Giải pháp nâng cao tính tích cực của học sinh thông qua khai thác kênh hình trong dạy học lịch sử lớp 11

Giải pháp nâng cao tính tích cực của học sinh thông qua khai thác kênh hình trong dạy học lịch sử lớp 11

Họ và Tên: Nguyễn Văn Ngọc
Địa chỉ: Trường THPT Thạnh Đông, huyện Tân Hiệp, Tỉnh Kiên Giang
Điện thoại: 0969008181
Tên công trình: Giải pháp nâng cao tính tích cực của học sinh thông qua khai thác
kênh hình trong dạy học lịch sử lớp 11

A-PHẦN MỞ ĐẦU
I- LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1-Cơ sở lý luận
Mục tiêu học tập của môn Lịch sử nhằm hình thành và phát triển cho học
sinh những kỹ năng cần thiết: Biết để hiểu lịch sử, phát huy tính tích cực, chủ động,
sáng tạo trong quá trình tiếp thu lĩnh hội kiến thức lịch sử.
Đặc điểm của môn lịch sử không thể trực tiếp quan sát các sự kiện, hiện
tượng, nhân vật trong quá khứ.
Mục đích của việc dạy học lịch sử không phải là cung cấp cho học sinh
những kiến thức sẵn có qua kênh chữ sách giáo khoa mà mục đích cuối cùng giúp
học sinh để hiểu được lịch sử.
Giải pháp nâng cao tính tích cực của học sinh thông qua khai thác kênh hình
trong dạy học lịch sử lớp 11 nhằm vận dụng tính tích cực, chủ động, sáng tạo của
học sinh phù hợp với môn học, đặc điểm đối tượng học sinh gây sự hứng thú, sinh
động trong giờ học.
2-Cơ sở thực tiễn
Động cơ học tập và hiểu biết lịch sử của học sinh còn nhiều hạn chế.
Đặc trưng môn lịch sử là đi nghiên cứu, tìm hiểu từ xa đến gần, từ quá khứ
đến hiện tại, từ phức tạp đến đơn giản, mang tính không lặp lại, không tạo được
hứng thú cho học sinh trong học tập, nghiên cứu, tìm hiểu lịch sử. Khắc phục
những sai lầm hiện đại hóa lịch sử.
Xuất phát từ chức năng nhiệm vụ đặc trưng của bộ môn lịch sử và yêu cầu
đổi mới giáo dục, đổi mới phương pháp dạy học. Tổ chức tiết dạy có hiệu quả sinh

động, gây hứng thú, phát huy tính tích cực chủ động của học sinh trong quá trình
dạy học lịch sử.
Việc sử dụng kênh hình để minh họa các sự kiện nhân vật, kết hợp với lời
nói truyền cảm có sức thuyết phục cao đối với học sinh vì thế nội dung bài giảng
thêm sinh động, phong phú và hấp dẫn trong tiết học.
II. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Học sinh lớp 11B1, 11B2, 11B3, 11B4 - Trường THPT Thạnh Đông - Năm
học 2016-2017.

Giáo viên thực hiện: Nguyễn Văn Ngọc

1

Năm học 2016-2017


Giải pháp nâng cao tính tích cực của học sinh thông qua khai thác kênh hình trong dạy học lịch sử lớp 11

B-NỘI DUNG
I- THỰC TRẠNG DẠY VÀ HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THPT
Học tập nói chung và học môn lịch sử nói riêng cũng là một quá trình nhận
thức tuân theo những quy luật chung của sự nhận thức và cũng có quy luật riêng do
đặc trưng của bộ môn, xuất phát từ sự kiện, trình tự thời gian của diễn biến lịch sử,
xác định không gian…chi phối. Vì vậy khi xác định cho mình nhiệm vụ tổ chức chỉ
đạo hoạt động nhận thức của học sinh về lịch sử xã hội loài người từ trước đến nay,
giáo viên không thể làm việc mày mò, tuỳ tiện bằng bất cứ hình thức nào mà phải
có phương pháp cụ thể được xây dựng trên cơ sở khoa học.
Phương pháp dạy học lịch sử phát huy tính tích cực của học sinh thông qua
khai thác kênh hình là phát hiện những quy luật của quá trình dạy học lịch sử, xác
định đúng nội dung hình thức tổ chức và phương pháp dạy phù hợp với đặc trưng

