Khoá luận tốt nghiệp sử dụng âm nhạc cách mạng trong dạy học lịch sử nhằm phát huy tính tích cực của học sinh

TRƯỜNG ĐẠI HỌC sư PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA LỊCH sử
===£0CQG8===

PHẠM THỊ THANH

SỬ DỤNG ÂM NHẠC CÁCH MẠNG
TRONG DẠY HỌC LỊCH sử NHẰM PHÁT
HUY TÍNH TÍCH cực CỦA HỌC SINH
(ÁP DỤNG PHẦN LỊCH sử VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 1919 -1954, SÁCH GIÁO
KHOA LỊCH sử LỚP 12, CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN)

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học Lịch sử
Người hướng dẫn khoa học
ThS. NINH THỊ HẠNH

HÀ NỘI,


LỜI CẢM ƠN
Em xin gửi lời cảm ơn chân thảnh nhất tới ThS. Ninh Thị Hạnh - người đã nhiệt
tình hướng dẫn, giúp đỡ, chỉ bảo và tạo điều kiện thuận lợi để em hoàn thảnh khóa
luận này.
Em xin chân thành cảm ơn toàn thể các Thầy/Cô giáo khoa Lịch sử, trường Đại
học Sư phạm Hà Nội 2, những người đã truyền cho em những bài học, những kinh
nghiệm quý báu và tạo mọi điều kiện cho em hoàn thành khóa luận.
Em xin gửi lời cảm ơn đến Thư viện Quốc gia Hà Nội, Thư viện Hà Nội, Thư
viện trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, Thư viện trường Đại học Sư phạm Hà Nội,
Thư viện trường Đại học Quốc gia Hà Nội, các thầy cô giáo và toàn thể các em học
sinh trường THPT Tây Tiền Hải (Thái Bình), trường THPT Ngô Quyền - Ba Vì (Hà

Nội),... đã giúp đỡ nhiệt tình và tạo mọi điều kiện thuận lợi trong suốt thời gian em
làm khóa luận.
Cuối cùng em xin trân trọng cảm ơn, gia đình, bạn bè đã luôn quan tâm động
viên và giúp đỡ em trong suốt quá trình hoàn thành khóa luận.
Em xỉn chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 05 năm 2016
Sinh viên


Phạm Thị Thanh Huyền
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

GD & ĐT:
THPT:

Giáo dục và Đào tạo
Trung học phổ thông

SGK:
PPDH:
Nxb:

Sách giáo khoa
Phương pháp dạy học
Nhà xuất bản

DHLS:
NQ/ TW:

Dạy học Lịch sử

Nghị quyết trung ương

TCN:

Trước công nguyên

GV:

Giáo viên

HS:
ĐHSP:
ĐHQG:

Học sinh
Đại học Sư phạm
Đại học Quốc gia

PPDHLS:

Phương pháp dạy học Lịch
sử


MỤC LỤC


PHỤ LỤC

MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Trong những năm gần đây, vấn đề dạy và học Lịch sử đang thu hút sự quan tâm
chú ý của toàn xã hội, môn Lịch sử là một trong những Bộ môn có vai trò hết sức
quan trọng trong việc bồi duỡng thé hệ trẻ về kiến thức, văn hóa, tu tuởng, chính trị,
phẩm chất đạo đức và phong cách sống.
Tuy nhiên hiện nay tình trạng nhiều HS phổ thông thờ ơ với việc học môn Lịch
sử không phải là chuyện mới. “Theo thông báo và sổ liệu thong kê của Bộ GD & ĐT
hai năm gần đây nhất cho thấy, trong kỳ thỉ tốt nghiệp THPT 2014 toàn quốc có
910.831 học sinh đăng kỷ dự thỉ, có sổ lượng thí sinh đăng kỷ thấp nhất trong 4 môn
thi tự chọn là môn Lịch sử với 104.959, chiếm 11,52%. Trong kỳ thi THPT quốc gia
năm 2015 vừa qua, môn Lịch sử cũng có số lượng thí sinh chọn thi thấp nhất, với
153.688 em đăng ký (chiếm 15,3% trong tổng so gần 960 nghìn thỉ sinh đãng kỷ dự
thi)” [30].
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên như: Tâm lý “môn chính” - “môn
phụ”; SGK Lịch sử nhàm chán; Chương trình học “nặng”, vị trí của môn Lịch sử trong
xã hội chưa được coi trọng, nhiều gia đình bố mẹ không muốn cho con thi hay học
chuyên ngành Lịch sử vì lo không có tương lai bằng học các môn học và chuyên
ngành khác...Và một trong những nguyên nhân quan trọng là do PPDH của GV còn
chưa phát huy được tính tích cực của HS.
PPDHLS ở trường phổ thông là một yếu tố cơ bản có vai trò quan trọng nhất của
quá trình dạy học. Trong những năm gần đây, cùng với các bộ môn khác, bộ môn Lịch
sử cũng đã chú trọng vào đổi mới PPDH. Bởi chỉ có đổi mới căn bản PPDH thì chúng
ta mới có thể tạo được sự đổi mới thực sự trong giáo dục, mới có thể đào tạo được lớp
người năng động, sáng tạo, có tiềm năng cạnh tranh trí tuệ toong bối cảnh nhiều nước
trên thế giới đang hướng tới nền kinh té tri thức.
“Định hướng đổi mới phương pháp dạy và học đã được xác định trong Nghị
quyết Trung ương 4 khóa VII (1-1993), Nghị quyết Trung ương khóa VIII (12- 1996),
được thể chế hóa trong Luật Giáo dục (2005), được cụ thể hóa trong các chi thị của

Bộ Giáo dục và Đào tạo, đặc biệt Chỉ thị sổ 14 (4-1999). Luật Giáo dục, điều 24.2, đã


ghi “phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động,
sáng tạo của học sinh, phù hơp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng
phương pháp tự học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động
đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh Có thể nói cốt lõi của
đổi mới dạy và học là hướng tới học tập chủ động, chống lại thói quen học tập thụ
động” [18, Tr.16].
Âm nhạc là một môn nghệ thuật dùng âm thanh để diễn đạt tình cảm của con
người. Nó có những đặc thù riêng mà nhiều môn khoa học khác không có như tính
thời gian, tính trực giác, tính khái quát cao... Đối với việc DHLS, âm nhạc là một
trong những phương tiện hiệu quả nhằm hình thành sự hứng thú, giúp giờ học Lịch sử
trở nên sinh động, lôi cuốn và truyền cảm, góp phần phát huy tính tích cực học tập của
HS.
Trong nội dung môn Lịch sử chương trình lớp 12 nói chung và nội dung phần
Lịch sử Việt Nam giai đoạn 1919 - 1954, HS phải tiếp cận với nhiều sự kiện, hiện
tượng, khái niệm lịch sử dài, khó nhớ. Vì vậy, HS thường cảm thấy “nặng nề” và
nhàm chán khi học những nội dung này.
Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi quyết định lựa chọn đề tài: “Sử dụng
ăm nhạc cách mạng trong dạy học Lích sử nhằm phát huy tính tích cực của học
sinh (Áp dụng phần Lịch sử Việt Nam giai đoạn 1919 - 1954, Sách giáo khoa Lịch
sử lớp 12, Chương trình Chuẩn)” làm khóa luận tốt nghiệp của mình.
2. LỊCH SỬ NGHIÊN cứu VẤN ĐỀ

