ở giáo phận
Bùi Chu - Nam Định.
- Ý nghĩa thực tiễn: Luận án đưa ra xu hướng và đề xuất một số giải
pháp nhằm phát huy ảnh hưởng tích cực, hạn chế ảnh hưởng tiêu cực của tín
ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời sống đạo của người Công giáo ở giáo
phận Bùi Chu - Nam Định hiện nay.
Sản phẩm của luận án sẽ là tài liệu tham khảo cho các cơ quan, cá nhân
nghiên cứu, giảng dạy về tôn giáo, các cơ quan chức năng làm công tác tôn giáo.
7. KẾT CẤU CỦA LUẬN ÁN

Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, phụ lục, danh mục tài liệu tham
khảo, luận án gồm 4 chương, 10 tiết:

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

Luận Văn A-Z
0972.162.399

6

Chương 1: Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài
luận án.
Chương 2: Tín ngưỡng truyền thống Việt Nam và đời sống đạo của
người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định - Một số vấn đề lý luận.
Chương 3: Ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời
sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định hiện nay Thực trạng và nguyên nhân.
Chương 4: Dự báo xu hướng và một số giải pháp nhằm góp phần phát
huy ảnh hưởng tích cực, hạn chế ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng truyền
thống Việt Nam đến đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu Nam Định.

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

Luận Văn A-Z
0972.162.399


7

Chương 1
TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1.1. NHỮNG CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU VỀ TÍN NGƯỠNG TRUYỀN
THỐNG VIỆT NAM VÀ ĐỜI SỐNG ĐẠO CỦA NGƯỜI CÔNG GIÁO Ở GIÁO
PHẬN BÙI CHU - NAM ĐỊNH

1.1.1. Những công trình nghiên cứu về tín ngưỡng truyền thống
Việt Nam và tín ngưỡng truyền thống Việt Nam ở giáo phận Bùi Chu Nam Định
1.1.1.1. Những công trình nghiên cứu về tín ngưỡng truyền thống
Việt Nam
Trước hết, phải kể đến cuốn sách “Về tôn giáo tín ngưỡng Việt Nam
hiện nay” do nhà nghiên cứu Đặng Nghiêm Vạn chủ biên [194]. Cuốn sách
này đề cập tới thờ cúng Tổ tiên ở ba cấp độ: quốc gia: thờ Vua Hùng; làng:
thờ thần Thành Hoàng; dòng họ, gia đình: thờ tổ tiên. Nhà nghiên cứu Đặng
Nghiêm Vạn khẳng định thờ cúng Tổ tiên là một bộ phận văn hóa dân tộc, là
tâm linh của cả cộng đồng Việt Nam. Bên cạnh đó, nhà nghiên cứu Lê Trung
Vũ đề cập tới các phong tục trong vòng đời người Việt truyền thống như các
lễ tiết trong năm (Tết Nguyên đán, tết Thượng nguyên, tết mồng 3 tháng 3...),
các nghi lễ nông nghiệp; các lễ thức đời thường (sinh con, hôn lễ, lễ tang...).
Trong cuốn “Tìm về bản sắc văn hóa Việt Nam” [158], tác giả Trần
Ngọc Thêm miêu tả khái quát các loại hình tín ngưỡng Việt Nam như tín
ngưỡng Phồn thực (thờ sinh thực khí và thờ hành vi giao phối), tín ngưỡng
sùng bái tự nhiên (thờ Bà Trời, Bà Đất, Bà Nước; thờ động vật và thực vật),
tín ngưỡng sùng bái con người (thờ Thổ Công, thờ thần Thành Hoàng, Tứ bất
tử). Tác giả chỉ rõ các loại hình tín ngưỡng trên cũng như những bộ phận khác
của văn hóa, là tấm gương phản ánh trung thành những đặc trưng nông nghiệp
lúa nước, biểu hiện sự tôn trọng và gắn bó mật thiết với thiên nhiên, nguyên
lý âm dương, khuynh hướng đề cao nữ tính, tính đa thần…

