Những vấn đề kinh tế xã hội nảy sinh đối với nông dân bị thu hồi đất trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Nghệ An

i

LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài.
Sau 10 năm đổi mới 1986 -1996, với kế hoạch kinh tế - xã hội 5 năm, dưới
sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam, nhân dân Việt Nam đã phát huy cao độ
nội lực của dân tộc, kiên trì mục tiêu cách mạng XHCN, vì độc lập dân tộc, dân
giàu nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ, văn minh, đã giành được những thành
tựu to lớn, đất nước đã có điều kiện chuyển sang thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH.
Trong bối cảnh đó Đại hội lần thứ VIII của đảng cộng Sản Việt Nam đã chủ
trương đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước. Kiểm điểm đánh giá kết quả 5 năm thực
hiện Nghị quyết Đại hội VII, Đại hội VIII đảng ta đã khẳng định "nhiệm vụ đề ra
cho chặng đường đầu của thời kỳ quá độ là chuẩn bị tiền đề cho CNH đất nước cơ
bản đã hoàn thành, cho phép chuyển sang thời kỳ mới đẩy mạnh CNH, HĐH đất
nước con đường đi lên CNXH ở nước ta, ngày càng được xác định rõ hơn".
"Căn cứ vào nhận định trên và cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ
quá độ lên CNXH. Đại hội khẳng định cần tiếp tục nắm vững hai nhiệm vụ chiến
lược: Xây dựng CNXH và bảo vệ tổ quốc, đẩy mạnh CNH, HĐH. Mục tiêu từ nay
đến năm 2020 ra sức phấn đấu đưa nước ta cơ bản thành một nước công nghiệp".
Chúng ta biết rằng trong quá trình thực hiện CNH, HĐH đất nước thì đất
đai (chủ yếu là đất nông nghiệp, lâm nghiệp) là yếu tố không thể thiếu và là tiềm
năng lợi thế so sánh của Việt nam. Điều đó cũng có nghĩa là cùng với việc thực
hiện CNH, HĐH thì diện tích đất nông nghiệp, lâm nghiệp của nông dân ngày
càng bị thu hẹp.
Trong quá trình đó nảy sinh rất nhiều vấn đề xã hội đối với người nông
dân bị thu hồi đất như: vấn đề vấn đề tái định cư; vấn đề học tập nâng cao trình
độ, đào tạo nghề; vấn đề việc làm và thu nhập; vấn đề thay đổi hệ thống nhu cầu;


ii

vấn đề thay đổi quan hệ giữa người với người; vấn đề văn hoá truyền thống làng
xã;... Điều này ảnh hưởng tiêu cực đến sự tiến bộ xã hội.
Vì vậy để thực hiện được nhiệm vụ CNH, HĐH đưa đất nước trở thành một
nước công nghiệp vào năm 2020 như muc tiêu Đại hội Đảng VIII đã đề ra, đòi hỏi
phải giải quyết được những vấn đề kinh tế - xã hội nảy sinh đối với người nông dân
bị thu hồi đất. Đó là những vấn đề thực tiễn đang đặt ra cần phải được giải đáp.
Đối với tỉnh Nghệ An với những đặc thù về đất đai, về tâm lý của người
nông dân bị thu hồi đất và cả đặc thù về quá trình CNH, HĐH nên có những vấn
đề kinh tế - xã hội riêng nảy sinh đối với người nông dân trong quá trình bị thu
hồi đất so với cả nước.
Như vậy việc nghiên cứu và chọn đề tài: "Giải quyết những vấn đề kinh tế
- xã hội nảy sinh đối với nông dân bị thu hồi đất trong quá trình công nghiệp hoá,
hiện đại hoá ở Nghệ An " làm luận văn thạc sỹ chuyên ngành kinh tế chính trị có
ý nghĩa rất lớn về mặt thực tiễn và lý luận.

2. Các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài:
Theo khảo sát của tác giả hiện đã có một số luận văn, công trình nghiên
cứu, một số vấn đề kinh tế - xã hội nảy sinh đối với người nông dân bị thu hồi
đất trong quá trình CNH, HĐH đất nước như sau:
"Một số vấn đề tâm lý của người nông dân bị thu hồi đất để xây dựng các
khu công nghiệp" do TS Lưu Song Hà làm chủ nhiệm (đề tài cấp bộ năm 2006)
"Vấn đề việc làm của nông dân hiện nay - bài toán không dễ giải" của Ths
Phạm Thị Tuy - Học viện Chính trị thành phố Hồ Chí Minh năm 2008.
" Giải quyết việc làm và ổn định đời sống dân cư vùng chuyển đổi sử dụng
đất nông nghiệp" (Tạp chí Lao động và Xã hội số 322/2007).
"Thực trạng thu nhập, đời sống, việc làm của người có đất bị thu hồi để
xây dựng các KCN, khu đô thị xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội. Nhu
cầu công cộng và lợi ích quốc gia "của GSTSKH. Lê Du Phong (2005), Trường
Đại học kinh tế Quốc dân".

