Nhận thức chăm sóc thông tiểu của người nhà chăm sóc người bệnh tại Bệnh viện Việt Đức năm 2012

TV N
Trong khi xư h i ngày càng phát tri n thì các mô hình b nh t t c ng ngày
càng đa d ng. Do v y làm cho tình tr ng quá t i b nh vi n (BV) ngày càng tr m
tr ng. Hi n nay t i Vi t Nam, t l ng
gi

ng /1 v n dân) v

i u d

i b nh(NB)/gi

t quá ch tiêu 185 ng

i /gi

ng b nh là 488/1 (20,5

ng (303 ng

i /gi

ng), t l

ng ( D) trên 1 Bác s (BS) là 1,9-2,5 ít h n so v i quy đ nh 1,1-2,5

D/BS (3-3,5 D/BS) [6]. Tình tr ng quá t i đang làm cho môi tr
tính an toàn. T i M có kho ng 2 tri u ng
theo 5-10% ng
90.000 ng

i khác b

nh h

ng BV m t d n

i m c nhi m khu n ( NK) BV/n m, kéo

ng, chi phí vào kho ng 5-10 t USD và kho ng

i t vong có liên quan đ n NK BV[2]. T i Vi t Nam, s ngày n m vi n

t ng thêm 8, chi phí t ng thêm 2 tri u VN [2].
Là m t BV tuy n Trung
quá t i này.

ng, Vi t

c c ng không tránh kh i tình tr ng

i n hình t i khoa Ph u thu t Ti t ni u (TN), t l

(20/13), thi u g n m t n a s

D/BS là 1,53/1

D so v i quy đ nh (3/1-3,5/1)[6], t ng kh i l

ng

ch m sóc NB là 242,5 gi /ngày, m i D ph i làm vi c trung bình 12,125 gi / ngày,
g p kho ng 1,5 l n (8 gi /ngày) theo quy đ nh m i đ m b o đ
sóc ng

c ch t l

ng ch m

i b nh (NB)[11]. Khoa TN là khoa ngo i chuyên đi u tr v các b nh h

TN nên h u h t NB khi ti n hành ph u thu t đi u đ

c thông ti u ph c v cho quá

trình đi u tr . Mà theo Trung H i: “Vi c v sinh các thông ti u không t t là
nguyên nhân chính gây ra tình tr ng nhi m khu n sau ph u thu t”[7]. Hi n nay,
trung bình c 1 NB vào vi n thì có 2 ng

i nhà (NN) vào theo ch m sóc. Trong quá

trình đi u tr , nhân viên y t (NVYT) thiên v ch m sóc y khoa còn NN thiên v
ch m sóc dinh d

ng và v sinh. V y k t qu ch m sóc đi u tr cho NB ph thu c

vào hai bên là NVYT và NN. Trong khi ch t l

ng ngu n l c c a ngành y t ngày

càng t ng, thay b ng các d ng c y t có th dùng l i đ

c thì các BV đư đ a vào s

d ng các d ng c dùng m t l n có tính đ m b o vô khu n, ti t khu n cao thì l i
ch a có bi n pháp tri t đ nào phòng và ki m soát NK t phía NN. Khi vi c ch m
sóc ng thông không đ m b o thì vô tình NN đư gây NK cho NB.

1


Theo chúng tôi tìm hi u đ

c thì các công trình nghiên c u v v n đ NK

m i ch t p chung vào t l NK, t l NK do các thao tác c a NVYT, so sánh t l
nhi m do các d ng c k thu t v i nhau hay phân l p các lo i VK gây ra NK BV
nh ng h u nh ch a có tác gi nào ti n hành nghiên c u v NK BV đ

c gây ra do

NN ch m sóc NB.
V yđ

D có th đ nh h

ng đ

c các y u t gây ra NK t phía NN tham

gia ch m sóc và có cách phòng, ki m soát t t, c ng nh l

ch m sóc thông ti u c a NN sau khi đ

c Dh

ng giá đ

ng d n, chúng tôi quy t đ nh th c

hi n đ tài nghiên c u: “Nh n th c ch m sóc thông ti u c a ng
ng

i b nh t i b nh vi n Vi t



c ki n th c

i nhà ch m sóc

c n m 2012” v i hai m c tiêu:

ánh giá ki n th c và nh ng khó kh n g p ph i c a NN khi ch m sóc
thông ti u cho NB.



Mô t nh ng y u t

nh h

ng đ n ki n th c c a NN khi ch m sóc thông

ti u cho NB.

2

Thang Long University Library


CH

NG 1: T NG QUAN TÀI LI U

1.1 H ti t ni u

Hình 1 : H t t ni u
H TN là h th ng g m th n, ni u qu n, bàng quang và ni u đ o. Nhi m v
c a h TN là bài ti t và bài xu t n

c ti u (NT).

1.1.1 Th n
Th n là c quan chính c a h TN, nhi m v ch y u là s n xu t NT, bài xu t
các ch t th i c a quá trình chuy n hóa và gi v ng h ng đ nh n i môi [5]. M i
ng

i có hai qu th n, n m

sau phúc m c, tr

c thành b ng sau và trong kho ng

liên s

n XII đ n đ t s ng th t l ng III. Th n ph i th p h n th n trái do n m d

gan.

ng

i tr

i

ng thành, th n có màu nâu nh t và hình h t đ u d t, n ng 135-

150g, dài kho ng 10cm, r ng kho ng 5cm và dày kho ng 2,5 cm, có hai c c (trên,
d

i), 2 b (trong, ngoài) và hai m t (tr

th

ng th n.

c, sau).

c c trên hai th n có hai tuy n

n v c u trúc c a th n là các Nephron. Ch c n ng c a Nephron là

l c máu t o thành NT[3], [17],[5]

