07 hệ tiêu hóa 1

Hệ tiêu hóa
- Ống tiêu hóa:
Ống tiêu hóa chính thức: thực quản, dạ dày, ruột non, ruột già, ruột
thừa.

- Tuyến tiêu hóa
Nằm ngoài ống tiêu hóa: gan, tụy, tuyến nước bọt.
Nằm trong thành ống tiêu hóa: Bruner, Liberkulh, đáy vị, môn vị,
thực quản v.v..




1. Ống tiêu hóa chính thức
- Chia thành nhiều đoạn với cấu tạo riêng
phù hợp với chức năng từng đoạn.
- Cấu tạo chung: 4 tầng tầng mô từ trong ra
ngoài: tầng niêm mạc, tầng dưới niêm
mạc, tầng cơ, tầng vỏ ngoài


1. Tầng niêm mạc : Tùy đoạn khác nhau. 3 lớp:
Biểu mô: lát tầng không sừng hóa: Thực quản, hậu mô. Trụ đơn:
dạ dày, ruột
Lớp đệm: mô liên kết thưa, mạc máu, tận cùng thần kinh. Tùy
đoạn có các loại tuyến, mô bạch huyết.
Cơ niêm: cơ trơn, xếp thành hai hàng mỏng, trong vòng, ngoài
dọc ngăn cách tầng niêm mạc và dưới niêm mạc
2. Tầng dưới niêm mạc: mô Lk thưa, mạch máu, bạch huyết, tùy
đoạn có các tuyến, đám rối thần kinh Meissner
3. Tầng cơ: Cơ trơn (trừ ¼ trên thực quản), trong hướng vòng, ngoài

hướng dọc. Dạ dày có thêm lớp chéo. Giữa 2 lớp cơ: tùng TK
Auerbach
4. Tầng vỏ ngoài: màng mô LK thưa. Mặt ngoài: TB trung biểu mô


Sơ đồ ống tiêu hóa chính thức


H.27


2. Thc quan
a.Tõng niờm mac
- Biờu mụ: lat tõng khụng sng hoa. Vùng
tiếp giáp với dạ dày chuyển thành BM trụ
đơn
- Lp ờm: mụ liờn kờt, tuyờn thc quan v:
---C niờm: c trn, day, liờn tuc.
b.Tõng di niờm mac:
- Mụ liờn kờt tha, tuyn thc qun chớnh
thc: chia nhỏnh kiu chựm nho.
12

c.Tõng c:
- ẳ trờn: c võn, 3/4 di: c trn
- Hai lp: trong hng vong, ngoai hng
doc. Gia 2 lp: Tựng TK Auerbach

5. Biểu mô; 6. Lớp đệm; 7. Cơ
niêm; 8. Tế bào lympho; 9. Tuyến

TQ; 10. Lớp cơ vòng; 11. Lớp cơ

d.Tõng vo ngoai:
- Mụ liờn kờt tha

dọc; 12. Tng v ngoi



2.3. Dạ dày
2.3.1 Tầng niêm mạc

- Nhẵn khi căng, có các nếp gấp dọc, lõm
khi rỗng
- 3 vùng với 3 loại tuyến: tâm vị , môn vị,
đáy vị


•webanatomy.net/histology/digestive/digestive_index.htm 20.12.08

H.10


a. Biểu mô:
Trụ đơn mt loi TB: TB tiết
nhầy bo v niờm mc.
Nhõn nm gn cc ỏy, bo
tng cú ht sinh nhầy. Cht
nhy dng tớnh vi P.A.S,
õm tớnh vi mucicarmin.

b. Lớp đệm:
Mô liên kết, các tuyến tit
dch v, cht nhy cỏc men:
đáy vị, môn vị, tâm vị. Cht tit
vo ỏy rónh

4

1

3

2

5

1. Biểu mô lợp; 2. Lớp đệm; 3. Tuyến
đáy vị; 4. Phễu dạ dày; 5. Cơ niêm.


c. Các tuyến của dạ dày
- Tuyến đáy vị:
Vùng thân, đáy dạ dày. Tuyến
ống thẳng, chia nhánh. Ba đoạn,
bốn loại TB
- Eo : TB nhầy, TB viền.
- Cổ : TB nhầy, TB viền.
- đáy : TB chính, TB viền, TB
nhầy, TB ưa bạc

1
5
2
6
3
7
8
4

9

1. Phễu dạ dày; 2. Eo tuyến; 3. Cổ tuyến; 4. áy
tuyến; 5. Biểu mô; 6. Tế bào nhầy cổ tuyến;
7. Tế bào viền; 8. Tế bào nội tiết; 9. Tế bào
chính.


Cấu tạo vi thể vùng đáy vị dạ dày

Niêm mạc

im BH
C niêm
Mch BH
Tnh mch
ng mch
Lp c chéo
Lp c vòng
ám ri TK

Dưới niêm mạc

Tầng cơ

Vỏ ngoài

Lp c dc
Wiley & Sons, Inc., 2002

H.13


Cỏc loi TB tuyn ỏy v
- Tế bào chính: Khối vuông, nhân hinh cầu, lợp
1/3 dưới ống tuyến,
- Tế bào viền: Hỡnh cầu hay tháp lớn. Nhân to,
đứng xen kẽ với các TB biểu mô. TB viền tiết
HCl
- Tế bào nhầy cổ tuyến: Hỡnh trụ, nằm rải rác, xen
kẽ với các TB viền.
- Tế bào ưa bạc: Kích thước nhỏ, xen vào các TB
chính.


1

1

2

2
3

1

3
4

TÕ bµo viÒn .