Đổi mới PPDH nhằm phát huy tính tích cực học tập của HS trong DHLS là tất
yếu ở trường THPT hiện nay. Trong đó việc sử dụng âm nhạc cách mạng trong DHLS
sẽ là một hướng giải pháp có giá trị thực tiễn góp phần giúp các em HS yêu thích và
hiểu Lịch sử. Hiện nay, nhiều bài viết của các nhà nghiên cứu cũng như các GV ở
trường phổ thông đăng trên tạp chí nghiên cứu giáo dục và Lịch sử. Các công trình

đều có mục đích nghiên cứu lý luận và thực tiễn của quá trình dạy học nhằm nâng cao
chất lượng dạy học và phát huy tính tích cực, chủ động toong hoạt động nhận thức của
HS .
Thứ nhất, sách chuyên khảo về PPDHLS.


Trong cuốn “Phát huy tinh tích cực của học sinh trong dạy học Lịch sử ở
trường trung học cơ sở” do Phan Ngọc Liên - Trịnh Đình Tùng chủ biên (Nxb
Giáo dục, năm 1990) đã ữình bày cơ sở lí luận và thực tiễn của việc phát huy tính tích
cực của HS trong DHLS ở trường trung học cơ sở, đồng thời tác giả cũng chỉ ra những
con đường, biện pháp, hình thức để phát huy tính tích cực của HS.
Cuốn “Đổi mới phương pháp dạy học Lịch sử” do Trịnh Đình Tùng (chủ biên),
Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, 2013 đã trình bày việc đổi mới PPDHLS theo hướng
phát huy tính tích cực của HS, đề ra những biện pháp phát huy tính tích cực của HS
trong DHLS. Từ đó góp phần nâng cao hiệu quả trong giảng dạy bộ môn Lịch sử.
Đặc biệt trong cuốn ‘‘Chuẩn bị giờ học Lịch sử như thể nào” của N.G Đairi Tiến sĩ Giáo dục Liên Xô, cuốn sách này được xuất bản năm 1969 ở Mát-xcơ-va đã có
một tiếng vang rất lớn, được các GV Lịch sử Liên Xô ưa thích và được xuất bản ở Hà
Nội vào năm 1973. Trong đó N.G.Đairi đã trình bày với độc giả một vấn đề rất quan
trọng của việc dạy và học bộ môn Lịch sử: vấn đề giờ học lịch sử. Cái mới ở cuốn
sách này ở chồ tác giả đã đề ra phương thức giải quyết giờ học lịch sử theo hướng mới
của lý luận dạy học Xô Viết: Chuẩn bị giờ học nhằm phát huy óc suy nghĩ độc lập và
tính tích cực trong hoạt động nhận thức của HS. Tác phẩm góp phần đưa ra một số
những phương pháp mới trong DHLS giúp GV có thêm những nguồn tài liệu tham
khảo trong quá trình chuẩn bị giờ học Lịch sử hiệu quả nói riêng và đổi mới PPDH
của mình nói chung.
Thứ hai, qua các sách chuyên khảo về sử dụng âm nhạc trong dạy học.
Mác Tuyên với tác phẩm Ầm nhạc nhịp cầu tâm lỉnh với lịch sử, Nxb văn hóa và
thông tin, Hà Nội, 1996 là một đóng góp quan trọng vào việc dùng âm nhạc làm
phương tiện giáo dục truyền thống Lịch sử cho thế hệ trẻ hiện nay, không chỉ về lý
luận uyên sâu mà thực tiễn có hiệu quả cao. Trong tác phẩm, tác giả đã nhận định:

‘‘Việc sử dụng âm nhạc, cụ thể là bài hát, trong dạy, học lịch sử không phải là minh
họa, cũng không phải là việc vui chơi, giải trí trong giờ học. Nó phải là một phương
tiện dạy học bằng âm thanh khắc họa những biểu tượng lịch sử đã được tạo nên, củng
cổ việc nhận thức các khái niệm được hình thành và có tác dụng giáo dục thẩm mỹ, tư
tưởng, tình cảm, thôi thúc hành động đúng đan của học sinh ” [16. Tr4].


Cuốn “Hồi ức 50 = năm mươi năm âm nhạc cách mạng miền Nam”, Xuân
Hồng (chủ biên), Nxb Văn nghệ thành phố Hồ Chí Minh, 1997 tuyển tập các bài viết
hồi tưởng lại quá trình hình thành, phát triển, trưởng thành, thành tựu của dòng âm
nhạc cách mạng Việt Nam. Vai trò của nó trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, làm
phong phú đời sống tình thần và thẩm mĩ của nhân dân.
Tác phẩm “Vai trò giáo dục của âm nhạc” do A. XôKhor (chủ biên), Nxb Văn
hóa Hà Nội, 1976 đã hướng dẫn người yêu âm nhạc cũng như đông đảo quàn chúng
nhận rõ bản chất và vai trò giáo dục của âm nhạc, cách thưởng thức, đánh giá những
tác phẩm âm nhạc một cách đúng đắn.
Tác giả Phạm Tuyên với cuốn “Ẩm nhạc ở quanh ta”, Nxb Kim Đồng, 1987.
Tác phẩm là những bài nói chuyện về nghệ thuật âm nhạc giúp các em hứng thú ưong
sinh hoạt ca hát, tránh được những khuynh hướng lệch lạc về tư tưởng và thẩm mĩ.
Cuốn “Lưu Hữu Phước. Ẵm nhạc và cuộc sống” do chính Lưu Hữu Phước chủ
biên, Nxb Tp. Hồ Chí Minh, 1988. Cuốn sách là những bài phát biểu chính của giáo
sư nhạc sĩ Lưu Hữu Phước về nền văn hóa dân tộc, nền âm nhạc dân tộc hiện đại, giáo
dục truyền thống âm nhạc dân tộc cho HS, đấu tranh xóa bỏ tàn dư văn hóa thực dân
mới.
Thứ ba là luận án, khóa luận tốt nghiệp có cùng hướng nghiên cứu với đề tài.
Đe tài luận án: “Qủa trình hình thành và phát triển của ca hát chuyên nghiệp
Việt Nam ” của tác giả Trương Ngọc Thắng (2008) đã nghiên cứu về quá trình hình
thành và phát triển nghệ thuật hát chuyên nghiệp Việt Nam trong suốt 50 năm qua.
Những đóng góp cho đời sống âm nhạc và khẳng định vai trò vị trí của hát chuyên
nghiệp trong xã hội, trong nền âm nhạc cách mạng.