bộ môn và các bài dạy cụ thể.
1. Về phía Giáo viên
Việc dạy học lịch sử ở THPT là quá trình phức tạp, đa dạng. Trong thực tế có
nhiều giáo viên biến dạy học lịch sử thành bài dạy chính trị khô khan trống rỗng,
cứng nhắc làm cho học sinh chán nản, hay thông báo các kiến thức thiếu sinh động
và không có hồn. Ngoài ra còn có nhiều sai phạm khác như biến bài học lịch sử
thành câu chuyện với những chi tiết giật gân để mua vui cho học sinh mà không
cung cấp tri thức, hình thành các kỹ năng tư duy sáng tạo của học sinh, thiếu tính
giáo dục.
2. Về phía Học sinh
Thường xem nhẹ bộ môn, coi môn lịch sử là môn học phụ không chú trọng
nhiều vào việc học.
Thường có thói quen lĩnh hội kiến thức bằng cách học thuộc lòng những gì
mà giáo viên cung cấp cũng như những kiến thức sẵn có thông qua kênh chữ ở sách
giáo khoa.
3. Về Phương pháp
* Phương pháp dạy học cũ
Giáo viên chủ yếu vận dụng phương pháp thuyết trình: Thầy giảng trò nghe,
thầy đọc trò chép.
Học sinh thường bị động tiếp thu lĩnh hội kiến thức.
Trong dạy học lịch sử giáo viên chỉ mới chủ trọng khai thác kiến thức sẵn có
trong sách giáo khoa, luôn coi đây là nguồn kiến thức chính cung cấp cho học sinh.
Phương tiện đồ dùng dạy học không đầy đủ.
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Văn Ngọc

2

Năm học 2016-2017

Giải pháp nâng cao tính tích cực của học sinh thông qua khai thác kênh hình trong dạy học lịch sử lớp 11

Học sinh không thể phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo, ý thức
tìm tòi học hỏi trong tiết học, vì vậy khả năng tiếp thu kiến thức chỉ dừng lại ở việc
ghi nhớ và học thuộc lòng. Không phát triển kỹ năng tư duy và chưa tạo cho học
sinh các kỹ năng lịch sử quan trọng như: Đọc, chỉ bản đồ, phân tích các sự kiện…
* Phương pháp dạy học mới:
Giáo viên với tư cách là người tổ chức hướng dẫn đồng thời giảm thiểu việc
nói giảng, thuyết trình trong tiết học.
Phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh thông qua các kiến
thức sẵn ở cả kênh chữ và kênh hình trong sách giáo khoa.
Tăng cường vai trò chủ động, tích cực của học sinh, không còn là người thụ
động tiếp thu và lĩnh hội kiến thức.
Rèn luyện khả năng khám phá và phát hiện, khả năng tự học, tư duy lôgic.
Rèn luyện kỹ năng sử dụng lược đồ, bản đồ, tranh ảnh và đồ dùng trực quan.
Vì vậy từ thực tiễn của việc dạy học lịch sử hiện nay và từ mục tiêu đào tạo
thế hệ trẻ. Việc phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong quá
trình dạy học lịch sử là yếu tố cấu thành quá trình phát hiện những quy luật nhận
thức của học sinh trên cơ sở khách quan của mối quan hệ giữa giáo dục và phát
triển học sinh, gây cho học sinh sự hứng thú và có trách nhiệm tạo điều kiện thuận
lợi cho việc nâng cao chất lượng trong quá trình đổi mới giáo dục.
II- GIẢI PHÁP
Hiệu quả của một bài lịch sử là kết quả của sự kết hợp chung, khách quan và
các yếu tố riêng cụ thể đòi hỏi cần có sự sáng tạo.
Giáo viên phải đổi mới phương pháp dạy học: “Hướng tích cực hoá hoạt
động của học sinh” tạo điều kiện cho học sinh tìm tòi, khai thác kiến thức và biết
điều khiển hoạt động nhận thức của mình.
Dạy học phải đổi mới theo hướng tích hợp vận dụng, phương pháp phù hợp.
Kết hợp hài hoà hoạt động giữa thầy và trò, hình thành biểu tượng ban đầu cho học
sinh.

Cần nắm chắc đặc điểm ý nghĩa nội dung của từng bài, từng đồ dùng trực
quan hướng tới liên hệ rút ra bài học.
Thông thường kênh hình nói chung, các hình vẽ tranh ảnh nói riêng được
trình bày với tư cách là nguồn cung cấp thông tin kiến thức được in kèm theo câu
hỏi để học sinh tự làm việc với sách giáo khoa. Dưới sự hướng dẫn của giáo viên
nhằm rút ra những kiến thức lịch sử nhất định. Để sử dụng tốt loại kênh hình này,
trước hết giáo viên cần phải:
- Xác định rõ nội dung lịch sử của kênh hình được phản ánh. Nội dung cần
khai thác (bản đồ, lược đồ tranh ảnh, đồ dùng trực quan…).
- Giáo viên dự kiến phương pháp sử dụng cho phù hợp với kênh hình trong
từng bài cụ thể. Khi sử dụng khai thác cần chú ý đến trình độ nhận thức của học
sinh đặc biệt là các đồ dùng trực quan sinh động tạo ấn tượng, tái hiện lại kiến thức
đã học giúp học sinh khắc sâu.
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Văn Ngọc

3

Năm học 2016-2017


Giải pháp nâng cao tính tích cực của học sinh thông qua khai thác kênh hình trong dạy học lịch sử lớp 11

- Kênh hình khi sử dụng phải đảm bảo tính khoa học, tính thấm mỹ.
- Giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát (đầu tiên quan sát tổng thể rồi mới
quan sát các chi tiết).
- Sử dụng hệ thống câu hỏi gợi mở để học sinh tìm tòi khám phá.
- Học sinh phải chủ động tích cực sáng tạo và lĩnh hội kiến thức mà giáo viên
cung cấp.
- Học sinh biết quan sát rút ra nội dung bài học qua kênh hình, đồ dùng trực
quan cần cung cấp.

