Quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận quản lý sự thay đổi ở Trường Trung học phổ thông Tuần Giáo tỉnh Điện Biên

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

VŨ THỊ NGỌC THU

TỔ CHỨC DẠY HỌC TÍCH HỢP MỘT SỐ KIẾN THỨC PHẦN
„„NHIỆT HỌC”- VẬT LÍ 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM VẬT LÍ

HÀ NỘI – 2014


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

VŨ THỊ NGỌC THU

TỔ CHỨC DẠY HỌC TÍCH HỢP MỘT SỐ KIẾN THỨC PHẦN
„„NHIỆT HỌC‟‟ – VẬT LÍ 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM VẬT LÍ
CHUYÊN NGÀNH: LÍ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC
BỘ MÔN VẬT LÍ
Mã số: 60 14 01 11

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. Đỗ Hƣơng Trà

HÀ NỘI – 2014

LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên Tác giả xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng sau đại
học, các thầy cô giáo khoa Sư phạm trường Đại học Giáo dục- Đại học Quốc gia Hà
Nội. Đặc biệt tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc về sự hướng dẫn tận tình của
PGS.TS. Đỗ Hƣơng Trà trong suốt thời gian nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.
Tác giả xin cám ơn Ban Giám hiệu, các đồng nghiệp trong tổ Vật lí trường
THPT Ngô Quyền- Nam Định nơi tác giả đang công tác đã giúp đỡ, tạo điều kiện để
tác giả tiến hành thực nghiệm sư phạm.
Tác giả xin chân thành cảm ơn các bạn cùng lớp đã động viên giúp đỡ nhau
trong suốt thời gian học cũng như nghiên cứu. Cuối cùng, tác giả xin bày tỏ lòng
biết ơn đối với gia đình đã động viên và tạo điều kiện để tác giả hoàn thành luận văn
Tác giả

Vũ Thị Ngọc Thu

iii


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
Viết tắt

Viết đầy đủ

DH

Dạy học

DHDA

Dạy học dự án

DHTH

Dạy học tích hợp

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

NLGQVĐ

Năng lực giải quyết vấn đề

PPDH

Phương pháp dạy học

PTDH

Phương tiên dạy học

SGK

Sách giáo khoa

THPT

Trung học phổ thông

iv


MỤC LỤC
Lời cảm ơn ........ ……………………………………………………………………..i
Danh mục các từ viết tắt …………………………………………………... ............ ii
Mục lục................................................................................................... ....iii
Danh mục các bảng, sơ đồ và hình ......... …………………………………………viii
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC VẬN DỤNG DẠY HỌC THEO
CHỦ ĐỀ TRONG DẠY HỌC TÍCH HỢP ............... Error! Bookmark not defined.
1.1. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề của học sinh.. Error!
Bookmark not defined.
1.1.1. Khái niệm quá trình dạy học ........................... Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Năng lực và năng lực giải quyết vấn đề của học sinh .Error! Bookmark not
defined.
1.2. Dạy học tích hợp ................................................ Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Khái niệm tích hợp và dạy học tích hợp ......... Error! Bookmark not defined.
1.2.2 .Mục tiêu của dạy học tích hợp. ....................... Error! Bookmark not defined.
1.2.3. Các đặc trưng cơ bản và ưu điểm của dạy học tích hợpError! Bookmark not
defined.
1.2.4.Các mô hình tổ chức dạy học tích hợp ............. Error! Bookmark not defined.
1.3. Một số kiểu tổ chức dạy học tích hợp phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho
HS .............................................................................. Error! Bookmark not defined.
1.3.1. Dạy học tích hợp và việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề của học sinh
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.3.2. Các biện pháp vận dụng dạy học tích hợp để phát triển năng lực giải quyết

vấn đề cho hoc sinh ................................................... Error! Bookmark not defined.
1.3.3. Dạy học theo chủ đề ........................................ Error! Bookmark not defined.
1.3.4. Dạy học dự án”. ............................................... Error! Bookmark not defined.
1.4. Tiêu chí đánh giá năng lực vận dụng kiến thức của học sinhError! Bookmark
not defined.
1.4.1. Cơ sở xây dựng tiêu chí đánh giá năng lực vận dụng kiến thức ............. Error!
Bookmark not defined.

v


1.4.2 .Tiêu chí đánh giá năng lực vận dụng kiến thứcError!