iii

"Vấn đề nông nghiệp, nông dân và nông thôn - nhìn từ góc độ giữ vững
định hướng XHCN" của đại tá PGS.TS Lại Ngọc Hải (2008).
Tuy nhiên cho đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu một cách hệ
thống toàn diện và đầy đủ đến những vấn đề kinh tế - xã hội nảy sinh đối với
người nông dân bị thu hồi đất ở Nghệ An nói riêng, ở Việt Nam nói chung trong
quá trình CNH, HĐH.

3. Mục tiêu của đề tài:
- Làm rõ những vấn đề kinh tế - xã hội nảy sinh đối với người nông dân bị
thu hồi đất trong quá trình CNH, HĐH qua việc nghiên cứu lý luận và thực tiễn.
- Phân tích làm rõ hiện trạng những vấn đề kinh tế - xã hội nảy sinh đối
với người nông dân bị thu hồi đất trong quá trình CNH, HĐH ở tỉnh Nghệ An.
- Kiến nghị phương hướng và một số giải pháp nhằm giải quyết những vấn
đề kinh tế - xã hội nảy sinh đối với người nông dân bị thu hồi đất trong quá trình
CNH, HĐH ở tỉnh Nghệ An trong thời gian tới.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề kinh tế - xã hội nảy sinh
đối với người nông dân bị thu hồi đất trong quá trình CNH, HĐH ở Nghệ An .
Việc thu hồi đất của người nông dân trong quá trình CNH, HĐH làm nảy sinh
nhiểu vấn đề kinh tế - xã hội. Trong khuôn khổ một luận văn thạc sỹ, tác giả chỉ
tập trung nghiên cứu đến:
- Vấn đề tái định cư.
- Vấn đề học tập nâng cao trình độ, đào tạo nghề cho người nông dân bị
thu hồi đất.
- Vấn đề giải việc làm, đảm bảo thu nhập cho người nông dân bị thu hồi đất
- Thời gian nghiên cứu: Từ năm 1998 - đến nay

5. Phương pháp nghiên cứu:


iv

Luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, trìu
tượng hoá, kết hợp phương pháp logic và lịch sử, phương pháp phân tích tổng
hợp, thống kê và so sánh, phương pháp chuyên gia.


v

6. Một số đóng góp của luận văn:
- Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn để giải quyết vấn đề
kinh tế - xã hội nảy sinh đối với người nông dân bị thu hồi đất ở tỉnh Nghệ An
trong quá trình CNH, HĐH.
- Khái quát thực trạng những vấn đề kinh tế - xã hội nảy sinh đối với
người nông dân bị thu hồi đất ở tỉnh Nghệ An trong quá trình CNH, HĐH hiện
nay, chỉ ra những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế.
- Khuyến nghị các giải pháp xây dựng hệ thống chính sách giải quyết vấn
đề kinh tế - xã hội nảy sinh đối với người nông dân bị thu hồi đất trong quá trình
CNH, HĐH ở tỉnh Nghệ An hiện nay.

7. Kết cấu của luận văn:
Ngoài phần lời mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về những vấn đề kinh tế - xã hội nảy
sinh đối với người nông dân bị thu hồi đất trong quá trình công nghiệp hoá, hiện
đại hoá ở Việt Nam.

Chương 2: Thực trạng những vấn đề kinh tế - xã hội nảy sinh đối với
người nông dân bị thu hồi đất trong quá trình CNH, HĐH ở Nghệ An
Chương 3: Phương hướng và giải pháp nhằm giải quyết tốt hơn những vấn
đề kinh tế - xã hội nảy sinh đối với người nông dân bị thu hồi đất trong quá trình
CNH, HĐH ở Nghệ An.


vi

CHƯƠNG I
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NHỮNG VẤN ĐỀ KINH TẾ - XÃ
HỘI NẢY SINH ĐỐI VỚI NGƯỜI NÔNG DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT
TRONG QUÁ TRÌNH CNH, HĐH Ở VIẾT NAM

1.1. CNH, HĐH và sự cần thiết phải thu hồi đất của nông dân
trong quá trình CNH, HĐH.
1.1.1. Quan niệm về CNH, HĐH:
.
Trong thực tiễn hiện nay vẫn tồn tại nhiều quan niệm khác nhau về CNH,
nhưng điều quan trọng là không phải đưa ra một định nghĩa ngắn gọn, mà là ở
chỗ hiểu một cách thống nhất bản chất của quá trình CNH, trên cơ sở đó vận
dụng phù hợp với điều kiện thực tế của mỗi quốc gia.
1.1.2. Sự cần thiết phải thu hồi đất của nông dân trong quá trình
CNH, HĐH.
Thứ nhất, xuất phát từ vai trò của đất đai đối với nền kinh tế.
Thứ hai, xuất phát từ điểm đất đai của Việt Nam thuộc sở hữu toàn dân.
1.1.3. Tác động của thu hồi đất nông nghiệp đến những vấn đề kinh tế
- xã hội đối với người nông dân bị thu hồi đất trong quá trình CNH,HĐH
1.1.3.1. Tác động tích cực:
- Làm cho đất đai được sử dụng có hiệu quả sử hơn.