- Giáo viên kết luận khái quát nội dung kiến thức của kênh hình cần khai
thác để học sinh khắc sâu.
III- KHAI THÁC MỘT SỐ KÊNH HÌNH MINH HOẠ
1/ Khai thác hình 04 – “B. Ti-lắc” (1856-1920) SGK trang 11 khi dạy mục 3/
Đảng Quốc đại và phong trào dân tộc(1885-1908). Trong bài 02 “Ấn Độ”

Đối với kênh hình này khi khai thác giáo viên cần:
- Hướng dẫn học sinh quan sát và sử dụng các câu hỏi gợi mở.
- Em biết gì về Ti-Lắc ?
- Đường lối chủ trương của Ti-Lắc ?
- Hãy cho biết các cuộc đấu tranh do Ti-Lắc lãnh đạo ?
Học sinh suy nghĩ trả lời, giáo viên kết luận:
Bal Gangadhar Tilak (1856-1920) là anh hùng dân tộc Ấn Độ, nhà cách
mạng ấn Độ, lãnh tụ phái cấp tiến trong Đảng Quốc đại ấn Độ, một học giả, một
triết gia về truyền thống dân tộc cổ ấn Độ. Ông đã chỉ đạo cuộc kháng chiến chống
chế độ thực dân của Đế quốc Anh và giành độc lập cho Ấn Độ với sự ủng hộ nhiệt
liệt của hàng triệu người dân.
Bal Gangadhar Tilak sinh ra trong một gia đình trí thức Bà La Môn ở
bang Maharastra (vùng ven biển miền Tây Âu). Từ thuở nhỏ, Tilak đã cảm nhận
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Văn Ngọc

4

Năm học 2016-2017


Giải pháp nâng cao tính tích cực của học sinh thông qua khai thác kênh hình trong dạy học lịch sử lớp 11

truyền thống dân tộc Maratha và có tinh thần yêu nước nồng nàn. Năm 1880, sau
khi tốt nghiệp cử nhân luật, ông từ chối làm quan chức trong chính quyền thực dân,

mà cùng với bạn mở trường tư thục ở Poana, nhằm giáo dục thanh niên tinh thần
độc lập dân tộc. Ngoài ra, ông còn đứng ra thành lập tờ báo Sư tử bằng tiếng dân
tộc Marathi và tờ Maratha bằng tiếng Anh để tuyên truyền nền văn hóa dân tộc,
thức tỉnh lòng yêu nước của nhân dân, đả kích nền thống trị của thực dân Anh.
Năm 1885, ông tham gia Đảng Quốc đại và trở thành lãnh tụ nhóm cấp tiến phái tả
của Đảng đó.
Để tập hợp nhân dân, Tilak đã đứng ra tổ chức những ngày lễ hội truyền
thống của địa phương mình và các địa phương khác được đông đảo nhân dân
hưởng ứng. Qua những buổi hội làng, ông tuyên truyền và giác ngộ nhân dân. Năm
1897, nhân việc một viên sĩ quan người Anh bị ám sát, thực dân lấy cớ là Tilak viết
báo xúi giục dân chúng nổi loạn nên bắt giam và xử tù ông 18 tháng. Trong phong
trào đấu tranh yêu nước của nhân dân ấn Độ những năm 1905-1907, Tilak hô hào
dân chúng đứng lên lật đổ nền thống trị Anh.
Phương pháp cách mạng của ông không phù hợp với phái ôn hòa trong Đảng
Quốc đại, ông bị khai trừ khỏi Đảng. Năm 1908, thực dân Anh một lần nữa lại
kiếm cớ bắt giam ông, xử ông 6 năm khổ sai và đày sang Manđalay (Mianma).
Trước tòa án, Tilak là người đã tố cáo đanh thép và lên án tội ác của chính quyền
thực dân. Nhân dân khắp nơi sôi sục phản đối bản án. Trong nhà tù, Tilak viết sách
về triết học truyền thống của ấn Độ để bày tỏ lòng quyết tâm đối với cách mạng.
Sau khi được trả tự do (1914), ông lại tiếp tục đấu tranh. Năm 1916, ông thành lập
Liên đoàn tự trị. Ông mất ở Bombay năm 1920.
2. Khai thác hình 15- “Đức kí hiệp ước đầu hàng kết thúc chiến tranh thế
giới thứ nhất” SGK trang 36 khi dạy mục II.2/ Giai đoạn thứ hai(1917-1918) khi
trình bày về sự kết thúc chiến tranh thế giới thứ nhất (1914-1918). Trong bài 06:
“Chiến tranh thế giớ thứ nhất (1914-1918)”.