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

Luận Văn A-Z
0972.162.399

8

Cuốn sách “Góp phần tìm hiểu tín ngưỡng dân gian ở Việt Nam” của
Nguyễn Đức Lữ [131] đề cập đến các loại hình tín ngưỡng dân gian Việt Nam
như tín ngưỡng thờ cúng Tổ tiên, tín ngưỡng thờ Anh hùng dân tộc, tín
ngưỡng Thành Hoàng, tín ngưỡng thờ Mẫu và tín ngưỡng Phồn thực. Tác giả
cuốn sách chỉ rõ các loại hình tín ngưỡng dân gian trên phản ánh rõ nét đặc
trưng của văn hóa dân tộc, thể hiện rõ nét tinh thần uống nước nhớ nguồn
nhưng bản thân nó cũng chứa đựng khả năng dẫn đến hiện tượng phản giá trị,
biểu hiện mê tín dị đoan cần phải bị phê phán, tẩy trừ.
Cuốn sách “Các hình thái tín ngưỡng, tôn giáo ở Việt Nam” của
Nguyễn Đăng Duy [25] dành nhiều sự quan tâm tới các tín ngưỡng truyền
thống ở Việt Nam như: tín ngưỡng thờ cúng Tổ tiên, tín ngưỡng thờ Thần,
tín ngưỡng thờ Mẫu, tín ngưỡng ở các dân tộc ít người. Theo tác giả, tín
ngưỡng không phải là một bộ phận của tôn giáo mà tồn tại với tư cách một
hình thái ý thức xã hội bên cạnh tôn giáo, không phải tồn tại với ý nghĩa
niềm tin nhằm cứu cánh cho cái chết như tôn giáo mà là niềm tin cầu mong
cho hiện thực cuộc sống.
Cuốn sách “Tín ngưỡng và văn hóa tín ngưỡng ở Việt Nam” do Ngô Đức
Thịnh chủ biên [161] nghiên cứu sáu loại hình tín ngưỡng dân gian: thờ cúng Tổ
tiên, thờ Thành Hoàng làng, thờ Chử Đồng Tử, thờ Đức Thánh Trần, tín ngưỡng
nghề nghiệp và đạo Mẫu. Ngoài ra, một số hình thức văn hóa nghệ thuật dân gian
có liên quan đến tín ngưỡng, tôn giáo như múa, nhạc, tranh tượng thờ, văn học
dân gian, các sinh hoạt văn hóa cộng đồng cũng được tác giả đề cập.
Ngoài ra còn rất nhiều công trình về tín ngưỡng truyền thống Việt Nam,
phong tục tập quán truyền thống do các học giả trong nước nghiên cứu như: “Việt
Nam văn hóa sử cương” của Đào Duy Anh [1]; “Lĩnh Nam chích quái” của Vũ
Quỳnh [152]; “Tín ngưỡng làng xã” của Vũ Ngọc Khánh [118]; “Việt Nam phong
tục” của Phan Kế Bính [14]; “Phong tục thờ cúng trong gia đình người Việt” của
Toan Ánh [5]; “Văn hóa tâm linh” của Nguyễn Đăng Duy [26]…

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

Luận Văn A-Z
0972.162.399


9

Có thể thấy rằng các tài liệu nghiên cứu tín ngưỡng truyền thống Việt
Nam khá phong phú, nhưng nghiên cứu tín ngưỡng truyền thống dưới góc độ
triết học thì số lượng còn hạn chế. Trong đó, tiêu biểu là công trình “Những
khía cạnh triết học trong tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Việt ở đồng
bằng Bắc Bộ hiện nay” của Trần Đăng Sinh [155] đã trình bày những khía
cạnh triết học của tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên người Việt ở đồng bằng Bắc Bộ,
minh chứng rõ cơ sở hình thành, tồn tại, những yếu tố tích cực và tiêu cực,
thực trạng và xu hướng vận động của nó, từ đó nhằm định hướng đúng đắn
cho hoạt động thờ cúng tổ tiên ở nước ta hiện nay. Trong bối cảnh hoạt động
thờ cúng tổ tiên trong các gia đình, dòng họ, trong các lễ hội diễn ra khá phổ
biến ở khắp các địa phương trong cả nước, việc nghiên cứu trên là cần thiết và
có ý nghĩa thực tiễn cấp thiết.
Cũng tiếp cận dưới góc độ triết học, Luận án Tiến sỹ Triết học của
Nguyễn Hữu Thụ “Khía cạnh triết học trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người
Việt vùng đồng bằng Bắc Bộ” [165] lại tập trung nghiên cứu cơ sở hình thành,
lịch sử phát triển, điện thờ, một số nghi lễ cơ bản của tín ngưỡng thờ Mẫu của
người Việt vùng đồng bằng Bắc Bộ. Từ đó, tác giả phân tích quan niệm về
con người và tự nhiên trong tín ngưỡng thờ Mẫu, chỉ rõ xu hướng vận động
cùng những kiến nghị nhằm phát huy những giá trị tích cực, hạn chế những
tác động tiêu cực của tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt vùng đồng bằng Bắc

Bộ trong giai đoạn hiện nay.
Thông qua các tài liệu nghiên cứu về tín ngưỡng truyền thống Việt Nam,
đặc biệt là các tài liệu tiếp cận tín ngưỡng dưới góc độ triết học, tác giả có sự
kế thừa nhằm luận chứng cơ sở kinh tế - xã hội làm nảy sinh quan niệm của
người Việt truyền thống trong các tín ngưỡng, từ đó chi phối các nghi lễ thực
hành tín ngưỡng. Đây là cơ sở khoa học quan trọng giúp tác giả phân tích ảnh
hưởng của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam tới đời sống đạo của người
Công giáo vùng giáo phận Bùi Chu - khu vực ghi dấu ấn đậm nét của các tín
ngưỡng truyền thống - trong chương 3 của luận án.