Đe tài khóa luận tốt nghiệp: “Tích hợp các loại hình nghệ thuật vào dạy học các
cuộc chiến tranh và cách mạng trong chương trình Lịch sử THPT” của tác giả Lê
Hồng Nhung (2012) khẳng định vai trò, ý nghĩa của việc tích hợp các loại hình nghệ
thuật vào dạy học các cuộc chiến tranh và cách mạng trong chương trình Lịch sử
THPT nhằm nâng cao chất lượng dạy và học Lịch sử theo hướng phát huy tính hứng
thú, tính tích cực, chủ động toong học tập của HS. Đặc biệt, trong đề tài tác giả cũng
đã đề cập tới vai trò của âm nhạc toong việc truyền thụ kiến thức Lịch sử: “Các tác


phẩm nhạc giao hưởng cũng là một loại hình nghệ thuật có khả năng nêu bật được
tinh thần của một cuộc chiến tranh hoặc cách mạng trong một quá trình dài từ khi
cuộc chiến bùng nổ đến khi kết thúc thắng lợi. Sức mạnh âm nhạc có khả năng biểu
đạt cao nỗi lo sợ, đau khổ cũng như niềm vui sướng của con người... ”.
Đe tài khóa luận tốt nghiệp của Vũ Thị Bích Ngọc: “Xây dựng và sử dụng câu
hỏi nhằm phát huy tính tích cực chủ động của học sinh trong dạy học Lịch sử ở
trường PTTH qua ví dụ bài: Phong trào công nhân nửa đầu thế kỉ XIX’’ (1999) tìm
hiểu về việc sử dụng câu hỏi nhăm phát huy tính tích cực, chủ động của HS trong
DHLS qua một bài cụ thể. Trên cơ sở đó đề ra những biện pháp, những nguyên tắc
thiết thực trong việc vận dụng phương pháp này trong các giờ học Lịch sử ở trường
phổ thông, giúp HS hứng thú say mê học tập bộ môn, tiếp nhận tri thức Lịch sử một
cách tích cực, chủ động nhất.
Thứ tư bài viết trên tạp chí
Trong bài viết của tác giả Phạm Thị Hòa: “Vai trò của âm nhạc trong các hoạt
động giáo dục và đời sống trẻ thơ ở trường mầm non’’ (Tạp chí Giáo dục sổ 93/2004)
đã khái quát được vai trò của âm nhạc trong giáo dục và góp phàn nâng cao nhận thức
đời sống xã hội con người một cách toàn diện.
Tác giả Phạm Ngữ với bài viết “Vẩn đề đẩy mạnh việc dạy nhạc trong các
trường phổ thông” (Tạp chí Giáo dục sổ 97/2004) khẳng định giáo dục âm nhạc là
một hoạt động không thể thiếu ở các trường phổ thông, thông qua âm nhạc tăng cường
khả năng lĩnh hội, cảm thụ, hiểu cái đẹp, biết hoạt động độc lập và sáng tạo trong hoạt

động học một cách hiệu quả.
Trong bài viết “Âm nhạc cách mạng - dòng chảy bất tận” của tác giả Nguyễn
Xuân Lan (Quân đội nhân dân) đăng trên kênh chia sẻ tri thức cộng đồng (Reds.vn) số
ra ngày 19/08/2012 đã khẳng định sự “xuất hiện khuynh hướng cách mạng trong giới
tân nhạc, vận dụng âm nhạc, ca hát như một công cụ tuyên truyền, cổ vũ tinh thần
đấu tranh của quẩn chúng nhằm lật đổ ách thống trị của thực dân, giành lại chính
quyền về tay nhân dân... ” [32],
Bài viết “Vai trò của âm nhạc trong cuộc sống hiện nay?” trên trang tin tức Sai
Gon Game số ra ngày 04/06/2015 đã cho thấy vai trò không thể thiếu của âm nhạc


trong cuộc sống của con người hiện nay. Đặc biệt, âm nhạc có tác động rất lớn đến
quá trình hình thành và phát triển của con người. Nhất là: “Trong nền giáo dục của xã
hội vãn minh chủng ta giáo dục một cách toàn diện với đầy đủ tri thức khoa học kỹ
thuật của nhân loại, trong đó không thể thiếu giáo dục thẩm mỹ, giáo dục nhân cách
của con người bằng biện pháp nào đó thì âm nhạc có đầy đủ ỷ nghĩa để hướng cho
con người hướng tới cái hay cái đẹp trong cuộc sổng. Đổi với trẻ nhỏ sự trưởng thành
và nhận biết nhiều điều trong cuộc song có phần theo từng cung bậc của giai điệu âm
nhạc. Ầm nhạc đã giúp con người trở thành hoàn thiện trong muôn vàn tri thức của
nhân loại” [33].
Những tài liệu tham khảo nói trên đã khái quát một số biện pháp cụ thể của việc
phát huy tính tích cực, chủ động của HS và khẳng định vai ưò của âm nhạc trong đời
sống cũng như trong dạy học. Đó là nguồn tài liệu quý báu giúp chúng tôi hoàn thảnh
đề tài của mình.
3. ĐÓI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN cứu
3.1. Đổi tượng nghiên cứu

Quá trình ở DHLS trường THPT với việc sử dụng âm nhạc cách mạng nhằm
phát huy tính tích cực của HS.
3.2. Phạm vỉ nghiên cứu

-

Nội dung: Phần Lịch sử Việt Nam giai đoạn 1919 - 1954, SGK Lịch sử lớp 12
(Chương trình Chuẩn).

-

Địa bàn, phạm vi khảo sát: Trường THPT trên các địa bàn các tỉnh, thành phố: Hà
Nội, Bắc Ninh, Bắc Giang, Thái Bình, Hải Dương.

4. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM vụ NGHIÊN cứu
4.1. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu thực trạng sử dụng âm nhạc cách mạng trong DHLS áp dụng phần
Lịch sử Việt Nam giai đoạn 1919 - 1954, SGK Lịch sử lớp 12 (Chương trình Chuẩn)
nhằm đề xuất các biện pháp sử dụng âm nhạc cách mạng trong DHLS góp phần phát
huy tính tích cực của HS.
4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
-

Hệ thống hóa một số vấn đề cơ bản về cơ sở lý luận của việc sử dụng âm nhạc cách


mạng trong DHLS.
-

Tiến hành điều tra cơ bản đối với GV và HS ở một số trường THPT để đánh giá thực
trạng việc sử dụng âm nhạc cách mạng trong DHLS.

-

Sưu tầm, chọn lựa các tác phẩm âm nhạc cách mạng có thời gian sáng tác và có nội
dung Lịch sử gắn với giai đoạn Lịch sử Việt Nam 1919 - 1954.

-

Đe xuất một số biện pháp sử dụng hiệu quả các tác phẩm âm nhạc cách mạng vào
DHLS tiêu biểu phàn Lịch sử Việt Nam 1919 - 1954, SGK Lịch sử lớp 12 (Chương
trình Chuẩn).

-

Tiến hành thực nghiệm sư phạm.

