PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA TỔNG CÔNG TY THUỐC LÁ VIỆT NAM

B
TR

GIÁO D CăVÀă ÀOăT O
NGă

I H CăTH NGăLONG
---o0o---

KHÓA LU N T T NGHI P

TÀI:

PHỂNăTệCHăHI UăQU ăHO Tă
NGăS Nă
XU TăKINHăDOANHăC AăT NGăCỌNGăTYă
THU CăLỄăVI TăNAM

SINH VIÊN TH C HI N : NGUY NăPH
MÃ SINH VIÊN

: A20342

CHUYÊN NGÀNH

: TÀI CHÍNH

HÀ N I ậ 2016

NGăTRANG

B
TR

GIÁO D CăVÀă ÀOăT O
NGă

I H CăTH NGăLONG
---o0o---

KHÓA LU N T T NGHI P

TÀI:

PHỂNăTệCHăHI UăQU HO Tă
NGăS Nă
XU TăKINHăDOANHăC AăT NGăCỌNGăTYă
THU CăLỄăVI TăNAM

Giáoăviênăh

ng d n

: ThS. Chu Th Thu Th y

Sinh viên th c hi n

: Nguy năPh

Mã sinh viên

: A20342

Chuyên ngành

: Tài chính

ngăTrang

HÀ N I ậ 2016

Thang Long University Library


L I C Mă N
nh n đ

hoàn thành t t khóa h c v a qua c ng nh khóa lu n t t nghi p này, em đã
c s h ng d n, giúp đ và góp ý nhi t tình c a quý th y cô tr ng i h c

Th ng Long và nh ng s chia s , g n bó c a gia đình và ng

i thân.

Em xin g i l i bi t n sâu s c đ n Th c s Chu Th Thu Th y - ng i đã dành r t
nhi u th i gian, tâm huy t đ h ng d n nghiên c u và giúp đ em hoàn thành lu n v n
t t nghi p này.
ng th i, em xin chân thành c m n anh, ch và ban lãnh đ o T ng công ty thu c
lá Vi t Nam đã t o đi u ki n cho em đ
lu n v n này.

c th c t p đ có đ

c d li u đ hoàn thành t t

Do ki n th c và kh n ng lí lu n c a b n thân còn nhi u thi u sót, em r t mong
nh n đ c s đóng góp quý báu c a quý th y cô và các b n.
Kính chúc quý th y cô và t p th T ng công ty thu c lá Vi t Nam luôn h nh phúc
và d i dào s c kh e, thành công trong công vi c.
Em xin chân thành c m n!
Hà N i, ngày tháng
Sinh viên

Nguy n Ph

ng Trang

n m


L IăCAMă OAN
Tôi xin cam đoan Khóa lu n t t nghi p này là do t b n thân th c hi n có s h
tr t giáo viên h ng d n và không sao chép các công tình nghiên c u c a ng i khác.
Các d li u thông tin th c p s d ng trong Khóa lu n là có ngu n g c và trích d n rõ
ràng.
Tôi xin ch u hoàn toàn trách nhi m v l i cam đoan này!
Sinh viên

Nguy n Ph

ng Trang

Thang Long University Library


M CL C
L IM

U

CH
NGă1. C ăS LÝ LU N CHUNG V HI U QU HO Tă
NG S N
XU T KINH DOANH C A DOANH NGHI P ........................................................ 1
1.1. T ng quan v hi u qu ho tăđ ng s n xu t kinh doanh ................................. 1
1.1.1. Khái ni m, b n ch t và ý ngh a hi u qu s n xu t kinh doanh trong
doanh nghi p .......................................................................................................... 1
1.1.1.1. Khái ni m hi u qu ho t đ ng s n xu t kinh doanh .............................. 1
1.1.1.2. B n ch t .................................................................................................. 2
1.1.1.3. Ý ngh a .................................................................................................... 3
1.1.2. Phân lo i các hi u qu s n xu t kinh doanh.............................................. 4
1.1.2.1. Hi u qu kinh doanh cá bi t và hi u qu kinh t - xã h i c a n n kinh
t qu c dân........................................................................................................... 4
1.1.2.2. Hi u qu chi phí b ph n và hi u qu chi phí t ng h p ........................ 5
1.1.2.3. Hi u qu tuy t đ i và hi u qu t

ng đ i. ............................................. 5

1.1.2.4. Hi u qu ng n h n và hi u qu dài h n................................................. 6
1.2. Phân tích hi u qu s n xu t kinh doanh trong doanh nghi p ....................... 6

1.2.1. Khái ni m phân tích hi u qu s n xu t kinh doanh trong doanh nghi p. 6
1.2.2. Quy trình phân tích hi u qu s n xu t kinh doanh trong doanh nghi p.. 7
1.2.3. Các ph ng pháp phân tích ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a doanh
nghi p ...................................................................................................................... 7
1.2.3.1. Ph

ng pháp so sánh ............................................................................. 7

1.2.3.2. Ph

ng pháp thay th liên hoàn............................................................. 9

1.2.3.3. Ph

ng pháp chi ti t .............................................................................. 9

1.2.3.4. Ph

ng pháp phân tích Dupont ........................................................... 10

1.2.4. N i dung phân tích hi u qu s n xu t kinh doanh .................................. 10
1.2.4.1. Phân tích hi u qu s n xu t kinh doanh thông qua phân tích doanh thu
– chi phí – l i nhu n .......................................................................................... 10
1.2.4.2. Phân tích hi u qu s n xu t kinh doanh thông qua phân tích hi u qu
s d ng tài s n ................................................................................................... 12
1.2.4.3. Phân tích hi u qu s n xu t kinh doanh thông qua phân tích hi u qu
s d ng v n ........................................................................................................ 19
1.3. Các nhân t nhăh ngăđ n hi u qu s n xu t kinh doanh c a doanh
nghi p ........................................................................................................................ 21
1.3.1. Các nhân t ch quan ................................................................................ 21

1.3.2. Các nhân t khách quan ............................................................................ 23
CH
NGă2. PHÂN TÍCH HI U QU S N XU T KINH DOANH C A T NG
CÔNG TY THU C LÁ VI T NAM ......................................................................... 25
2.1. Quá trình hình thành và phát tri n c a T ng công ty thu c lá Vi t nam .. 25
2.1.1. Gi i thi u khái quát v T ng công ty thu c lá Vi t Nam ......................... 25
2.2. Phân tích hi u qu s n xu t kinh doanh c a T ng công ty Thu c lá Vi t
Nam ........................................................................................................................... 26
2.2.1. Phân tích hi u qu s n xu t kinh doanh thông qua phân tích doanh thu
– chi phí – l i nhu n ............................................................................................ 26
2.2.1.1. Phân tích hi u qu s n xu t kinh doanh thông qua phân tích bi n đ ng
doanh thu - chi phí – l i nhu n ......................................................................... 26
2.2.1.2. Phân tích hi u qu s n xu t kinh doanh thông qua phân tích hi u qu
chi phí .............................................................................................................. 31
2.2.2. Phân tích hi u qu s n xu t kinh doanh thông qua phân tích hi u qu
s d ng tài s n ...................................................................................................... 34
2.2.2.1. Hi u qu s d ng t ng tài s n .............................................................. 34
2.2.2.2. Hi u qu s d ng tài s n ng n h n ...................................................... 39
2.2.2.3. Hi u qu s d ng tài s n dài h n ......................................................... 47
2.2.2.4. Phân tích hi u qu s d ng v n vay..................................................... 54
2.2.2.5. Phân tích hi u qu s d ng v n ch s h u......................................... 59
2.3. ánhăgiáăhi u qu s n xu t kinh doanh c a T ng công ty thu c lá Vi t
Nam thông qua các ch tiêu..................................................................................... 61
2.3.1. K t qu đ t đ

c ......................................................................................... 61

2.3.2. H n ch ....................................................................................................... 63

2.4. Nguyên nhân nhăh ngăđ n hi u qu s n xu t kinh doanh c a T ng công
ty thu c lá Vi t Nam ................................................................................................ 64
2.4.1. Nguyên nhân ch quan .............................................................................. 64
2.4.2. Nguyên nhân khách quan .......................................................................... 65
CH
NGă3. NH NG GI I PHÁP NÂNG CAO HI U QU S N XU T KINH
DOANH T I T NG CÔNG TY THU C LÁ VI T NAM .................................... 66
3.1.

nhăh

ng phát tri n c a T ng công ty ....................................................... 66

3.1.1.

nh h

ng phát tri n xu t kh u .............................................................. 66

3.1.2.

nh h

ng nh p kh u .............................................................................. 66