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

Luận Văn A-Z
0972.162.399


10

1.1.1.2. Những công trình liên quan đến tín ngưỡng truyền thống
Việt Nam ở giáo phận Bùi Chu - Nam Định
Cuốn sách “Địa chí Hải Hậu” của Huyện ủy - UBND huyện Hải Hậu,
tỉnh Nam Định [81], từ trang 560 đến trang 615 đề cập đến vấn đề phong
tục tập quán, tín ngưỡng, tôn giáo vùng đất Hải Hậu, Nam Định được hình
thành từ điều kiện tự nhiên khá đặc thù. Cuốn sách đã chỉ ra Nam Định là
một địa phương có địa bàn trọng yếu, vị thế đặc biệt, một vùng kinh tế xã
hội với bản sắc riêng, trong đó có các tín ngưỡng truyền thống Việt Nam.
Cuốn “Lịch sử Đảng bộ huyện Xuân Trường 1930 - 2000” của Ban
Chấp hành Đảng bộ huyện Xuân Trường [7], từ trang 19 đến trang 24 đề cập
tới tín ngưỡng, văn hóa của vùng đất này.

Một cách tổng quát, cuốn sách “Địa chí Nam Định” của Tỉnh ủy HĐND - UBND tỉnh Nam Định [168], từ trang 659 đến trang 687 khái quát
đặc trưng phong tục, tập quán, tín ngưỡng, tôn giáo tỉnh Nam Định.
Đây là những tài liệu có giá trị, được nghiên cứu sinh kế thừa để đưa vào
xây dựng đặc điểm tín ngưỡng truyền thống Việt Nam ở giáo phận Bùi Chu Nam Định có những nét đặc thù, trong đó phải kể đến hai huyện Hải Hậu và
Xuân Trường là nơi có người Công giáo sinh sống đông đảo. Tuy nhiên, phải
nói là các công trình này trình bày còn sơ lược về tín ngưỡng truyền thống
Việt Nam, vì thế luận án sẽ cụ thể hơn phần nội dung này.
1.1.2. Những công trình nghiên cứu về đời sống đạo Công giáo
1.1.2.1. Những công trình nghiên cứu của Giáo hội Công giáo
Đó là “Kinh Thánh (trọn 2 bộ Cựu ước và Tân ước)” [122]; Giáo lý Hội
thánh Công giáo của Ủy ban Giáo lý Đức tin - Hội đồng Giám mục Việt Nam
[200]; các văn kiện của Công đồng Vatican II (1962-1965) như “Công đồng
Vatican II, Hiến chế - Tuyên ngôn - Sắc lệnh - Sứ điệp - Thông điệp” [19]; “Bộ
Giáo luật năm 1983” của Hội đồng giám mục Việt Nam [70]. Công trình nghiên
cứu của Giáo hội thì phong phú, nhưng nổi bật có các công trình sau:

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

Luận Văn A-Z
0972.162.399


11

Thứ nhất, văn kiện của Công đồng Vatican II. Trong 16 văn kiện của
Công đồng Vatican II, 4 Hiến chế giữ vai trò trọng yếu, đáng chú ý là 2
Hiến chế liên quan đến đời sống đạo, đó là Hiến chế mục vụ về Giáo hội
trong thế giới ngày nay và Hiến chế phụng vụ Thánh. Trong Hiến chế mục
vụ về Giáo hội trong thế giới ngày nay, Giáo hội đề ra đường hướng cho

các thành phần dân Chúa là đi chung một hành trình với nhân loại và cùng
chia sẻ số phận trần gian với thế giới. Hiến chế nhấn mạnh đến chủ đề về
văn hóa, về đời sống kinh tế xã hội , hôn nhân và gia đình, về cộng đồng
chính trị, về hòa bình cần thiết cho những thành phần dân Chúa trong việc
sống đạo và sống đời. Hiến chế về phụng vụ Thánh cho phép Hội đồng
Giám mục từng quốc gia được cải tiến các nghi lễ, đặc biệt là phải biết vận
dụng những cái hay, cái đẹp của các nền văn hóa, phong tục, tín ngưỡng
khác nhau trong việc sống đạo.
Thứ hai, Tóm lược Học thuyết xã hội của Giáo hội Công giáo. Công
trình này đề cập nhiều vấn đề, trong đó nhấn mạnh đến vai trò, chức năng của
tín hữu trong xã hội đương đại: thái độ đối với môi trường, hòa bình, chiến
tranh, đặc biệt là thái độ với đồng loại.
Về phía Giáo hội Công giáo Việt Nam có các sách, ghi chép, tường trình,
thư từ của các giáo sỹ trong quá trình truyền giáo ở Việt Nam có thể kể đến
“Kinh cầu cho các linh hồn” của Tòa tổng giám mục Hà Nội [169]; ““Các thư
chung” của các giám mục Việt Nam [17]. Luận án chú ý đến Thư chung của
Hội đồng Giám mục Việt Nam như Thư chung 1980, 1988, 1992, 2001. Toát
yếu các Thư chung là muốn xây dựng nền thần học Công giáo Việt Nam của
người Việt Nam, hòa nhập được với phong tục, tập quán, văn hóa Việt Nam
vốn có truyền thống lâu đời. Tuy Thư chung không nhấn mạnh đến ba nội
dung mà luận án đề cập, trong đó nội dung chính là đề cập tới phong tục, tập
quán, văn hóa nói chung. Thư chung 1980 đưa ra Đường hướng xây dựng