Bookmark

not

defined.
Kết luận chương 1 ........................................................ Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2: TỔ CHỨC DẠY HỌC TÍCH HỢP MỘT SỐ KIẾN THỨC
THUỘC PHẦN “NHIỆT HỌC- VẬT LÍ 10” ........... Error! Bookmark not defined.
2.1. Phân tích nội dung kiến thức phần “Nhiệt học”-Vật lí 10Error! Bookmark not
defined.
2.2. Phân tích nội dung kiến thức chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể”Vật lí 10 ..................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.1. Đặc điểm của của chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể”-Vật lí 10
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Mối quan hệ giữa kiến thức của chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển
thể”–Vật lí 10 với các kiến thức thuộc các môn học khácError!

Bookmark

not

defined.
2.3. Thực trạng của việc dạy và học nội dung chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự
chuyển thể của các chất” ở trường phổ thông .......... Error! Bookmark not defined.
2.3.1. Mục đích điều tra ............................................ Error! Bookmark not defined.
2.3.2. Phương pháp điều tra ...................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.3. Kết quả thu được qua điều tra thực tế ............. Error! Bookmark not defined.
2.4. Nguyên nhân của thực trạng dạy và học ở trên . Error! Bookmark not defined.
2.4.1. Các nguyên nhân khách quan .......................... Error! Bookmark not defined.
2.4.2. Các nguyên nhân chủ quan ............................. Error! Bookmark not defined.
2.5. Một số ý kiến đề xuất nhằm khắc phục tình trạng trênError! Bookmark not
defined.
2.6. Tổ chức dạy học tích hợp một số nội dung kiến thức chương “Chất rắn và chất
lỏng. Sự chuyển thể”-Vật lí 10 .................................. Error! Bookmark not defined.
2.6.1. Xây dựng nội dung kiến thức tích hợp một số nội dung chương “Chất rắn và
chất lỏng. Sự chuyển thể”-Vật lí 10 .......................... Error! Bookmark not defined.
2.6.2. Mục tiêu dạy học ............................................. Error! Bookmark not defined.
2.6.3. Bộ câu hỏi định hướng dạy học chủ đề “Sự chuyển thể đối với khí hậu và
phân bố sinh vật trên Trái Đất” ................................. Error! Bookmark not defined.

vi


2.6.4. Xây dựng tiến trình dạy học tích hợp một số kiến thức chương “ Chất rắn và
chất lỏng. Sự chuyển thể” ......................................... Error! Bookmark not defined.
2.7. Công cụ đánh giá ................................................ Error! Bookmark not defined.
2.7.1. Công cụ đánh giá các bài học theo chủ đề ...... Error! Bookmark not defined.
2.7.2. Công cụ đánh giá bài học dự án ...................... Error! Bookmark not defined.