- CNH, HĐH tạo ra nhiều cơ hội cho nông dân.
- Các KCN, KCX đóng góp rất lớn vào đào tạo nguồn nhân lực để hình
thành đội ngũ lao động của nền công nghiệp hiện đại.
- Đô thị hoá cũng mang lại đời sống vật chất và tinh thần cho toàn xã hội.
1.1.3.2. Tác động tiêu cực:
- Người nông dân chưa thể tìm được việc làm ngay.
- Ảnh hưởng đến việc duy trì và gìn giữ nét văn hoá truyền thống.
- Ô nhiễm môi trường, rác thải công nghiệp mà người nông dân phải trực
tiếp gánh chịu (Nếu buông lỏng quản lý của Nhà nước)


vii

1.2. Nội dung và những nhân tố ảnh hưởng, tính tất yếu phải
giải quyết vấn đề kinh tế - xã hội nảy sinh đối với người nông dân
bị thu hồi đất trong quá trình CNH, HĐH.
1.2.1. Nội dung giải quyết những vấn đề kinh tế - Xã hội nảy sinh đối
với người nông dân bị thu hồi đất trong quá trình CNH, HĐH.
1.2.1.1. Vấn đề tái định cư:
- Giải quyết vấn đề nhà ở tái định cư phải gắn với giải quyết việc làm,
đảm bảo thu nhập.
- Nơi ở tái định cư cần phải được giải quyết phù hợp với điều kiện kinh tế,
phong tục tập quán sinh hoạt và phải giữ gìn được những nét đẹp văn hoá truyền
thống của địa phương.
1.2.1.2. Vấn đề học tập nâng cao trình độ, đào tạo nghề cho người nông
dân bị thu hồi đất.
- Trình độ văn hoá lao động trong nông nghiệp thấp, tỷ lệ lao động nông
nghiệp chưa qua đào tạo nghề cao.
- Cần phải đẩy mạnh công tác đào tạo nâng cao trình độ văn hoá, tay nghề
cho những người nông dân bị thu hồi đất.

1.2.1.3. Vấn đề việc làm và đảm bảo thu nhập cho người nông dân bị
thu hồi đất.
- Tạo việc làm tại chỗ bằng việc nâng cao hiệu quả sử dung đất cho phần
diện tích còn lại đối với nhũng trường hợp chưa thu hồi hết đất sản canh tác.
- Đối với các khu TĐC của đồng bào dân tộc thiểu số phải bố trí đủ đất
sản xuất nông nghiệp, đất lâm nghiệp, để người nông dân có việc làm đảm bảo
thu nhập.
- Phất triển các ngành nghề tiểu thủ công nghiệp.
- Thu hút lao động vào làm việc trong các nhà máy, các KCN.
- Thu hút lao động tham gia hoạt động dịch vụ ngoài bờ rào các KCN.


viii

1.2.2 Những nhân tố ảnh hưởng đến giải quyết những vấn đề kinh tế
- xã hội nảy sinh đối với người nông dân bị thu hồi đất trong quá trình
CNH, HĐH.
1.2.2.1. Tác động từ phía người nông dân
- Trình độ văn hoá, ảnh hưởng đến việc chấp hành chủ trương chính sách
của người nông dân, làm nhanh hay chậm quá trình BTGPMB, quá trình chuyển
đỏi nghề.
- Truyền thống văn hoá, phong tục tập quán của người nông dân, ảnh
hưởng rất lớn tới việc chuyển đổi nghề nghiệp
1.2.2.2. Tác động từ phía doanh nghiệp và các chủ dự án.
- Các doanh nghiệp và các chủ dự án chỉ quan tâm đến lợi ích của họ,
không quan tâm đến việc giải quyết những vấn đề kinh tế - xã hội nảy sinh.
- Các doanh nghiệp có tác động rất lớn đến việc giải quyết các vấn đề kinh
tế - xã hội nảy sinh nếu Nhà nước có các chính sách cơ chế phát huy, ràng buộc.
1.2.2.3. Tác động từ phía Nhà nước.
- Những tác động của Nhà nước trực tiếp đến người nông dân bị thu hồi đất.