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

Luận Văn A-Z
0972.162.399

12

trong Hội thánh một nếp sống, một lối diễn tả đức tin về truyền thống dân tộc.
Thư chung 1992 đề cập đến việc xây dựng một nếp sống, một lối diễn tả đức
tin có bản sắc dân tộc hơn. Thư chung 1998 yêu cầu trình bày về giáo lý và
thực hành mục vụ theo chiều hướng hội nhập với văn hóa dân tộc. Thư mục
vụ năm 2000 là sống, làm chứng và loan báo Tin Mừng theo cung cách Việt
Nam. Thư chung 2010 cho rằng: “Nền văn hóa Việt Nam mang nhiều giá trị
đáng trân trọng, có thể trở thành những nẻo đường thuận tiện để Giáo hội tại
Việt Nam tiến bước trong sứ vụ loan báo Tin Mừng”. Tuy nhiên, các Thư
chung này đã đưa ra những định hướng để giáo phận Bùi Chu dựa vào đó mà
thực hiện, làm cho đời sống đạo của người Công giáo trở nên phong phú
nhưng gần với những giá trị tín ngưỡng truyền thống.
Cuốn “Giáo hội Công giáo Việt Nam - Niên giám 2004” của Văn
phòng Tổng thư ký Hội đồng Giám mục Việt Nam [195] giúp cho những
ai quan tâm tới Giáo hội Công giáo sẽ có cái nhìn toàn diện về sự hình
thành, phát triển của Giáo hội Công giáo toàn cầu và Giáo hội Công giáo
Việt Nam.
1.1.2.2. Công trình của các nhà nghiên cứu ngoài Công giáo
Xoay quanh vấn đề nghi lễ, thánh lễ Công giáo, cuốn sách “Một số
tôn giáo ở Việt Nam” của Nguyễn Thanh Xuân [205] nêu một số đặc điểm
về luật lệ, lễ nghi Công giáo như: Mười điều răn của Thiên chúa, Bảy phép
bí tích; nêu những ngày lễ của đạo Công giáo như: những lễ quan trọng (Lễ
Noel, Lễ Phục Sinh, Lễ Đức Bà Maria hồn và xác lên trời, Lễ Các thánh…),
các lễ thông thường (Lễ Đức Mẹ Vô nhiễm Nguyên tội, Lễ Tro, Lễ Lá,
Tuần Thánh…). Công trình trên còn đề cập việc Giáo hội chia một năm
thành từng tháng, từng mùa làm chủ đích cho các sinh hoạt tôn giáo và các
hoạt động của tín đồ, như tháng 3 là Tháng Kính Thánh cả Giuse, tháng 5
là Tháng Dâng hoa kính Đức bà Maria, tháng 6 là Tháng Kính Trái tim của

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

Luận Văn A-Z
0972.162.399


13

Chúa Giêsu, tháng 11 là Tháng Cầu nguyện cho các linh hồn, tháng 10 là
Tháng Mân Côi Đức Mẹ; Mùa Giáng sinh, Mùa Thương khó, Mùa Phục
sinh, Mùa vọng…
Bên cạnh đó, tác giả Đỗ Quang Hưng có các bài viết khác có liên quan
tới Công giáo như: “Công giáo thế kỷ XX: vài khía cạnh tiến triển của thần
học” [86]; “Vấn đề Công giáo với số phận Lê Văn Duyệt” [90]; “Những
người Cộng sản Việt Nam với đường hướng “Đồng hành cùng dân tộc” và Ủy
ban Đoàn kết Công giáo Việt Nam” [89].
Các công trình của Giáo hội Công giáo và của các nhà nghiên cứu
ngoài Công giáo ở trên là nguồn tư liệu quý báu, giúp nghiên cứu sinh có cơ
sở để xây dựng nội dung lý luận về Công giáo và Công giáo ở Việt Nam ở
chương 2 của luận án.
1.1.3. Những công trình nghiên cứu về đời sống đạo Công giáo ở
giáo phận Bùi Chu - Nam Định
1.1.3.1. Tài liệu, công trình nghiên cứu của người Công giáo
Tài liệu, công trình nghiên cứu về Công giáo ở Việt Nam có một phần
liên quan đến đời sống đạo Công giáo ở giáo phận Bùi Chu
Về lịch sử Công giáo ở Việt Nam, đáng chú ý có các công trình của các
linh mục đã được công bố như: Lm. Hồng Lam với “Lịch sử đạo Thiên Chúa
ở Việt Nam” [123]; Lm. Nguyễn Hồng có “Lịch sử truyền giáo ở Việt
Nam”(1959) [75]; Lm. Phan Phát Huồn viết Việt Nam giáo sử quyển I [78],

quyển II [79]. Lm. Trần Tam Tỉnh với công trình “Thập giá và lưỡi gươm”
(1988) [167]. Đáng chú ý có Lm. Trương Bá Cần với cuốn “Công giáo Việt
Nam sau quá trình 50 năm 1945 – 1995” [18] đã thống kê và ca ngợi sự phát
triển của Giáo hội Công giáo Việt Nam. Ngoài ra phải kể đến những bài viết
của các nhà nghiên cứu người Công giáo đăng trên báo Người Công giáo Việt
Nam của Ủy ban đoàn kết Công giáo Việt Nam, nguyệt san Công giáo và dân
tộc của Ủy ban đoàn kết Công giáo thành phố Hồ Chí Minh.