Kết luận chương 2 ........................................................ Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM .............. Error! Bookmark not defined.
3.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm .................. Error! Bookmark not defined.
3.2. Nhiệm vụ của thực nghiệm ................................ Error! Bookmark not defined.
3.3. Đối tượng thực nghiệm ...................................... Error! Bookmark not defined.
3.4. Phương pháp thực nghiệm ................................. Error! Bookmark not defined.
3.5. Thời gian thực nghiệm ....................................... Error! Bookmark not defined.
3.6. Các bước tiến hành thực nghiệm........................ Error! Bookmark not defined.
3.7. Kết quả thực nghiệm .......................................... Error! Bookmark not defined.
3.7.1. Phân tích diễn biến giờ học ............................. Error! Bookmark not defined.
3.7.2. Các phiếu học tập ............................................ Error! Bookmark not defined.
3.7.3. Các sản phẩm dự án ........................................ Error! Bookmark not defined.
3.7.4. Kết quả bài kiểm tra ........................................ Error! Bookmark not defined.
3.8. Đánh giá kết quả thực nghiệm ........................... Error! Bookmark not defined.
3.8.1. Mục đích đánh giá ........................................... Error! Bookmark not defined.
3.8.2. Đối tượng và hình thức đánh giá ..................... Error! Bookmark not defined.
3.9. Kết quả đánh giá................................................. Error! Bookmark not defined.
3.9.1. Đánh giá định .................................................. Error! Bookmark not defined.
3.9.2. Đánh giá định lượng ........................................ Error! Bookmark not defined.
3.10. Đánh giá chung ................................................ Error! Bookmark not defined.
Kết luận chƣơng 3 ....................................................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................. Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................2

vii


DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Các giai đoạn tổ chức dạy học theo chủ đề ............ Error! Bookmark not

defined.
Bảng 1.2. Các giai đoạn của tiến trình dạy học dự án............. Error! Bookmark not
defined.
Bảng 2.1. Địa chỉ nội dung tích hợp ......................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.2. Tiêu chí đánh giá kết quả phiếu học tập ... Error! Bookmark not defined.
làm trong giờ học(GV đánh giá) ............................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.3. Tiêu chí đánh giá kết quả phiếu học tập làm ở nhà (GV đánh giá) .. Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.4. Tiêu chí đánh giá bài trình chiếu (GV và HS đánh giá) Error! Bookmark
not defined.
Bảng 3.1. Các bước tiến hành thực nghiệm .............. Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.2. Kết quả bài kiểm tra .................................. Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.3. Phiếu HT số 1- Tiết 2 ............................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.4. Phiếu HT số 1- Tiết 3 ............................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.5. Phiếu HT số 2- Tiết 3 ............................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.6. Điểm tổng hợp Phiếu HT ở nhà ............... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.7. Điểm Phiếu HT làm ở lớp......................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.8. Điểm tổng hợp phiếu HT của các nhóm ... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.9: Điểm do GV đánh giá các nhóm bài dự án ............ Error! Bookmark not
defined.
Bảng 3.10. Điểm do nhóm 1 đánh giá các nhóm bài dự án .... Error! Bookmark not
defined.
Bảng 3.11. Điểm do nhóm 2 đánh giá các nhóm bài dự án .... Error! Bookmark not
defined.
Bảng 3.12. Điểm do nhóm 3 đánh giá các nhóm bài dự án .... Error! Bookmark not
defined.
Bảng 3.13. Điểm do nhóm 4 đánh giá các nhóm bài dự án .... Error! Bookmark not
defined.

viii

Bảng 3.14. Điểm do nhóm 5 đánh giá các nhóm bài dự án .... Error! Bookmark not
defined.
Bảng 3.15. Điểm do nhóm 6 đánh giá các nhóm bài dự án .... Error! Bookmark not
defined.
Bảng 3.16. Điểm dự án của mỗi nhóm..................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.17. Kết quả học bài dự án của mỗi nhóm ..... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.18. Kết quả bài kiểm tra ................................ Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.19. Kết quả học tập cuối cùng của học sinh . Error! Bookmark not defined.

ix


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ
Hình 2.1. Nội dung kiến thức tích hợp một số nội dung chương “Chất rắn và Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.1. Diễn biến giờ học bài “Sự chuyển thể của các chất “(Tiết 1) ........... Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.2. Diễn biến giờ học bài “Sự chuyển thể của các chất” ( Tiết 2) ......... Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.3. Diễn biến giờ học bài “Độ ẩm của không khí”Error!

Bookmark

not

defined.
Hình 3.4: Diễn biến giờ học bài “Sự chuyển thể cuả các chất đối với khí hậu và sinh vật”
............................................................................................. Error! Bookmark not defined.