Đối với kênh hình này khi khai thác giáo viên cần: Hướng dẫn học sinh thấy
được việc Đức kí hiệp định đầu hàng đánh dấu việc kết thúc chiến tranh:
Nội dung:
Chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc ngày 11-11-1918. Sáng sớm hôm đó,

đoàn đại biểu Đức do Éc-béc-gơ cầm đầu, thay mặt phe liên minh (Đức, Áo, Hung)
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Văn Ngọc

5

Năm học 2016-2017


Giải pháp nâng cao tính tích cực của học sinh thông qua khai thác kênh hình trong dạy học lịch sử lớp 11

ký hiệp định đình chiến với phe hiệp ước (Anh, Pháp) ở khu rừng Công-pi-e-nhơ
trên đất Pháp. Vào lúc 11 giờ cùng ngày, từ Pari đã vang lên 101 phát đại bác báo
hiệu sự chấm dứt hoàn toàn cuộc tàn sát ghê gớm đầu tiên giữa những tập đoàn đế
quốc chủ nghĩa trên quy mô toàn thế giới.
Trong hình ảnh, các sĩ quan đại diện cho phe Hiệp ước ngồi sau bàn, đại diện
cảu phe Liên minh đứng chuẩn bị kí hiệp định đình chiến không điều kiện chấm dứt
chiến tranh thế giới lần thứ nhất do Đức gây ra.
3. Khai thác hình 26- “Công nhân làm việc trong xí nghiệp ở Nga thời kì
Chính sách kinh tế mới” SGK trang 54 khi dạy mục 1/ Chính sách kinh tế mới.
Trong bài 10“Liên Xô xây dựng Chủ nghĩa xã hội (1921-1941)”

Đối với kênh hình này khi khai thác giáo viên cần:
Hướng dẫn học sinh quan sát và sử dụng các câu hỏi gợi mở:
- Nước Nga Xô viết tiến hành chính sách kinh tế mới trong điều kiện như thế
nào ?
- Kết quả của việc thực hiện chính sách kinh tế mới ?
- Nội dung bức tranh thể hiện điều gì ?
Học sinh tự nhận xét và trả lời:
Giáo viên kết luận:
Năm 1921, nước Nga Xô viết bước vào thời kì hòa bình xây dựng đất nước

trong hoàn cảnh cực kì khó khăn. Nền kinh tế quốc dân bị tàn phá nghiêm trọng,
tình hình chính trị không ổn định, các lực lượng phản cách mạng điên cuồng chống
phá, gây bạo loạn ở nhiều nơi.
Trong bối cảnh đó, tháng 3-1921, Đảng Bônsêvích Nga quyết định thực hiện
Chính sách kinh tế mới (NEP) do V.I Lê –nin đề xướng, bao gồm các chính sách
chủ yếu về nông nghiệp, công nghiệp, thương nghiệp về tiền tệ.
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Văn Ngọc

6

Năm học 2016-2017


Giải pháp nâng cao tính tích cực của học sinh thông qua khai thác kênh hình trong dạy học lịch sử lớp 11

Trong nông nghiệp, Nhà nước thay thế chế độ trưng thu lương thực thừa bằng thu
thuế lương thực. Thuế lương thực nộp bằng hiện vật. Sau khi nộp đủ thuế đã quy
định từ trước mùa gieo hạt, nông dân toàn quyền sử dụng số lương thực thừa và
được tự do bán ra thị trường.
Trong công nghiệp, Nhà nước tập trung khôi phục công nghiệp nặng, cho
phép tư nhân được thuê hoặc xây dựng những xí nghiệp loại nhỏ (dưới 20 công
nhân) có sự kiểm soát của Nhà nước; khuyến khích tư bản nước ngoài đầu tư, kinh
doanh ở Nga. Nhà nước nắm các ngành kinh tế chủ chốt như công nghiệp, giao
thông vận tải, ngân hàng, ngoại thương. Nhà nước chấn chỉnh việc tổ chức, quản lí
sản xuất công nghiệp, phần lớn các xí nghiệp chuyển sang chế độ tự hạch toán kinh
tế, cải tiến chế độ tiền lương nhằm nâng cao năng suất lao động.
Trong lĩnh vực thương nghiệp và tiền tệ, tư nhân được tự do buôn bán, trao
đổi, mở lại các chợ, khôi phục và đẩy mạnh mối liên hệ giữa thành thị và nông
thôn. Năm 1924, Nhà nước phát hành đồng rúp mới thay cho các loại tiền cũ.
Bằng việc thực hiện Chính sách kinh tế mới, chỉ sau một thời gian ngắn, nền

kinh tế quốc dân của nước Nga Xô viết đã có những chuyển biến rõ rệt.
Bảng thống kê sản lượng một số nghành kinh tế của nước Nga
(1921-1923)
Lĩnh vực
1921
1923
Ngũ cốc (triệu tấn)
37,6
56,6
Gang (triệu tấn)
0,1
0,3
Thép (triệu tấn)
0,2
0,7
Vải sợi (triệu mét)
105,0
691,0
Điện (triệu kW/h)
0,55
1,1
4. Khai thác hình 34 – “Cuộc duyệt binh kỉ niệm 5 năm ngày Hít-le lên cầm
quyền (Béc-lin, tháng 1/1938)” SGK trang 68 khi dạy mục 2/ Nước Đức trong
những năm 1933-1939. Trong bài 12“Nước Đức giữa hai cuộc chiến tranh thế giới
(1918-1939)”