3.1.3. Ph

ng h

ng ho t đ ng kinh doanh c a T ng công ty ........................ 67

3.2. Nh ng gi iăphápăt ngăc

ng hi u qu s n xu t kinh doanh ....................... 67

Thang Long University Library


3.2.1. Xây d ng chi n l

c kinh doanh phù h p................................................ 68

3.2.2. Xây d ng chính sách bán hàng ................................................................. 69
3.2.3. Xây d ng chính sách ph i thu khách hàng .............................................. 71
3.2.4. Xây d ng chính sách d tr và đ u t hàng t n kho ............................... 74
3.2.5. Xây d ng chính sách phân b và c t gi m chi phí ................................... 75
3.2.6. Xây d ng công tác Marketing .................................................................... 77
3.2.7. Các gi i pháp khác ..................................................................................... 78

K T LU N
DANH M C TÀI LI U THAM KH O


DANH M C B NG BI U,ă

TH

B ng 2.1. Các ch tiêu phân tích doanh thu ................................................................... 26
B ng 2.2. Các ch tiêu phân tích chi phí ........................................................................ 28
B ng 2.3. Ch tiêu đánh giá hi u qu s d ng chi phí ................................................... 31

B ng 2.4. Phân tích hi u qu s d ng t ng tài s n ........................................................ 34
B ng 2.5. ánh giá nh h ng c a ROS - Hi u su t s d ng TSS đ i v i ROA......... 38
B ng 2.6. ánh giá nh h ng c a ROS - Hi u su t s d ng TSNH đ i v i t su t
sinh l i TSNH ................................................................................................................ 43
B ng 2.7. ánh giá nh h ng c a ROS - Hi u su t s d ng TSDH đ i v i t su t
sinh l i TSDH ................................................................................................................ 51
B ng 2.8. ánh giá nh h ng đ i v i ROE ................................................................. 60
B ng 3.1. M t s ch tiêu d báo t n m 2015 đ n 2020.............................................. 69
B ng 3.2. Ch tiêu bán thu c lá đi u t n m 2015 đ n 2020 ........................................ 71
B ng 3.3. Danh sách các nhóm r i ro ............................................................................ 72
B ng 3.4. ánh giá đi m tín d ng c a Công ty thu c lá Thanh Hóa ............................ 73
B ng 3.5. Xây d ng phân b chi phí ............................................................................. 76
B ng 3.6. D báo k t qu kinh doanh trong n m 2016 ................................................. 81
Bi u đ 2.1. L i nhu n sau thu c a T ng công ty giai đo n 2012 - 2014 ................... 30
Bi u đ 2.2. S vòng quay và th i gian quay vòng c a T ng tài s n ........................... 35
Bi u đ 2.3. Su t hao phí c a tài s n so v i doanh thu thu n ....................................... 36
Bi u đ 2.4. T su t sinh l i c a t ng tài s n................................................................ 37
Bi u đ 2.5. Hi u su t s d ng và th i gian quay vòng tài s n ng n h n ..................... 39
Bi u đ 2.6. Su t hao phí c a TSNH so v i DTT ......................................................... 41
Bi u đ 2.7. T su t sinh l i c a tài s n ng n h n ........................................................ 42
Bi u đ 2.8. Các ch tiêu đánh giá hàng t n kho ........................................................... 44
Bi u đ 2.9. Các ch tiêu đánh giá kho n ph i thu ........................................................ 46
Bi u đ 2.10. Hi u su t s d ng và th i gian quay vòng tài s n dài h n...................... 48
Bi u đ 2.11. Su t hao phí c a tài s n dài h n so v i doanh thu thu n ........................ 49
Bi u đ 2.12. T su t sinh l i c a tài s n dài h n ......................................................... 50
Bi u đ 2.13. Các ch tiêu đánh giá tài s n c đ nh ...................................................... 53
Bi u đ 2.14. T s n trên v n ch s h u.................................................................. 55
Bi u đ 2.15. H s kh n ng thanh toán lãi vay .......................................................... 56
Bi u đ 2.16. T su t sinh l i trên ti n vay................................................................... 58
Bi u đ 2.17. T su t sinh l i c a v n ch s h u ....................................................... 59

Hình nh 2.1. Th ph n thu c lá đi u t i Vi t Nam....................................................... 62

Thang Long University Library


DANH M C VI T T T
DTT

Doanh thu thu n

HSSD

Hi u su t s d ng

HTK

Hàng t n kho

H TC

Ho t đ ng tài chính

PTKH

Ph i thu khách hàng

TSDH

Tài s n dài h n

TSNH

Tài s n ng n h n

TSS

T ng tài s n

TSC

Tài s n c đ nh

VCSH

V n ch s h u

SXKD

S n xu t kinh doanh


L IM

U

1. Lý do ch năđ tài
Ngành thu c lá đang b c vào giai đo n có nhi u khó kh n m i b i liên t c có các
chính sách và bài vi t v tác h i c a thu c lá, bên c nh đó thu và vi c tiêu th thu c lá
trên th tr ng nh ng n m g n đây khi n ngành thu c lá không n đ nh, nh ng nh ng
chuy n bi n quan tr ng và k p th i s m ra giai đo n phát tri n t t đ p h n. Trong giai

đo n khó kh n trên, đ bi t đ c m t doanh nghi p ho t đ ng có hi u qu hay không là
v n đ đ c r t nhi u nhà qu n tr quan tâm. Chính vì v y, phân tích hi u qu s n xu t
kinh doanh là m t vi c làm vô cùng c n thi t đ i v i m i doanh nghi p, doanh nghi p
ph i th ng xuyên ki m tra, đánh giá đ y đ chính xác m i di n bi n k t qu ho t đ ng
kinh doanh c a mình, tìm ra nh ng m t m nh đ phát huy và nh ng m t còn y u kém
đ kh c ph c. Bên c nh đó, qua phân tích hi u qu kinh doanh giúp cho các doanh
nghi p tìm ra các bi n pháp sát th c đ t ng c ng các ho t đ ng kinh t và qu n lý
doanh nghi p, nh m huy đ ng m i kh n ng v ti n v n, lao đ ng, đ t đai… vào quá
trình s n xu t kinh doanh, nâng cao k t qu kinh doanh c a doanh nghi p. Thông qua
vi c th ng xuyên phân tích hi u qu kinh doanh có th đánh giá đ c ti m n ng c ng
nh r i ro và tri n v ng trong t ng lai đ có th đ a ra nh ng gi i pháp h u hi u,
nh ng quy t đ nh chính xác nh m nâng cao ch t l ng công tác qu n lý kinh t , nâng
cao hi u qu s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p.
Nh n th c đ c t m quan tr ng trên nên em đã ch n đ tài “Phân tích hi u
qu ho tăđ ng s n xu t kinh doanh c a T ng công ty thu c lá Vi tăNam”.
2. Ph m vi nghiên c u
S d ng b ng cân đ i k toán và b ng báo cáo k t qu ho t đ ng s n xu t kinh
doanh trong 3 n m 2012, 2013 và 2014 c a T ng công ty thu c lá Vi t Nam.
3.ăPh

ngăphápănghiênăc u

Khóa lu n s d ng ch y u ph ng pháp so sánh, ph ng pháp phân tích theo
chi u ngang, phân tích theo chi u d c và ph ng pháp phân tích t l đ đ a ra đánh giá
và k t lu n t c s là các s li u đ c cung c p và th c tr ng tình hình ho t đ ng c a
công ty.
4. K t c u khóa lu n
Ngoài m đ u và k t lu n khóa lu n g m 3 ch

ng:

Ch ngă1:ăC ăs lý lu n chung v hi u qu ho tăđ ng s n xu t kinh doanh c a
doanh nghi p.
Ch ngă2.ăPhơnătích hi u qu s n xu t kinh doanh c a T ng công ty thu c lá Vi t
Nam.
Ch ngă3.ăNh ng gi i pháp nâng cao hi u qu s n xu t kinh doanh t i T ng công
ty thu c lá Vi t Nam.