5. Cơ SỞ PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứu
5.1. Ctf sở phương pháp luận

Dựa trên những quan điểm của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,
quan điểm đường lối của Đảng và Nhà nước ta về lịch sử, giáo dục.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
-

Phương pháp nghiên cứu lí luận: Sưu tầm những bài ca đi cùng năm tháng, tổng hợp,
phân tích hệ thống, khái quát hóa những tài liệu từ sách, báo, tạp chí... về lí luận
PPDH, đổi mới PPDH đặc biệt các tài liệu âm nhạc được sáng tác vào giai đoạn 1919
- 1954 để áp dụng trong DHLS và các tài liệu liên quan đến bộ môn Lịch sử lớp 12.

-

Phương pháp nghiên cứu thực tiễn gồm có: Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi và

phương pháp thực nghiệm.
+ Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Tìm hiểu thực trạng sử dụng âm nhạc
cách mạng trong DHLS của GV ở trường THPT.
+ Phương pháp thực nghiệm: Thực hiện sử dụng âm nhạc cách mạng trong
DHLS nhằm phát huy tính tích cực của HS (Áp dụng phần Lịch sử Việt Nam giai
đoạn 1919-1954, SGK Lịch sử lớp 12 (Chương trình Chuẩn).

6. GIẢI THUYẾT NGHIÊN cứu

Neu sử dụng âm nhạc cách mạng trong DHLS được vận dụng một cách hợp lí,
linh hoạt sẽ góp phàn phát huy tính tích cực học tập môn Lịch sử cho HS ở trường phổ
thông cũng như góp phần đa dạng hóa PPDHLS ở trường phổ thông.
7. Ý NGHĨA KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI


-

Khẳng định vai trò, ý nghĩa, sự cần thiết của việc sử dụng âm nhạc cách mạng trong
DHLS phần Lịch sử Việt Nam giai đoạn 1919 - 1954, SGK Lịch sử lớp 12 (Chương
trình Chuẩn).

-

Đánh giá được thực trạng của việc sử dụng âm nhạc cách mạng trong DHLS ở trường
phổ thông.

-

Xác định được những nội dung lịch sử phàn Lịch sử Việt Nam, lớp 12 THPT có thể sử
dụng âm nhạc cách mạng.

-

Đe ra một số biện pháp trong việc nâng cao hiệu quả của việc sử dụng âm nhạc cách
mạng.

-

Góp phần giáo dục tư tưởng, tình cảm của HS thông qua việc DHLS dưới góc nhìn
của loại hình âm nhạc cách mạng.

8. CẤU TRÚC CỦA KHÓA LUẬN

Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, Phụ lục, khóa luận gồm có 2
chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc sử dụng âm nhạc cách mạng trong
dạy học Lịch sử nhằm phát huy tính tích cực của HS
Chương 2: Một số biện pháp sử dụng âm nhạc cách mạng trong dạy học Lịch
sử nhằm phát huy tính tích cực của HS


Chương 1
Cơ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
CỦA VIỆC SỬ DỤNG ÂM NHẠC CÁCH MẠNG TRONG DẠY HỌC LỊCH sử
NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH cực CỦA HỌC SINH
1.1. CÁC KHÁI NIỆM Cơ BẢN
1.1.1.

Khái niệm âm nhạc cách mạng
Ẩm nhạc là một môn nghệ thuật phối hợp âm thanh theo những quy luật nhất định.

Âm nhạc bắt nguồn từ những âm thanh trong cuộc sống, nó phản ánh những tình cảm
của con người [34],
Âm nhạc là nghệ thuật lấy âm thanh làm phương tiện biểu hiện, khắc họa cuộc
sống và thể hiện tư tưởng tình cảm con người. Âm nhạc có tính trừu tượng nó không thể
hiện đầy đủ các chi tiết thực chỉ mô tả chung nhưng tạo cho ta cảm giác, hứng thú mạnh
mẽ và sự liên tưởng phong phú. Tình trừu tượng của âm nhạc gắn với trí tưởng tượng
của con người.
Âm nhạc là tiếng nói tình cảm sâu sắc, nó đi thẳng trực tiếp vào trái tim con người
và không thể diễn tả bằng lời. Nghệ thuật âm nhạc có khả năng lớn tác động đến vần đề
giáo dục tình cảm. Thể hiện được những tư tưởng tiến bộ của thời đại. Nó góp phần tích
cực thúc đẩy xã hội phát triển.
Ầm nhạc cách mạng (hay còn có tên gọi là nhạc đỏ) là một dòng của tân nhạc Việt
Nam, được sáng tác trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, ở miền Bắc trong thời kỳ
chiến tranh Việt Nam và thậm chí cả sau năm 1975 khi Việt Nam thống nhất với những
cây đại thụ như Lưu Hữu Phước, Đồ Nhuận, Huy Du, Phan Huỳnh Điểu, Hoàng Việt,
Hoàng Vân... Âm nhạc cách mạng là hình ảnh hào hùng của cả một dân tộc, ý chí quật
cường của cả một thế hệ, và là hào khí của cả một thời đại - cái mà chỉ có thể biết, có
thể yêu chứ không thể hiểu hét nổi những câu chuyện mà thế giới thường hay gọi là
“điều kỳ diệu Việt Nam” [37].
Một số đặc điểm của âm nhạc cách mạng để phân biệt với các dòng nhạc khác:
- Nhạc cách mạng gắn liền với một thời kỳ lịch sử của đất nước. Đó là những giai
điệu mạnh mẽ của đoàn quân ra trận, là cảm xúc lưu luyến nhớ nhung của người ở hậu


phương với người đang chiến đấu ngoài mặt trận, là tinh thần chiến đấu và khát khao
độc lập, hạnh phúc...
-

Đề tài chủ yếu ở các ca khúc cách mạng là tình yêu Tổ quốc, về tình yêu quê hương, ca

khúc cách mạng cũng đề cập tới tình yêu đôi lứa nhưng gắn liền với tình yêu đất nước
hay nói cách khác nhạc đỏ thường liên két tình yêu đôi lứa, gia đình trong tình yêu đất
nước, yêu lý tưởng cộng sản và nhiệm vụ bảo vệ, xây dựng đất nước.

-

Thể hiện tính đấu tranh giai cấp hoặc phân biệt địch-ta và thể hiện tinh thần "ta thắng
địch thua" rất rõ ràng.

-

Luôn luôn thể hiện tinh thần lạc quan, ngay cả trong chiến ưanh. Không có tinh thần
chủ bại hoặc yếu thế.

-

Đa số ca khúc đều được sáng tác từ cảm hứng cá nhân của các tác giả.
Trong thời kỳ đất nước hòa bình, dòng nhạc đỏ giống như một dòng tài liệu
chính thống cùng với các trang sách, hồi ký giúp các thế hệ sau tìm hiểu về các chặng
đường lịch sử của đất nước.
Sử dụng âm nhạc cách mạng trong DHLS là có giá trị thực tiễn, bồi đắp kiến
thức, tâm hồn cho các em. Bài học Lịch sử sẽ trở nên có không khí lịch sử, hấp dẫn, tạo
được biểu tượng... khi GV biết cách đưa âm nhạc vào trong bài học một cách hiệu quả,
nghe nhạc sẽ giúp HS dễ nhớ, có dấu ấn khi tìm hiểu bài học.