- Tác động của Nhà nước tới chủ doanh nghiệp
- Tác động vào mối quan giữa người nông dân với các chủ dự án, các
doanh nghiệp.
1.2.3 Tính tất yếu giải quyết những vấn đề kinh tế - xã hội nảy sinh
đối với người nông dân bị thu hồi đất trong quá trình CNH, HĐH
- Xuất phát từ yêu cầu đảm bảo quyền con người: quyền được sống, học
tập, quyền có việc làm và hưởng thụ các thành quả lao động
- Xuất phát từ Nhà nước ta là nhà nước của dân do dân và vì dân.
- Giải quyết những vấn đề kinh tế - xã hội nhằm khắc phục những hệ quả
của thu hồi đất.


ix

1.3. Kinh nghiệm giải quyết những vấn đề kinh tế - xã hội
nảy sinh đối với người nông dân bị thu hồi đất ở một số quốc gia
và một số địa phương trong nước.
1.3.1. Tổng quan kinh nghiệm
1.3.1.1. Kinh nghiệm Trung Quốc.
1.3.1.3. Kinh nghiệm của thành phố Hồ Chí Minh.
1.3.2 Bài học rút ra từ nghiên cứu kinh nghiệm giải quyết những vấn
đề kinh tế - xã hội nảy sinh đối với người nông dân bị thu hồi đất.
- Nhà nước phải thực hiện đồng bộ hệ thống Chính sách.
- Nhà nước có chính sách cơ chế đảm bảo hài hòa ba lợi ích.
- Nâng cao chất lượng công tác quy hoạch phát triển vùng cũng như quy
hoạch chung xây dựng.
- Huy động nguồn tiền BTGPMB của dân vào việc phát triển kinh tế - xã hội.
- Xây dựng các khu tái định cư trước khi giải phóng mặt bằng. Các khu
TĐC phải phân biệt và phù hợp với từng đối tượng.

x

CHƯƠNG 2
THỰC TRẠNG NHỮNG VẤN ĐỀ KINH TẾ - XÃ HỘI NẢY SINH
ĐỐI VỚI NGƯỜI NÔNG DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT TRONG
QUÁ TRÌNH CNH, HĐH Ở NGHỆ AN

2.1. Đặc điểm đất nông nghiệp và tâm lý người nông dân bị thu
hồi đất ở Nghệ An.
2.1.1. Đặc điểm đất nông nghiệp Nghệ An:
- Đất nông nghiệp Nghệ An chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số diện tích đất tự
nhiên, đất sản xuất nông nghiệp lại chiếm tỷ lệ thấp.
- Đất nông nghiệp hầu hết đã được giao quyền sử dụng đất cho các hộ gia
đình theo Nghị định 64/NĐ-CP ngày 27 tháng 9 năm 1993 của Chính phủ.
2.1.2. Tâm lý của người nông dân bị thu hồi đất ở Nghệ An.
- Chưa yên tâm về chính sách chế độ bồi thường hỗ trợ, TĐC giải phóng mặt
bằng của Nhà nước.

2.2. Hiện trạng giải quyết những vấn đề kinh tế xã hội nảy sinh
đối với người nông dân bị thu hồi đất ở Nghệ An trong quá trình
CNH, HĐH.
2.2.1. Vấn đề tái định cư cho người nông dân bị thu hồi đất.
2.2.1.1. Tái định cư cho đồng bào dân tộc thiểu số bị thu hồi đất để xây
dựng các nhà máy thủy điện.
- Kết quả giải quyết bồi thường hỗ trợ tái định cư của một số nhà máy thủy điện
lớn ( Xem bảng 2.7)
+ Trên cơ sở chính sách chế độ của Nhà nước các dự án đã xây dựng và phê
duyệt phương án riêng cụ thể cho từng dự án.
+ Về nhà ở TĐC : Nhà sàn bằng bê tông cốt thép.