1.1.2 Ni u qu n
Ni u qu n là ng nh d n NT t th n đ n bàng quang, dài 25-28 cm, đ

ng

kính 3-5 mm. Ni u qu n n m sau phúc m c, ch y d c theo 2 bên c a c t s ng th t
l ng và chia làm hai đo n là đo n b ng và đo n ch u, m i đo n dài kho ng 13 cm.
3


i d c chi u dài c a ni u qu n có 3 v trí h i th t h p là v trí n i v i b th n, t i v
trí qua eo trên

b trong th t l ng to và v trí qua thành bàng quang [5]

1.1.3 Bàng quang
Bàng quang là m t c quan r ng, có ch c n ng l u tr NT tr
bài xu t ra ngoài qua ni u đ o. Bàng quang n m sau x
nam, bàng quang n m trên tuy n ti n li t.

ng mu, tr

c khi đ

c

c tr c tràng.

n gi i, ti p giáp phía trên bàng quang

là t cung. Bàng quang g m m t đ nh, m t thân và m t đáy. Hình d ng và kích
th

c ph thu c vào l

ng NT ch a trong nó. Bàng quang ch a đ

cl

ng NT t i

đa là kho ng 3 lít. C m giác bu n ti u xu t hi n khi có t 250-300ml NT tr lên.
Ho t đ ng c a bàng quang đ

c chi ph i b i th n kinh giao c m và đ i giao c m

[17]

1.1.4 Ni u đ o
Ni u đ o là đo n cu i c a h TN có nhi m v d n NT t bàng quang ra
ngoài c th . Ni u đ o nam dài h n n . Ni u đ o n dài kho ng 4cm và m vào âm
h

l ni u đ o ngoài, l ni u đ o n m gi a âm v t và âm h . Do đo n ni u đ o

ng n và kho ng cách gi a l ni u đ o r t g n l h u môn nên ph n d b NK TN
khi v sinh không s ch và đúng cách. Ni u đ o nam gi i ngoài nhi m v d n NT

còn có vai trò d n tinh trùng, ni u đ o nam dài kho ng 20cm. L p niêm m c có đ c
tính chun giãn và có nhi u h c, nhi u tuy n nh n, đây là đi u ki n r t thu n l i cho
VK c trú khi NK x y ra. Khi b viêm nhi m, NB th

ng ph i đi u tr lâu dài, t n

kém và d tr thành b nh m n tính [17]
1.2 Quá trình hình thành và bài xu t NT

1.2.1 Quá trình hình thành NT
Trung bình c 1 phút có 1,2 lít máu qua th n nh ng ch có 125ml đ

cl c

qua màng l c c u th n. Quá trình hình thành NT tr i qua 2 giai đo n: Quá trình l c
t o NT đ u
trình l c

c u th n và quá trình tái h p thu t o NT chính
c u th n, máu đ ng m ch đ

các ng th n. Quá

c l c d a vào s chênh l ch các áp su t

theo quy lu t th m th u t o thành NT đ u. NT đ u có thành ph n g n gi ng huy t
4

Thang Long University Library

t

ng, ch thi u các ch t hòa tan có phân t l

ng l n không qua đ

c màng l c.

NT đ u đ vào các ng th n và đi vào quá trình tái h p thu đ thành NT chính th c.
các ng th n, ch t đ
không đ
th c, l

c h p thu hoàn toàn, ch t đ

c h p thu, ch t đ
ng NT đ

c h p thu m t ph n, ch t

c bài ti t thêm ra đ cu i cùng t o thành NT chính

c bài xu t ra trung bình là 1,2-1,5l/ 24h. [5]
 Các đ c tính c a NT
ng

Th tích:

i l n, l

ng NT

th i ra trung bình là 1,2-1,5 lit/24h. Màu
s c NT thay đ i t

vàng nh t đ n vàng

đ m ph thu c vào thành ph n d ch nh p
vào c

th nh

đang dùng thu c, dùng

ch t kích thích… Tính ch t: bình th
Hình 2: N

ng

NT trong, không có l ng c n, có mùi nh .

c ti u

Thu c, th c n, đ u ng có th làm thay
đ i mùi c a NT. Khi NT có mùi n ng th
PH: 4,6-8, đ

ng g p trong tình tr ng NK.

ng (-), đ m (-). Máu: bình th

NT có l n máu khi có ch n th

ng trong NT không có máu,

ng, b nh lý h TN. Bình th

ng NT không có VK,

khi có ≥ 105VK /ml là d u hi u c a NK [5]

1.2.2 Quá trình bài xu t NT
NT chính th c đ

c đ vào b th n đi theo ni u qu n và xu ng bàng quang.

Khi NT đ t kho ng 250-300ml, bàng quang b t đ u kích thích, t o xung đ ng th n
kinh h

ng tâm t i trung khu ph n x ti u ti n

bàng quang đ
ti u. Khi l

t y s ng. T i đây, l nh co c thành

c truy n xu ng theo dây th n kinh đ i giao c m gây c m giác bu n

ng NT gây áp su t đ l n nó s làm giãn c th t tr n c bàng quang và

gây ph n x ti u ti n. Nh ng ngay c khi có c m giác bu n ti u thì NT v n đ
gi l i trong bàng quang do trung khu c ch ti u ti n

c

v não ho t đ ng liên t c.