Thang Long University Library


CH

NGă1. C ăS

LÝ LU N CHUNG V HI U QU HO Tă

NG S N

XU T KINH DOANH C A DOANH NGHI P
1.1. T ng quan v hi u qu ho tăđ ng s n xu t kinh doanh
1.1.1. Khái ni m, b n ch t và ý ngh a hi u qu s n xu t kinh doanh trong doanh
nghi p
1.1.1.1. Khái ni m hi u qu ho t đ ng s n xu t kinh doanh
i v i t t c các đ n v s n xu t kinh doanh, các doanh nghi p ho t đ ng trong
n n kinh t , v i các c ch qu n lý khác nhau thì có các nhi m v m c tiêu ho t đ ng
khác nhau. Có th nói r ng trong c ch th tr ng n c ta hi n nay, m i doanh nghi p
ho t đ ng s n xu t kinh doanh đ u có m c tiêu lâu dài là t i đa hoá l i nhu n.
đ t
đ c m c tiêu này m i doanh nghi p ph i xây d ng cho mình m t chi n l c kinh

doanh và phát tri n doanh nghi p thích ng v i các bi n đ ng c a th tr ng, ph i th c
hi n vi c xây d ng các k ho ch kinh doanh, các ph ng án kinh doanh, k ho ch hoá
các ho t đ ng c a doanh nghi p và đ ng th i ph i t ch c th c hi n chúng m t cách có
hi u qu .
Trên th c t , có nhi u cách hi u khác nhau v khái ni m này. V k t qu kinh
doanh, PGS.TS Nguy n N ng Phúc cho r ng: “K t qu s n xu t kinh doanh là nh ng
ch tiêu tài chính ph n ánh quy mô thu v c a các ho t đ ng, ví d s n l ng tiêu th ,
doanh thu bán hàng, l i nhu n sau thu ...” (PGS.TS Nguy n N ng Phúc (2013), Phân
tích báo cáo tài chính, NXB i h c kinh t qu c dân, TP.Hà N i, trang 201).
Nh v y, k t qu s n xu t kinh doanh là k t qu cu i cùng v các ho t đ ng s n
xu t kinh doanh c a doanh nghi p trong m t k k toán nh t đ nh, hay k t qu s n xu t
kinh doanh là s bi u hi n b ng ti n ph n chênh l ch gi a t ng doanh thu và t ng chi
phí c a các ho t đ ng kinh t đã đ c th c hi n. Kêt qua s n xu t kinh doanh la muc
tiêu cân thiêt cua môi doanh nghiêp đ c bi u hi n b ng lãi và l
Trong quá trình t ch c xây d ng và th c hi n các ho t đ ng qu n tr trên, các
doanh nghi p ph i luôn đánh giá, ki m tra tính hi u qu c a chúng. Mu n ki m tra hay
đánh giá các ho t đ ng s n xu t kinh doanh chung c a toàn doanh nghi p c ng nh t ng
l nh v c, t ng b ph n bên trong doanh nghi p thì doanh nghi p không th không th c
hi n vi c tính hi u qu kinh t c a các ho t đ ng s n xu t kinh doanh đó. Xét trên bình
di n các quan đi m kinh t h c khác nhau c ng có nhi u ý ki n khác nhau v hi u nh
th nào v hi u qu kinh doanh. Nh ng ta có th hi u v khái ni m v hi u qu kinh t
c a các ho t đ ng s n xu t kinh doanh (hi u qu s n xu t kinh doanh) c a các doanh
nghi p nh sau:
“Hi u qu s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p là m t ch tiêu kinh t t ng h p
ph n ánh trình đ s d ng các y u t c a quá trình s n xu t. Hi u qu s n xu t kinh
doanh còn th hi n s v n d ng khéo léo c a các nhà qu n tr doanh nghi p gi a lý lu n
và th c t nh m khai thác t i đa các y u t c a c a quá trình s n xu t nh máy móc thi t
b , nguyên v t li u, nhân công đ nâng cao l i nhu n.
1

V y hi u qu s n xu t kinh doanh là m t ch tiêu kinh t t ng h p ph n ánh trình
đ s d ng c a các ngu n l c, tài chính c a doanh nghi p đ đ t đ c hi u qu cao.”
(Ngu n: PGS.TS Nguy n N ng Phúc (2013), Phân tích báo cáo tài chính, NXB
i h c kinh t qu c dân, TP.Hà N i, tr.199).
Hi u qu kinh doanh theo khái ni m r ng là m t ph m trù kinh t ph n ánh nh ng
l i ích đ t đ c t các ho t đ ng kinh doanh c a các doanh nghi p. Nh v y c n phân
đ nh s khác nhau và m i liên h gi a "k t qu " và "hi u qu ". B t k hành đ ng nào
c a con ng i nói chung và trong kinh doanh nói riêng đ u mong mu n đ t đ c nh ng
k t qu h u ích c th nào đó, k t qu đ t đ c trong kinh doanh mà c th là trong l nh
v c s n xu t, phân ph i l u thông m i ch đáp ng đ c ph n nào tiêu dùng c a cá nhân
và xã h i. Tuy nhiên, k t qu đó đ c t o ra m c đ nào, v i giá nào là v n đ c n
xem xét vì nó ph n ánh ch t l ng c a ho t đ ng t o ra k t qu . M t khác nhu c u tiêu
dùng c a con ng i bao gi c ng có xu h ng l n h n kh n ng t o ra s n ph m đ c
nhi u nh t. Vì v y nên khi đánh giá ho t đ ng kinh doanh t c là đánh giá ch t l ng
c a ho t đ ng kinh doanh t o ra k t qu mà nó có đ c.
1.1.1.2. B n ch t
T khái ni m v hi u qu nêu trên đã kh ng đ nh b n ch t c a hi u qu kinh
doanh là ph n ánh đ c trình đ s d ng các ngu n l c c a doanh nghi p đ đ t đ c
các m c tiêu kinh t - xã h i và nó chính là hi u qu c a lao đ ng xã h i đ c xác đ nh
trong m i t ng quan gi a l ng k t qu h u ích cu i cùng thu đ c v i l ng hao phí
lao đ ng xã h i b ra. Hi u qu kinh doanh c a doanh nghi p ph i đ c xem xét m t
cách toàn di n. V m t th i gian, hi u qu mà doanh nghi p đ t đ c trong t ng th i
k , t ng giai đo n không đ c làm gi m sút hi u qu c a các giai đo n, th i k , chu k
kinh doanh ti p theo c a doanh nghi p. Trong th c t kinh doanh, đi u này d x y ra
khi con ng i khai thác s d ng ngu n tài nguyên thiên nhiên, môi tr ng. Không th
coi t ng thu gi m chi là có hi u qu khi gi m m t cách tu ti n, thi u cân nh c các chi
phí c i t o môi tr ng, đ m b o môi tr ng sinh thái, đ u t cho giáo d c, đào t o ngu n
nhân l c....
hi u rõ h n và ng d ng đ c ph m trù hi u qu s n xu t kinh doanh vào vi c

thành l p các ch tiêu, các công th c c th nh m đánh giá tính hi u qu các ho t đ ng
s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p thì chúng ta c n hi u r ng ph m trù hi u qu s n
xu t kinh doanh th c ch t là m i quan h so sánh gi a k t qu đ t đ c và chi phí b ra
đ s d ng các y u t đ u vào và có tính đ n các m c tiêu c a doanh nghi p. M i quan
h so sánh đây có th là so sánh tuy t đ i và c ng có th là so sánh t ng đ i.
V m t so sánh tuy t đ i thì hi u qu s n xu t kinh doanh là :
H=K-C

H : Là hi u qu s n xu t kinh doanh
K : Là k t qu đ t đ

c
2

Thang Long University Library


C : Là chi phí b ra đ s d ng các ngu n l c đ u vào
Còn v so sánh t

ng đ i thì:
H = K/C

Do đó đ tính đ c hi u qu s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p ph i tính k t
qu đ t đ c và chi phí b ra. N u xét m i quan h gi a k t qu và hi u qu thì k t qu
nó là c s và tính hi u qu s n xu t kinh doanh, k t qu s n xu t kinh doanh c a doanh
nghi p có th là nh ng đ i l ng có kh n ng cân, đo, đong, đ m đ c nh s s n ph m
tiêu th m i lo i, doanh thu, l i nhu n, th ph n... Nh v y k t qu s n xu t kinh doanh
th ng là m c tiêu c a doanh nghi p.
Ph i phân bi t hi u qu xã h i, hi u qu kinh t xã h i v i hi u qu s n xu t kinh