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

Luận Văn A-Z
0972.162.399


14

Tài liệu, công trình nghiên cứu có đề cập hoặc đề cập trực tiếp đến đời
sống đạo Công giáo ở giáo phận Bùi Chu
Về lịch sử giáo phận Bùi Chu, đáng chú ý có cuốn “Sử ký Địa phận
Trung” [140] được thừa sai Manuel Moreno dòng Đa Minh Tây Ban Nha biên
soạn năm 1916. Cuốn sách giới thiệu 52 xứ đạo, 741 họ đạo, trong đó Nam
Định 27 xứ đạo, Thái Bình 19 xứ và Hưng Yên 6 xứ, giới thiệu các hội đoàn,
sinh hoạt tôn giáo, tổ chức Nhà Chung và các cơ sở xã hội, y tế, giáo dục. Tuy
nhiên cuốn sách này mới chỉ nghiên cứu địa phận Bùi Chu đến năm 1916 và
chỉ tập trung cơ cấu tổ chức xứ họ đạo mà chưa đi sâu phân tích đời sống đạo
của người Công giáo ở đây.
Cuốn “Lịch sử địa phận Bùi Chu” của Lm. Trần Đức Huynh [84] là
một công trình nghiên cứu công phu về lịch sử vùng địa phận Bùi Chu. Từ
những đặc điểm về xuất xứ, vị trí, địa thế, khí hậu, sông ngòi, dân số, tổ

chức hành chính, kinh tế ở đây, tác giả nghiên cứu vùng địa phận Bùi Chu
qua các giai đoạn lịch sử: Địa phận Đàng Trong và Địa phận Đàng Ngoài
(khảo cứu từ năm 1533 - 1679), Địa phận Đông Đàng Ngoài (1679 - 1848),
Địa phận Trung (1848 - 1936), Địa phận Bùi Chu từ 1936 - 1999. Trong
công trình này, các sinh hoạt tôn giáo sống động vùng địa phận Bùi Chu
cũng được đề cập trong 1 chương (chương bảy), với những dịp lễ trọng như
Tuần Thánh, Lễ đầu dòng, Lễ Đức Mẹ Vô nhiễm, Lễ Đức Mẹ Mân côi....
Tuy nhiên, do thời điểm khảo cứu chỉ từ năm 1533 đến hết năm 1999, cho
nên những nét đặc sắc và những biến đổi trong đời sống đạo của người
Công giáo trước xu thế thời đại ở địa phận Bùi Chu hiện nay không được
đề cập tới.
1.1.3.2. Tài liệu, công trình nghiên cứu của người ngoài Công giáo
Về mảng lịch sử Công giáo ở Việt Nam, tác phẩm trong bộ lịch sử, địa
chí như Khâm Định Việt sử thông giám cương mục [150]… cho thấy cách

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

Luận Văn A-Z
0972.162.399


15

nhìn nhận cũng như thái độ của các vương triều phong kiến Việt Nam vào thế
kỷ XVII - XIX đối với Công giáo - một tôn giáo vốn được xem là “tả đạo”.
Đáng chú ý có công trình “Sự du nhập đạo Thiên Chúa vào Việt Nam
cho đến thế kỷ XIX” của Nguyễn Văn Kiệm [120]. Tập trung vào thời kỳ
nhạy cảm nhất trong lịch sử truyền giáo, nhà nghiên cứu Nguyễn Quang
Hưng cho xuất bản cuốn “Công giáo Việt Nam thời kỳ triều Nguyễn (1802 1883)” [92] viết về giai đoạn triều Nguyễn, làm rõ những khía cạnh văn hóa chính trị trong quan hệ của triều Nguyễn với Công giáo, truyền tải nội dung

