Đổi mới nội dung và quy trình lập kế hoạch phát triển kinh tế xã hội hàng năm cấp huyện ở tỉnh Hoà Bình

i
Sự cần thiết của đề tài
Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội được coi là xương sống của nền kinh tế
quốc dân. Sau hơn 20 năm thực hiện chính sách đổi mới từ nền kinh tế kế hoạch
hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định
hướng xã hội chủ nghĩa, nền kinh tế Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu trên
tất cả mọi mặt: Kinh tế liên tục tăng trưởng với tốc độ cao, chất lượng cuộc sống
của người dân được cải thiện, xã hội phát triển công bằng hơn, giảm đói nghèo...
Cùng với đổi mới cơ chế, đổi mới công tác kế hoạch hóa ở các cấp từ Trung
ương đến địa phương (tỉnh, huyện, xã) được coi là nội dung quan trọng nhằm
đảm bảo kế hoạch thực sự là công cụ cần thiết của Nhà nước nhằm thực hiện
chức năng can thiệp của mình vào nền kinh tế thị trường.
Trước đây, khi còn trong thời kỳ cơ chế Kế hoạch hoá tập trung kế hoạch
cấp huyện chỉ là một bộ phận của kế hoạch cấp tỉnh, phụ thuộc hoàn toàn vào cơ
quan kế hoạch cấp trên. Các nội dung trong bản kế hoạch được xây dựng trên cơ sở
chỉ tiêu kế hoạch tỉnh giao xuống và nguồn lực tỉnh cấp cho. Như vậy, quá trình
xây dựng kế hoạch ở cấp huyện chỉ là sự cụ thể hoá nhiệm vụ cấp trên giao xuống.
Tuy nhiên từ sau khi đổi mới thì cách tiếp cận đối với kế hoạch đã có
nhiều thay đổi theo hướng phát triển chung của đất nước. Nhưng kế hoạch vẫn
giữ vai trò quan trọng của cơ quan Nhà nước, vẫn mang chức năng lãnh đạo và
định hướng cho sự phát triển kinh tế ở địa phương trong nền kinh tế thị trường
hiện nay. Đặc biệt, đối với cấp huyện, bản Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội là
một công cụ vô cùng quan trọng góp phần làm cho bộ máy quản lý Nhà nước ở
địa phương hoạt động trở nên hiệu quả hơn.
Mặc dù Kế hoạch cấp huyện có tầm quan trọng như vậy và cũng đã có
nhiều đổi mới, nhưng trong quá trình lập kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội cấp
huyện hàng năm ở Tỉnh Hoà Bình hiện nay trong nội dung và quy trình vẫn bộc
lộ những hạn chế: UBND huyện, phòng Tài chính kế hoạch và các phòng ban
không có sự phối hợp với nhau, trong đó, các phòng ban chỉ tham gia trong khâu

ii
cung cấp thông tin là chính, rất ít tham gia góp ý kiến để xây dựng các chỉ tiêu
cũng như các phương án tăng trưởng kinh tế của huyện, các chỉ tiêu thực hiện kế
hoạch qua các năm chưa phản ánh đúng thực trạng kinh tế xã hội của huyện.
Việc lập kế hoạch vẫn phụ thuộc nhiều vào cơ quan cấp trên. Các mục tiêu, chỉ
tiêu trong bản kế hoạch huyện chủ yếu vẫn do Sở kế hoạch Đầu tư hướng dẫn
nhưng vẫn còn mang tính áp đặt. Hơn nữa, số lượng cán bộ thực sự làm công tác
kế hoạch còn ít trong khi đó khối lượng công việc lớn dẫn đến hiệu quả công
việc chưa cao.
Vì vậy đổi mới mạnh mẽ hơn nữa trong nội dung và quy trình lập kế
hoạch cấp huyện ở tỉnh Hoà Bình đang trở thành một yêu cầu tất yếu.
Với những lý do trên, tác giả đã lựa chọn chủ đề: “Đổi mới nội dung và
quy trình lập kế hoạch phát triển kinh tế xã hội hàng năm cấp huyện ở tỉnh
Hòa Bình” làm đề tài cho luận văn tốt nghiệp.
Trong chương 1 của luận văn tập trung nêu ra những yêu cầu cần phải đổi
mới về nội dung và quy trình lập kế hoạch.
1. Những yêu cầu đổi mới công tác lập kế hoạch kế hoạch ở cấp huyện.
Hiện nay nước ta đang trong thời kỳ quá độ từ nền kinh tế tập trung
bao cấp sang nền kinh tế thị trường đinh hướng xã hội chủ nghĩa để đảm bảo
được vai trò của mình thì công tác lập kế hoạch ở cấp huyện cần đáp ứng một số
yêu cầu mới như sau:
Thứ nhất, cần thay đổi tư duy nhận thức của chính quyền cấp huyện cũng
như các bên liên quan và cộng đồng dân cư về công tác lập kế hoạch tại các địa
phương. Đây là điều kiện đầu tiên đảm bảo cho quá trình đổi mới nội dung, quy
trình có thể được tiến hành hay không. Từ đó mới có thể nâng cao vai trò quan
trọng của kế hoạch ở cấp huyện, để nó trở thành một công cụ hữu ích của chính
quyền huyện đưa kinh tế xã hội của huyện phát triển.
Thứ hai, Việc lập kế hoạch ở huyện phải đảm bảo sao cho kế hoạch đó thể
hiện được một tầm nhìn chiến lược dài hạn của địa phương, trên cơ sở đánh giá