Đối với kênh hình này khi khai thác giáo viên cần:
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Văn Ngọc

7

Năm học 2016-2017


Giải pháp nâng cao tính tích cực của học sinh thông qua khai thác kênh hình trong dạy học lịch sử lớp 11

Hướng dẫn học sinh quan sát và sử dụng các câu hỏi gợi mở:
- Quá trình lên cầm quyền của Chủ nghĩa Phát xít ?
- Chính sách đối nội và đối ngoại của chính quyền Hít-le ?
Học sinh tự nhận xét và trả lời:
Giáo viên kết luận:
Từ đầu năm 1919, Đảng phát xít của Mutxôlini xây dựng từ những “nhóm vũ
trang chiến đấu” (Fascio di Combattimento) và tập hợp lực lượng bằng cương lĩnh
mị dân, khêu gợi chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi trong nhân dân chống lại phong trào
công nhân. Từ “Phát xít” được phiên âm từ chữ “Fascio”, có nghĩa là “nhóm”
“chùm”, “bó”. Bằng cương lĩnh mị dân, như khẩu hiệu “ruộng đất cho nông dân”,
“Đả đảo bọn tư sản hắc ám, và bọn bóc lột dân tộc”, Mutxôlini đã lôi kéo được tiểu
tư sản, phú nông và cả một bộ phận sinh viên.
Mùa thu năm 1922, bọn phát xít nắm được những Hội đồng thành phố lớn.
Tháng 10 - 1922, được sự ủng hộ của nhóm tư bản độc quyền, đại địa chủ và cả
Toà thánh Vaticăng, bọn phát xít đã tạo ra cuộc đảo chính bằng hình thức bố trí một
“cuộc hành quân vào Rôma”, gồm 4 vạn tên phát xít có vũ trang. Vua I-ta-li-a là
Emmanuên đã tuyên bố cử Mutxôlini làm thủ tướng. Bọn phát xít lên nắm chính
quyền ở I-ta-li-a.
Đảng phát xít của Hitle ở Đức (Đảng Quốc xã) được tổ chức từ năm 1919
(xem NAZI). Những năm 1920 - 1923 là thời kỳ Đảng Quốc xã xây dựng về tổ
chức, chính trị và tư tưởng. Thời kỳ từ 1924 - 1929. Đảng Quốc xã phát triển và
tích luỹ lực lượng bằng chính sách mị dân, xây dựng lực lượng SS (Đội bảo vệ),
SA (đội xung kích). Những năm 1929 - 1932 là thời kỳ Đảng Quốc xã hoạt động
tích cực, lên nắm chính quyền Hitle từ sự ủng hộ của một số người rồi sự ủng hộ

của toàn bộ bọn phát xít tư sản, đặc biệt sự ủng hộ của bộ ba: SS, SA, Đảng Quốc
xã.
Trước sự khủng hoảng kinh tế 1929 - 1933 trầm trọng ở Đức, giai cấp tư sản
độc quyền đã tìm đến Hitle và Đảng Quốc xã của y, coi đảng này là “con người
hùng” có thể ngăn chặn “tình trạng hỗn độn và chủ nghĩa Bônsêvich”. Ngày 30 - 1
- 1933, Tổng thống Hinđenbua đã cử Hitle làm Thủ tướng nước Đức.
Năm 1938, Hitle kỷ niệm 5 năm nắm chính quyền. Trong ảnh những đoàn
người giương cao lá cờ “chữ thập ngoặc” của chủ nghĩa phát xít, cuồng nhiệt diễu
qua các đường phố Béc-lin, hoan hô ầm ĩ, biểu dương lực lượng của chủ nghĩa phát
xít.
Chế độ độc tài phát xít và Hitle đã thi hành chính sách đối nội, đối ngoại cực
kỳ phản động. Chủ nghĩa phát xít nói chung, đặc biệt chủ nghĩa phát xít Đức là “đội
xung kích của bọn phản cách mạng quốc tế. Là kẻ chủ yếu gây ra cuộc chiến tranh
đế quốc chủ nghĩa. Là kẻ âm mưu tổ chức cuộc hành quân chữ thập chống Liên
Xô...” (Đimitorốp).
Đại hội lần thứ VII của Quốc tế Cộng sản (từ 25 - 7 đến 25 - 8 - 1935) đã lên
án chủ nghĩa phát xít và kêu gọi nhân dân thế giới đoàn kết chống chủ nghĩa phát
xít và nguy cơ chiến tranh. Bọn phát xít Đức - I-ta-li-a - Nhật Bản đã gây ra Cuộc
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Văn Ngọc