5

1. Vi qu¶n néi
bµo; 2. Ti thÓ;
3. Mµng ®¸y.

TÕ bµo nhÇy
1.
2.
3.
4.
5.

H¹t nhÇy
L­íi néi bµo
Bé Golgi
Ti thÓ
Mµng ®¸y

3

4

TÕ bµo chÝnh .
1. H¹t sinh
men; 2. L­íi néi
bµo; 3. Bé Golgi; 4.
Mµng ®¸y.


- Tuyến môn vị: tuyến ống, cong queo, chia nhánh. Thành lợp các TB

hình khối vuông, nhân dẹt, bào tương chứa hạt sinh nhầy.
- Tuyến tâm vị: giống tuyến môn vị
d. Cơ niêm: cơ trơn, xen vào các tuyến
3.2 Tầ ng dướ i niªm mac
̣
M« LK th­a, TB mỡ, m¹ch m¸u, mạch bạch huyết, dưỡng bào, lympho
bào, bạch cầu trung tính
3.3 Tầ ng cơ:
Ba lớp: vòng, doc̣ , chéo (lớp trong cùng). Giữa lớp giữa và ngoài có tùng TK
Auerbach.
3.4 Tầ ng vỏ ngoà i:
Mô LK mỏng, mặt ngoài phủ bởi trung biểu mô


2.4. Ruột non ( tá tràng, hỗng tràng, hồi tràng)
1

2.4.1 Tầng niêm mạc
Hp thu chớnh cỏc cht dinh

Dng - tỡm mi cỏch tng din tớch:
-

Vi nhung mao: np gp trờn cc ngn ca
mng bo tng
Nhung mao: do lp m i biu mụ lờn to
thnh: trc liờn kt + biu mụ
Van ngang do tng di niờm mc i tng
niờm mc lờn. Bt u cú t hng trng

a. Biểu mô:
- BM trụ đơn: 3 loại TB: TB hấp thu, tiết
nhầy, ưa bạc.

8

2
3

4
6
7

5


- Các

loại TB của biểu mô ruột non

- TB hấp thu (TB mâm
khía): hình trụ, cực
ngọn có các vi nhung
mao

3

2

1

- TB hình đài: hình trụ,
cực ngọn phình to,
chứa chất nhầy
1. TÕ bµo hấp thu; 2. TÕ bµo hình

- TB ưa bạc: Nhỏ, rải
rác trong biểu mô.

®µi ; 3. TÕ bµo ưa bạc.


b.

Líp ®Öm:

- M« LK thưa
- Trục liên kết của nhung mao.
- Mao mạch bạch huyêt, mạc dưỡng chấp trung tâm bắt
đầu từ ngọn và đi xuống chân nhung mao.

- Các TB liên kết: tương bào, bạch cầu, sợi liên kết, sợi cơ
trơn, mạch máu, thần kinh.
- Mô bạch huyết rải rác hoặc tập trung (nang bạch huyết,
mảng Payer)
- Các tuyÕn: Liberkunh: có ở tất cả các đoạn của ruột non.
Brunner: chỉ có ở tá tràng


-TuyÕn Liberkuhn:
2

Biểu mô niêm mạc lõm xuống
Thành tuyến gồm 4 lo¹i TB:
hinh ®µi, m©m khÝa, ­a b¹c
+ TB Paneth: Nằm ở đáy tuyến,
hình tháp, nhân gần đáy, ngọn có
nhiều hạt chế tiết. Lưới nội bào có
hạt, bộ Golgi phát triển.

1

3

-Tuyến Brunner:
ChØ cã ë RN, Biểu mô lợp: vuông
hay trụ đơn, Tb sáng màu, rải rác có
các hạt nhỏ, tiết nhµy, đổ vào ruột
qua tuyến Liberkuhn

TuyÕn Lieberkuhn

1. TÕ bµo hinh ®µi; 2. TÕ
bµo m©m khÝa; 3. TÕ
bµo Paneth.


c. Cơ niêm: Cơ trơn 2 lớp, chia nhánh đi vào giữa các tuyến

2.4.2 Tầng dưới niêm mạc
- Mô LK, nhiều sợi chun, nhiều tiểu thùy mỡ, có chỗ lồi lên tạo trục
trung tâm các van ngang.
- Ở tá tràng có thể có tuyến Brunner
- Nang bạch huyết, đám rối TK Meissner.

2.4.3 Tầng cơ
Hai lớp cơ trơn, trong hướng vòng, ngoài dọc. Tùng TK Auerbach.

2.4.4 Tầng vỏ ngoài
Mô LK, mặt ngoại lợp trung biểu mô. Liên tiếp với mạc treo ruột


1

3
2

4

Van ngang

4
1

2
3

2

5


2.5. Ruét giµ
2.5.1 Tầng niªm m¹c

Niêm mạc ruét giµ nh½n, kh«ng cã
nhung mao vµ van ngang.
BM Trô ®¬n, 3 lo¹i tÕ bµo t¹o thµnh: tÕ
bµo hÊp thu (tÕ bµo cã m©m khÝa), tÕ
bµo hinh ®µi, tÕ bµo ­a b¹c. Nh­ng
sè l­îng tÕ bµo hình ®µi nhiÒu h¬n
ë ruét non.
- Líp ®Öm:
M« Lk, tuyến Liberkuhn nhiều TB
hình đài, không có TB Paneth nang
BH tập trung
- C¬ niªm: 2 lớp vòng, dọc
2. 5.2 D­íi niªm m¹c: mô LK
2.5.3 TÇng c¬: 2 lớp, lớp dọc xếp
thành 3 dải theo chiều dài ruột
2.5.4 Vá ngoµi: Mô Lk tiếp với lá tạng