iii
đúng thực chất xuất phát điểm của huyện. Như ta đã biết hoạt động của cơ chế
thị trường hiện nay có một nhược điểm lớn đó là lợi nhuận, chú ý quá mức vào
những lợi ích ngắn hạn, cá nhân mà thiếu đi cái nhìn tổng thể, theo đuổi những
lợi ích dài hạn mang tính xã hội. Với tư cách chăm lo lới ích cho toàn thể nhân
dân trên địa bàn huyện thì chính quyền huyện không thể chấp nhận một tầm
nhìn hạn hẹp như vậy được. Thay vào đó chính quyền huyện cần điều hành kinh
tế - xã hội huyện theo một định hướng phát triển lâu dài và sử dụng những công
cụ có sẵn trong tay, trong đó có kế hoạch để đảm bảo nền kinh tế xã hội của
huyện đi theo định hướng đã chọn.
Thứ ba, muốn kế hoạch trở thành công cụ quan trọng, hữu ích để quản
lý nhà nước ở huyện thì việc lập kế hoạch phải dựa trên các nguồn lực tại địa
phương, trong đó không chỉ có nguồn lực tự nhiên, vật chất và tài chính mà tất
cả các nguồn lực khác về con người, thể chế, xã hội cũng cần được phát huy tối
đa. Từ trước đến nay, việc lập kế hoạch chủ yếu dựa vào nguồn lực tự nhiên và
tài chính mà chủ yếu là từ ngân sách nhà nước cấp cho huyên nên việc lập kế
hoạch bị hạn chế rất nhiều, không thể tạo được bước đột phá cho địa phương,
nhất là trong điều kiện nguồn nhân lực, ngân sách đã tương đối ổn định theo
luật ngân sách năm 2002. Vì vậy, cần phải lập kế hoạch sao cho kế hoạch có
thể phát huy sức mạnh tổng hợp của các nguồn lực trên địa bàn để đạt được
mục tiêu đặt ra.
Thứ tư, lập kế hoạch phát triển KTXH ở huyện phải đảm bảo mục tiêu phát
triển bền vững. Trong đó, phải thể hiện tính hài hòa phát triển trên cả ba mặt kinh
tế, văn hóa – xã hội, môi trường. Vì vậy, khi xác định mục tiêu cho kế hoạch ở
huyện phải đặt mục tiêu xóa đói giảm nghèo là một trong những mục tiêu cơ bản
của huyện. Trong nội dung của kế hoạch cũng cần chuyền dần từ mặt lượng sang
mặt chất của sự phát triển, chú trọng hơn đến các mục tiêu xã hội.
Trong các cấp kế hoạch ở nước ta hiện nay, kế hoạch ở cấp huyện là bộ
phận gần với đối tượng thụ hưởng nhất. Cho nên việc lập kế hoạch đảm bảo mục