1.1.2.

Khái niệm tính tích cực của HS
Tính tích cực là một phẩm chất của con người trong đời sống xã hội. Hình thành

và phát triển tính tích cực là một trong các nhiệm vụ chủ yếu của giáo dục nhằm đào tạo
những con người lao động, thích ứng và góp phần phát triển cộng đồng. Tính tích cực là
điều kiện, đồng thời là kết quả của sự phát triển nhân cách trong quá trình giáo dục.
“Tính tích cực của HS là những gì diễn ra bên trong người học. Qúa trình học
tập tích cực nói đến những hoạt động chủ động của chủ thể - về thực chất là tích cực
nhận thức, đặc trưng ở khát vọng hiểu biết, cố gắng trí tuệ và nghị lực cao trong quá
trình chiếm lĩnh tri thức" [2, Tr.19 - 20].
Tính tích cực của HS biểu hiện ở những dấu hiệu sau: Tập trung chú ý theo dõi
những vấn đề đang học, tích cực phát biểu ý kiến, nhận xét, bổ sung các câu trả lời của
bạn; luôn đào sâu suy nghĩ, hay nêu thắc mắc, đòi hỏi được giải thích cặn kẽ những vấn


đề chưa rõ, hứng thú trong học tập, có nhiều biểu hiện sáng tạo trong học tập; chủ động
vận dụng các kiến thức, kỹ năng đã học để nhận thức những vấn đề mới trong học tập
và thực tiến cuộc sống... [17, Tr.8].
Việc phát huy tính tích cực học tập cho HS có vai trò quan trọng trong quá trình
dạy học, đặc biệt, trong tình hình hiện nay, việc dạy học lấy HS làm trung tâm đòi hỏi ở
người HS yêu càu cao là phải tích cực, độc lập, tự giác. Tính tích cực, tự giác, độc lập
giúp HS tự tin, chủ động trong hoạt động học tập, giúp HS không những nắm vững các
kiến thức Lịch sử mà còn giúp các em hiểu rõ bản chất của Lịch sử thông qua hệ thống
các sự kiện có liên quan mật thiết với nhau. Do vậy, để đáp ứng được với yêu cầu đổi
mới phương pháp trong dạy học nói chung và DHLS nói riêng thì việc áp dụng PPDH
nhằm phát huy tính tích cực, độc lập tự giác, sáng tạo của HS trong quá trình học tập là
điều vô cần thiết và quan trọng góp phần nâng cao hiệu quả dạy học.
Từ đó, chúng ta thấy được việc đổi mới PPDH là điều hét sức cần thiết, phương
pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác chủ động sáng tạo của HS,
phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn
luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm
vui, hứng thú học tập cho HS.
Bảng so sánh kiểu dạy học truyền thống và dạy học phát huy tính tích cực của

học tập của HS: [28, Tr.12]
PPDH truyền thống

PPDH phát huy tính tích cực của HS

Cung cấp nhiều sự kiện, GV được xem là Cung cấp những kiến thức cơ bản, được
tiêu chí cho chất lượng giáo dục - nhớ tốt, lựa chọn phù hợp với yêu cầu trình độ
thuộc lòng.

của HS nhằm vào mục tiêu đào tạo.

GV là nguồn kiền thức duy nhất, phần Ngoài bài giảng của GV trên lớp HS
lớn thời gian trên lớp dùng cho GV được tiếp xúc với nhiều nguồn kiến thức
giảng, HS chỉ chăm chú nghe và ghi lại khác: Vốn kiến thức đã học, kiến thức
lời GV.

của bạn bè, SGK, tài liệu tham khảo, đồ


dùng trực quan, thực tế cuộc sống.
HS chỉ làm việc một mình trên lớp, ở nhà HS chăm chú nghe giảng, nhận thức và
hoặc với GV khi kiểm tra.

ghi nhớ những điều mình tiếp nhận (kiến
thức mới, vấn đề được đặt ra, phương
pháp...) HS ngoài việc tự làm việc cần
trao đổi thảo luận với các bạn học trong
tổ, trên lớp, ngoài giờ HS đề xuất ý kiến,
thắc mắc, trao đổi với GV.

Việc dạy học thành từng bài, mục độc Các vấn đề dược đặt ra trong một hệ
lập, rời rạc, HS chỉ nắm được vấn đề
đang học.

thống có quan hệ hữu cơ với nhau. Két
thức bài trước đặt cơ sở cho việc tiếp thu
bài sau. Kiến thức bài đang học củng cố

Trong nhận thức của HS việc nắm các
vấn đề chung - riêng được xem trọng.

cho bài đã học và chuẩn bị cho bài mới.
Độ sâu của vấn đề đang học được đánh
giá cao do đó HS không chỉ nhớ nhiều,
biết rộng mà phải đào sâu suy nghĩ vấn
đề được đặt ra và ghi nhớ một cách chính
xác những nét cơ bản không cần chi tiết.

Việc ghi chép được đơn giản hóa, làm Các vấn đề thu nhận ngoài việc ghi chép
sao cho dễ nhớ

còn được thể hiện ở các bảng biểu, mô
hình, các phương tiện trực quan quy ước
giúp cho HS trên cơ sở nhớ kỹ, hiểu sâu

vấn đề.
Các môn học chỉ dừng lại ở câu hỏi, bài Ngoài câu hỏi kiểm tra bài tập thực
tập,
thực hành một cách thụ động. Việc đánh hành, HS được tự đặt vấn đề câu hỏi để
giá kết quả học tập được đo lường bằng trình bày trao đổi, được nêu ý kiến của

trí nhớ.

riêng mình. Sự đánh giá kết quả học tập
căn cứ vào hiểu biết của HS, đòi hỏi HS


Qua bảng so sánh trên, có thể thấy cách dạy học phát huy tính tích cực của học
sinh sẽ đem lại hiệu quả cao hơn. Bên cạnh PPDH mới chúng ta còn tiếp thu chọn
lọc những PPDH truyền thống (yếu tố truyền thống và hiện đại được két hợp một
cách hài hòa) để góp phần nâng cao chất lượng DHLS trong thời đại mới. Và sử
dụng âm nhạc cách mạng trong DHLS phù hợp với những yêu cầu của việc đổi mới
cũng như có hiệu quả trong việc phát huy tính tích cực của HS.
1.2. VAI TRÒ, Ý NGHĨA CỦA VIỆC sử DỤNG ÂM NHẠC CÁCH MẠNG
TRONG DẠY HỌC LỊCH sử
Tiếp cận với lịch sử hào hùng của dân tộc có khá nhiều con đường khác nhau,
phong phú và đa dạng. Trong đó, âm nhạc là một loại hình nghệ thuật phản ánh Lịch
sử một cách rất đặc trưng.
Âm nhạc làm vui tai con người, làm cho cuộc sống thêm tươi đẹp, nên ngày
nay, các nhà sáng chế phát minh đã không ngừng tìm cách đưa âm nhạc vào nhiều