doanh c a doanh nghi p: Hi u qu xã h i ph n ánh trình đ l i d ng các ngu n l c
nh m đ t đ c các m c tiêu v xã h i nh t đ nh. Các m c tiêu xã h i th ng là: Gi i
quy t công n vi c làm cho ng i lao đ ng trong ph m vi toàn xã h i hay ph m vi t ng
khu v c, nâng cao trình đ v n hoá, nâng cao m c s ng, đ m b o v sinh môi tr ng....
Còn hi u qu kinh t xã h i ph n ánh trình đ l i d ng các ngu n l c nh m đ t đ c
các m c tiêu c v kinh t xã h i trên ph m vi toàn b n n kinh t qu c dân c ng nh
trên ph m vi t ng vùng, t ng khu v c c a n n kinh t .
Hi u qu tr c m t v i hi u qu lâu dài: Các ch tiêu hi u qu s n xu t kinh doanh
c a doanh nghi p ph thu c r t l n vào các m c tiêu c a doanh nghi p do đó mà tính
ch t hi u qu ho t đ ng s n xu t kinh doanh các giai đo n khác nhau là khác nhau.
Xét v tính lâu dài thì các ch tiêu ph n ánh hi u qu c a toàn b các ho t đ ng s n xu t
kinh doanh trong su t quá trình ho t đ ng c a doanh nghi p là l i nhu n và các ch tiêu
v doanh l i. Xét v tính hi u qu tr c m t thì nó ph thu c vào các m c tiêu hi n t i
mà doanh nghi p đang theo đu i. Trên th c t , đ th c hi n m c tiêu lâu dài c a doanh
nghi p là t i đa hoá l i nhu n, có r t nhi u doanh nghi p hi n t i l i không đ t m c tiêu
là l i nhu n mà l i th c hi n các m c tiêu nâng cao n ng su t và ch t l ng c a s n
ph m, nâng cao uy tín danh ti ng c a doanh nghi p, m r ng th tr ng…
Nh v y, hi u qu kinh doanh ch đ c coi là đ t đ c m t cách toàn di n khi ho t
đ ng c a các b ph n mang l i hi u qu không nh h ng đ n hi u qu chung (v m t
đ nh h ng là t ng doanh thu gi m chi phí). i u đó có ngh a là doanh nghi p ti t ki m
t i đa các chi phí kinh doanh và khai thác các ngu n l c s n có làm sao đ t đ c k t
qu t t nh t có th .
1.1.1.3. Ý ngh a
M i ngu n tài nguyên trên trái đ t đ u là h u h n và ngày càng c n ki t, khan hi m
do ho t đ ng khai thác, s d ng h u nh không có k ho ch c a con ng i. S khan
hi m đòi h i con ng i ph i có s l a ch n kinh t , nh ng đó m i ch là đi u ki n c n,
khi đó con ng i phát tri n kinh t theo chi u r ng: t ng tr ng k t qu s n xu t trên c
s gia t ng các y u t s n xu t. i u ki n đ là cùng v i s phát tri n c a khoa h c k
thu t ngày càng có nhi u ph ng pháp khác nhau đ t o ra s n ph m d ch v , cho phép
3

cùng nh ng ngu n l c đ u vào nh t đ nh ng i ta có th t o ra r t nhi u lo i s n ph m
khác nhau, s phát tri n kinh t theo chi u d c nh ng ch cho s phát tri n kinh t theo
chi u sâu: s t ng tr ng k t qu kinh t c a s n xu t ch y u nh vào vi c c i ti n các
y u t s n xu t v m t ch t l ng, ng d ng các ti n b k thu t m i, công ngh m i,
hoàn thi n công tác qu n tr và c c u kinh t . Nói m t cách khác là nh vào vi c nâng
cao hi u qu ho t đ ng s n xu t kinh doanh.
Hi u qu s n xu t kinh doanh là công c h u hi u đ các nhà qu n tr doanh nghi p
th c hi n nhi m v qu n tr kinh doanh: Khi ti n hành m i ho t đ ng s n xu t kinh
doanh nào thì các doanh nghi p đ u ph i huy đ ng và s d ng các ngu n l c mà doanh
nghi p có kh n ng có th t o ra k t qu phù h p v i m c tiêu mà doanh nghi p đ ra.
th c hi n m c tiêu t i đa hoá l i nhu n c ng nh các m c tiêu khác, các nhà doanh
nghi p ph i s d ng nhi u ph ng pháp, nhi u công c khác nhau. Hi u qu s n xu t
kinh doanh là m t trong các công c h u hi u nh t đ các nhà qu n tr th c hi n ch c
n ng qu n tr c a mình. Thông qua vi c tính toán hi u qu s n xu t kinh doanh không
nh ng cho phép các nhà qu n tr ki m tra, đánh giá tính hi u qu c a các ho t đ ng s n
xu t kinh doanh c a doanh, cho phép các nhà qu n tr phân tích tìm ra các nhân t nh
h ng đ n các ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p, t đó đ a ra đ c các
bi n pháp đi u ch nh thích h p trên c hai ph ng di n gi m chi phí t ng k t qu và
nâng cao hi u qu các ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p. Do v y, hi u
qu s n xu t kinh doanh đóng vai trò r t quan tr ng và không th thi u đ c trong vi c
ki m tra đánh giá và phân tích nh m đ a ra các gi i pháp t i u nh t, l a ch n đ c các
ph ng pháp h p lý nh t đ th c hi n các m c tiêu c a doanh nghi p đ ra.
Trong đi u ki n khan hi m các ngu n l c thì vi c nâng cao hi u qu ho t đ ng s n
xu t kinh doanh là t t y u đ i v i m i doanh nghi p. M t khác doanh nghi p còn ch u
s c nh tranh kh c li t, đ t n t i và phát tri n đ c, ph ng châm c a các doanh nghi p
luôn ph i là không ng ng nâng cao ch t l ng và n ng su t lao đ ng, d n đ n vi c t ng
n ng su t là đi u t t y u.
1.1.2. Phân lo i các hi u qu s n xu t kinh doanh

Tùy theo ph m vi, k t qu đ t đ c và chi phí b ra mà có các ph m trù hi u qu
khác nhau nh : hi u qu kinh t xã h i, hi u qu s d ng các y u t s n xu t trong quá
trình kinh doanh. Trong n n kinh t hàng hoá nhi u thành ph n, hi u qu tr c ti p c a
các doanh nghi p là hi u qu kinh t , còn hi u qu c a ngành ho c hi u qu c a n n
kinh t qu c dân là hi u qu kinh t xã h i. Ta có nh ng nhóm hi u qu sau đây:
1.1.2.1. Hi u qu kinh doanh cá bi t và hi u qu kinh t - xã h i c a n n kinh t qu c
dân
Hi u qu kinh doanh cá bi t là hi u qu kinh doanh thu đ c t các ho t đ ng
th ng m i c a t ng doanh nghi p kinh doanh. Bi u hi n chung c a hi u qu kinh doanh
cá bi t là l i nhu n mà m i doanh nghi p đ t đ c.
Hi u qu kinh t - xã h i mà ho t đ ng kinh doanh đem l i cho n n kinh t qu c
dân là s đóng góp c a nó vào vi c phát tri n s n xu t, đ i m i c c u kinh t , t ng n ng
4

Thang Long University Library


su t lao đ ng xã h i, tích lu ngo i t , t ng thu cho ngân sách, gi i quy t vi c làm, c i
thi n đ i s ng nhân dân.
Gi a hi u qu kinh doanh cá bi t và hi u qu kinh t xã h i có quan h nhân qu
và tác đ ng qua l i v i nhau. Hi u qu kinh t qu c dân ch có th đ t đ c trên c s
ho t đ ng có hi u qu c a các doanh nghiêp. M i doanh nghi p nh m t t bào c a n n
kinh t , doanh nghi p ho t đ ng có hi u qu s đóng góp vào hi u qu chung c a n n
kinh t . Tính hi u qu c a n n kinh t xu t phát t chính hi u qu c a m i doanh nghi p
và m t n n kinh t v n hành t t là môi tr ng thu n l i đ doanh nghi p ho t đ ng và
ngày m t phát tri n.
Vì v y, trong ho t đ ng kinh doanh c a mình các doanh nghi p ph i th ng xuyên
quan tâm đ n hi u qu kinh t - xã h i, đ m b o l i ích riêng hài hoà v i l i ích chung.
V phía các c quan qu n lý nhà n c, v i vai trò đ nh h ng cho s phát tri n c a n n
kinh t c n có các chính sách t o đi u ki n thu n l i đ doanh nghi p có th ho t đ ng