iv
tiêu phát triển bền vững sẽ có tác động tích cực đến đời sống người dân, đảm
bảo cho mục tiêu cuối cùng là phát triển con người sẽ được thực hiện.
Thứ năm, một yêu rất quan trọng và đang là một trong những đòi hỏi
không thể thiếu đối với công tác lập kế hoạch ở huyện hiện nay là cần phải có sự
tham gia của các bên hữu quan và sự tham gia của cộng đồng dân cư vào các
bước của lập kế hoạch. Bởi vì chỉ khi nào cộng đồng dân cư và các đơn vị kinh
tế khác nhau trên địa bàn huyện thấy tiếng nói của mình được phản ánh trong
bản kế hoạch, thấy được mục tiêu phát triển mà huyện đã đề ra phù hợp với ý trí
và nguyện vọng của những đối tượng này thì khi đó các thành phần này mới
thấy bản kế hoạch đó là “của họ” và họ mới tích cực cùng chính quyền phấn đấu
thực hiện. Và lúc đó, bản kế hoạch được xây dựng mới có tính khả thi cao nhất.
Thứ sáu, trong quá trình xây dựng kế hoạch ở huyện cần gắn liền với việc
đề xuất các giải pháp, chính sách thực hiện. Trong nền kinh tế thị trường như
hiện nay, thì mọi yếu tố luôn biến động không ngừng cho nên đáp ứng được yêu
cầu này thì sẽ làm cho kế hoạch trở nên linh hoạt, sát với thực tế hơn và cũng trở
nên khả thi hơn. Cụ thể, phải gắn kết mục tiêu với việc đề xuất các chính sách
kinh tế, chẳng hạn: xây dựng cơ sở hạ tầng tốt hơn, tạo ra sự thông thoáng trong
thủ tục hành chính, có chính sách hỗ trợ, khuyến khích hoạt động sản xuất kinh
doanh của doanh nghiệp địa phương, từ đó sẽ làm cho khu vực kinh tế tư nhân
huyện phát triển. Khi đó sẽ tạo ra nhiều công ăn việc làm hơn, nâng cao thu
nhập và góp phần thực hiện mục tiêu xóa đói giảm nghèo của huyện…
Đổi mới công tác lập kế hoạch là một công việc gắn liền với tiến trình
phát triển kinh tế - xã hội. Vì vậy, chính nền kinh tế thị trường hiện nay đã đặt ra
những yêu cầu đổi mới công tác lập kế hoạch cấp huyện. Chỉ khi nào đáp ứng
được yêu cầu đó thì kế hoạch huyện mới trở thành một công cụ hữu hiệu đối với
hoạt động quản lý Nhà nước của chính quyền.
2. Những yêu cầu về đổi mới nội dung của bản kế hoạch hàng năm cấp huyện

Xuất phát từ những mục tiêu đặt ra trong phát triển kinh tế - xã hội và vai


v
trò của kế hoạch cấp huyện, yêu cầu đặt ra trong nội dung kế hoạch hàng năm
phát triển KTXH cấp huyện hiện nay như sau:
Thể hiện được các yêu cầu đổi mới về nội dung
- Phải bảo đảm sự gắn kết các nội dung của bản kế hoạch, các nội dung
phải có liên quan đến nhau, làm cơ sở logic cho nhau để nhằm mục tiêu cuối
cùng là có mục tiêu, chỉ tiêu và giải pháp kế hoạch phù hợp và chính xác.
- Tổng hợp được thông tin và nhu cầu từ các bên liên quan. Vì hiện nay,
các thông tin KTXH thu thập trong quá trình xây dựng và tổng hợp kế hoạch
chưa mang tính hệ thống, chưa bao quát được các ngành, lĩnh vực trên địa bàn
huyện, độ tin cậy của hệ thống thông tin chưa cao.
- Tăng cường chất lượng công tác dự báo làm cơ sở tính toán và lựa
chọn các phương án tăng trưởng. Trong quá trình đánh giá tình hình thực hiện kế
hoạch thiếu những dự báo chính xác, nhất là dự báo về thị trường, giá cả, dự báo
các nguồn lực phát triển…
- Hệ thống mục tiêu/giải pháp được xây dựng theo hướng gắn với kết
quả và gắn kết với nguồn lực và thể hiện được tính ưu tiên giữa các giải pháp.
Hệ thống mục tiêu và chỉ tiêu phải được sắp xếp theo trình tự logic, không quá
nhiều và phải thể hiện rõ mục tiêu, chỉ tiêu ưu tiên. Phân định được mục tiêu
tổng quát (định hướng) với các mục tiêu, chỉ tiêu cụ thể sử dụng trong quá trình
điều hành trong năm.
- Gắn kết kế hoạch mục tiêu với kế hoạch nguồn lực một cách cụ thể.
Các chỉ tiêu kế hoạch phải có nội dung tài chính đi kèm, phải thể hiện được tính
chất và khả năng bảo đảm nguồn lực tài chính của các chỉ tiêu, các giải pháp
thực hiện và địa chỉ cung ứng nguồn lực tài chính hay cần phải khai thác nguồn
tài chính từ đâu.
- Phải gắn kết công tác theo dõi đánh giá vào trong nội dung của bản kế

hoạch. Thực hiện của sự gắn kết này chính là xây dựng bộ chỉ số theo dõi gắn
liền với hệ thống mục tiêu chỉ tiêu kế hoạch.