Ch khi có đi u ki n thu n l i nh đ a đi m, th i gian, hoàn c nh h p lý cho vi c
ti u ti n thì trung khu kích thích c a v não m i kích thích trung khu kích thích và

5


c u nưo đ ng th i gây giưn c th t vân làm c bàng

kìm hãm trung khu c ch

quang m đ y NT ra ngoài c th qua ni u đ o.
 Nh ng y u nh h



Tr



T c ngh n đ



Nhi m trùng đ



Ph u thu t: do nh h

ng t i s bài xu t NT

ng l c c vùng đáy ch u, c bàng quang, c b ng
ng ti u: ch n th

ng th n, u phì đ i, s i TN..

ng ti u: NK ni u đ o, bàng quang, th n…
ng c a thu c mê, đau, m t máu, m t d ch..

Ngoài ra còn nhi u y u t khác nh : l

ng d ch m t đi, ch đ

n u ng, dùng

ch t kích thích, t th đi ti u, th i gian đi ti u, thai k , ch đ v n đ ng…

1.3 Nhi m khu n ti t ni u
1.3.1 Tình hình NK trên th gi i và Vi t Nam
 Trên th gi i
T l NK TN ngày càng t ng, đ ng đ u trong các b nh v h TN và đ ng
th 3 sau các b nh NK hô h p và tiêu hóa. M c đ m c b nh ngày càng cao, t l

tái m c l n, b nh đ l i nhi u bi n ch ng và t l VK kháng thu c ngày càng cao.
T l m c NK TN
tri n. T i các n

các n

c ch a và đang phát tri n nhi u h n các n

c phát

c phát tri n, 50% ph n m c NK TN ít nh t 1 l n trong cu c

đ i[2]. T l này thay đ i theo m t s y u t nh : tu i, gi i, trình đ v n hóa, môi
tr

ng s ng,…N gi i m c nhi u h n nam gi i (4:1) do niê đ o n ng n h n nam.
tu i càng cao t l m c càng l n, n gi i

so v i
ch y u

đ tu i 20 và cao h n 10 l n khi
tr em là Proteus chi m 82% và

T i M , m i n m v n có 8-10 tri u ng
y t công c ng lên t i 1 t USD. T i

đ tu i 30 có t l m c cao h n 2 l n
đ tu i 60[2]. Nguyên nhân gây b nh
ng

i l n ch y u là do E.coli gây ra.

i m c[2]. NK TN c ng đư làm t ng chi phí
n

(1991), có 32,8% (n=1.048) NK, trong

đó E.coli chi m t l cao nh t 12,6% [19].

n n m 1996, có 33,9% (n=702 b NK

huy t) NK TN và t l E.coli là 52%. Trong khi đó t i Thái Lan (1989) t l này là
17% (n=1.255 NK BV) có NK TN [15]. [13],[8]
6

Thang Long University Library


 T i Vi t Nam
Là m t n

c đang phát tri n, Vi t Nam c ng có nh ng đi m t

d ch t NK v i th gi i. T l m c và tái m c
th c th c hành v sinh kém đ ng th i
ngâm mình trong n

ng đ ng v

n cao h n nam. Bên c nh đó, ý

m t s n i ng

i dân th

ng xuyên ph i

c khi làm vi c đư làm t ng t l NB NK TN. T l NK ngày

càng t ng c v m c đ và lo i VK gây b nh. T i BV Vi t Nam Th y
Bí (1990-1995), có 26,9% (n=1.527) d

i n-Uông

ng tính v i VK, trong đó E.coli chi m t l

cao nh t 52,6%[14]. Trong khi đó t i BV B ch Mai (1994) có t i 26,6% (n=1.078)
b NK[6]. T i BV Trung

ng Hu (1995-1998) có 22,4% (n=3.078) NK trong đó

E.coli 45,1%, P.aeruginosa 23,5%, nhóm Enterobacter spp. 11,6% và S.aureus
9,5%.[11] [13],[8]

1.3.2 Ch n đoán vƠ đi u tr
 Ch n đoán



H i ch ng bàng quang: ti u bu t, ti u r t, ti u máu, ti u m cu i bãi.



H i ch ng nhi m trùng: s t cao, b ch c u ni u nhi u (>5.000 BC/phút)



Vi khu n ni u ≥ 100.000 VK/ml NT. Protein ni u (-), tr tr

ng h p có

ti u máu ho c ti u m đ i th . Hi n nay có m t s tác gi đang đ ngh
thay m c VK ≥ 100.000 VK/ml NT b ng ≥ 1000 VK/ml NT [15]
Siêu âm, X-Quang có th th y nguyên nhân thu n l i: s i TN, phì đ i lành tính
ti n li t tuy n….


i u tr
M t s h kháng sinh chính th

ng đ

c dùng trong đi u tr nh : Nhóm -

lactam, nhóm quinolon, nhóm aminosid hay aminoglycosid. V i nh ng tr

ng h p

có NK TN do tr c khu n m xanh thì NB ph i dùng kháng sinh nhi u h n, m nh

h n, th i gian đi u tr kéo dài ngày h n 7-10 ngày [15]. Th i gian dùng kháng sinh
càng lâu, s l

ng k t h p kháng sinh càng nhi u càng làm t ng t l kháng kháng

sinh c a VK và càng làm t ng nguy c gây ch t các VK có l i v i c th .
làm t ng kh n ng g p tác d ng ph c a thu c v i NB.
7

ng th i


1.3.3 Nhi m khu n ti t ni u b nh vi n
Theo T ch c Y t th gi i (WHO) đ nh ngh a NK BV là nh ng NK “m c
ph i trong th i gian đi u tr t i b nh vi n mà th i đi m nh p vi n ho c tr
không th y có y u t nhi m khu n hay
48 gi sau khi nh p vi n th
BV x y ra v i h TN thì đ

ng đ

c đó

b nh nào. Nhi m khu n xu t hi n sau

c coi là nhi m khu n b nh vi n”[2]. Khi NK

c coi là NK TN BV.