xi

+ Về hạ tẩng TĐC: Hạ tầng kỹ thuật đảm bảo; Hạ tầng xã hội như trường học
bệnh xá bước đầu đáp ứng được yêu cầu.
+ Về đất sản xuất cho các hộ: Chủ yếu là đất rừng, đồi núi trọc, đất sản xuất
nông nghiệp có trên quy hoạch nhưng thực tế do thiếu nguồn nước, hoặc là đầm lầy
độ phèn cao, nên hầu như không canh tác được.
2.2.1.2. Tái định cư cho các hộ nông dân bị thu hồi đất khu vực đô thị:
- Cấp đất ở TĐC mổi hộ được tiêu chuẩn 150m2, số chênh lệch được nhận
bằng tiền. Trong khi giá bổi thường không phù hợp với giá thị trường.
- Các khu TĐC tập trung giành cho các hộ phi nông và sản xuất nông nghiệp.
- Hình thức thực hiện TĐC cho các hộ nông nghiệp được thực hiện phân tán
được người dân đồng tình ủng hộ.
2.2.2. Vấn đề học tập nâng cao trình độ cho người nông dân.
- Tỷ trọng lao động chưa qua đào tạo nghề chiếm 85,5 % vấn đề thách
thức đang đặt ra cho Nghệ An.
- Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân tỉnh Nghệ An đã có các đề án đề án
hỗ trợ chuyên đề ngành nghề, giải quyết việc làm.
- Kết quả hoạt động khuyến nông, khuyến (Xem bảng 2.9 và 2.10)
- Kết quả phát triển hệ thống các trường dạy nghề, và đào tạo nghề ( xem
bảng 2.11)
2.2.3. Vấn đề việc làm, thu nhập của người nông dân bị thu hồi đất.
- UBND tỉnh Nghệ An đã có quy định về hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp, giải
quyết việc làm cho người lao động thuộc diện thu hồi đất:
+ Ưu tiên đầu tư chuyển dịch cơ cấu kinh tế tại các địa phương thu hồi đất,
phát triển ngành nghề tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ, tạo thêm việc làm tại chỗ.
+ Có chính sách tạo điều kiện các hộ còn đất có thể mở thêm các ngành nghề
kinh doanh dịch vụ để tạo công ăn việc làm mới.

xii

+ Tỉnh trích bổ sung quỹ giải quyết việc làm của tỉnh chuyển cho Ngân
hàng chính sách xã hội Nghệ An để hỗ trợ cho các hộ gia đình thuộc diện thu hồi
đất vay vốn giải quyết việc làm

2.3. Những nhận xét rút ra từ hiện trạng giải quyết những
vấn đề kinh tế - xã hội nảy sinh đối với người nông dân bị thu hồi
đất ở Nghệ An trong quá trình CNH-HĐH.
2.3.1 Những thành tựu:
2.3.1.1. Về giải quyết vấn đề TĐC cho người nông dân bị thu hồi đất.
* TĐC cho đồng bào dân tộc thiểu số bị Nhà nước thu hồi đất để xây
dựng các nhà máy thủy điện.
- Công tác TĐC đã chính quyền tỉnh Nghệ An quan tâm chỉ đạo các ngành
cấp và các chủ dự án thực hiện. Hầu hết các dự án đã đảm bảo tiến độ.
- Việc đưa đồng bào các vùng dân tộc thiểu số về sống hoà nhập với đồng
bào người kinh là một chủ trương đúng đắn.
- Việc bố trí các vùng TĐC như trên nhằm khai thác tận dụng triệt để tiềm
năng đất đai.
* TĐC cho các hộ nông dân khu vực đô thị:
- Nghệ An ưu tiên bố trí các dự án tránh phải giải quyết vấn đề TĐC.
- Đã có giải pháp bố trí các khu TĐC phân tán cho các hộ đang còn sản xuất
nông nghiệp.
2.3.1.2. Về học tập nâng cao trình độ, đào tạo nghề cho người nông dân.
- Tỉnh đã quan tâm đến công tác đào tạo nghề, nâng cao trình độ cho nông
dân bằng việc :
+ Tăng cường xây dựng và phát triển hệ thống các trường dạy nghề, tăng
cường đầu tư trang thiết bị, đội ngũ giáo viên cho các trường dạy nghề.

+ Tăng cường hoạt động khuyến nông, khuyến công cho các địa phương.
+ Có chính sách hỗ trợ đào tạo nghề cho nông dân bị thu hồi đất.


xiii

Tất cả việc làm đó nhằm giải quyết tốt vấn đề học tập nâng cao trình độ, đào
tạo nghề cho nông dân bị thu hồi đất và bước đầu đã đạt được một số kết quả nhất
định
2.3.1.3 Thành tựu về giải quyết việc làm đảm bảo thu nhập cho người nông
- Chủ trương tiền hỗ trợ chuyển đổi việc làm không trả trực tiếp cho nông
dân mà được Tỉnh đầu tư bằng các dự án giải quyết việc làm như trước năm
2004 là một chủ trương đúng cần được tiếp tục thực hiện.
- Công nghiệp Nghệ An chưa phát triển, tuy nhiên bước đầu các khu công
nghiệp, đặc biệt là các KCN vùa và nhỏ đã thu hút được đáng kể lực lượng lao
động nông thôn.
2.3.2. Những hạn chế tồn tại.
2.3.2.1. Về chính sách, chế độ BTGPM, hỗ trợ TĐC.
- Thứ nhất, Chính sách bồi thường hỗ trợ TĐC của Nhà nước còn có vấn
đề bất cập.
Thứ hai, Nghệ An chưa có cơ chế tạo mối quan hệ giũa người nông dân bị
thu hồi đất với Nhà nước và các chủ dự án nhận đất.
Thứ ba, Giá bồi thường hỗ trợ TĐC của Tỉnh không phù hợp với giá cả thị
trường trong khi khung giá của Chính phủ Việt Nam quy định rộng
2.3.2.1. Về tổ chức thực hiện BTGPM, hỗ trợ TĐC.
Thứ nhất, công tác bồi thường giải phóng mặt bằng chưa được các cấp
chính quyền quan tâm tương xứng với yêu cầu.
Thứ hai, công tác kiểm tra giám sát, chưa được quan tâm, đã để xảy ra
thiếu nước, thiếu đất sản xuát ở các khu TĐC cho đồng bào dân tộc thiểu số.
Thứ ba, về học tập nâng cao trình độ, đào tạo nghề, tạo việc làm cho