mặt sinh hoạt khác của con người. Âm nhạc có nhiều vai trò trong đời sống xã hội, có sức
ảnh hưởng lớn. Như Sô-xta-cô-vits viết “Ấm nhạc nâng con người lên, làm cho con người
cao quý, củng cố phẩm chất, niềm tin vào sức mạnh bên trong của bản thân ” [35].
Trong DHLS âm nhạc là một trong những nguồn tài liệu tham khảo rất cần thiết cho
việc nâng cao hiệu quả dạy và học bộ môn Lịch sử ở trường phổ thông, nhằm phát huy
tính tích cực, tư duy độc lập sáng tạo của HS. Như Mác Tuyên viết: “Ấm nhạc làm cho
những sự kiện lịch sử và những mốc năm tháng của thời gian trở nên sinh động. Mặt khác
các em rạng rỡ, mat các em bừng sáng, con tỉm các em rung động, sự hào hứng tăng lên
gẩp bội, cho dù tiết học lịch sử thường được xếp vào những tiết cuối cùng của buổi học ”

(trích “Ấm nhạc nhịp cầu tâm linh với lịch sử” -16, tr.92).
Việc sử dụng âm nhạc cách mạng trong DHLS nhằm phát huy tính tích cực của HS
có vai trò, ý nghĩa quan trọng trong việc thực hiện nhiệm vụ của bộ môn trên cả ba mặt:
giáo dưỡng, giáo dục và phát triển.
*

về giáo dưỡng:
Việc sử dụng âm nhạc cách mạng trong DHLS giúp đảm bảo tính toàn diện trong
DHLS ở trường phổ thông. Âm nhạc qua kênh truyền âm thanh, với sự truyền tải chọn lọc
đã trở thành thanh khí, có tác dụng cảm hóa và rung động rất mạnh. Âm nhạc đi thẳng đến
tâm linh, khiến người ta dễ hòa nhập và cuốn hút. Qua âm nhạc các em hiểu được lịch sử
dân tộc ta là lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc gắn liền với quá trình lao động và sáng
tạo ra văn hóa, nghệ thuật.
Phát huy tính tích cực của HS giúp các em tái hiện lại bức tranh lịch sử của dân tộc
một cách say sưa ,sinh động, cụ thể đặc biệt là có thể giúp HS tạo ra các biểu tượng lịch
sử. Từ việc tạo biểu tượng, sẽ giúp các em hiểu được bản chất của sự kiện, hiện tượng lịch
sử, các mối quan hệ, sự tác động qua lại giữa hoàn cảnh lịch sử với lĩnh vực nghệ thuật âm nhạc.

*

về giáo dục:
Phát huy tính tích cực giúp HS có thái độ đúng đắn trước những vấn đề lịch sử.
- Giáo dục HS lòng biết om và ý thức học tập, noi gưomg các anh hùng dân tộc.

-

Bồi dưỡng cho các em niềm tự hào và ý thức giữ gìn, bảo vệ, phát huy các giá trị lịch sử,
truyền thống văn hóa lâu đời của dân tộc...

-

Giúp HS có thêm cơ sở để nắm vững bản chất các sự kiện, hình thành khái niệm, hiểu rõ
những quy luật, bài học quan trọng của lịch sử, rèn luyện cho HS say mê tìm hiểu lịch sử,
phát triển tư duy lịch sử cho các em.

-

Đặc biệt việc sử dụng âm nhạc cách mạng trong DHLS góp phàn quan trọng làm cho bài
giảng lịch sử mềm mại, hấp dẫn, sinh động gây hứng thú học tập cho HS. Điều này lại có
tác dụng to lớn trong việc giáo dục tư tưởng tình cảm cho HS ưong DHLS.

-

Giúp các em sẽ có những đánh giá đúng về vai trò của quần chúng nhân dân và các anh
hùng dân tộc, những người chiến sĩ đồng thời là những người nhạc sĩ trong thời kì cách
mạng.

-

Giúp các em thấy được ý thức trách nhiệm của mình đối với bản thân, gia đình và đất
nước, xác định cho mình động cơ, thái độ học tập đúng đắn để đạt được két quả cao.
Âm nhạc có ảnh hưởng mạnh tới tâm trạng của con người, giúp bồi dưỡng những
trạng thái tích cực như sự hăng hái, phấn khởi và lạc quan yêu đời. Đồng thời âm nhạc
cũng giúp cho HS giảm những trạng thái tiêu cực như lo âu, buồn rầu, chán nản, căng
thẳng, tức giận... Do đó, nếu như GV thể hiện nội dung bài học thông qua các bài hát hoặc
đoạn nhạc sinh động thì rất dễ dàng tác động vào tư tưởng HS, hình thành thái độ cảm xúc
đúng đắn cho HS. Nhưng ngược lại, nếu như GV không thể hiện được xúc cảm khi thể
hiện một ca khúc hoặc mở một bài hát hoặc đoạn nhạc không đúng nội dung liên quan đến
bài học trong DHLS thì mục tiêu bài học sẽ không đạt được đầy đủ, làm cho HS thấy

nhàm chán, căng thẳng.
* về phát triển :
Việc sử dụng âm nhạc cách mạng trong DHLS hướng đến mục tiêu phát triển kĩ
năng tư duy, phân tích, so sánh, đánh giá, liên hệ các sự kiện với thực tế; rèn luyện kỹ
năng khai thác thông tin về diễn biến, nhân vật, tính chất, ý nghĩa của các cuộc chiến tranh
và cách mạng... qua các tác phẩm âm nhạc.
Sử dụng âm nhạc cách mạng trong DHLS cũng góp phần quan trọng vào việc phát
triển kĩ năng thực hành cũng như năng lực nhận thức của HS. Qua các đoạn nhạc và bài
hát có chọn lọc, HS phải huy động tri giác, trí tưởng tượng hình dung ra các sự kiện mà
đoạn nhạc và bài hát nói tới. Sau đó, HS phải vận dụng tư duy để phân tích, rút ra mối liên
hệ giữa các sự kiện, hiện tượng lịch sử mà âm nhạc đã phản ánh. Do đó, âm nhạc góp


phàn phát triển toàn diện HS.
Như vậy, việc sử dụng âm nhạc cách mạng trong DHLS nhằm phát huy tính tích cực
của HS có vai trò, ý nghĩa rất quan trọng trên cả ba mặt giáo dưỡng, giáo dục và phát
triển. Nó giúp cho HS không chỉ “biết” mà còn “hiểu” về Lịch sử Việt Nam thông qua các
tác phẩm âm nhạc cách mạng, đồng thời giúp các em phát triển cảm xúc, phát triển tình
cảm, trí tuệ, nhận thức sự phát triển của xã hội một cách thống nhất, có mối liên hệ hữu cơ
giữa các lĩnh vực của đời sống xã hội, hiểu được tính toàn diện của lịch sử. Sử dụng âm
nhạc cách mạng trong môn học góp phần vào việc phát huy tính tích cực chủ động học tập
của các em vì các em phải huy động kiến thức đã học các môn khác để hiểu sâu sắc sự
kiện lịch sử, giúp các em vận dụng một cách thông minh, sáng tạo trong học tập.
1.3. YÊU CẦU ĐỔI MỚI PHƯƠNG DẠY HỌC LỊCH sử THEO HƯỚNG PHÁT HUY