8

Năm học 2016-2017


Giải pháp nâng cao tính tích cực của học sinh thông qua khai thác kênh hình trong dạy học lịch sử lớp 11

chiến tranh thế giới thứ hai để phân chia lại thế giới và nô dịch các dân tộc khác.
Nhưng chúng đã bị các lực lượng dân chủ, đi đầu là Liên Xô, đánh bại. Tháng 7 1943, do quân đội Hitle và quân đội Mutxôlini thua trận và do cuộc đấu tranh
chống phát xít ở I-ta-li-a sụp đổ, Mutxôlini bị tống giam. Ngày 2 - 5 - 1945. Hồng

quân Liên Xô chiếm toàn bộ thành phố Beclin quân phát xít Đức còn lại đầu hàng
vô điều kiện. Tháng 8 - 1945 quân phiệt Nhật đầu hàng.
Ngày nay, bọn “phát xít mới” muốn trỗi dậy ở một số nơi để đàn áp, khủng
bố, chống phá phong trào cách mạng thế giới, các nước xã hội chủ nghĩa. Với tinh
thần cảnh giác cách mạng nhân dân thế giới đấu tranh đập tan những âm mưu và
hành động của bọn phát xít mới.
5. Khai thác hình 51-“Trương Định nhận phong soái” SGK trang 112 khi
dạy mục III. 1/ Nhân dân ba tỉnh miền Đông tiếp tục kháng chiến sau Hiệp ước
1862”. Trong bài 19 “Nhân dân Việt Nam kháng chiến chống Pháp xâm lược
(1858-trước năm 1873)”

Đối với kênh hình này khi khai thác giáo viên cần:
Hướng dẫn học sinh quan sát và sử dụng các câu hỏi gợi mở:
- Miêu tả quang cảnh và tường thuật lễ phong soái cho Trương Định ?
- Cảnh tượng nói lên điều gì ?
- Qua cảnh tượng trên em suy nghĩ như thế nào về Trương Định ?
Học sinh tự nhận xét và trả lời:
Giáo viên kết luận:
Trương Định sinh năm1820, tại xã Tư Cung, nay thuộc huyện Sơn Tịnh, tỉnh
Quảng Ngãi. Ông là người cao lớn, nước da trắng, dáng người thanh tú, theo cha là
Trương Cầm đánh binh Gia Định vào tổ chức khi khai phá đất hoang ở phía Nam.
Ngay sau khi quân Pháp chiếm thành Gia Định (17/2/1859), ông đã đưa đội quân
đến đóng ở Thuận Kiều, phối hợp với quân đội chính quy của triều đình xung
phong đánh giặc.
Hoạt động mạnh mẽ của nghĩa quân Trương Định làm cho giặc Pháp và triều
định lo sợ. Triều đình đã hạ lệnh bắt ông phải bãi binh, hai lần điều ông đi nhận
chức lãnh binh ở An Giang và Phú Yên.
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Văn Ngọc

9

Năm học 2016-2017


Giải pháp nâng cao tính tích cực của học sinh thông qua khai thác kênh hình trong dạy học lịch sử lớp 11

Khi nghe tin có sắc phong của triều đình, những nghĩa quân trung thành cùng
quần chúng nhân dân đã tập hợp xung quanh Trương Định, suy tôn Trương Định
làm chủ soái để giết giặc, cứu nước, cứu dân. Buổi lễ Trương Định nhận phong soái
diễn ra giản dị nhưng trang nghiêm tại một vùng nông thôn Nam Kỳ, dưới sự
chứng kiến của đông đảo nhân dân. Họ làm một lễ đài bằng gỗ, trên đặt hương án,
phía sau có bức trướng ghi dòng chữ Hán “Bình Tây Đại Nguyên soái” (Vị nguyên
soái đánh dẹp quân Pháp). Trong buổi lễ, Trương Đinh giơ tay đón nhận thanh
kiếm do một người già có uy tín, đại diện cho nhân dân trao tặng và suy tôn ông
làm Bình Tây Đại Nguyên soái.
Việc Trương Định kiên quyết không nhận sắc phong của triều đình và đứng
về nhân dân chống giặc Pháp đã nhận được sự ủng hộ của đông đảo quần chúng và
làm cho đại diện của triều đình phải kinh ngạc.
Sau khi nhận chức do nhân dân phong, Trượng Định đem đại quân về đóng ở
Gò Công. Từ đây, nghĩa quân có nhiều hoạt động, gây cho địch nhiều thiệt hại.
Ngày 16 tháng 12 năm 1862, Trương Định đã ra lệnh tấn công các vị trí của
quân Pháp ở cả ba tỉnh miền đông Nam Bộ, đẩy Pháp vào tình thế lúng túng, bị
động. Tháng 2 năm 1863, nhờ có viện binh, Pháp phản công tại Biên Hòa, Chợ
Lớn, bao vây Gò Công. Ngày 26 tháng 2 năm 1863, Pháp đánh chiếm thành trì, ông
thoát khỏi vòng vây và kéo quân về Biên Hòa.
Tháng 9 năm 1863, Lagrandière sang thay Bonard, mở cuộc càn quét thứ hai,
bắt được vợ con và một số tùy tùng của Trương Định. Ngày 19 tháng 8 năm 1864 ,
Huỳnh Công Tấn phản bội dẫn đường cho quân.
Pháp bất ngờ bao vây đánh úp. Trương Định thất thủ, bị bao vây tại Tân Hòa
và trọng thương, gãy xương sống. Ông đã rút gươm tự sát tại Ao Dinh (Gò Công),