người nông dân bị thu hồi đất:
+ Cấp chính quyền, các chủ dự án chỉ coi trọng làm sao để giải phóng
được mặt bằng để triển xây dựng dự án đúng tiến độ.
+ Công tác đào tạo nghề cho người nông dân bị thu hồi đất còn mang tính
hình thức.


xiv

Thứ tư, tổ chức thực hiện công tác bồi thường giải phóng mặt bằng thiếu
tính chuyên
2.3.3 Nguyên nhân của những tồn tại hạn chế:
2.3.3.1. Nguyên nhân khách quan:
- Cầu về lao động trong các nhà máy, công trường chủ yếu là cầu về lao
động công nghiệp.
- Nghệ An đang còn là một tỉnh nghèo, chưa đủ nguồn lực để bồi thường cho
người dân bị thu hồi đất ở một mức giá bằng mặt bằng chung của cả nước.
2.3.3.2. Nguyên nhân chủ quan:
Một, là quy hoạch phát triển các khu công nghiệp, các nhà máy, các đô thị
chưa gắn với kế hoạch xây dựng các khu TĐC, chưa gắn với kế hoạch đào tạo nghề
cho nông dân.
Hai, là thiếu cơ chế chính sách đào tạo nghề, giải quyết việc làm cho người
nông dân và con em họ.
Ba, là chế độ bồi thường, hỗ trợ TĐC còn thấp chưa đảm bảo để cho người
dân có cuộc sống tốt hơn so với trước khi thu hồi đất
Bốn, là trình độ hiểu về pháp luật nói chung, chính sách bối thường hỗ trợ
TĐC của đại bộ phận người nông dân còn nhiều hạn chế
Năm, là thiếu cơ chế chính sách để xã hội hóa thực hiện công tác bồi thường
giải phóng mặt bằng

xv

CHƯƠNG 3
PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM GIẢI QUYẾT TỐT HƠN
NHỮNG VẤN ĐỀ KINH TẾ - XÃ HỘI NẢY SINH ĐỐI VỚI NGƯỜI NÔNG
DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT TRONG QUÁ TRÌNH CNH, HĐH Ở NGHỆ AN.

3.1. Phương hướng nhằm quyết những vấn đề kinh tế - xã hội
nảy sinh, đối với người nông dân bị thu hồi đất trong quá trình
CNH, HĐH ở Nghệ An
3.1.1. Xác định rõ ràng mục tiêu giải quyết những vấn đề kinh tế - xã hội
nảy sinh đối với người nông dân bị thu hồi đất, trong quá trình CNH, HĐH.
- Là để cho những người nông dân bị ảnh hưởng có cuộc sống tốt hơn khi
chưa thực hiện thu hồi đất.
3.1.2. Xử lý thỏa đáng mối quan hệ giữa 3 lợi ích kinh tế, đó là lợi ích
của người bị thu hồi đất, lợi ích của các nhà đầu tư nhận đất và lợi ích của
Nhà nước. Đặc biệt coi trọng và đáp ứng thỏa đáng lợi ích của người nông
dân bị thu hồi đât.
Thứ nhất, làm thế nào để tối đa hóa lợi ích cho từng chủ thể mà không gây
nên xung đột gay gắt.
Thứ hai, coi trọng và đáp ứng thỏa đáng lợi ích của người nông dân bị thu hồi
đât. Việc bồi thường và tái định cư khi thu hồi đất không phải là gánh nặng của
phát triển mà là tạo cơ hội cho phát triển. vì vậy:
+ Nhà nước khi ban hành chính sách cần chú ý đến nguyên tắc về đổi mới
+ Nhà nước cần có cơ chế chính sách ràng buộc và cùng với các chủ dự án
nhận đất đáp ứng thỏa đáng lợi ích của người nông dân bị thu hồi đât.
+ Cần có cơ chế gắn lợi ích các chu dự án nhận đất, nguời nông dân có đất bị
thu hồi.

xvi

3.1.3. Huy động các nguồn lực để giải quyết những vấn đề kinh tế - xã
hội nảy sinh đối với người nông dân vùng thu hồi đất trong quá trình CNH,
HĐH.
- Nguồn lực ở trong dân là rất lớn, doanh nghiệp có vai trò và khả năng để
giải quyết các vấn đề kinh tế xã hội nảy sinh. Cần có cơ chế để huy động nguồn
lực trong dân, các doanh nghiệp vụ mục tiêu chung, đồng thời giúp nông dân sử
dụng hiệu quả đồng tiền của họ.