vi
3. Yêu cầu về đổi mới quy trình lập kế hoạch hàng năm cấp huyện
Gắn quy trình lập kế hoạch huyện với sự tham gia của nhiều bên với các
bước thực hiện cụ thể: Cần có một quy trình trong đó đã xác định các bước thực
hiện và mỗi bước sự tham gia của các bên được xác định cụ thể. Trong quy trình
đó, nội dung và trách nhiệm, cơ chế tham gia của mỗi bộ phận cần phải được
xác định rõ. Các bên ở đây là cấp trên, cấp lãnh đạo ở huyện và các phòng ban
chức năng trong huyện.
Gắn quy trình lập kế hoạch năm với sự tham vấn của các bên liên quan.
Trong quá trình nghiên cứu và xây dựng kế hoạch để đảm bảo các chỉ tiêu kế
hoạch theo yêu cầu thì yếu tố quan trọng đặt ra trong quá trình xây dựng là cần
huy động sự tham vấn và thu hút của nhiều nhà chuyên môn, các tổ chức cộng
đồng: các quan chức Chính phủ, các tổ chức đoàn thể, khu vực tư nhân và các
đối tác phát triển… thực hiện dân chủ hoá trong nghiên cứu xây dựng kế hoạch
để đảm bảo tính đồng thuận cao. Nhất là đưa ra những thách thức có liên quan
đến việc đạt được kết quả cho các nhóm khác nhau, tích cực tìm kiếm các ý kiến
phản hồi và chỉ đạo, đưa ra các quan điểm của các nhóm khác nhau vào bản kế
hoạch cuối cùng.
Lồng ghép được với quy trình kế hoạch xã đổi mới, bản kế hoạch cấp
huyện trên thực tế rất cần thiết phải có thông tin từ xã với tư cách là một bộ phận
cấu thành hoạt động kinh tế xã hội của cấp huyện; trong khi đó lâu nay kế hoạch
huyện gần như độc lập (nếu không nói là biệt lập) với các kế hoạch cấp xã. Việc
gắn kế hoạch cấp xã vào quy trình lập kế hoạch cấp huyện bảo đảm tính chính
xác của các bản kế hoạch cấp huyện và làm cho bản kế hoạch cấp huyện mang
tính khả thi cao hơn.
Quy trình lập kế hoạch phải bảo đảm tính công khai, dân chủ: Điều này

thể hiện trong quy trình lập kế hoạch huyện phải có các bước trao đổi công khai
thông qua việc tổ chức các hội nghị lập kế hoạch, hội nghị xác định định hướng,
trao đổi và đề xuất công khai các nhu cầu và khả năng phát triển của các cấp có


vii
liên quan. Thực hiện các bước trong quá trình lập kế hoạch phải có sự tham gia
của nhiều cán bộ chứ không phải là sự độc diễn của một vài người; quá trình
thông qua cấp trên cũng phải được tiến hành công khai nhiều lần để bảo đảm
tính chính xác.
Chương 2 của đề tài đi sâu vào phân tích, đánh giá thực trạng nội dung và
quy trình lập kế hoạch hàng năm cấp huyện ở tỉnh Hoà Bình. Nhìn chung, kế
hoạch cấp huyện ở Hoà Bình có những mặt làm được và còn những mặt chưa
làm được cần được đổi mới cho phù hợp với nền kinh tế thị trường đẻ kế hoạch
trở thành công cụ quản lý Nhà nước quan trọng ở cấp huyện.
1. Những mặt làm được
Trong những năm qua, cùng với sự phát triển chung của đất nước thì tình
hình KTXH của tỉnh Hòa Bình và các huyện trong tỉnh đã có những bước tiến,
năm sau đạt được thành công lớn hơn năm trước. Đây là sự nỗ lực rất lớn của
chính quyền tỉnh và huyện cùng toàn thể nhân dân, trong đó một phần nhờ vào
công tác lập kế hoạch của huyện đã có những đổi mới nhất định.
Thứ nhất, kế hoạch hàng năm cấp huyện đã bắt đầu được đặt vào đúng vị
trí của nó, các bản kế hoạch đều được HĐND hyện thông qua nên đây được xem
như cương lĩnh phát triển KTXH của huyện trong kỳ kế hoạch. Kế hoạch hàng
năm có ý nghĩa rất quan trọng trong hoạt động quản lý điều hành của huyện.
Dựa vào đó chính quyền huyện biết mình phải làm gi? Làm như thế nào? Ai
làm? Để từ đó có thể đưa nền kinh tế xã hội huyện phát triển.
Thứ hai, trong bản kế hoạch đã chú ý đến lĩnh vực môi trường, xã hội.
Nội dung của các bản kế hoạch đã thấy xuất hiện các chỉ tiêu giảm hộ nghèo,
giải quyết việc làm, nước sạch, độ che phủ rừng… Mặc dù các chi tiêu này đưa

ra vẫn còn nặng về số liệu, chất lượng chưa cao nhưng với sự xuất hiện của
chúng cũng phần nào phản ánh được sự thay đổi trong nội dung các bản kế
hoạch. Việc chú trọng vào phát triển các lĩnh vực xã hội như giáo dục, y tế, văn
hóa đã trở thành một nội dung cần thiết, có thể nói rằng nó đã trở thành một yêu