để bảo toàn thanh danh, khí tiết vào ngày 20 tháng 8. Hay tin ông tuẫn tiết, vua Tự
Đức liền truy tặng ông phẩm hàm và cho lập đền thờ tại Quảng Ngãi.
Con ông là Trương Quyền đã rút lên vùng Châu Đốc tiếp tục chống Pháp
thêm 6 năm nữa. Nguyễn Đình Chiểu viết về cuộc khởi nghĩa của Trương Công
Định:
“Trong Nam, tên họ nổi như cồn
Mấy trận Gò Công nức tiếng đồn
Đấu đạn hỡi rêm tàu bạch quỉ
Hơi gươm thêm rạng vẻ huỳnh môn
Ngọn cờ ứng nghĩa trời chưa bẻ
Qua ấn "Bình Tây" đất vội chôn
Nỡ khiến anh hùng rơi giọt luỵ
Lâm dâm ba chữ "điếu linh hồn"
IV- NHỮNG KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC SAU KHI ÁP DỤNG ĐỀ TÀI
Với ý thức vừa nghiên cứu đặc điểm tình hình học tập bộ môn của học sinh
vừa tiến hành, rút kinh nghiệm. Ngay từ đầu năm học tôi đã định hướng cho mình
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Văn Ngọc

10

Năm học 2016-2017


Giải pháp nâng cao tính tích cực của học sinh thông qua khai thác kênh hình trong dạy học lịch sử lớp 11

một kế hoạch và phương pháp cụ thể để chủ động điều tra tình hình học tập của học
sinh do lớp mình phụ trách cùng với việc vận dụng sáng kiến kinh nghiệm này,
bản thân tôi đã đạt được một số kết quả khả quan.
Lớp

Tổng
Số

Đầu năm

Cuối năm

Không tích cực
12
(28,6%)

Tích cực
30
(71,4%)

Không tích cực
7
(16,7%)

Tích cực
35
(83,3%)

11B1

42

11B2

45

10
(22,2%)

35
(77,8%)

4
(8,9%)

41
(91.1%)

11B3

42

19
(43,2%)

25
(56,8%)

7
(15,9%)

37
(84,1%)

11B4

V- BÀI HỌC KINH NGHIỆM
Những kinh nghiệm này rất phù hợp với chương trình. Học sinh có hứng thú
học tập hơn, tích cực chủ động sáng tạo để mở rộng hiểu biết, đồng thời cũng rất
linh hoạt trong việc thực hiện nhiệm vụ lĩnh hội kiến thức và phát triển kỹ năng.
Không khí học tập sôi nổi nhẹ nhàng. Học sinh có cơ hội để khẳng định
mình, không còn lúng túng, lo ngại khi bước vào giờ học. Bước đầu tạo cho học
sinh biểu tượng để biết và hiểu những kiến thức lịch sử đồng thời rèn luyện kỹ năng
nhận biết, tư duy các biểu tượng và sử dụng lược đồ, đồ dùng trực quan để ghi nhớ
các sự kiện lịch sử.
Khi sử dụng đồ dùng trực quan giáo viên cần căn cứ nội dung yêu cầu giáo
dục của bài học để lựa chọn đồ dùng trực quan thích hợp, phù hợp với từng loại bài
lịch sử cụ thể.
Phải có phương pháp thích hợp đối với việc sử dụng mỗi loại đồ dùng trực
quan.
Phải đảm bảo và đáp ứng được sự quan sát đầy đủ các chi tiết của đồ dùng
trực quan đối với học sinh khi học.
Phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh khi sử dụng đồ dùng trực quan.
Đảm bảo kết hợp giữa việc trình bày kênh chữ với việc khai thác đồ dùng
trực quan đồng thời rèn luyện khả năng thực hành của học sinh thông qua các đồ
dùng trực quan mà giáo viên sử dụng trong bài dạy.
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Văn Ngọc

11

Năm học 2016-2017


Giải pháp nâng cao tính tích cực của học sinh thông qua khai thác kênh hình trong dạy học lịch sử lớp 11

Giáo viên phải tính toán kỹ phù hợp với thời lượng quy định không làm phân
tán sự chú ý của học sinh. Tránh trường hợp học sinh không lĩnh hội được nội dung
chính của bài học.