Theo các BS khoa NK BV Vi t

c thì tình tr ng quá t i NB là m t trong

nh ng nguyên nhân d n đ n nhi u khó kh n trong công tác ch ng NK. B nh vi n
quá ch t trong khi nhu c u c a NB ngày càng t ng, vi c cách ly c ng nh ch ng lây
nhi m gi a các NB khó th c hi n….
 Lo i VK th

ng g p
Escherichia Coli (E.coli): NK
TN do Ecoli là r t ph bi n, t l tái
phát cao, n d m c h n nam do đ
N

ng

ng n h n. Bên c nh đó, vi c thông

ti u làm gi m ho c m t đi các ph n
ng sinh lý bình th

ng c a h TN

c ng là y u t thu n l i t o đi u ki n
Hình 3: Escherichia coli (E.coli)

hình thành NK. E.coli t

đ

ng h u

môn xâm nh p vào h TN gây ra tình tr ng viêm. Tình tr ng NK s n ng n h n khi
VK đi lên th n, h u qu có th x y ra là suy th n, NK huy t và NB có nguy c t
vong cao. E. coli không ch là VK đ ng đ u trong nguyên nhân gây NK TN mà còn
là VK kháng l i v i nhi u lo i kháng sinh. T i Vi t Nam hi n nay, các lo i thu c
kháng sinh nhóm quinon, cephalosporin th h 3,4 đang đ

c dùng trong đi u tr

NK TN r t nhi u nh ng đư xu t hi n nhi u ch ng E.coli đ kháng l i v i kháng
sinh này và t l ngày càng cao 55-70%[13].

c bi t đư xu t hi n ch ng VK

E.coli, Klebsiella đ kháng toàn b các kháng sinh nhóm -lactam, cephalosporin
th h 3,4 gây r t nhi u khó kh n trong đi u tr [2].

8

Thang Long University Library


Tr c khu n m xanh: Là lo i VK
m c ph i

BV thu c lo i kháng thu c

nh t. Tr c khu n m xanh là lo i gây
b nh c h i r t quan tr ng khó g p trong

đi u ki n bình th
môi tr

ng mà ch g p trong

ng BV. Thao tác đ t thông ti u

t i h TN hay suy gi m các ch c n ng

Hình 4: Tr c khu n m xanh

c a các b ph n h TN t o đi u ki n

(P.areuginosa)

thu n

l i

NK

v i

P.areuginosa.

P.areuginosa đư t ng tính đ kháng v i gentamycin t 45% (1994) lên 87% (1997)
[15]. Các lo i kháng sinh đang b kháng v i t l cao nh : cephalothin 100%,
gentamycin 80%, amikacin 57% [16]…
 H u qu c a NK BV mang l i.
NK s gi m s c đ kháng c a c th NB, t o đi u ki n thu n l i cho các

b nh khác phát tri n.

ng th i, NB kéo dài th i gian đi u tr lên g p 2- 4 l n. Theo

Onclu O và CS (2003), th i gian đi u tr t i vi n t ng thêm 18 ngày, chi phí t ng
thêm 502 USD[18]. T i BV B ch Mai (2008) thì s ngày n m vi n t ng thêm 8,2 và
chi phí phát sinh thêm 2 tri u VND[10]. Khi NB ph i kéo dài th i gian đi u tr s
làm s NN túc tr c ch m sóc t ng theo, làm gia t ng tình tr ng quá t i BV. NK x y
ra làm NB ph i kéo dài th i gian c ng nh t ng lo i kháng sinh s d ng.

ây c ng

là nguyên nhân làm t ng t l kháng kháng sinh c a VK. NVYT c ng vì đó mà t ng
th i gian ph i nhi m v i b nh.

1.4 Ch m sóc NB sau ph u thu t h TN có thông ti u
1.4.1 Nh n đ nh ng

i b nh

Nh n đ nh t t c h th ng c quan m t cách toàn di n v hình dáng, ch c n ng,
phát hi n nh ng b t th

ng x y ra: H hô h p (Th , m i, ng c, vùng khí qu n), h

tim m ch (tim, s giãn m ch d

i da), h tiêu hóa (mi ng, h ng, l

ng và lo i th c

n trong ngày, b ng, h u môn, đ i ti n, phân), h da (màu s c, s c t , s phân b
m ch d

i da, s xu t huy t, các t n th
9

ng), h c –x

ng- kh p (m c đ v n


đ ng, chi, kh p, c , l ng), h th n kinh-tâm th n (m c đ tri giác, h p s , m t, c ,
ph n x ), h da: Màu s c (h ng, nh t nh t, tím tái…), s c t da, phân b m ch, s
xu t huy t d



i da, các t n th

H TN:

ng, tình tr ng v t ph u thu t…

i ti u (còn c m giác bu n ti u, tình tr ng bu t d t, s l

s c, tính ch t, có s i, c u bàng quang…),

ng, màu

ng thông (th i gian đ t, s l u

thông, c đ nh, v trí đ t…)


th

H sinh d c: Nam (s b t

ng v hình d ng, đau, tình

tr ng v

sinh, v t ph u thu t,

d ch ti t…), n

(tình tr ng v

sinh, kinh nguy t, d ch ti t, đau,
ng a…), vú (kích th

c, s cân

x ng, đau, viêm…)[15]
Hình 5: Ng

i b nh có thông ti u

1.4.2 Ch n đoán D và k t qu mong đ i

 Ch n đoán: Có th có m t s ch n đoán



Nguy c ch y máu sau ph u thu t liên quan đ n NB v n đ ng m nh và s m
trong 24 gi đ u sau ph u thu t.