viii
cầu không thể thiếu trong các bản kế hoạch.
Thứ ba, quan hệ giữa các cấp làm kế hoạch đã mềm hơn so với trước. Các
quyết đinh mang tính chất mệnh lệnh áp đặt giữa các cấp kế hoạch đã không còn
chỉ trừ những chỉ tiêu bắt buộc như chi tiêu ngân sách… mà bắt đầu chú trọng
sử dụng phương pháp hướng dẫn từ trên xuống nhiều hơn trong lập kế hoạch.
Điều này được thể hiện rõ nhất qua hệ thống chỉ tiêu các bản kế hoạch. Hiện
nay, đa số các bản kế hoạch của huyện không còn việc đưa ra hàng trăm các chỉ
tiêu pháp lệnh như trước đây mà chỉ còn lại việc đưa ra các chỉ tiêu KTXH
chính. Trong đó, cũng chỉ có 2 chỉ tiêu pháp lệnh duy nhất đó là chi tiêu ngân
sách và chi tiêu đầu tư xây dựng cơ bản bằng vốn ngân sách nhà nước, còn lại đa
số các chỉ tiêu do huyện xây dựng có dựa trên nội dung của các bản kế hoạch
cũng như sự hướng dẫn của tỉnh.
2. Những mặt còn bất cập
Bên cạnh những mặt đã làm được thì hiện nay công tác lập kế hoạch
huyện còn một số bất cấp chưa phù hợp với xu thế đổi mới kế hoạch hiện nay:
2.1 Tư duy lập KH của cán bộ Kế hoạch chưa theo kịp quá trình đổi mới
Kế hoạch
 Về tổ chức bộ máy
• Ở cấp tỉnh
Sở KHĐT là cơ quan đầu mối lập kế hoạch phát triển KTXH của toàn
tỉnh; Các Sở, Ban, Ngành của tỉnh có các Phòng Kế hoạch chịu trách nhiệm lập
kế hoạch phát triển ngành, thiếu cán bộ có nghiệp vụ cao song lại thường bị luân
chuyển nên khó có thể mang lại bước đột phá về chất lượng các bản kế hoạch

phát triển cấp tỉnh.
• Ở cấp huyện, thị
Phòng Kế hoạch Tài chính là cơ quan đầu mối về lập kế hoạch song chỉ
có 2 - 3 cán bộ được bố trí làm kế hoạch nên không đủ khả năng xây dựng các
bản Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội có chất lượng cao theo phương pháp mới.


ix
Quan niệm xây dựng kế hoạch là công việc của chính quyền vẫn còn phổ
biến, ngay cả trong cơ quan chính quyền huyện. Vì thế, trong quá trình xây dựng
kế hoạch chưa có cách tiếp cận toàn diện từ phân tích, đánh giá một cách chính
xác tình hình trong huyện đến xác định triển vọng và các mục tiêu phát triển, tạo
lập chính sách và phân bổ nguồn lực tương ứng, giám sát và đánh giá kết quả,
tiếp thu có hệ thống tiếng nói của doanh nghiệp và những ý kiến phản hồi của
người dân về chất lượng công trình và dịch vụ cung cấp.
• Ở cấp xã
Do không có chức danh cán bộ kế hoạch nên việc lập kế hoạch xã thường
do lãnh đạo xã hoặc một vài cán bộ xã có năng lực (thường là cán bộ Văn phòng
- Thống kê) của UBND xã kiêm nhiệm.
 Về năng lực cán bộ
• Năng lực làm kế hoạch của các cán bộ trực tiếp làm công tác kế hoạch
của các cấp, các ngành rất yếu, thiếu nhãn quan tổng hợp và tư duy chiến lược.
Ở cấp xã, công tác kế hoạch gần như bị buông lỏng.
• Do ảnh hưởng của thời kỳ bao cấp, hoạt động điều hành, quản lý tại một
số đơn vị, cấp chính quyền còn thiếu tầm nhìn dài hạn về phương hướng phát
triển của địa phương, điều đó cũng làm suy giảm dần vai trò thực sự của công
tác kế hoạch.


Việc phối hợp trong quy trình lập kế hoạch để đạt mục tiêu phát triển

của địa phương là việc làm còn rất mới mẻ với nhiều cán bộ cấp huyện, nhất là
cán bộ cấp xã, họ chưa quen với môi trường làm việc độc lập và cách thức ra
quyết định dựa trên những bằng chứng cụ thể về kết quả dự án và hiệu quả chính
sách, nhất là ý kiến phản hồi của người dân.
2.2. Về lập kế hoạch
• Bản kế hoạch hiện nay còn mang tính áp đặt chủ quan và chịu ảnh
hưởng của ý chí chính trị, không phản ánh nhu cầu khách quan của xã hội cũng
như của nền kinh tế, thiếu vắng sự tham gia của các bên liên quan vào xây dựng,


x
thực hiện và theo dõi giám sát kế hoạch.