TÍNH TÍCH cực CỦA HỌC SINH Ở TRƯỜNG THPT
Sự phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh toàn cầu hoá đặt ra những yêu cầu mới
đối với người lao động, do đó cũng đặt ra những yêu cầu mới cho sự nghiệp giáo dục thế
hệ trẻ và đào tạo nguồn nhân lực. Một trong những định hướng cơ bản của việc đổi mới
giáo dục là chuyển từ nền giáo dục mang tính hàn lâm, kinh viện, xa rời thực tiễn sang

một nền giáo dục chú trọng việc hình thành năng lực hành động, phát huy tính chủ động,
sáng tạo của người học. Định hướng quan trọng trong đổi mới PPDH là phát huy tính tích
cực, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực hành động, năng lực cộng tác làm việc của
người học. Đó cũng là những xu hướng quốc tế trong cải cách PPDH ở nhà trường phổ
thông.
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục
và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện
đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sảng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người
học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách
học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri
thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức
học tập đa dạng, chú ỷ các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy
mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học” [38].
Để thực hiện tốt mục tiêu về đổi mới căn bản, toàn diện GD & ĐT theo Nghị quyết


số 29-NQ/TW, cần có nhận thức đúng về bản chất của dạy và học tích cực; những đặc
trưng của dạy và học.
Trước hết, về bản chất của dạy và học tích cực là:
-

Khai thác động lực học tập của người học để phát triển chính họ.

-

Coi trọng lợi ích, nhu cầu của cá nhân để chuẩn bị tốt nhất cho họ thích ứng với đời sống
xã hội.
Trong bối cảnh của thời kì đổi mới, giáo dục cần phải phát triển và đáp ứng yêu cầu
của xã hội, các nhà nghiên cứu đã đưa ra các tiêu chí quan trọng trong đổi mới phương
pháp dạy và học như sau:

-

Tiêu chí hàng đầu của việc dạy và học là dạy cách học;

-

Phẩm chất cần phát huy mạnh mẽ là tính chủ động của người học;

-

Công cụ cần khai thác triệt để là công nghệ thông tin và đã phương tiện.
Việc đổi mới PPDHLS theo hướng phát huy tính tích cực của HS được thể
hiện qua những đặc trưng cơ bản sau:
Một là, dạy và học thông qua tổ chức các hoạt động của học sinh và chú trọng rèn
luyện phương pháp tự học. Tham gia vào các hoạt động học tập, người học được đặt vào
những tình huống, được trực tiếp quan sát, thảo luận, trao đổi, làm thí nghiệm, được
khuyến khích đưa ra các giải pháp giải quyết vấn đề theo cách của mình, được động viên
trình bày quan điểm riêng của mỗi cá nhân. GV là người tổ chức và chỉ đạo HS tiến hành
các hoạt động học tập phát hiện kiến thức mới, vận dụng sáng tạo kiến thức đã biết vào
các tình huống học tập hoặc tình huống thực tiễn... Qua đó, người học không những chiếm
lĩnh được kiến thức và kĩ năng mới mà còn làm chủ cách thức xây dựng kiến thức, từ đó
tính tự chủ và sáng tạo có cơ hội được bộc lộ, rèn luyện.
Sử dụng âm nhạc cách mạng trong DHLS là một trong những PPDH giúp GV có thể
hướng dẫn HS tự tổ chức các hoạt động ngoại khóa với các chủ đề/ nội dụng Lịch sử cụ
thể.Từ những hoạt động đó giúp HS không chỉ hiểu bài, lĩnh hội kiến thức một cách dễ
dàng mà còn biết liên hệ vận dụng kiến thức của âm nhạc nói chung và âm nhạc cách
mạng nói riêng vào trong quá trình học và tiếp thu kiến thức lịch sử. Như vậy, HS có thể
phát huy tinh thần tự giác, chủ động, sáng tạo trong quá ưình tự học, tự tổ chức.
Hai là, tăng cường hoạt động học tập của mỗi cá nhân, phối hợp với học hợp tác.

Giáo viên cần quan tâm đến sự phân hóa về trình độ nhận thức, cường độ, tiến độ hoàn
thành các nhiệm vụ học tập của mỗi HS. Trên cơ sở đó xây dựng các nhiệm vụ/ bài tập,
mức độ hồ trợ phù hợp với khả năng của mỗi các nhân nhằm phát huy khả năng tối đa của
người học.
GV có thể sử dụng âm nhạc trong dạy học két hợp với các kĩ thuật dạy học tích cực
(Kĩ thuật khăn trải bản; Kĩ thuật mảnh ghép...) để tăng khả năng phối hợp trong hoạt động
học tập của HS.
Với hoạt động trên HS được tiếp cận với nhiều giải pháp khác nhau; Rèn luyện kĩ
năng suy nghĩ, quyết định và giải quyết vấn đề; Phối hợp giữa làm việc cá nhân và làm
việc theo nhóm tạo cơ hội nhiều hơn cho học tập có sự phân hóa; Tăng cường sự hợp tác,
giao tiếp học cách chia sẻ kinh nghiệm và học tập lần nhau.
Ba là, dạy và học chú trọng đến sự quan tâm và hứng thú của học sinh, nhu cầu và
lợi ích của xã hội nhằm phát huy cao độ tính tích cực, tự lực, rèn luyện cho HS cách làm
việc độc lập, phát triển tư duy sáng tạo, kĩ năng tổ chức công việc, trình bày két quả.
Theo dấu hiệu này của dạy và học tích cực GV có thể sử dụng âm nhạc cách mạng
vào nội dung bài học Lịch sử sao cho phù hợp, dưới sự hướng dẫn của GV, HS sẽ chủ
động lựa chọn vấn đề mà mình quan tâm ham thích, hứng thú, tự lực tiến hành nghiên cứu
giải quyết vấn đề và trình bày két quả. Ngoài ra, âm nhạc luôn có ưu thế đặc biệt trong
việc tạo hứng thú, thoải mái về mặt tâm lý cho người học. Nhạc sĩ Bùi Hoàng Yến đã từng
chia sẻ trong một bài phỏng vấn của báo chí:
“Ấm nhạc đem lại niềm vui, sự sảng khoái cho con người, âm nhạc còn giáo dục,
kêu gọi con người cỏ trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội qua các cung bậc âm
thanh. Âm nhạc có sức cảm hỏa, tăng thêm nghị lực cho con người, giúp con người có
một nhân cách toàn vẹn hơn.
Sử ca là những bài hát bằng lời, hát lên để tôn vinh, tự hào, ôn lại truyền thong
oanh liệt hào hùng vẻ vang của cha ông, tổ tiên dân tộc ta, để kêu gọi chúng ta sổng có
trách nhiệm đổi với đất nước và cũng để nhắc nhở cho các thế hệ kế tiếp hiểu, trân trọng
những giá trị lịch sử truyền thong của dân tộc mình. Với giai điệu nhạc trong sáng, lành