đ t hi u qu cao nh t trong kh n ng có th c a mình.
1.1.2.2. Hi u qu chi phí b ph n và hi u qu chi phí t ng h p
Ho t đ ng c a b t k doanh nghi p nào c ng g n li n v i môi tr ng kinh doanh
c a nó nh m gi i quy t nh ng v n đ then ch t trong kinh doanh nh : Kinh doanh cái
gì? Kinh doanh cho ai? Kinh doanh nh th nào? Chi phí kinh doanh bao nhiêu?
M i doanh nghi p ti n hành ho t đ ng kinh doanh c a mình trong nh ng đi u ki n
riêng v tài nguyên, trình đ trang thi t b k thu t, trình đ t ch c, qu n lý lao đ ng,
qu n lý kinh. B ng kh n ng c a mình, h cung ng cho xã h i nh ng s n ph m v i chi
phí cá bi t nh t đ nh và nhà kinh doanh nào c ng mu n tiêu th hàng hoá c a mình v i
s l ng nhi u nh t. Tuy nhiên, th tr ng ho t đ ng theo quy lu t riêng c a nó và m i
doanh nghi p khi tham gia vào th tr ng là ph i ch p nh n “lu t ch i” đó. M t trong
nh ng quy lu t th tr ng tác đ ng rõ nét nh t đ n các ch th c a n n kinh t là quy
lu t giá tr . Quy lu t giá tr đã đ t t t c các doanh nghi p v i m c chi phí cá bi t khác
nhau trên m t m t b ng trao đ i chung, đó là giá c th tr ng.
V y, chi phí b ra là chi phí lao đ ng xã h i, nh ng đ i v i m i doanh nghi p mà
ta đánh giá hi u qu ho t đ ng kinh doanh thì chi phí lao đ ng xã h i đó l i đ c th
hi n d i các d ng chi phí khác nhau: giá thành s n xu t, chi phí s n xu t. Khi đánh giá
hi u qu kinh doanh không th không đánh giá hi u qu t ng h p c a các lo i chi phí
trên, đ ng th i c n thi t ph i đánh giá hi u qu c a t ng lo i chi phí hay nói cánh khác
là đánh giá hi u qu c a các chi phí b ph n.
1.1.2.3. Hi u qu tuy t đ i và hi u qu t

ng đ i.

Vi c xác đ nh hi u qu nh m hai m c đích c b n:
– Th hi n và đánh giá trình đ s d ng các d ng chi phí khác nhau trong ho t
đ ng kinh doanh.
– Phân tích lu n ch ng kinh t c a các ph
m t nhi m v c th nào đó.
5

ng án khác nhau trong vi c th c hi n


T hai m c đích trên mà ng

i ta phân chia hi u qu kinh doanh ra làm hai lo i:

– Hi u qu tuy t đ i là l ng hi u qu đ c tính toán cho t ng ph ng án kinh
doanh c th b ng cánh xác đ nh m c l i ích thu đ c v i l ng chi phí b ra.
– Hi u qu t ng đ i đ c xác đ nh b ng cánh so sánh các ch tiêu hi u qu tuy t
đ i c a các ph ng án v i nhau, hay chính là m c chênh l ch v hi u qu tuy t
đ i c a các ph ng án.
Vi c xác đ nh hi u qu tuy t đ i là c s đ xác đ nh hi u qu t ng đ i. Tuy v y,
có nh ng ch tiêu hi u qu t ng đ i đ c xác đ nh không ph thu c vào vi c xác đ nh
hi u qu tuy t đ i. Ch ng h n, vi c so sánh m c chi phí c a các ph ng án khác nhau
đ ch n ra ph ng án có chi phí th p nh t th c ch t ch là s so sánh m c chi phí c a
các ph ng án ch không ph i là vi c so sánh m c hi u qu tuy t đ i.
1.1.2.4. Hi u qu ng n h n và hi u qu dài h n.
C n c vào l i ích nh n đ c trong các kho ng th i gian dài hay ng n mà ng i
ta phân chia thành hi u qu tr c m t và hi u qu lâu dài. Hi u qu tr c m t là hi u
qu đ c xem xét trong m t th i gian ng n. Hi u qu lâu dài là hi u qu đ c xem xét
trong m t th i gian dài. Doanh nghi p c n ph i ti n hành các ho t đ ng kinh doanh sao
cho nó mang l i c l i ích tr c m t c ng nh lâu dài cho doanh nghi p. Ph i k t h p
hài hoà l i ích tr c m t và l i ích lâu dài, không đ c ch vì nh ng l i ích tr c m t
mà làm thi t h i đ n l i ích lâu dài c a doanh nghi p.
1.2. Phân tích hi u qu s n xu t kinh doanh trong doanh nghi p
1.2.1. Khái ni m phân tích hi u qu s n xu t kinh doanh trong doanh nghi p
Phân tích ho t đ ng kinh doanh hi u theo ngh a chung nh t là quá trình nghiên c u
t t c các hi n t ng, s v t có liên quan tr c ti p và gián ti p đ n ho t đ ng s n xu t

kinh doanh c a doanh nghi p. Quá trình phân tích đ c ti n hành t b c kh o sát th c
t đ n t duy tr u t ng, t c là t vi c quan sát th c t , thu th p thông tin, s li u, x lí
phân tích các thông tin s li u, tìm nguyên nhân đ n vi c đ ra các đ nh h ng ho t
đ ng và các gi i pháp đ th c hi n các đ nh h ng đó. Phân tích hi u qu ho t đ ng
kinh doanh không ch cho bi t vi c kinh doanh c a doanh nghi p đang trình đ nào
mà nó còn là c s đ các nhà qu n tr xem xét, đánh giá và tìm ra các nhân t nh h ng
đ n tình hình s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p. T đó, các nhà qu n tr s có các
bi n pháp thích h p nh m t ng doanh thu, gi m chi phí, giúp doanh nghi p kinh doanh
đ t hi u qu cao.
K t qu phân tích c a th i gian kinh doanh đã qua và nh ng d đoán trong phân
tích đi u ki n kinh doanh s p t i s là nh ng c n c quan tr ng đ doanh nghi p ho ch
đ nh chi n l c phát tri n và ph ng án kinh doanh có hi u qu , nh m h n ch r i ro
b t đ nh trong kinh doanh. Trên c s đó doanh nghi p phát huy u đi m, kh c ph c
nh c đi m trong quá trình s n xu t, đ ra các bi n pháp nh m khai thác m i kh n ng
ti m tàng đ c ng c phát huy hay kh c ph c, c i ti n qu n lý, ph n đ u nâng cao hi u
qu s n xu t kinh doanh, h giá thành, t ng kh n ng c nh tranh, t ng tích l y và nâng
6

Thang Long University Library


cao đ i s ng v t ch t cho ng
nh sau:

i lao đ ng. Ta có ch tiêu t ng quát cho hi u qu SXKD

Hi u qu SXKD =

á

á

đ

đ

à

1.2.2. Quy trình phân tích hi u qu s n xu t kinh doanh trong doanh nghi p
Trong quá trình kinh doanh các doanh nghi p ph i luôn g n mình v i th tr ng,
nh t là trong c ch th tr ng hi n nay đ t các doanh nghi p trong s c nh tranh gay
g t l n nhau. Do đó đ t n t i đ c trong c ch th tr ng c nh tranh hi n nay đòi h i
các doanh nghi p ph i ho t đ ng m t cách có hi u qu h n. Các ngu n l c s n xu t xã
h i là m t ph m trù khan hi m: càng ngày ng i ta càng s d ng nhi u các nhu c u
khác nhau c a con ng i. Trong khi các ngu n l c s n xu t xã h i ngày càng gi m thì
nhu c u c a con ng i l i ngày càng đa d ng. i u này ph n ánh quy lu t khan hi m.
Quy lu t khan hi m b t bu c m i doanh nghi p ph i tr l i chính xác ba câu h i:
+ S n xu t cái gì?
+ S n xu t nh th nào?
+ S n xu t cho ai?
Có th tóm t t quy trình phân tích hi u qu s n xu t kinh doanh trong doanh nghi p
b ng các b c nh sau:
B c 1: Thu th p các thông tin, s li u tài chính, báo cáo tài chính c a doanh
nghi p trong nh ng n m g n đây.
B c 2: S d ng các ph
đã thu th p đ c b c 1.

ng pháp, k thu t và ch tiêu đ phân tích các thông tin

B c 3: a ra các đánh giá v hi u qu ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a doanh

nghi p d a trên c s các ph ng pháp, k thu t và ch tiêu đ c nêu trên
B c 4: K t lu n và đánh giá nh ng m c tiêu đ t đ
đ ng ch a t t c a doanh nghi p.
1.2.3. Các ph
nghi p
1.2.3.1. Ph

c và nh ng v n đ còn t n

ng pháp phân tích ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a doanh

ng pháp so sánh

So sánh b ng ph ng pháp tuy t đ i là xác đ nh s % t ng hay gi m gi a th c t
so v i k g c c a các ch tiêu phân tích, c ng có khi là t tr ng c a m t hi n t ng kinh
t trong t ng th quy mô chung đ c xác đ nh. K t qu so sánh bi u hi n k t c u, m i
quan h t l , t c đ phát tri n c a các hi n t ng nghiên c u. Ta có:
Ấ = Ch tiêu k phân tích ậ Ch tiêu k g c
Ph ng pháp so sánh là m t trong nh ng ph ng pháp đ c các nhà phân tích s
d ng ph bi n nh m xác đ nh chính xác xu h ng, m c đ bi n đ ng c a chi tiêu phân
tích.
s d ng ph ng pháp này c n ph i xác đ nh g c so sánh, đi u ki n so sánh và
k thu t so sánh
7