Việc xây dựng kế hoạch của các phòng, ban, ngành trên địa bàn huyện

thường thụ động, cũng chủ yếu dựa vào các quy định và hướng dẫn của UBND
tỉnh (Sở Kế hoạch Đầu tư và Sở Tài chính) và các báo cáo thực hiện từ các đơn
vị trong huyện; những báo này không phải khi nào cũng phản ánh chính xác tình
hình thực tế. Khi xây dựng kế hoạch đã thiếu đi kênh thu thập thông tin khác
như sự tham gia của người dân, điều tra thống kê… nên dẫn đến việc lập kế
hoạch hoàn toàn mang tính chủ quan từ phía chính quyền huyện, chưa phát huy
được tính chủ động của những đơn vị này vào công tác xây dựng kế hoạch của
huyện. Điều này có thể thấy rõ trong hầu hết nội dung các bản kế hoạch, ở đó
cho thấy mục tiêu nào cũng thành công, cũng đều đạt và vượt chỉ tiêu kế hoạch,
còn những mục tiêu chưa thực hiện được cùng với những nguyên nhân gây ra
chúng thì không thấy nhắc đến. Bên cạnh đó, quá trình xây dựng các mục tiêu
cho thời kỳ kế hoạch sau cũng không quan tâm nhiều đến tình hình thực tế ở địa
phương chỉ chú trọng sao cho phù hợp với mục tiêu cấp trên. Ngay chính bản

thân các mục tiêu ở các kế hoạch hàng năm thì việc đưa ra các mục tiêu có thể
nói rằng chỉ là việc điều chỉnh các con số một cách hợp lý theo chiều hướng tăng
dần. Điều này phản ánh một thực trạng rằng, nhiều khi các bản kế hoạch được
xây dựng mang tính hình thức cho có nhiều hơn là sử dụng chúng.


Cũng như các tỉnh khác, hướng dẫn của Sở Kế hoạch Đầu tư tỉnh

Hoà Bình giống như một bản kế hoạch dự kiến của tỉnh nhiều hơn là một
hướng dẫn. Công tác kế hoạch cấp huyện về cơ bản vẫn mang tính hình thức
truyền thống, còn nặng tính "xin - cho", thiếu sự sáng tạo của các phòng, ban,
ngành trong huyện. Đây là một trong những ngyên nhân gây ra tình trạng đầu
tư dàn trải, hiệu quả thấp và không thể hiện ưu tiên chiến lược của ngành và các
địa phương.


Coi kế hoạch là “bức tranh toàn cảnh” về tất cả các lĩnh vực kinh tế -

xã hội diễn ra trên địa bàn huyện, mục tiêu kế hoạch dàn trải, mối liên kết giữa


xi
mục tiêu, chỉ tiêu, nhiệm vụ phát triển KT-XH với các nguồn lực, chính sách và
giải pháp thực hiện chưa chặt chẽ. Công tác kế hoạch ít dựa vào cân nhắc từ
những nguồn lực, chưa đưa ra ưu tiên sử dụng nguồn lực một cách rõ ràng, có
tính chiến lược, chưa chú ý đến tiềm năng hiện có để quyết định các chỉ số, chỉ
tiêu và mục tiêu phát triển.


Do kế hoạch cho năm sau được xây dựng từ giữa năm trước, khi kế

hoạch của năm thực hiện mới đi được nửa đường, lại thiếu chuẩn bị trong những
tháng đầu năm của các đơn vị cơ sở, căn cứ xây dựng kế hoạch không chính xác.
Thời gian để huyện xây dựng kế hoạch rất gấp gáp (chỉ tập trung trong tháng 6,
tháng 7), thường xuyên chịu sức ép khi tiến độ triển khai xây dựng kế hoạch từ
trên bị chậm trễ, khiến kế hoạch của huyện không tránh khỏi tính hình thức, đối
phó, thiếu đánh giá, dự báo theo phương pháp hiện đại, không thể lấy ý kiến
đóng góp từ cơ sở cho việc xây dựng kế hoạch.


Công tác theo dõi, đánh giá chưa được chú trọng, do đó thiếu sự chỉ

đạo, điều hành kế hoạch kịp thời khi có những biến động không thuận lợi. Các
giải pháp thực hiện kế hoạch còn thiên về thực hiện các chủ trương, chính sách
và chỉ dẫn của các cơ quan cấp trên, thiếu cụ thể và chưa phù hợp với tính đặc
thù và tiềm năng phát triển của từng vùng trong thời kỳ kế hoạch.