các chỉ dụ cấm đạo, phân tích lý do và hệ quả chính sách của các vị vua triều
Nguyễn đối với Công giáo.
Có thể nói rằng, các công trình nghiên cứu trên đã chỉ ra những đặc
điểm cơ bản của quá trình truyền bá Công giáo vào Việt Nam và các giai đoạn
phát triển của nó. Tuy nhiên, do đây là những nghiên cứu về Công giáo trong
tiến trình lịch sử, vì thế mặc dù các tư liệu về lịch sử Công giáo ở Việt Nam
tương đối phong phú nhưng còn một số điểm chưa thống nhất giữa những tác
giả là người Công giáo với những tác giả ngoài Công giáo khi cùng nhận định
về một chủ đề lịch sử, tiêu biểu là vấn đề chính sách cấm đạo triều Nguyễn.
Các tài liệu này dùng để tìm hiểu, nghiên cứu về lịch sử Công giáo ở
Việt Nam nói chung, lịch sử giáo phận Bùi Chu nói riêng, cung cấp cho tác
giả cơ sở lý luận của đề tài luận án.
Về đời sống đạo của người Công giáo ở giáo phận Bùi Chu - Nam
Định có các cuốn sách “Địa chí Nam Định” [181], cuốn sách “Địa chí Hải
Hậu” [92], cuốn “Lịch sử Đảng bộ huyện Xuân Trường 1930 – 2000” [6] ...
Những cuốn sách này cung cấp cho nghiên cứu sinh tư liệu có giá trị về đời
sống kinh tế, xã hội, văn hóa... của người dân thuộc vùng giáo phận Bùi
Chu nói chung, đời sống đạo của người Công giáo Bùi Chu nói riêng làm
cơ sở xây dựng nội dung vấn đề đời sống đạo của người Công giáo ở Bùi
Chu - Nam Định.

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

Luận Văn A-Z
0972.162.399


16

1.2. NHỮNG CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU VỀ THỰC TRẠNG ẢNH HƯỞNG
CỦA TÍN NGƯỠNG TRUYỀN THỐNG VIỆT NAM ĐẾN ĐỜI SỐNG ĐẠO CỦA
NGƯỜI CÔNG GIÁO Ở GIÁO PHẬN BÙI CHU – NAM ĐỊNH HIỆN NAY

1.2.1. Những công trình nghiên cứu về ảnh hưởng của văn hóa dân
tộc đến đời sống đạo của người Công giáo ở Việt Nam
Quá trình ảnh hưởng của tín ngưỡng truyền thống Việt Nam đến đời
sống đạo của người Công giáo Việt Nam nói chung, ở giáo phận Bùi Chu –
Nam Định nói riêng thực chất gắn liền với quá trình ảnh hưởng của văn hóa
dân tộc Việt Nam đến đời sống đạo của người Công giáo ở Việt Nam. Vì thế,
để có được những lập luận vững vàng về vấn đề này, cần có sự kế thừa những
công trình nghiên cứu về ảnh hưởng của văn hóa dân tộc đến đời sống đạo
của người Công giáo ở Việt Nam.
Về quá trình ảnh hưởng của văn hóa truyền thống Việt Nam đến đời
sống đạo của người Công giáo, có thể thấy, nét đẹp trong đời sống đạo Công
giáo được phản ánh qua các cuốn sách “Tìm hiểu nét đẹp văn hóa Thiên Chúa
giáo” của Hà Huy Tú [177]. Tác giả đã trình bày kết quả quá trình thích nghi
của Công giáo vào đời sống tinh thần dân tộc Việt Nam biểu hiện qua nét đẹp
của đời sống đạo Công giáo trong thờ cúng tổ tiên, lễ hội và tết...
Nhà nghiên cứu Nguyễn Hồng Dương cũng có nhiều công trình nghiên
cứu về Công giáo ở Việt Nam như Luận án Tiến sỹ với đề tài “Làng Công
giáo Lưu Phương (Ninh Bình) từ 1929 đến năm 1945” [37]. Các cuốn sách:
“Tôn giáo trong mối quan hệ văn hoá và phát triển ở Việt Nam” [48]; “Linh
mục Phạm Bá Trực và đường hướng Công giáo đồng hành cùng dân tộc trong
thời kỳ chống thực dân Pháp (1946-1954)” [39].
Đi sâu vào những biểu hiện cụ thể của sự ảnh hưởng qua lại giữa văn
hóa Việt Nam với nghi lễ Công giáo, cuốn sách “Nghi lễ và lối sống Công
giáo trong văn hóa Việt Nam” của nhà nghiên cứu Nguyễn Hồng Dương [42]
đã tìm đến sự thích nghi của nghi lễ Công giáo với văn hóa dân tộc biểu hiện