G c so sánh: Tùy thu c vào m c đích nghiên c u mà l a ch n g c so sánh nào
cho phù h p.
– K g c là n m tr
tích

c n u mu n th y xu h

ng phát tri n c a đ i t

ng phân

– K g c là n m k ho ch: Tiêu chu n so sánh này th ng s d ng khi đánh giá
k t qu c a doanh nghi p so v i m c trung bình ti n ti n c a các doanh nghi p
có cùng quy mô trong cùng ngành.
i u ki n so sánh: S li u c a các ch tiêu trong úa trình phân tích ph i đ m b o
tính đ ng nh t v không gian và th i gian, ngh a là ph i cùng ph ng pháp tính
toán, n i dung kinh t , ph m vi, đ n v đo l ng, quy mô, th i gian, không
gian,…
K thu t so sánh:
phân tích hi u qu kinh doanh chính xác thì nhà phân tích
c n l a ch n k thu t so sánh thích h p v i m c tiêu so sánh. N u mu n k t qu
so sánh bi u hi n cho s bi n đ ng v kh i l ng, quy mô thì nhà phân tích s
l a ch n k thu t so sánh b ng s tuy t đ i – đây là k t qu c a phép tr gi a tr
s c a k phân tích v i k g c. Còn n u nhà phân tích mu n k t qu so sánh bi u
hi n t c đ phát tri n, m c đ ph bi n c a các ch tiêu kinh t thì s s d ng k
thu t so sánh b ng s t ng đ i – đây là k t qu c a phép chia tr s c a k phân
tích so v i k g c.
Quá trình phân tích theo ph ng pháp so sánh có th th c hi n b ng 3 hình th c:
so sánh theo chi u ngang, so sánh theo chi u d c và so sánh xác đ nh xu h ng và tính
ch t liên h gi a các ch tiêu.
So sánh theo chi u ngang là ph ng pháp so sánh, đ i chi u bi n đ ng c v s
tuy t đ i và t ng đ i trên t ng ch tiêu c a báo cáo tài chính. Ph ng pháp này phân
tích s bi n đ ng v quy mô c a t ng kho n m c trên t ng báo cáo tài chính. Qua đó,
xác đ nh đ c m c bi n đ ng t ng ho c gi m v c a ch tiêu phân tích và m c đ nh

h ng c a t ng ch tiêu phân tích c ng nh c a t ng nhân t tác đ ng đ n ch tiêu phân
tích.
Ph ng pháp so sánh chi u d c là vi c s d ng các t l , các h s th hi n m i
quan h t ng quan gi a các ch tiêu trong t ng báo cáo tài chính, gi a các báo cáo tài
chính c a doanh nghi p. Th c ch t đây là vi c phân tích s bi n đ ng v c c u hay
nh ng quan h gi a các ch tiêu trong h th ng báo cáo tài chính c a doanh nghi p.
Cu i cùng là ph ng pháp so sánh xác đ nh xu h ng và tính ch t liên h gi a các
ch tiêu, ph ng pháp này đ c th hi n: Các ch tiêu riêng bi t hay các ch tiêu t ng
c ng trên các báo cáo tài chính đ c xem xét trong m i quan h v i các ch tiêu ph n
ánh quy mô chung và đ c xem xét trong nhi u kì đ ph n ánh rõ h n xu h ng thay
đ i c a tình hình tài chính doanh nghi p.

8

Thang Long University Library


1.2.3.2. Ph

ng pháp thay th liên hoàn

ây là ph ng pháp đ c s d ng ph bi n trong phân tích kinh doanh nh m m c
đích m c đ nh h ng c a các nhân t đ ch tiêu phân tích b ng các đ t các nhân t
trong đi u ki n gi đ nh và khi xác đ nh nh h ng c a nhân t nào thì ng i ta lo i tr
nh h ng c a nhân t khác. Có th khái quát ph ng pháp này b ng các b c nh sau:
B c 1: Xác đ nh công th c, t c là thi t l p m i quan h c a các nhân t nh
h ng đ n ch tiêu phân tích qua m t công th c nh t đ nh. Công th c bao g m tích s
các nhân t nh h ng và ch tiêu phân tích.
Q1 ậ Q0 =ăẤQ
Trong đó:

Q1 là ch tiêu k phân tích
Q0 là ch tiêu k g c.

B c 2: Xác đ nh đ i t ng phân tích b ng cách so sánh s li u th c hi n v i s
li u g c, thi t l p m i quan h c a các nhân t v i ch tiêu phân tích và s p x p
các nhân t theo trình t nh t đ nh, t nhân t l ng đ n nhân t ch t.
B c 3: Xác đ nh m c nh h ng c a các nhân t thông qua vi c thay th t ng
nhân t m t b ng cách l y k t qu thay th l n sau so v i k t qu thay th l n tr c ta
đ c m c nh h ng c a nhân t m i và t ng đ i s c a các nhân t đ c xác đ nh: khi
thay th m t nhân t thì c đ nh các nhân t còn l i, nhân t nào đã đ c thay th thì c
đ nh k phân tích, nhân t ch a đ c thay th thì c đ nh k g c.
B c 4: Tìm nguyên nhân làm thay đ i các nhân t , n u do nguyên nhân bên trong
c a doanh nghi p thì tìm bi n pháp thích h p đ kh c ph c, c ng c xây d ng ph ng
h ng cho k sau.
Ph ng pháp thay th liên hoàn này có u đi m là d th c hi n, d tính toán h n
so v i ph ng pháp khác dùng đ xác đ nh nhân t nh h ng. Tuy v y, các m i quan
h c a các y u t ph i đ c gi đ nh có quan h theo mô hình tích s trong khi th c t
các nhân t có th có m i quan h theo nhi u d ng khác nhau.
1.2.3.3. Ph

ng pháp chi ti t1

Chi ti t theo các b ph n c u thành c a ch tiêu: các ch tiêu kinh t th ng
đ c chi ti t thành các y u t c u thành. Nghiên c u chi ti t giúp ta đánh giá chính
xác các y u t c u thành c a các ch tiêu phân tích.
Chi ti t theo th i gian: các k t qu kinh doanh bao gi c ng là 1 quá trình
trong t ng kho n th i gian nh t đ nh. M i kho n th i gian khác nhau có nh ng
nguyên nhân tác đ ng không gi ng nhau. Vi c phân tích chi ti t này giúp ta đánh
giá chính xác và đúng đ n k t qu kinh doanh, t đó có các gi i pháp hi u l c trong

t ng kho ng th i gian.
Chi ti t theo đ a đi m và ph m vi kinh doanh: k t qu ho t đ ng kinh doanh
do nhi u b ph n, theo ph m vi và đ a đi m phát sinh khác nhau t o nên. Vi c chi
1

Trang 31. TS.Ph m V n D

c(2005), Phân tích ho t đ ng kinh doanh, NXB thành ph HCM

9


ti t này nh m đánh giá k t qu ho t đ ng kinh doanh c a t ng b ph n, ph m vi và
đ a đi m khác nhau, nh m khai thác các m t m nh và kh c ph c các m t y u kém
c a các b ph n và ph m vi ho t đ ng khác nhau.
1.2.3.4. Ph

ng pháp phân tích Dupont

phân tích m i liên h gi a các ch tiêu tài chính, ng i ta th ng v n d ng mô
hình Dupont. Phân tích Dupont là k thu t phân tích b ng cách chia t s thành nh ng
b ph n có liên quan t i nhau đ đánh giá tác đ ng c a t ng b ph n lên k t qu cu i
cùng. Mô hình này th ng đ c s d ng b i các nhà qu n lý trong n i b công ty đ có
cái nhìn c th và ra quy t đ nh xem nên c i thi n tình hình tài chính c a công ty b ng
cách nào. Qua s phân tích m i liên h này có th phát hi n nh ng nhân t đã nh h ng
đ n ch tiêu phân tích theo m t trình t logic ch t ch .
Phân tích tài chính d a trên mô hình Dupont có ý ngh a r t l n v i vi c qu n tr
doanh nghi p. Nhà qu n tr không nh ng có th đánh giá hi u qu kinh doanh m t cách
sâu s c toàn di n mà còn có th đánh giá đ y đ , khách quan nh ng nhân t nh h ng
đ n hi u qu s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p. T đó doanh nghi p có th đ a ra