Chưa có qui trình kế hoạch khoa học khắc phục được những điểm yếu

cơ bản hiện nay của công tác kế hoạch.
3. Tác động của những bất cập đến công tác kế hoạch
Những hạn chế nêu trên đã tác động đến công tác kế hoạch:
- Chất lượng của quá trình lập kế hoạch vẫn còn thấp. Nội dung của
chúng được thực hiện một cách máy móc theo những khuôn mẫu nhất định. Kế
hoạch lập ra chỉ mang tính hình thức. Do chất lượng quá trình lâp kế hoạch còn
kém nên: con số kế hoạch xây dựng chưa sát thực, các bản kế hoạch thiếu tính
khả thi trong thực hiện.
- Bản kế hoạch chưa phản ánh đúng nội dung định hướng phát triển kinh

xii
tế - xã hội của huyện, nó vẫn đi vào công việc sự vụ mà không thể hiện được
bức tranh phát triển kinh tế - xã hội của huyện.
- Vai trò của công tác kế hoạch vẫn còn lu mờ: bản kế hoạch xây dụng
xong không được sử dụng, các nhà lãnh đạo chưa thực sự sử dụng bản kế hoạch
để làm công cụ điều hành kinh tế vĩ mô của huyện, nội dung kế hoạch chưa trở
thành công cụ giám sát và đánh giá hoạt động của các phòng ban chức năng và
giám sát đánh giá hoạt động kinh tế.
- Vai trò của cơ quan kế hoạch huyện chưa được nâng cao: cơ quan kế
hoạch huyện vẫn không được sự quan tâm của các phòng ban chức năng, các
nhà lãnh đạo, các đơn vị kinh tế trên địa bàn huyện, các xã khi họ cần thiết phải
nhận các thông tin từ phía các bên liên quan.
Từ những tác động trên mà Chương 3 của luận văn đưa ra một số quan
điểm, định hướng và kiến nghị đổi mới lập kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội
hàng năm cấp huyện ở Hoà Bình. Tác giả tập trung vào phần nội dung đổi mới.
 Đổi mới nội dung kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hàng năm
(1) Đổi mới nội dung phân tích thực trạng
Để bảo đảm cho phần phân tích thực trạng cung cấp được tình hình và
làm cơ sở cho xây dựng chỉ tiêu kế hoạch, nó không phải là một bản kiểm điểm
báo cáo cấp trên như trước kia, thì phần này cần phải:
- Thực hiện so sánh các số liệu thực tế với kế hoạch, so sánh chuỗi số liệu
qua nhiều năm, và điều quan trọng nhất là phải phân tích được những nguyên
nhân của tình hình thực hiện các chỉ tiêu kế hoạch. Những nguyên nhân này phải
dựa trên tình hình cụ thể của huyện trong năm X, những thuận lợi và khó khăn
của năm X có ảnh hưởng đến thực hiện kế hoạch.
- Đánh giá chính xác những điểm mạnh và điểm yếu của huyện trong năm
hiện hành (năm X). Tuy vậy, cần có sự lựa chọn những điểm mạnh và điểm yếu
quan trọng nhất của huyện để phản ánh đúng đặc trưng của huyện so với những
huyện khác.

xiii
(2) Nội dung phần dự báo tình hình của năm KH (X+1)
Đây là phân hoàn toàn mới so với bản KH trước kia của huyện. Mục tiêu
của phần này là phải tìm ra được những cơ hội và thách thức của huyện trong
năm KH, dự báo những khả năng cung ứng nguồn lực cho phát triển kinh tế - xã
hội của huyện năm KH. Để làm được điều này, các bộ phận có liên quan đến lập
KH, cụ thể, các phòng chức năng, phòng Kế hoạch - Tài chính sẽ phải tăng
cường các hoạt động dự báo: cập nhật thông tin trên các phương tiện khác nhau
từ trung ương, tỉnh, huyện, khai thác nguồn số liệu của các cơ quan cấp trên từ
các sở ngành của tỉnh, của sở KH&ĐT, các thông tin từ hệ thống truyền thông
v.v.., tính toán được các số liệu có liên quan đến tương lai như dân số, biến động
giá, những thay đổi của chính sách. Từ những thông tin và tính toán đó, chúng ta
sẽ phải xác định được nó ảnh hưởng đến năm KH theo 2 góc độ: cơ hội là gì?
Và thách thức là gì?
(3) Nội dung phần xác định mục tiêu chỉ tiêu và biện pháp KH
Những hoàn thiện trong phần này theo tác giả cần phải hướng tới các nội dung
sau đây:
- Các mục tiêu, chỉ tiêu KH cần có sự phân định thành các cấp khác nhau
theo khung logic: mục tiêu chung, chỉ tiêu định hướng và mục tiêu, chỉ tiêu cụ
thể từng ngành:
- Các chỉ tiêu KH cần phải được xác định theo một quy trình có sự tham
gia và bảo đảm tính dân chủ (sẽ trình bày trong phần quy trinh).
- Các giải pháp trong KH hàng năm cần phải được đổi mới theo hướng
khắc phục tính chung chung, giáo điều. Cụ thể, nên được viết dưới dạng bảng
biểu, trong đó ghi rõ: những hoạt động cụ thể nhằm thực hiện chỉ tiêu, mục tiêu
nào? những họat động đó cần nguồn lực tài chính và lao động như thế nào?
nguồn bảo đảm là ở đâu? Và cơ quan chịu trách nhiệm bảo đảm thực hiện là gì?
(4) Bổ Sung nội dung theo dõi đánh gía trong bản KH