3.2. Giải pháp giải quyết tốt hơn những vấn đề kinh tế - xã
hội nảy sinh đối với người nông dân bị thu hồi đất ở Nghệ An
trong quá trình CNH, HĐH.
3.2.1. Nâng cao tính chủ động của người nông dân vùng thu hồi đất
trong quá trình CNH, HĐH về ổn định cuộc sống, nâng cao trình độ, tạo
việc làm.
Thứ nhất về chính sách khuyến khích, ưu tiên những trường hợp người
nông dân tự lo được nơi ăn chốn ở. Nhà nước nên nâng mức hỗ trợ cho những
người tự lo được về nhà ở, để họ chủ động trong việc tự lo ổn định cuộc sống.
Thứ hai về khuyến khích người nông dân chủ động trong học tập chuyển
đổi nghề, chủ động trong tìm kiếm việc làm.Mặt khác Nhà nước cần tăng cường
các hoạt động khuyến nông, khuyến công qua đó trang bị cho người nông dân
một số kiến thức nhất.
Thứ ba Nhà nước cần có chính sách khuyến khích, tạo điều kiện cho nguời
nông dân chủ động tạo việc làm cho bản thân gia đình họ.
3.2.2.Nâng cao vai trò của Nhà nước và Chính quyền địa phương
trong việc giải quyết những vấn đề kinh tế - xã hội nảy sinh đối với người
nông dân bị thu hồi đất ở Nghệ An trong quá trình CNH, HĐH.
3.2.2.1. Hoàn thiện các chính sách có liên quan.

3.2.2.2. Hoàn thiện tổ chức BTGPMB.


xvii

3.2.2.3. Tăng cường hoạt động tuyên truyền chính sách chế độ, tư vấn
sử dụng tiền về bồi thường, hỗ trợ TĐC, tuyền truyền về các phương án đào
tạo nghề, giải quyết việc làm.
3.2.2.4. Tăng cường công tác kiểm tra giám sát của Nhà nước:
3.2.3. Có cơ chế để phát huy vai trò các doanh nghiệp sử dụng đất,
giải quyết các vấn đề TĐC, học tập nâng cao trình độ và việc làm cho người
nông dân bị thu hồi đất.
- Nhà nước cần có chính sách ưu đãi cũng như quy chế ràng buộc đối
với các doanh nghiệp cũng như các cơ quan đơn vị nhà nước, kể cả các tổ
chức chính trị, khi sử dụng đất của nông dân tùy từng trường hợp, điều kiện
khả năng của từng doanh nghiệp, tổ chức đon vị mà yêu cầu bắt buộc đào tạo
nghề cho nông dân, tuyển dụng lao động, con em nông dân vùng thu hồi đất
vào làm việc.
- Có chế xử lý khi các tổ chức đó vi phạm cam kết, nhằm bảo bệ lợi ích
của người nông dân bị thu hồi đất.
3.2.4. Tăng cường phối hợp các bên liên quan giải quyết những vấn đề
kinh tế - xã hội nảy sinh, đối với người nông dân bị thu hồi đất trong quá
trình
- Khoảng tiền hỗ trợ chuyển đổi nghề cho người nông dân bị thu hồi
đất, không trả trực tiếp cho người dân mà Tỉnh giữ lại cùng với quỹ BTGPMB
của Tỉnh, để sử dụng quỹ này vào mục đích:
+ Hỗ trợ cho các chủ dự án nhận lao động vùng bị thu hồi đất vào làm
việc. Số tiền này dùng một phần để hỗ trợ các chủ dự án đào tạo, đào tạo lại nghề
cho số lao động nông nghiệp bị thu hồi đất.
+ Hỗ trợ người nông dân vùng thu hồi đất để xây dựng các dự án hoạt