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

Luận Văn A-Z
0972.162.399


17

trong nghi lễ hát Thánh kinh, đọc sách, đọc kinh, múa hát dâng hoa, lễ kỷ
niệm Thánh quan thày xứ đạo, nghi lễ đón tết Nguyên đán và tục thờ cúng Tổ
tiên của người Công giáo Việt Nam. Đó còn là những tác động nhất định của
lối sống Công giáo tới văn hóa Việt Nam, từ niềm tin và thực hành nghi lễ
Công giáo cho đến thờ phụng thánh Tông đồ và các thánh, thờ phụng Đức
Maria… đều giúp tạo nên một diện mạo mới trong đời sống sinh hoạt tinh
thần của các tín đồ người Việt. Phải nói rằng, công trình “Nghi lễ và lối sống
Công giáo trong văn hóa Việt Nam” là một bức tranh phong phú, đặc sắc mô
tả đời sống sinh hoạt tôn giáo của đồng bào Công giáo Việt Nam với nét đẹp
văn hóa dân tộc hòa trộn cùng nét đẹp trong nghi lễ Công giáo.
Nhà nghiên cứu này còn có các bài báo đăng trên tạp chí như “Bước
đường hội nhập văn hóa dân tộc của Công giáo Việt Nam” [28]; Công đồng
Vatican II ở Việt Nam (nhìn từ góc độ lý luận về hội nhập văn hóa) [29]; “Mối
quan hệ giữa Giáo hội Công giáo Việt Nam với Giáo hội Công giáo Rôma”
[40]; “Quá trình nhận thức của Đảng về vấn đề tôn giáo, công tác tôn giáo và
chính sách tôn giáo qua cương lĩnh, văn kiện, nghị quyết từ Đổi mới đến nay”
[44]; Hậu Công đồng Vatican II - Những vấn đề Giáo hội Công giáo đang
phải đối diện [33].
Trong cuốn sách “Nếp sống đạo của người Công giáo Việt Nam”,
Nguyễn Hồng Dương chủ biên [43], Trần Công có bài viết “Một số nét về nếp
sống gia đình Công giáo Việt Nam” khẳng định nếp sống gia đình Công giáo

mang đậm nét truyền thống gia đình người Việt với tính cộng đồng, đạo hiếu
và tục thờ cúng Tổ tiên. Tác giả Nguyễn Quang Khải có bài viết “Những ảnh
hưởng của truyền thống văn hóa, phong tục tập quán, tín ngưỡng tôn giáo đối
với nếp sống đạo của giáo dân ở giáo xứ Tử Nê” nêu bật những nét đẹp trong
nếp sống của giáo dân giáo xứ Tử Nê (Bắc Ninh) như ảnh hưởng của truyền
thống hiếu học; phong tục trọng thầy, trọng lão, trọng bề trên; phong tục hiếu

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

Luận Văn A-Z
0972.162.399


18

đễ, hòa mục; phong tục hành thiện; ngoài ra còn các phong tục trong cưới hỏi;
hoạt động rước xách, tế lễ, đọc kinh, kể hạnh… trong nếp sống đạo giáo dân
giáo xứ Tử Nê.
Về mối quan hệ giữa nghi lễ Công giáo và văn hóa dân tộc, tác giả
Phạm Huy Thông trong cuốn sách “Ảnh hưởng qua lại giữa đạo Công giáo và
văn hóa Việt Nam” [163] đã trình bày dấu ấn của đạo Công giáo trong văn hóa
Việt Nam, bao gồm cả những đóng góp tích cực (sáng tạo ra chữ Quốc ngữ;
góp phần phong phú văn hóa Việt qua lễ hội, văn học, nghệ thuật, báo chí Công
giáo; góp phần xây dựng lối sống lành mạnh trong xã hội) và những ảnh hưởng
tiêu cực của đạo Công giáo với văn hóa Việt Nam (khiến người Công giáo khó
khăn trong thể hiện lòng yêu nước và thực thi pháp luật; cản trở người Công
giáo hòa nhập với văn hóa cộng đồng). Tác giả cũng phân tích những tác động
trở lại của văn hóa Việt Nam với đạo Công giáo ở nước ta. Từ đây, tác giả vạch
ra xu hướng phát triển của mối quan hệ giữa đạo Công giáo và văn hóa dân tộc

trong giai đoạn đổi mới và hội nhập quốc tế hiện nay và đề xuất một số giải
pháp nhằm thúc đẩy tiến trình “Sống Phúc âm giữa lòng dân tộc”.
Quá trình ảnh hưởng của văn hóa truyền thống đến nghi lễ và đời
sống đạo Công giáo còn được mô tả qua cuốn sách “Tổ chức xứ, họ đạo
Công giáo ở Việt Nam: Lịch sử - hiện tại và những vấn đề đặt ra” của
Nguyễn Hồng Dương [50]. Có thể kể đến một số lễ trọng được ông phân
tích tỉ mỉ: lễ Thánh quan thày đầu dòng, tháng Hoa Đức Mẹ; các tục lệ của
người Công giáo vùng đồng bằng Bắc Bộ: tục lệ đón tết Nguyên đán, Tục
thờ thần (bao gồm thờ Mẫu, thờ thần, thánh), thờ cúng Tổ tiên. Vấn đề thờ
cúng Tổ tiên của người Công giáo được nhà nghiên cứu này đặc biệt quan
tâm và tiếp cận với hai nội dung: nhìn nhận và ứng xử của Công giáo về
việc thờ cúng tổ tiên trước và sau Công đồng Vatican II (1962 - 1965).
Trước Công đồng Vatican II, Tòa thánh Lamã và các đoàn truyền giáo có