M t cân b ng dinh d

ng: Ít h n nhu c u c th liên quan đ n m t m i, n

không có c m giác ngon mi ng



Lo l ng s i tái phát liên quan đ n thi u ki n th c v b nh và ch đ



Nguy c NK TN BV liên quan đ n n m lâu t i gi

n.

ng, kh n ng t ch m sóc

b h n ch …
 K t qu mong đ i



NB không b ch y máu sau ph u thu t do ch đ v n đ ng không h p lý



NB không sút cân trong th i gian n m vi n



NB và NN có thêm thông tin v b nh, thông tin v ch đ

n theo b nh lý

10

Thang Long University Library




NB không b NK TN BV trong th i gian n m vi n…

1.4.3 L p k ho ch ch m sóc
 Theo dõi tình tr ng NB
Theo dõi tình tr ng: tri giác, da, nh p th , m ch huy t áp, nhi t đ , đau, v t
ph u thu t t y đ , th m d ch, đ
l

ng/gi ), d n l u (tính ch t, s l



ng truy n (ph ng, t c, t y đ ), NT (tính ch t, s
ng/gi ), t ng l

ng d ch ra, vào trong 24 gi …

ng viên tinh th n (NB và NN)
Thông c m v i tình tr ng NB, t o đi u ki n thu n l i cho NB nói ra lo l ng

c a mình. T o đi u ki n cho NN chia s s lo l ng c a mình v NB, nh ng khó
kh n NN g p ph i trong quá trình ch m sóc thông ti u giúp NB
 T v n giáo d c s c kh e
H

ng d n NN k t h p cùng NVYT theo dõi tình tr ng NB và theo dõi các

d u hi u b t th

ng x y ra v i NB: tình tr ng đau, ch y máu, bu n nôn, nôn, r i

lo n gi c ng , r i lo n tiêu hóa. T v n v ch đ dinh d

ng c a NB cho NN: Ch

đ loưng đ n đ c, th c n d tiêu, h p kh u v và theo ch đ b nh lý c a NB, thay
đ i th c đ n, b sung thêm rau xanh, c , qu , u ng nhi u n
và h n ch

n m n. Khi NB n kém, h

c (u ng n

c g p đôi)

ng d n NN giúp NB n qua sonde (theo ch

đ nh c a BS)
V i b nh lý s i TN: t v n NB h n ch th c n, đ u ng ch a nhi u calci (tôm,
cua, cá, tr ng, nho, m n, cà phê…) khi NB b s i calci, calci oxalate ho c
phostphate. N u b s i acid uric, NB nên n rau đ u, rau c i, h n ch h i s n, th c
n lên men, ph t ng đ ng v t nh m làm t ng đ ki m trong NT ..… [15]
 T v n cho NB và NN h p tác cùng NVYT đ m b o v sinh cho NB.
V sinh r ng mi ng: súc mi ng, đánh r ng 2-3 l n/ngày, sáng (sau khi d y),
t i (tr

c khi ng )…V sinh thân th : lau ng
Ch m sóc thông ti u: T v n, h

i, t m, v sinh móng, g i đ u…

ng d n NN h p tác cùng NVYT trong quá

trình ch m sóc thông ti u giúp NB trong các thao tác: Theo dõi th tích và x NT,
11


luôn gi túi ch a NT luôn d

i m c bàng quang, v sinh b ph n sinh d c NB và

h tr NB di chuy n khi có thông ti u nh m đ m b o cho h thông ti u luôn kín,
s ch và NT ch y theo m t chi u…

1.4.4 Th c hi n k ho ch ch m sóc
1.4.4.1 Ch m sóc ng

i b nh 24 gi đ u sau ph u thu t v



Theo dõi d u hi u sinh t n: M ch, nhi t đ , huy t áp, nh p th



Theo dõi s d ch ra: D ch sonde d dày, n
l



c ti u và các d n l u khác (S

ng, tính ch t)

Tình tr ng di n bi n c a NB: tri giác, vi t ph u thu t, đau, d n l u (màu
s c), n u ng
Theo dõi NB theo các m c trên 1gi /l n trong 6 gi đ u và 3 gi /l n trong

18 gi ti p theo (Theo b ng ph n ph l c 4)

1.4.4.2 Ch m sóc ng
i ud

i b nh sau 25 gi sau ph u thu t v

ng theo dõi NB theo các m c nh ch m ph n ch m sóc 24 gi đ u

sau ph u thu t 3 l n/ ngày (Theo b ng ph n ph l c 5)

1.4.5 L

ng giá

 Ch m sóc đ t k t qu



Ng

i b nh: An tâm đi u tr , không ch y máu sau ph u thu t, không sút

cân trong th i gian n m vi n, không b NK TN BV, có thêm ki n th c v
b nh….



Ng

i nhà ng

i b nh: An tâm ch m sóc NB, có ki n th c và th c hành

t t trong đ m b o dinh d

ng cho NB, có th c hành t t trong v sinh

r ng mi ng, thân th và ch m sóc thông ti u cho NB…
 K t qu ch m sóc không đ t (Khi không đ t đ

c k t qu mong đ i)

Khi k t qu ch m sóc không đ t c n xem xét l i k ho ch ch m sóc và l p k
ho ch m i và th c hi n theo h

ng h p lý h n.
12

Thang Long University Library


NG 2:

CH

it

2.1

IT

NG & PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

ng nghiên c u

it

ng nghiên c u là t t c NN tham gia ch m sóc thông ti u giúp NB sau

ph u thu t và thông ti u đ

c đ t trong quá trình ph u thu t.