đ c nh ng bi n pháp đi u ch nh phù h p nh m nâng cao hi u qu kinh doanh c a
mình.
1.2.4. N i dung phân tích hi u qu s n xu t kinh doanh
1.2.4.1. Phân tích hi u qu s n xu t kinh doanh thông qua phân tích doanh thu – chi
phí – l i nhu n
 Doanh thu
Doanh thu là nhân t quan tr ng nh h ng đ n l i nhu n c a đ n v s n xu t
kinh doanh. Doanh thu là s ti n thu v đ c tính trên s l ng hàng hóa, d ch v bán
ra trong m t th i gian nh t đ nh. Doanh thu càng t ng lên càng có đi u ki n đ t ng l i
nhu n và ng c l i. Doanh nghi p c n xem xét các y u t tác đ ng đ n doanh thu qua
các n m nh th nào, qua đó th y đ c s bi n đ ng t ng gi m và xu h ng phát tri n
c a doanh thu, đ a ra nh ng thông tin d báo nhu c u c a th tr ng làm c s xây
d ng k ho ch trung và dài h n.
t o ra đ c doanh thu thì c n ph i b ra kho n chi
phí phù h p v i m c tiêu doanh thu.
Doanh nghi p có nhi u ph ng th c bán hàng khác nhau, m i ph
u nh c đi m riêng, tiêu bi u nh 2 ph ng th c sau:

ng pháp l i có

 Bán hàng thanh toán ngay: khách hàng s thanh toán tr c ti p ngay b ng ti n
m t, ti n séc, các lo i tín phi u ho c chuy n kho n qua ngân hang khi mua hàng c a
doanh nghi p.
 Bán hàng tr ch m: Là ph ng th c mà bên bán giao hàng cho ng i mua nh ng
ng i mua không thanh toán ngay mà tr ti n sau m t th i gian đã th a thu n ho c thanh
toán thành nhi u l n, nhi u đ t. Trong giai đo n hi n nay thì xu th này ngày càng phát
tri n vì nó giúp thu hút khách hàng, t ng thêm doanh thu cho doanh nghi p.

10

Thang Long University Library


T ng t nh vi c phân tích doanh thu theo s n ph m, khi phân tích doanh thu
theo ph ng th c bán hàng nhà qu n tr th ng so sánh t tr ng doanh thu theo t ng
ph ng th c bán hàng, t c đ t ng c a doanh thu theo t ng ph ng th c bán hàng.
Thông qua vi c phân tích tình hình doanh thu theo ph ng th c bán hàng doanh nghi p
tìm ra nh ng bi n pháp h u hi u đ thu h i nhanh ti n bán hàng và có đ nh h ng h p
lý trong vi c l a ch n ph ng th c bán hàng.
T c đ phát tri n doanh thu bình quân đ

c tính nh sau:
x 100

T=
Trong đó:
T: là t c đ phát tri n doanh thu bình quân.
Mn: Doanh thu n m n
Mo: Doanh thu n m g c.

T c đ phát tri n doanh thu bình quân cho bi t trong n n m nghiên c u thì t c đ
t ng tr ng bình quân doanh thu h ng n m đ t bao nhiêu %. T c đ này càng cao cho
th y hi u qu kinh doanh c a công ty càng t t và ng c l i.
 Chi phí.
Chi phí nói chung là s hao phí th hi n b ng ti n trong quá trình ho t đ ng s n
xu t kinh doanh v i mong mu n mang v m t s n ph m, d ch v hoàn h o hay m t k t
qu nh t đ nh. Chi phí bao g m: giá v n hàng bán, chi phí qu n lý kinh doanh, chi phí
tài chính, chi phí khác... Chi phí phát sinh trong các ho t đ ng s n xu t, th ng m i,
d ch v nh m đ n vi c đ t đ c m c tiêu cu i cùng c a doanh nghi p là doanh thu và
l i nhu n. Doanh nghi p c n xem xét m c đ thay đ i c a chi phí có phù h p v i m c

thay đ i c a doanh thu hay không, vi c ki m soát chi phí công ty s th c hi n nh th
nào.
phân tích đ c chi phí tham gia trong k c a doanh nghi p, ta xem xét các lo i
chi phí sau: chi phí giá v n, chi phí qu n lý doanh nghi p, chi phí ho t đ ng tài chính,
chi phí khác. T ng m c chi phí th c hi n: Là chi tiêu khái quát v tình hình th c hi n
chi phí trong k đ c so sánh gi a chi phí th c hi n và chi phí k ho ch. Ta có:

H s khái quát tình hình th c hi n chi phí =
H s >1: chi phi t ng so v i k ho ch

í

í

H s <1: chi phí gi m so v i k ho ch.
 L i nhu n
L i nhu n là k t qu c a doanh thu và chi phí, kho n ti n chênh l ch gi a doanh
thu bán hàng và cung c p d ch v tr đi các kho n gi m tr , giá v n hàng bán, chi phí
ho t đ ng, thu . Phân tích tình hình l i nhu n nh m m c đích nh n th c và đánh giá s
11


bi n đ ng t ng l i nhu n qua các k và các b ph n c u thành l i nhu n, đ t đó đánh
giá l a ch n ch c n ng và th c hi n ch c n ng c a doanh nghi p. M c tiêu c a t t c
các doanh nghi p là t i đa hóa l i nhu n, đ đ t đ c đi u này thì doanh nghi p c n có
bi n pháp làm gi m các kho n chi phí, t ng doanh thu, m r ng th tr ng.
Trong b ng báo cáo k t qu kinh doanh, l i nhu n bao g m:
L i nhu n bán hàng và cung c p d ch v : là kho n chênh l ch gi a doanh thu thu n
bán hàng và cung c p d ch v tr đi giá thành toàn b (bao g m giá v n hàng bán, chi
phí bán hàng, chi phí qu n lý doanh nghi p).

L i nhu n t ho t đ ng tài chính: là ph n chênh l ch gi a thu và chi c a ho t đ ng
tài chính c a doanh nghi p, bao g m l i nhu n thu đ c t ho t đ ng mua bán ch ng
khoán, ho t đ ng góp v n liên doanh, ho t đ ng kinh doanh b t đ ng s n, chênh l ch
gi a lãi ti n g i ngân hàng v i lãi ti n vay ngân hàng…
L i nhu n khác: Là kho n l i nhu n mà doanh nghi p thu đ c ngoài ho t đ ng
s n xu t kinh doanh, nh ng kho n thu này mang tính ch t không th ng xuyên. Hay nói
cách khác l i nhu n khác là chênh l ch gi a các kho n thu nh p khác và chi phí khác
phát sinh trong k . Khi phân tích chung tình hình l i nhu n, các ch tiêu th ng đ c
các nhà qu n tr xem xét là:
 L i nhu n tr c thu đ c xác đ nh trên c s t ng thu nh p tr t ng chi phí
 L i nhu n sau thu đ c xác đ nh b ng l i nhu n sau thu tr thu thu nh p
 T c đ t ng l i nhu n gi a k này so v i k tr c
� à

T căđ t ngăl i nhu n =

phân tích l i nhu n so sánh d a theo ch tiêu sau:

�

�

x 100

H s khái quát tình hình l i nhu n =
xác đ nh t tr ng l i nhu n t ho t đ ng s n xu t kinh doanh trên t ng l i
nhu n, ta có công th c:
T tr ng l i nhu n t ho tăđ ng
SXKD trên t ng l i nhu n =

Đ

X 100

tính t su t sinh l i trên doanh thu thu n ta có ch tiêu:
T su t sinh l i trên doanh thu thu n (ROS) =
1.2.4.2. Phân tích hi u qu s n xu t kinh doanh thông qua phân tích hi u qu s d ng
tài s n
Hi u qu s d ng t ng tài s n
Tài s n c a doanh nghiêp là t t c các ngu n l c có th c, h u hình ho c vô hình
g m các v t, ti n, gi y t có giá và các quy n tài s n c a doanh nghi p t i m t th i đi m
nh t đ nh, có kh n ng mang l i l i ích cho doanh nghi p đó.
12

Thang Long University Library


Phân tích hiêu qu s d ng tài s n là xem xét hi u qu s d ng c a các lo i tài s n
c đ nh và l u đ ng c a doanh nghi p gi a kì này v i kì tr c. Phân tích tình hình s
d ng tài s n đ đáp ng k p th i kh n ng thanh toán, t c đ luân chuy n tài s n c a
doanh nghi p. N u doanh nghi p d tr tài s n đáp ng k p th i kh n ng thanh toán
ch ng t vi c s d ng tài s n đ t hi u qu . D i đây là m t s ch tiêu đánh giá hi u
qu s d ng t ng tài s n:
+ S vòng quay t ng tài s n
Trong ho t đ ng kinh doanh, các doanh nghi p mong mu n tài s n v n đ ng
không ng ng, đ đ y m nh t ng doanh thu, là nhân t góp ph n t ng l i nhu n doanh
nghi p. S vòng quay c a tài s n cho bi t 1 đ ng giá tr tài s n đ u t trong kì thu
đ c bao nhiêu đ ng doanh thu thu n, có th xác đ nh b ng công th c:
S vòng quay t ng tài s n =