Hình 3.5. HS thảo luận tìm cách khắc phục hiện tượng trong nhà ẩm ướt khi trời
nồm ............................................................................ Error! Bookmark not defined.
Hình 3.6. Sản phẩm dự án của các nhóm khi giải quyết các vấn đề thực tế ..... Error!
Bookmark not defined.
đối với mỗi chủ đề ..................................................... Error! Bookmark not defined.

x


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đất nước ta đang bước vào giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa với mục
tiêu đến năm 2020 về cơ bản trở thành một nước công nghiệp, hội nhập với cộng
đồng quốc tế. Nhân tố quyết định để đạt được mục tiêu này là con người, là nguồn
lực người Việt Nam được phát triển cả về số lượng và chất lượng trên cơ sở mặt
bằng dân trí được nâng cao. Việc này đòi hỏi nghành giáo dục phải đổi mới đồng bộ
cả mục đích, nội dung, phương pháp và phương tiện dạy học. Chúng ta đều biết
kiến thức của học sinh là kết quả của quá trình nhận thức, là tiền đề của hoạt động
sáng tạo trong quá trình tìm hiểu và cải tạo thế giới của họ.Việc nắm vững kiến thức
của học sinh thông qua các dấu hiệu: tính chính xác, hệ thống, khái quát, bền vững,
tính áp dụng và khả năng vận dụng chúng. Trong đó, tính áp dụng được của kiến
thức và khả năng vận dụng chúng là dấu hiệu bản chất của chất lượng lĩnh hội kiến
thức, là cơ sở phát triển năng lực tư duy sáng tạo, kĩ năng và thói quen vận dụng
kiến thức vào thực tiễn
Việc dạy học Vật lí ở trường phổ thông cũng không nằm ngoài xu hướng đổi
mới chung của giáo dục. Vật lí ở trường phổ thông chủ yếu là vật lí thực nghiệm,
Vật lí không thể tách rời cuộc sống. Việc dạy học Vật lí phải làm cho các em học
sinh nắm rõ bản chất của sự vật hiện tượng tồn tại xung quanh mình, từ đó hình
thành các kĩ năng phát hiện và giải quyết các vấn đề của cuộc sống. Những năm gần

đây, nội dung kiến thức Vật lí ở bậc học phổ thông đã có nhiều cải tiến, sửa đổi cho
gần gũi và phù hợp với yêu cầu thực tế, song do áp lực của thi cử và lối truyền thụ
một chiều, các kiến thức Vật lí đến với học sinh vẫn mang tính áp đặt, vì vậy năng
lực thực tế của học sinh hiện còn thấp so với yêu cầu của xã hội. Điều đó phản ánh
một thực tế là nền giáo dục Việt Nam còn mang nặng tính lý thuyết, xa rời thực tế
cuộc sống... Chính vì thế, gắn lý thuyết với thực tiễn, vận dụng kiến thức phục vụ
cuộc sống là một giải pháp thiết thực. Muốn vậy, người thày phải luôn cố gắng tìm
tòi để gắn kết được những kiến thức của bài học đó với thực tiễn, chỉ ra được ứng
dụng hữu ích, gợi ý cách vận dụng một cách cụ thể vào cuộc sống hàng ngày.
Một trong những xu thế dạy học hiện đại giúp người giáo viên có thể đạt được
mục tiêu day học trên là áp dụng dạy học tích hợp. Tích hợp là một trong những