2.1.1 Tiêu chu n l a ch n
 Tham gia ch m sóc thông ti u giúp NB trong 3 ngày sau ph u thu t.


ng ý tham gia nghiên c u

 Bi t đ c bi t vi t

2.1.2 Tiêu chu n lo i tr
 Phi u tr l i không đ y đ
 Phi u tr l i đ y đ nh ng không h p l

2.2 Ph

ng pháp nghiên c u

Nghiên c u là nghiên c u mô t c t ngang

2.2.1 Ph

ng pháp thu th p s li u

 Công c thu th p s li u
Công c thu th p s li u là b câu h i kh o sát g m 3 ph n: Ph n thông tin
chung, ph n thông tin v ki n th c và ph n nh ng khó kh n g p ph i khi ch m sóc
thông ti u.



Ph n thông tin chung g m: Thông tin v NB (tên, tu i, tình tr ng s t trong
ngày), thông tin c a đ i t

ng tham gia nghiên c u (Tên, tu i, gi i, ngh

nghi p, n i s ng, trình đ h c v n)



Ph n ki n th c g m: Ki n th c chung (10 câu t câu 1 đ n câu 10). Ki n
th c ch m sóc (14 câu t câu 1 đ n câu 14).



Ph n nh ng khó kh n g p ph i trong quá trình ch m sóc thông ti u g m 6
câu t câu 1 đ n câu 6.
13

2.2.2 Các bi n s nghiên c u
Chúng tôi kh o sát đ i t

c đi m chung,

ng nghiên c u b ng các bi n:

ki n th c chung, ki n th c ch m sóc thông ti u, nguyên nhân gây khó kh n khi
ch m sóc thông ti u.

2.2.3 Cách ch m đi m ki n th c
 Ph n ki n th c chung: G m 10 câu. M i câu tr l i đúng đ
l i sai đ

c 1 đ m, tr

c 0 đi m. i m đ t là t 5 -10, đi m không đ t là t 0-4.

 Ph n ki n th c ch m sóc: G m 14 câu. M i câu tr l i đúng đ

tr l i sai đ

c 1 đ m,

c 0 đi m. i m đ t là t 7 -14, đi m không đ t là t 0-6.

2.3 X lý s li u
Toàn b s li u thu th p đ

h p l c a phi u, sau đó đ

2.4

cs đ

c ki m tra đ xác minh tính đ y đ , tính

c mã hóa và x lý b ng ph n m m SPSS 16.0

o đ c nghiên c u
Vi c th c hi n nghiên c u đư đ

c s đ ng ý c a Ban lưnh đ o tr

h c Th ng Long c ng nh Ban lưnh đ o BV Vi t
it

ng nghiên c u đ

ng

i

c và khoa Ph u thu t TN.

c gi i thích rõ ràng v m c đích nghiên c u, s

đ m b o bí m t nh ng thông tin h cung c p và đ ng ý tham gia nghiên c u.
Nh ng s li u thu th p đ

cs đ

nghiên c u, k t qu nghiên c u đ
l

c gi kín và ch ph c v cho m c đích

c dùng đ đ a ra đ nh h

ng nâng cao ch t

ng ch m sóc thông ti u cho NB.

2.5 Th i gian vƠ đ a đi m nghiên c u
Nghiên c u đ

c ti n hành t tháng 4 n m 2012 đ n tháng 5 n m 2012 t i

khoa Ph u thu t TN BV Vi t



c.

Th i gian thu th p s li u: T 1/4 -30/5/1012
a đi m nghiên c u: Khoa Ph u thu t TN BV Vi t

c.

14

Thang Long University Library


CH
3.1

NG 3: K T QU NGHIÊN C U

c đi m c a đ i t

ng nghiên c u

3.1.1 Gi i
N
49,17%

Nam
50,83%

Bi u đ 1:

c đi m v gi i

Nh n xét: Trong t ng s 120 đ i t ng nghiên c u
 Nam gi i chi m 50,83% (61/120)
 N gi i chi m 47,17% (59/120)

3.1.2 Tu i

B ng 1:

c đi m v tu i

N i dung

T ns

T l %

22-54

96

80

55-63

24

20

T ng

120

100

Nh n xét: T l NN ch m sóc NB
 Trong đ tu i lao đ ng là 80% (96/120)

 Ngoài lao đ ng 20% (20/120)

15


3.1.3 Trình đ h c v n

104
16

≤C p 3
Bi u đ 2:

>C p 3

c đi m v trình đ h c v n

Nh n xét: T t c đ i t ng nghiên c u đ u có trình đ t c p 1 tr lên
 T l NN có trình đ ≤ c p 3 chi m 86,67% (104/120)
 T l > c p 3 chi m 13,33% (16/120)

3.1.4 Ngh nghi p
B ng 2:

c đi m v ngh nghi p

N i dung

T ns

T l %

Chân tay

93

77,5

Trí óc

27

22,5

T ng

120

100

Nh n xét:


Ngh lao đ ng chân tay chi m t i t l l n nh t 77,5%
(93/120)



Lao đ ng trí óc chi m 22,5 % (27/120)

16

Thang Long University Library


3.1.5 N i
90
30

HƠ N i

Khác

Bi u đ 3:

c đi m v n i

Nh n xét:


it

ng t p trung

Hà N i là 25% (30/120)

 T l 75% (90/120) còn l i thu c các t nh thành khác nh :
H ng Yên, H i D

3.2 Ki n th c c a đ i t

ng

ng nghiên c u
c đi m v ki n th c

B ng 3:

Không đ t

t
N i dung
Ts

T l %

Ts

T l %

Ki n th c chung

107

89,2

13

10,8

Ki n th c ch m sóc

102

85

18

15

Nh n xét:
 T l đ t

hai ph n ki n th c đ u cao: 89,2% đ t ki n th c

chung, 85% đ t ki n th c ch m sóc

3.3 Tình tr ng s t trong ngày c a NB

17


B ng 4: Tình tr ng s t trong ngày c a NB
N i dung

T ns

T l %

Có

54

45

Không

66

55

T ng

120

100

Nh n xét:
 45% (54/120) NB s t t 38o5 tr lên
 55% NB (66/120) có th n nhi t d

i 38o5

3.4 Nh ng khó kh n g p ph i khi ch m sóc thông ti u cho NB
3.4.1 Th i gian sau ph u thu t

92

28
Ngày 1

Bi u đ 4:

Ngày 2
c đi m v th i gian sau ph u
thu t

Nh n xét:
 92 (77%) NN g p khó kh n nhi u nh t ngày th 1
 28 (23%) NN còn l i cho r ng đó là ngày th 2

18

Thang Long University Library


3.4.2 Th i đi m trong ngày
B ng 5: Th i đi m trong ngày
N i dung

T ns

T l %

Ban ngày

58

48,3

Ban đêm

62

51,7

T ng

120

100

Nh n xét:
 51,7% NN g p khó kh n nhi u nh t vào ban đêm
 48,3% NN g p khó kh n nhi u nh t ban vào ngày
3.4.3

a đi m
49,2%

Bu ng
b nh

21,7%

NhƠ v
sinh

Bi u đ 5:

29,9%

Hành
lang

c đi m v đ a đi m

Nh n xét:
 Bu ng b nh là n i g p khó kh n nhi u nh t 49,2%
 T l NN g p khó kh n
8,2%.

19

hành lang ít h n

nhà v sinh


3.4.4 Tình tr ng NB
B ng 6: Tình tr ng ng
N i dung

i b nh

T ns

T l %

99

82,5

n đ nh

21

17,5

T ng

120

100

B t th

ng

Nh n xét:
 82,5 % g p khó kh n nhi u nh t khi NB có d u hi u b t th

ng (s t, đau,

ch y máu).
 17,5 % g p nhi u khó kh n c khi NB n đ nh.

3.4.5 Nguyên nhân g p khó kh n

N

94

85

77

c

G ng

Bô

100

B ng
HD

Bi u đ 6: Nguyên nhân g p khó kh n

Nh n xét:
 Nguyên nhân gây khó kh n t ng d n t 64,2-83,3% (77/120; 85/120; 94/120;
100/120)
 T l l n nh t là b ng h

ng d n ch m sóc 83,3%, th p nh t là thi u n

64,2%

20

Thang Long University Library

c


3.5 Nh ng y u t

nh h

ng đ n ki n th c ch m sóc thông ti u

3.5.1 Gi i
B ng 7: nh h

ng c a gi i đ n ki n th c

KT chung đ t

KT ch m sóc đ t

N i dung
T ns

T l %

T ns

T l %

Nam (n=61)

57

96,61

53

89,83

N (n=59)

50

81,96

49

80,32

0,128

P

0,560

Nh n xét:


nh h

ng c a gi i đ n ki n th c không có ý ngh a th ng kê (P> 0,05)

3.5.2 Tu i
B ng 8: nh h

ng c a tu i đ n ki n th c

K T chung đ t

K.T ch m sóc đ t

N i dung
Ts

%

Ts

%

22-54 (n=96)

89

92,70

84

87,5

55-63 (n=24)

18

75

18

75

P

0,012

0,127

Nh n xét:
 T l đ t ki n th c chung trong nhóm tu i lao đ ng cao h n nhóm ngh h u
là 17,7%.
 S chênh l ch này có ý ngh a th ng kê 99% (P< 0,05). S bi n thiên c a
tu i gi i thích đ

c 4,2% s bi n thiên c a ki n th c chung

21


3.5.3 H c v n
B ng 9: nh h

ng c a h c v n đ n ki n th c

K T chung đ t

KT ch m sóc đ t

N i dung
Ts

%

Ts

%

≤ C p 3 (n=104)

95

91,34

89

85,57

>C p 3 (n=16)

12

75

13

81,25

0,051

p

0,655

Nh n xét:


T l đ t ki n th c chung c a nhóm h c v n ≤ c p 3 cao h n nhóm >c p 3.

 S chênh l ch gi a các c p h c v i ki n th c chung, ki n th c ch m sóc
không có ý ngh a th ng kê (P> 0,05)

3.5.4 N i
B ng 10: nh h

ng c a n i

đ n ki n th c

K T chung đ t

N i dung

K.T ch m sóc đ t

Ts

%

Ts

%

Hà N i (n=30)

26

86,66

28

93,33

Khác (n=90)

81

95,55

74

82,22

0,614

p

0,124

Nh n xét:
 S khác bi t v n i

v i ki n th c chung đ t, ki n th c ch m sóc đ t không

có ý ngh a th ng kê (P> 0,05)

22

Thang Long University Library


3.5.5 Ngh nghi p
B ng 11: nh h
N i dung

ng c a ngh nghi p đ n ki n th c

K T chung đ t

K.T ch m sóc đ t

Ts

%

Ts

%

Chân tay (n=93)

87

93,54

81

87,09

Trí óc (n=27)

20

74,07

21

77,77

P

0,236

0,004

Nh n xét:
 T l đ t ki n th c chung

nhóm lao đ ng chân tay (93,54%) cao h n nhóm

trí óc (74,07%)
 S chênh l ch này có ý ngh a th ng kê

23

m c 99% (P< 0,05)