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

Luận Văn A-Z
0972.162.399


19

sự cấm đoán nghiêm ngặt với tín đồ Công giáo, nhằm loại bỏ tín ngưỡng
thờ cúng Tổ tiên khỏi đời sống đạo Công giáo. Tuy vậy, thờ cúng tổ tiên
vẫn ảnh hưởng sâu đậm trong tâm thức các tín đồ và họ vẫn tham gia nghi
lễ thờ cúng tổ tiên theo từng cấp độ, mức độ khác nhau. Sau Công đồng
Vatican II, Tòa thánh cho phép các tín đồ thực hiện nghi lễ tôn kính tổ tiên
và sự trở lại với tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên này được Nguyễn Hồng
Dương đánh giá giống như một sự thức tỉnh. Qua phân tích của nhà nghiên

cứu này có thể thấy việc tôn trọng và cho phép các tín đồ tôn kính tổ tiên là
biểu hiện đầu tiên của mong muốn hội nhập sâu sắc nghi lễ Công giáo vào
đời sống văn hóa tinh thần người Việt của Tòa thánh Lamã.
Ảnh hưởng tín ngưỡng truyền thống tới nghi lễ Công giáo trong đời
sống đạo người Công giáo còn được đề cập trong các công trình nghiên
cứu về hương ước các làng Công giáo. Cũng trong cuốn sách “Tổ chức xứ,
họ đạo Công giáo ở Việt Nam: Lịch sử - hiện tại và những vấn đề đặt ra”
của nhà nghiên cứu Nguyễn Hồng Dương [50], vấn đề Hương ước cũng
được đề cập. Tác giả khẳng định: dù đã có nhiều công trình nghiên cứu về
hương ước làng Việt cổ truyền vùng đồng bằng Bắc Bộ, nhưng nghiên cứu
về hương ước của làng Công giáo mới chỉ có kết quả bước đầu. Hương
ước làng Công giáo chủ yếu được soạn từ đầu thế kỷ XX, có tuổi đời
muộn hơn rất nhiều so với hương ước làng Việt cổ truyền không theo
Công giáo. Do làng Công giáo được hình thành trên cơ sở làng Việt cổ
truyền, hương ước của làng Công giáo trước hết vẫn là hương ước của
một làng Việt, nhưng bên cạnh đó còn có những nội dung đặc thù do tính
chất tôn giáo - đạo Công giáo quy định. Đó là những đặc thù về tế tự, về
tục lệ (cưới xin, tang chế, khao vọng, việc học hành), về phong hóa và về
ruộng đất. Từ đó có thể thấy hương ước làng Công giáo là biểu hiện đặc
thù của làng Công giáo, và dù tuổi đời muộn nhưng nó vẫn mãi là di sản
văn hóa dân tộc cần được bảo vệ.

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

Luận Văn A-Z
0972.162.399


20

Trong cuốn sách “Nếp sống đạo của người Công giáo Việt Nam”
[43], nhà nghiên cứu Nguyễn Thị Quế Hương khẳng định làng Công giáo
được hình thành trên cơ sở của làng Việt, nên hương ước làng Công giáo
cũng có những quy định chung như hương ước của các làng Việt và nét
đặc thù là thuần phong tục, trong đó ghi chép lại những lễ nghi Công
giáo bên cạnh những tập tục, lễ nghi truyền thống của người Việt. Hương
ước làng Công giáo có nội dung đặc thù, phản ánh hệ thống thờ tự,
phụng tự Thiên Chúa và các vị thần của người dân trong hệ thống làng
Công giáo. Theo đó có thể thấy việc tôn thờ các vị thánh, thần của từng
làng Công giáo nhằm đáp ứng nhu cầu tâm linh của cộng đồng, đồng
thời đáp ứng mục đích về kinh tế - xã hội của các tổ chức thiết chế đó
thông qua các ngày lễ của làng. Những quy định về nếp sống cổ truyền,
những lề thói, gia phong trong mỗi làng quê Việt Nam trong đó có các
làng Công giáo luôn được mỗi người Công giáo thực hiện đúng và đầy
đủ với trách nhiệm, ý thức của mình. Đó là sự hòa nhập giữa lối sống
của người Việt và lối sống của người Công giáo, giữa truyền thống và
hiện đại trong làng quê Việt Nam.
Nhiều tác giả cũng có các bài viết đăng trên Tạp chí Nghiên cứu tôn
giáo như: “Thư chung 1980 của Hội đồng Giám mục Việt Nam - một dấu mốc
quan trọng trên con đường Công giáo đồng hành cùng dân tộc” của Nguyễn
Đức Lữ [132]; “40 năm Công đồng Vatican II: Mười việc còn dang dở” của
Mai Thanh Hải [59]; “Hội nhập văn hóa: vấn đề hay màu nhiệm” của Thế
Tâm - Nguyễn Khắc Dương [157]; “Ảnh hưởng của Thư chung 1980 trong
việc xây dựng đời sống văn hóa làng Công giáo vùng đồng bằng sông Hồng
qua hương ước của Nguyễn Thị Quế Hương” [93]; “Lối sống của người Công
giáo Việt Nam” của Phạm Huy Thông [162]; “Quan điểm của Đảng Cộng sản
Việt Nam về vấn đề tôn giáo, tín ngưỡng và công tác tôn giáo trong thời kỳ
đổi mới” của Nguyễn Phú Lợi [129]…

Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ
Mail:

Luận Văn A-Z
0972.162.399