à

T s này cho bi t trong k phân tích v i m i đ ng tài s n doanh nghi p đ a vào
ho t đ ng s n xu t kinh doanh thì có th thu v bao nhi u đ ng doanh thu thu n. Ch
tiêu này càng cao ch ng t doanh nghi p qu n lý tài s n càng hi u qu .
+ Th i gian quay vòng t ng tài s n
Th i gian vòng quay c a t ng tài s n =

ò

à

Ch tiêu này cho bi t trong k phân tích, tài s n c a doanh nghi p m t bao
nhiêu ngày đ quay h t m t vòng. Ch tiêu này càng th p, tài s n v n đ ng càng
nhanh, hi u qu s d ng tài s n càng đ c nâng cao.
+ Su t hao phí c a tài s n so v i doanh thu thu n
Kh n ng t o ra doanh thu thu n c a tài s n là m t ch tiêu kinh t c b n đ d
ki n v n đ u t khi doanh nghi p mu n m t m c doanh thu thu n nh d ki n, ch
tiêu này đ c xác đ nh nh sau:
Su t hao phí c a tài s n so v i doanh thu thu n =

à

T s này cho bi t đ thu đ c m t đ ng doanh thu thu n doanh nghi p c n ph i
b ra bao nhiêu đ ng tài s n đ ph c v cho ho t đ ng s n xu t kinh doanh.
+ S c sinh l i c a tài s n
Doanh thu có nh h ng r t l n đ n tình hình t ng tài s n nên ROA s ph thu c
vào t su t l i nhu n trên t ng tài s n. M i quan h này đ c th hi n b ng mô hình
Dupont - m t trong nh ng mô hình th ng đ c v n d ng đ phân tích hi u qu s n
xu t kinh doanh c a doanh nghi p trong m i quan h m t thi t gi a các y u t đ u vào

và k t qu đ u ra. M c đích c a mô hình Dupont là phân tích kh n ng sinh l i c a m t
đ ng tài s n mà doanh nghi p s d ng d i s nh h ng c th c a nh ng b ph n tài
s n, chi phí, doanh thu nào. ây là k thu t mà các nhà qu n lý trong n i b doanh

13


nghi p th ng s d ng đ th y đ c tình hình tài chính và quy t đ nh nên c i thi n tình
hình tài chính c a doanh nghi p nh th nào.
K thu t này d a vào hai ph

ng trình c b n sau:

T su t sinh l i trên t ng tài s n (ROA)
ROA =

x

Ơ

Ch tiêu ROA cung c p cho nhà đ u t thông tin v các kho n lãi đ c t o ra t
v n đ u t (hay còn g i là tài s n). Tài s n c a doanh nghi p đ c hình thành t ngu n
v n vay và v n ch s h u. C hai ngu n v n đ u đ c dùng đ tài tr cho các ho t
đ ng c a công ty. Hi u qu c a vi c chuy n v n đ u t thành l i nhu n đ c th hi n
qua ch tiêu ROA. i u đó cho th y ROA càng cao thì càng t t, th hi n r ng công ty
đang kinh doanh có hi u qu .
Thông qua ph ng trình này, nhà qu n tr s có cách đ t ng ch tiêu ROA, đó là:
T ng t l l i nhu n trên doanh thu có đ c ho c t ng kh n ng t o ra doanh thu trên
tài s n c a doanh nghi p.
Hi u qu s d ng tài s n ng n h n

Hi u qu s d ng tài s n ng n h n ph n ánh tình hình s d ng tài s n ng n h n
c a doanh nghi p đ đ t hi u qu cao nh t trong kinh doanh v i chi phí th p nh t. Tài
s n ng n h n là các tài s n có th i gian thu h i v n ng n, trong kho ng th i gian 1 n m
ho c trong m t chu k s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p. Tài s n ng n h n c a
doanh nghi p bao g m: Ti n và các kho n t ng đ ng ti n, các kho n đ u t tài chính
ng n h n, các kho n ph i thu ng n h n, hàng t n kho và m t s tài s n ng n h n khác.
Tài s n ng n h n c a doanh nghi p đ c s d ng cho các quá trình d tr , s n xu t và
l u thông c a doanh nghi p.
Trong ho t đ ng tài chính c a doanh nghi p các h th ng ch tiêu tài chính đ c
đ a ra đ đánh giá các ho t đ ng c a doanh nghi p trong m t niên đ k toán là không
th thi u. Qua quá trình phân tích h th ng ch tiêu này thì doanh nghi p có th đánh giá
hi u qu ho t đ ng c a mình và đ a ra các gi i pháp c n thi t đ kh c ph c khó kh n
trong niên đ ti p theo.
đánh giá khách quan hi u qu s d ng TSNH chúng ta có
th s d ng nhi u ch tiêu khác nhau nh sau:
+ Hi u su t s d ng tài s n ng n h n
Hi u su t s d ng tài s n ng n h n =

à

Ch tiêu này cho bi t v i m i đ ng tài s n ng n h n s d ng trong k s thu đ c
bao nhiêu đ ng doanh thu thu n. Ch tiêu này th hi n s v n đ ng c a TSNH trong k ,
ch tiêu này càng cao ch ng t TSNH v n đ ng càng nhanh, hi u su t s d ng tài s n
ng n h n cao, t đó góp ph n t o ra doanh thu thu n càng cao và là c s đ t ng l i
nhu n c a doanh nghi p.
+ Th i gian quay vòng tài s n ng n h n
14

Thang Long University Library

Th i gian quay vòng tài s n ng n h n =

ò

à

Ch tiêu này cho bi t trong k phân tích, tài s n ng n h n c a doanh nghi p m t
bao nhiêu ngày đ quay h t m t vòng. Ch tiêu này càng th p, tài s n ng n h n v n
đ ng càng nhanh, hi u qu s d ng tài s n càng đ c nâng cao. Hi u qu s d ng tài
s n dài h n.
+ Su t hao phí cu tài s n ng n h n so v i doanh thu
à

Su t hao phí c a TSNH so v i DTT =

Ch tiêu này cho bi t, doanh nghi p mu n có 1 đ ng doanh thu thu n trong k thì
c n bao nhiêu đ ng giá tr TSNH bình quân, đó là c n c đ đ u t tài s n ng n h n
cho phù h p. Ch tiêu này càng th p ch ng t hi u qu s d ng tài s n ng n h n càng
cao.
+ T su t sinh l i tài s n ng n h n (ROCA)
T su t sinh l i tài s n ng n h n =

à

Ch tiêu này ph n ánh kh n ng sinh l i c a TSNH. Nó cho bi t m i đ n v giá tr
TSNH có trong k đem l i bao nhiêu đ n v l i nhu n sau thu . Ch tiêu này càng cao,
hi u qu s d ng tài s n ng n h n là t t, góp ph n nâng cao hi u qu kinh doanh c a
doanh nghi p.
ph

C ng gi ng nh ch tiêu ROA, ch tiêu ROCA c ng đ
ng pháp Dupont nh sau:
x

ROCA =

c tri n khai phân tích theo

Ơ

Thông qua ph ng trình này, nhà qu n tr s tính toán đ làm sao cho ch tiêu
ROCA cao h n, t ng kh n ng t o ra doanh thu trên tài s n ng n h n c a doanh nghi p.
+ Vòng quay hàng t n kho
Vòng quay hàng t n kho =

á

à

à

á

H s vòng quay hàng t n kho th hi n kh n ng qu n tr hàng t n kho. Vòng
quay hàng t n kho là s l n mà hàng hóa t n kho bình quân luân chuy n trong k .
H s vòng quay hàng t n kho th ng đ c so sánh qua các n m đ đánh giá n ng l c
qu n tr hàng t n kho là t t hay kém qua t ng n m. H s này l n cho th y t c đ quay
vòng c a hàng hóa trong kho là nhanh và ng c l i, n u h s này nh thì t c đ quay
vòng hàng t n kho th p. Tuy nhiên, hàng t n kho c a m i doanh nghi p mang đ m tính

ch t ngành ngh kinh doanh nên không ph i c m c t n kho th p là t t, m c t n kho
cao là x u. H s vòng quay hàng t n kho càng cao càng cho th y doanh nghi p bán
hàng nhanh và hàng t n kho không b đ ng nhi u. Có ngh a là doanh nghi p s ít r i
ro h n n u kho n m c hàng t n kho trong báo cáo tài chính có giá tr gi m qua các n m.
15