CH
4.1

c đi m c a đ i t

NG 4: BÀN LU N

ng nghiên c u

Trong 120 NN tham gia nghiên c u, có 61 đ i t
50,83%, 59 đ i t

ng là nam gi i chi m

ng là n gi i chi m 49,17%. T l nam gi i và n gi i chênh

l ch nhau là 1,66%.
Trong nhóm nghiên c u, đ i t

ng nh tu i nh t tham nghiên c u là 22 tu i

và l n tu i nh t là 63 tu i. Trong s đó, nhóm tu i lao đ ng ch y u n m trong
kho ng t 22-54 có 96 ng
ng

i). 24 đ i t

80% đ i t

i chi m 80%, trong đó có t n s cao nh t

tu i 42 (10

ng còn l i thu c nhóm tu i ngoài đ tu i lao đ ng chi m 20%.

ng tham gia nghiên c u đang trong đ tu i lao đ ng, đi u này v a là u

đi m nh ng c ng là m t nh

c đi m.

u đi m là đ i t

nh ng ki n th c và th c hành ch m sóc NB khi đ
có th đ m đ

ng đ

ng d dàng ti p nh n đ

c

c hu n luy n và đào t o t t, h

c nh ng công vi c ch m sóc s đ ng cho NB, giúp gi i quy t

gánh n ng quá t i cho ngành y t trong b i c nh s quá t i t i các trung tâm y t l n
trong c n
đ it

c đang ngày càng gia t ng. Tuy nhiên, đ ch m sóc đ

c NB thì các

ng nghiên c u l i ph i ngh làm vi c, đi u này làm t n h i đ n n n kinh t xư

h i nói chung và kinh t gia đình t ng NB và NN nói riêng. Xét trên m t khía c nh
nào đó, chính đi u này l i làm t ng thêm chi phí đi u tr cho NB.
H uh tđ it

ng nghiên c u sinh s ng

các tính phía B c. T l phân b

r i r i theo các t nh, t p chung đông nh t là Hà N i (25%). 75% còn l i thu c các

t nh nh : H ng Yên, H i D
khi đ i t

ng sinh s ng

ng, Nam

nh, Qu ng Ninh, Hà Nam, Thanh Hóa…

khu v c có đi u ki n kinh t -v n hóa phát tri n thì nh n

th c s cao h n khu v c kém phát tri n h n.
Trong 120 đ i t

ng đ ng ý tham gia nghiên c u không có đ i t

ng nào

thu c nhóm “Bi t đ c, bi t vi t”, h u h t đ u có trình đ t c p 1 tr lên. T l
thu c trình đ d

i c p 3 là cao nh t chi m 86,67% (104 ng

đ t c p 3 tr lên chi m t 13,33% (16 ng
S ng
cho các đ i t

i).

it

ng có trình

i).

nh ng thành ph l n và có trình đ là hai đ c đi m thu n l i giúp
ng nghiên c u có đ

c nh ng nh n th c t t ki n th c và th c hành
24

Thang Long University Library


ch m sóc thông ti u cho NB.
tôi b ng t l cao NN đ t

i u này đ

c th hi n trong nghiên c u c a chúng

c hai ph n ki n th c.

Nhóm lao đ ng chân tay t p trung nhi u nh t chi m 77,5% (93/120). Nhóm
lao đ ng trí óc chi m 22,5% (27/120). Tuy t l trong nhóm lao đ ng chân tay
chi m đa s nh ng t l đ t v ki n th c và th c hành ch m sóc thông ti u v n cao,
đi u này cho th y, nh n th c c a ng

4.2 Ki n th c c a đ i t

i dân ngày càng cao.

ng nghiên c u

Ph n ki n th c chung bao g m các ki n th c v h TN, v quá trình đ t
thông ti u, v NK TN và NK TN BV. Trong nghiên c u c a chúng tôi, có 89,2%
(107) ng

i khi đ

c h i v nh ng ki n th c này có câu tr l i

m c đ đ t (khi

t ng s đi m đ t đ

c ≥ 5 đi m trên t ng s 10 đi m). Khi đ i t

ng nghiên c u có

nh ng ki n th c chung t t thì đ ng ngh a v i vi c h s có nh ng ki n th c nh t
đ nh v cách ch m sóc thông ti u. Suy lu n này c ng đư đ

c kh ng đ nh trong

nghiên c u c a chúng tôi. Khi đánh giá c th v ki n th c ch m sóc thông ti u,
102/120 (85%) đ i t
khi t ng đi m c a đ i t

ng đ

c đánh giá có ki n th c ch m sóc

m c đ đ t (đ t

ng nghiên c u đ t ≥ 7 đi m trên t ng s 14 đi m).

Tuy nhiên trong quá trình nghiên c u chúng tôi nh n th y m t th c t là m c
dù c ki n th c chung và ki n th c ch m sóc thông ti u c a các đ i t
nghiên c u t
i u này đ

ng tham gia

ng đ i t t nh ng có l quá trình th c hành ch m sóc l i không t t.
c suy lu n gián ti p qua d u hi u 45% s NB b s t

ngày th 3 sau

ph u thu t (nhi t đ ≥ 3805). T t nhiên đây ch là suy lu n c a chúng tôi vì trên th c
t chúng tôi không ti n hành đánh giá tr c ti p k t qu ch m sóc thông ti u c a NN
và có th có nhi u nguyên nhân khác nhau gây s t sau ph u thu t.

ây c ng là m t

trong các đi m h n ch c a nghiên c u này mà chúng tôi hy v ng trong t

ng lai s

có nh ng nghiên c u đánh giá khách quan h n đ kh ng đ nh v n đ này.

4.3 Tình tr ng s t c a NB trong ngày
Theo th ng kê trong nghiên c u, có 54/120 NB (45%) có nhi t đ ≥ 38 05
trong ngày đi u tra, 55% còn l i < 38 05. Có r t nhi u nguyên nhân gây s t sau ph u
25