C-KẾT LUẬN
Trong quá trình giảng dạy bộ môn Lịch sử, bản thân tôi nhận thấy việc sử
dụng kênh hình trong dạy học lịch sử góp phần không nhỏ trong việc phát huy tính
tích cực và khả năng sáng tạo tìm tòi của học sinh. Thông qua đó học sinh có kỹ
năng quan sát, khai thác các đồ dùng trực quan nâng cao hiệu quả của giờ dạy đáp
ứng mục tiêu đổi mới phương pháp dạy học.
Với giải pháp này, tôi hy vọng sẽ góp phần nhỏ vào việc giúp giáo viên và
học sinh trường chúng tôi nói riêng, các đồng nghiệp và học sinh trường bạn nói
chung thực hiện việc dạy và học môn lịch sử tốt hơn nhằm nâng cao chất lượng
giáo dục trong chương trình đổi mới giáo dục.
Về phía bản thân, tôi xin hứa sẽ tiếp tục kế thừa và phát huy những kết quả
đã đạt được của việc thực hiện đề tài, đồng thời không ngừng học hỏi rút kinh
nghiệm khắc phục những khó khăn trong giảng dạy để đáp ứng yêu cầu đổi mới
chương trình giáo dục và phương pháp giảng dạy.
Trong thời gian có hạn với năng lực trình độ và kinh nghiệm chưa nhiều,
không thể tránh khỏi những thiếu sót trong quá trình thực hiện đề tài này. Tôi rất
mong được sự góp ý chân thành của quý thầy cô và hội đồng khoa học các cấp giúp
đỡ để giải pháp này được hoàn thiện và có tính khả thi.
Tôi xin chân thành cảm ơn!

Giáo viên thực hiện: Nguyễn Văn Ngọc

12

Năm học 2016-2017

Giải pháp nâng cao tính tích cực của học sinh thông qua khai thác kênh hình trong dạy học lịch sử lớp 11

MỤC LỤC
A- PHẦN MỞ ĐẦU
I- LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI............................................................................................
1-Cơ sở lý luận...........................................................................................................
2-Cơ sở thực tiễn........................................................................................................
II. ĐỐI TƯỢNG-PHẠM VI NGHIÊN CỨU……………………………………….
B- NỘI DUNG
I- THỰC TRẠNG DẠY VÀ HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THCS…………………
1. Về phía Giáo viên
2. Về phía Học sinh
3. Về phương pháp
II- GIẢI PHÁP……………………………………………………………………..
III- KHAI THÁC MỘT SỐ KÊNH HÌNH MINH HOẠ……………………………
1/ Khai thác hình 04 – “B. Ti-lắc” (1856-1920) SGK trang 11 khi dạy mục 3/ Đảng
Quốc đại và phong trào dân tộc(1885-1908). Trong bài 02 “Ấn Độ”.
2/ Khai thác hình 15- “Đức kí hiệp ước đầu hàng kết thúc chiến tranh thế giới thứ
nhất” SGK trang 36 khi dạy mục II.2/ Giai đoạn thứ hai(1917-1918) khi trình bày
về sự kết thúc chiến tranh thế giới thứ nhất (1914-1918). Trong bài 06: “Chiến
tranh thế giớ thứ nhất (1914-1918)”.
3/ Khai thác hình 26- “Công nhân làm việc trong xí nghiệp ở Nga thời kì Chính
sách kinh tế mới” SGK trang 54 khi dạy mục 1/ Chính sách kinh tế mới. Trong bài
10“Liên Xô xây dựng Chủ nghĩa xã hội (1921-1941)”
4/ Khai thác hình 34 – “Cuộc duyệt binh kỉ niệm 5 năm ngày Hít-le lên cầm quyền
(Béc-lin, tháng 1/1938)” SGK trang 68 khi dạy mục 2/ Nước Đức trong những năm
1933-1939. Trong bài 12“Nước Đức giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (19181939)”
5/ Khai thác hình 51-“Trương Định nhận phong soái” SGK trang 112 khi dạy mục
III. 1/ Nhân dân ba tỉnh miền Đông tiếp tục kháng chiến sau Hiệp ước 1862”.

Trong bài 19 “Nhân dân Việt Nam kháng chiến chống Pháp xâm lược (1858-trước
năm 1873)”
IV- NHỮNG KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC SAU KHI ÁP DỤNG ĐỀ TÀI……………...
V- BÀI HỌC KINH NGHIỆM……………………………………………………..
C- KẾT LUẬN…………………………………………………….

Giáo viên thực hiện: Nguyễn Văn Ngọc

13

Năm học 2016-2017


Giải pháp nâng cao tính tích cực của học sinh thông qua khai thác kênh hình trong dạy học lịch sử lớp 11

TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Sách giáo viên, sách giáo khoa Lịch sử 11.
- Phương pháp dạy học lịch sử ở THPT.
- Những vấn đề chung về đổi mới giáo dục THPT môn lịch sử.
- Hướng dẫn sử dụng kênh hình trong SGK lịch sử lớp 11 – NXB Hà Nội năm
2007.
Thạnh Đông A, ngày 05 tháng 09 năm 2016
Người viết giải pháp

Nguyễn Văn Ngọc

Giáo viên thực hiện: Nguyễn Văn Ngọc

14

Năm học 2016-2017