1


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Giáo dục và Đào tạo (dự án Việt - Bỉ), Dạy và học tích cực. Nhà xuất
bản Đại học sư phạm
2. Bộ Giáo dục và đào tạo (2007), Địa lí 10. Nhà xuất bản Giáo dục.
3. Bộ Giáo dục và đào tạo (2010), Sinh học 8. Nhà xuất bản Giáo dục.
4. Bộ Giáo dục và đào tạo (2007), Sinh học 10. Nhà xuất bản Giáo dục.
5. Bộ Giáo dục và đào tạo (2007), Vật lí 10. Nhà xuất bản Giáo dục.
6. Bộ Giáo dục và đào tạo (2014), Tài liệu tập huấn Dạy học và kiểm tra,
đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực học sinh môn
Vật lí. Lưu hành nội bộ
7. Vũ Cao Đàm (1997), Phương pháp luận nghiên cứu khoa học. Nhà xuất bản
khoa học kĩ thuật Hà Nội
8. Đinh Xuân Giang (2009), Vận dụng tư tưởng sư phạm tích hợp trong dạy
học một số kiến thức về “Chất khí”và “Cơ sở của nhiệt động lực học”(Vật lí
10- cơ bản) nhằm phát triển hứng thụ và năng lực vận dụng kiến thức của

học sinh. Luận văn Thạc sĩ khoa học giáo dục, Trường Đại học Sư phạm
Thái Nguyên.
9. Phạm Minh Hải (2013), Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong dạy
học vật lí 12. Luận văn Thạc sĩ sư phạm Vật lí, Trường Đại học Giáo dục.
10. Nguyễn Công Khanh (2013), Đổi mới kiểm tra đánh giá học sinh theo
hướng tiếp cận năng lực. Báo cáo khoa học
11. Nguyễn Văn Khải (2008) , Vận dụng TTSPTH vào dạy học vật lí để nâng
cao chất lượng giáo dục HS. Báo cáo tổng kết đề tài khoa học cấp Bộ
12. Xavier Roegiers (1996), Làm thế nào để phát triển các năng lực ở nhà
trường. Nhà xuất bản Giáo dục.
13. Phan Thị Thu Sen, Nguyễn Thị Thu Anh (2009), Đổi mới thiết kế bài
giảng Địa lí 10. Nhà xuất bản Giáo dục.
14. Dƣơng Tiến Sĩ ( 2002), Phương thức và nguyên tắc tích hợp các môn học
nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, Tạp chí Giáo dục (9)

2


15. Nguyễn Thị Tâm (2014), Xây dựng và tổ chức dạy học chủ đề tích hợp
“Khí quyển” ở lớp 11 Trung học phổ thông. Luận văn Thạc sĩ khoa học giáo
dục, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.
16. Cao Thị Thặng (2010), Nghiên cứu và thử nghiệm bước đầu một số chủ đề
tích hợp liên môn Vật lí, Hóa học, Sinh học ở trường trung học cơ sở. Báo
cáo tổng kết đề tài khoa học và công nghệ cấp viện, Viện khoa học giáo dục
Việt Nam, Hà Nội.
17. Đỗ Ngọc Thống (2011), Tiếp cận năng lực là thế nào, TuanVietNam . net
18. Đỗ Hƣơng Trà ( 2012), Các kiểu tổ chức dạy học hiện đại trong dạy học
Vật lí ở trường phổ thông. Nhà xuất bản Sư phạm, Hà Nội.
19. Nguyễn Văn Tuấn, Tài liệu học tập về phương pháp dạy học theo hướng
tích hợp. Nguồn kiemtailieu.com › Giáo Dục - Đào Tạo

20. Hoàng Thị Tuyết (2012), Đào tạo và dạy học tích hợp: chúng ta đang ở
đâu?. Cổng thông tin điện tử Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh
21. Từ điển Bách khoa toàn thƣ (2000). Nhà xuất bản Văn hóa thông tin
22. Từ điển tiếng Việt (1993). Nhà xuất bản Văn hóa, Hà Nội
23. Phạm viết Vƣợng (2010), Giáo dục học. Nhà xuất bản Đại học Sư phạm
24.
25. www.khoahoc.com.vn
26. www.suckhoe.com.vn
27. www. thuvienvatly.com
28. www.tusach.thuvienkhoahoc.com
29.
30.

3