mạnh, hào hùng... ca từ lời hát đơn giản có nội dung, có ỷ nghĩa. Cả hai yếu tố trên hòa
quyện vào nhau tạo nên một cảm giác, tối cao hơn thế là tình cảm tự hào, lòng tự tôn về


dân tộc cỏ thể tạo một cuộc sống yêu đời, bao dung, cỏ trách nhiệm với cộng đồng”
[36].Sử dụng âm nhạc phù hợp với nội dung, đối tượng HS sẽ tạo được hiệu quả cao trong
dạy học. Tuy nhiên đối với hoạt động này GV có thể gặp khó khăn trong tổ chức, khó có
thể làm cho tất cả HS đều hứng thú với chủ đề/ nội dung bài học. Điều này đòi hỏi sự linh
hoạt và nghệ thuật sư phạm của GV. cần động viên, khuyến khích kịp thời để đảm bảo tất
cả HS đều chủ động tham gia một cách tích cực.
Bổn là, dạy và học coi trọng hướng dẫn tìm tòi giúp HS phát triển kĩ năng giải quyết
vấn đề và nhấn mạnh rằng HS có thể học được phương pháp học thông qua hoạt động.
Dấu hiệu đặc trưng này có thể áp dụng ngay cho HS nhỏ tuổi nếu có tài liệu cụ thể và sự
giúp đỡ của GV, đặc biệt có hiệu quả với những HS ở các lớp cao hơn vì HS đã có khả
năng làm việc độc lập, tự giác, tư duy lôgic, khả năng phân tích, tổng hợp đánh giá đã
phát triển.
Việc sử dụng âm nhạc cách mạng trong DHLS là một toong những PPDHLS giúp
GV có thể hướng dẫn HS tự tìm tòi, khuyến khích sự học tập tích cực để tìm lời giải đáp
cho nhiệm vụ/ vấn đề mà GV đặt ra. Bên cạnh đó, người dạy cũng cần phải có sự hướng
dẫn kịp thời giúp cho sự tìm tời của người học đạt két quả. Như vậy, HS sẽ được thoải mái
tìm tòi và sáng tạo theo ý tưởng của mình sao cho phù hợp với nội dung bài học và đảm
bảo được tính chính xác của vấn đề; GV chỉ đóng vai trò là người hướng dẫn giúp các em
tự tìm ra những cách làm và có những ý tưởng hấp dẫn, đầy sáng tạo.
Năm là, kết hợp đánh giá của thầy với tự đánh giá của trò. Trong dạy và học tích
cực, đánh giá không chỉ nhằm mục đích nhận định thực trạng và điều chỉnh hoạt động học
tập của HS mà còn đồng thời tạo điều kiện nhận định thực trạng và điều chỉnh hoạt động
dạy của GV.
-

HS sẽ tự học cách đánh giá các nỗ lực và tiến bộ, nhìn lại quá trình và phát hiện những

điểm cần thay đổi để hoàn thiện bản thân. Tự đánh giá không chỉ đơn thuần là tự mình cho
điểm số mà là sự đánh giá những nỗ lực, quá trình và kết quả, mức độ cao hơn là HS có
thể phản hồi lại quá trình học của mình.

-

Kết hợp đánh giá của thầy và trò không những giúp HS nhìn nhận chính mình để điều
chỉnh cách học mà GV cũng có điều kiện nhìn nhận chính mình để điều chỉnh cách dạy.
Một trong những PPDH giúp GV tiến hành két hợp đánh giá của thầy với tự đánh


giá của trò đó là sử dụng âm nhạc cách mạng trong DHLS. Việc sử dụng phương pháp này
sẽ giúp GV căn cứ vào kết quả tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau của HS và đánh giá của GV
để đánh giá đúng đắn về mức độ hiểu bài, năng lực của các em, khả năng cảm nhận âm
nhạc, liên hệ âm nhạc với lịch sử. Bên cạnh đó, còn giúp các em phát huy được tính tích
cực, hứng thú hơn trong việc tư duy lịch sử, đồng thời GV có thể nhìn nhận cách dạy và
PPDH của mình và điều chỉnh kịp thời sao cho phù hợp.
Như vậy, việc đổi mới phương pháp dạy và học theo hướng tích cực đòi hỏi người
dạy phải biết kế thừa, phát huy những ưu điểm, khắc phục nhược điểm của các PPDH
truyền thống và cập nhật các PPDH hiện đại sao cho phù hợp với hoàn cảnh, điều kiện
dạy học của nhà trường và địa phương. Với việc sử dụng âm nhạc cách mạng trong DHLS
sẽ giúp GV toong quá trình dạy học môn Lịch sử gây được hứng thú và phát huy tính tích
cực của HS. Bằng những ca khúc cách mạng gắn liền với những sự kiện lịch sử, HS và
GV có thể hát lên bằng cả sự say sưa của tâm hồn, giúp cho những sự kiện lịch sử và
những mốc năm tháng của thời gian trở nên sống
động, thu hút được đông đảo HS trong lớp tích cực tham gia tìm hiểu bài. Do đó, có
thể thấy được việc sử dụng âm nhạc cách mạng trong DHLS là điều vô cùng quan
trọng và càn thiết đáp ứng yêu cầu đổi mới PPDH nói chung và PPDHLS nói riêng.
1.4. THƯC TRANG DAY HOC LICH sử NÓI CHUNG YÀ sử DUNG ÂM • • • •
••

NHẠC CÁCH MẠNG TRONG DHLS Ở TRƯỜNG THPT NÓI RIÊNG
Môn Lịch sử là môn học có vị trí và vai trò rất quan trọng, là môn có tác dụng rất
lớn trong việc hình thành cho các em lòng yêu nước, tự hòa về dân tộc, biết phát huy
truyền thống tốt đẹp của cha ông,... hay nói cách khác, môn Lịch sử là môn góp phần rất
lớn ưong việc hoàn thiện nhân cách HS. Điều này rất phù hợp với mục tiêu đào tạo của
nền giáo dục nước ta, đó là đào tạo ra những con người phát triển toàn diện cả đức lẫn tài.
Song trên thực tế qua nhiều năm gần đây, kết quả học tập và thi cử chưa xứng với vị
trí và tầm quan trọng của môn học này.
về phía người học, trong nhiều năm gần đây, tình trạng HS, sinh viên “ngán” học
môn Sử, sợ thi môn Sử và sự yếu kém về tri thức lịch sử khiến xã hội lại bàn đến nồi lo
“mất gốc” của giới trẻ. Đặc biệt, từ khi Bộ GD & ĐT thực hiện chủ trương “Hai không”,