Đây là nội dung mới cần có trong bản KH, bổ sung trong phần phân


xiv
công tổ chức thực hiện để: (i) bảo đảm cơ sở để tiến hành theo dõi đánh giá các
hoạt động phù hợp với KH đặt ra; (ii) làm cho KH thực sự là công cụ điều tiết,
quy định trách nhiệm của các thành phần có liên quan đến thực hiện KH. Nội
dung của phần này: cần phải xây dựng Khung theo dõi đánh giá KH, trong đó
bao gồm có việc thiết kế bộ chỉ số tương thích với các chỉ tiêu và nhiệm vụ, biện
pháp đã xác định ở phần ttrên. Mỗi chỉ số cần xác định rõ tần suất triển khai theo
dõi như thế nào trong năm, ai là người chịu trách nhiệm theo dõi, nguồn thông
tin có thể cung cấp được và đánh giá số liệu tình hình, thông qua việc so sánh
giá trị của các chỉ số thống kê với giá trị của chỉ số KH.
 Đổi mới quy trình lập kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hàng năm
cấp huyện
Kế hoạch phải xuất phát từ thực tế của địa phương, đề ra được những mục
tiêu sát thực có tính chất ưu tiên trong lựa chọn mục tiêu và phân bổ nguồn lực,
có trọng tâm, trọng điểm nhằm tạo bước đột phá trong phát triển. Trên cơ sở
nghiên cứu về yêu cầu đổi mới công tác lập kế hoạch cấp huyện. Tác giả đề nghị
đổi mới lập kế hoạch hàng năm cấp huyện ở Hòa Bình theo một quy trình tổng
hợp được: Quy trình lập kế hoạch phát triển KT- XH hàng năm cấp huyện gồm
hai vòng: Vòng I (Xây dựng, tham vấn lần đầu và bảo vệ dự thảo kế hoạch phát
triển KT - XH) và Vòng II (Theo dõi, cập nhật và hoàn chỉnh kế hoạch phát triển
KT-XH chính thức).
I. VÒNG I: XÂY DỰNG VÀ BẢO VỆ DỰ THẢO KHPT KTXH HUYỆN

 Mục đích: Bước này nhằm thu thập thông tin từ Sở KHĐT, Sở Tài
chính và các Sở chuyên ngành từ tỉnh, các phòng, ban, đoàn thể và các đơn vị
kinh tế lớn trên địa bàn cấp huyện và các xã để xây dựng bản kế hoạch phát triển
KT-XH huyện dự thảo, trong đó có lồng ghép nội dung của các bản kế hoạch

phát triển KT-XH xã, đảm bảo đúng tiến độ để trình lên và tổng hợp vào bản kế
hoạch phát triển KT-XH tỉnh. Đây là vòng quan trọng nhất, vì thu hút chủ yếu
sự tham gia của các bên và là cơ sở để huyện xây dựng KH định hướng huyện,


xv
giao sơ bộ nhiệm vụ cho các ngành, đoàn thể và lên khung kế hoạch để triển
khai và theo dõi, đánh giá sau này.
 Nội dung: Các phòng ban, đoàn thể và các đơn vị kinh tế lớn trên địa
bàn huyện (sau đây gọi tắt là các bên liên quan cấp huyện) dự thảo sơ bộ kế
hoạch ngành làm cơ sở cho phòng TCKH xây dựng KH định hướng; phòng
TCKH thay mặt UBND huyện thảo Hướng dẫn xây dựng kế hoạch gửi cho các
phòng, ban, đoàn thể huyện và các xã; các đơn vị triển khai xây dựng dự thảo kế
hoạch, tổ chức Hội nghị xây dựng KH huyện để tham vấn các bên trước khi dự
thảo chính thức và bảo vệ kế hoạch phát triển KT-XH cấp huyện trước tỉnh.
VÒNG II: THEO DÕI, CẬP NHẬT VÀ HOÀN CHỈNH KHPT KT-XH HUYỆN

Mục đích: Liên tục chỉnh sửa nội dung bản KH dự thảo trên cơ sở các
thông tin cập nhật, cho đến khi huyện nhận được Nghị quyết của HĐND tỉnh và
các chỉ tiêu KH chính thức do UBND tỉnh giao. Trên cơ sở đó, hoàn chỉnh bản
KH trước khi trình HĐND huyện, đề nghị lấy ý kiến của HĐND về dự kiến bố
trí kế hoạch và nhất là triển khai các dự án đầu tư của huyện. Trên cơ sở đó,
HĐND quyết định và đưa vào triển khai thực hiện.
Nội dung: Theo dõi cập nhật thông tin vào kế hoạch, điều chỉnh kế hoạch
sau khi được huyện giao chỉ tiêu chính thức và triển khai thực hiện kế hoạch.