động sản xuất kinh doanh dịch vụ như


xviii

KẾT LUẬN
Xuất phát từ mục tiêu và yêu cầu, luận văn đã tập trung nghiên cứu những
vấn đề lý luận và thực tiễn về giải quyết những vấn đề kinh tế - xã hội nảy sinh
đối với người nông dân bị thu hồi đât ở tỉnh Nghệ An trong quá trình CNH,
HĐH. Trong quá trình nghiên cứu, tác giả rút ra một số kết luận như sau:
1. Đã hệ thống hóa được những vấn đề lý luận về thu hồi đất gắn liền quá
trình CNH, HĐH, những ảnh hưởng của thu hồi đất đến nơi ăn chốn ở, việc làm,
thu nhập, đời sống của người lao động.
2. Để nâng cao hiệu quả trong giải quyết những vân đề kinh tế - xã hội nảy
sinh đối với người nông dân bị thu hồi đât, thì việc nghiên cứu, tham khảo kinh
nghiệm của một số tỉnh và kinh nghiệm của Trung Quốc trong việc giải quyết
những vấn đề kinh tế - xã hội nảy sinh là những bài học quý đối với Nghệ An.
3. Để đạt được mục tiêu của CNH, HĐH là nâng cao hiệu quả sử dụng đất,
tạo thêm nhiều việc làm cho xã hội, kinh tế phát triển, đảm bảo các vấn đề về an
sinh xã hội, thì vấn đề TĐC, học tập nâng cao trình độ giải quyết việc làm cho
lao động vùng thu hồi đất là vấn đề hết sức bức bách và đòi hỏi nỗ lực lớn từ
phía nhà nước, chính quyền địa phương, doanh nghiệp và bản thân người lao
động trong vùng thu hồi đất. Vì vậy, ngoài chính sách BTGPMB, hỗ trợ. TĐC
khi thu hồi đất thì Nhà nước, Nghệ An đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách
tương đối hoàn thiện như các chính sách TĐC, chính sách tạo cơ hội phát triển
và tạo việc làm, chính sách hỗ trợ và giải quyết việc làm, chính sách thị trường
lao động để gắn kết cung - cầu lao động, các chương trình vay vốn quốc gia giải
quyết việc làm, các chương trình khuyến công, khuyến nông, chương trình đào
tạo nghề cho lao động nông thôn và vùng thu hồi đất nông nghiệp, các chương
trình trợ giúp xuất khẩu lao động, di chuyển tới thị trường lao động hấp dẫn

khác, các đề án dạy nghề cho lao động nông thôn của tỉnh, các chương trình hỗ
trợ và đền bù khác, chương trình hỗ trợ các ngành nghề thủ công truyền thống,...
Chính vì vậy mà Nghệ An cũng bước đầu đạt được một số thành công trong giải


xix

quyết chỗ ở TĐC, tạo việc làm cho lao động nông thôn, lao động vùng thu hồi
đất nhằm ổn định cuộc sống cho người dân; lao động có nhiều cơ hội.
4. Mặc dù đã đạt được những kết quả rất đáng khích lệ nhưng trong việc
giải quyết việc làm, ổn định cuộc sống cho lao động vùng thu hồi đất cũng bộc lộ
những khó khăn, bất cập như: Việc xây dựng ồ ạt các nhà máy thủy điện đã đặt
ra nhu cầu đất đai để bố trí TĐC, điều này ảnh hưởng nhiều đến chất lượng các
khu TĐC về điều kiện đất đai canh tác cũng như chất lượng nhà ở và các công
trình hạ tầng kỹ thuật các khu TĐC; số lao động chưa đáp ứng được yêu cầu về
trình độ, chuyên môn kỹ thuật còn nhiều. Tỷ lệ lao động thiếu việc làm, chưa có
việc làm còn cao.
5. Thông qua phương hướng về giải quyết những vấn đề kinh tế - xã hội
nảy sinh đối với người nông dân vùng thu hồi đất, luận văn đưa ra những nhóm
giải pháp chủ yếu đó là:
- Nâng cao tính chủ động của người nông dân vùng thu hồi đất trong quá
trình CNH, HĐH về ổn định cuộc sống, nâng cao trình độ, tự tạo việc làm.
- Hoàn thiện các chính sách và tăng cường kiểm tra giám sát việc thực
hiện TĐC, vấn đề học tập nâng cao trình độ và vấn đề việc làm cho người nông
dân vùng thu hồi đất.
- Có cơ chế để phát huy các doanh nghiệp sử dụng đất, giải quyết các vấn
đề TĐC, học tập nâng cao trình độ và việc làm cho người nông dân.
- Có cơ chế phối hợp các bên liên quan giải quyết những vấn đề kinh tế - xã
hội nảy sinh, đối với người nông dân bị thu hồi đất trong quá trình CNH, HĐH.
Với thời gian và năng lực của tác giả còn hạn chế, tuy đã có cách tiếp cận mới,

bám vào sát thực tế và số liệu thống kê nhưng không thể tránh khỏi sai sót, kính mong
các thầy cô giáo, các nhà quản lý, các nhà hoạt động thực tiễn và bạn đọc quan tâm góp
ý để tác giả bổ sung hoàn thiện cho bản luận văn được hoàn chỉnh hơn.