Hướng dẫn lập kế hoạch phát triển THCS

kế HOạCH PHáT TRIểN GIáO DụC thcs
Phần 1. Lập kế hoạch năm học
trờng THCS
Thông tin cơ bản cho hoạt động 1.1
1.1.1. Kế hoạch năm học là gì?
Đây là kế hoạch tổng hợp tất cả các hoạt động trong năm học của toàn tr-
ờng. Nó đóng vai trò chủ đạo, chi phối các hoạt động của trờng và là cơ sở để xây
dựng các kế hoạch khác ở trờng học, nên phải tập trung trí và lực để xây dựng.
1.1.2. Cấu trúc nội dung của một bản kế hoạch năm học
Theo nguyên tắc cấu trúc nội dung phải tơng xứng với nhiệm vụ công tác,
cho nên khó có một mẫu cấu trúc chung dùng cho tất cả các trờng. Tuy nhiên,
trong mức độ nào đó, các nhiệm vụ công tác lớn của các trờng cũng có rất nhiều
công việc trùng nhau mà chỉ khác nhau trong chi tiết. Do vậy, giải pháp cho tốt cho
vấn đề này là coi những cấu trúc nêu ra là những mẫu tham khảo.
Một cấu trúc cần phải đạt đợc yêu cầu: Đơn giản, rõ ràng, có liên hệ bên trong
một cách lôgic, cụ thể, không bỏ sót việc, giúp cho việc quản lý và thực thi dễ dàng.
Với ý nghĩa nh vậy, cấu trúc nội dung một bản kế hoạch thông thờng có thể
gồm các phần sau:
Phân tích đặc điểm tình hình khi vào kỳ kế hoạch mới.
Phơng hớng, nhiệm vụ, mục tiêu, chỉ tiêu, biện pháp trong các mặt công tác kỳ
kế hoạch.
Lập chơng trình công tác cho bản kế hoạch.
Dới đây là ví dụ về một cấu trúc nội dung bản kế hoạch năm học của trờng
THCS:
Phần thứ nhất: Phân tích (đặc điểm tình hình)
Phân tích đánh giá tình hình đặc điểm bên trong và bên ngoài nhà trờng:
- Tình hình, đặc điểm của nhà trờng: Mặt mạnh, mặt yếu của trờng (các yếu
tố nội lực) về đội ngũ, học sinh, về cơ sở vật chất, tài chính,.... cùng những phân
tích về chúng.
- Tình hình môi trờng xã hội (các yếu tố ngoại lực): Những cơ hội mà nhà tr-
ờng có thể tận dụng nh sự quan tâm của Đảng và nhà nớc, của chính quyền địa ph-

ơng, nhu cầu học tập của học sinh....Những nguy cơ và thách thức mà nhà trờng
cần tránh và khắc phục nh cơ chế hoạt động, sự quan tâm của cha mẹ học sinh, sự
tác động của những tệ nạn xã hội (ma tuý, mại dâm,...).
25
- Thành tích nhà trờng trong những năm qua, đặc biệt là trong một vài năm
gần đây.
Phần thứ hai: Phơng hớng, nhiệm vụ, mục tiêu, chỉ tiêu và biện pháp thực hiện
các mặt công tác của trờng trong năm học.
1) Hoạt động dạy học và giáo dục đạo đức cho học sinh: Nhiệm vụ của các tổ bộ
môn, các tổ công tác phục vụ cho dạy và học: Chỉ tiêu về các mặt giáo dục, kết quả
học tập. Chỉ tiêu phấn đấu của giáo viên. Kế hoạch các kỳ kiểm tra chất lợng hoặc
thi. Phơng hớng phân công giảng dạy. Biện pháp đối với những môn hoặc những
mặt nhà trờng còn gặp khó khăn trong hoạt động dạy và học. Kế hoạch bồi dỡng
học sinh giỏi, giúp đỡ học sinh có khó khăn trong học tập và rèn luyện đạo đức.
Chống bỏ giờ của giáo viên và học sinh.v.v,...Chống gian lận trong thi cử,...
Phơng hớng phân công giáo viên chủ nhiệm các lớp và quản lý đội ngũ giáo
viên chủ nhiệm trong viêc giáo dục đạo đức cho học sinh
Tuyển sinh: Chỉ tiêu, thời gian tiến hành (thực hiện sớm trớc năm học). Cách thức
tuyến sinh. Tổ chức bộ máy và phân công làm công tác tuyển sinh. Kế hoạch phải
thể hiện đợc sự đảm bảo về qui chế, số lợng và chất lợng của công việc tuyển sinh.
Chú ý đến các phơng án dự phòng.
2) Xây dựng đội ngũ và bồi dỡng giáo viên: Xây dựng các mục tiêu và những yêu
cầu về chất lợng và trình độ nghề nghiệp đối với giáo viên. Lựa chọn các hình thức
bồi dỡng (thờng xuyên, theo định kỳ, tại chức hoặc tập trung, đạt các bằng cấp quốc
gia theo chuẩn hoặc nâng cao hơn chuẩn; Những hình thức bồi dỡng bắt buộc đối
với từng loại giáo viên). Xây dựng chế độ và mức khen thởng cho giáo viên.
3) Công tác thi đua: Xác định các đợt thi đua dạy và học trong năm học của tr-
ờng; Đăng ký thi đua của các tổ chuyên môn, các bộ phận trong trờng và cá nhân
cán bộ giáo viên, các lớp học sinh; Kế hoạch khảo sát thi đua.
4) Hoạt động giáo dục nghề phổ thông và hớng nghiệp: Thực hiện đầy đủ các chỉ

tiêu quy định trong chơng trình của Bộ. Chú ý những nghề truyền thống của địa ph-
ơng, những nghề xã hội có nhu cầu lớn, những kỹ thuật mới có sự đón nhận của phát
triển xã hội. Kế hoạch phối hợp chặt chẽ với Trung tâm Kỹ thuật tổng hợp - Hớng
nghiệp dạy nghề trong việc quản lý giáo dục hớng nghiệp cho học sinh.
5) Hoạt động ngoài giờ, hoạt động xã hội: Các chỉ tiêu cụ thể hoặc các mục tiêu
trong hoạt động này. Các hoạt động xã hội và giáo dục ngoài giờ theo các chủ điểm
chính trị - xã hội đã quy định trong chơng trình. Kế hoạch phối hợp với các lực lợng
giáo dục ngoài nhà trờng tổ chức, bao gồm các hoạt động ngoại khoá về khoa học,
văn học, nghệ thuật, thể dục thể thao; Các hoạt động vui chơi, tham quan, du lịch,
giao lu văn hoá; Các hoạt động giáo dục môi trờng, lao động công ích, từ thiện.
6) Xây dựng cơ sở vật chất, th viện, sách giáo khoa và các cơ sở vật chất khác
phục vụ cho giáo dục: Chỉ tiêu và kế hoạch từng mặt nh tu bổ, sửa chữa, mua mới,
26
xây mới các thứ thuộc về cơ sở vật chất phục vụ cho giáo dục. Phải phân định rõ về
thời gian thực hiện, phân công nhân lực hoặc thành lập bộ máy thực hiện. Phân bổ
nguồn lực và tài chính cho mỗi công việc theo từng thời gian. Th viện, sách giáo
khoa phải có kế hoạch cụ thể, đợc xúc tiến sớm trớc năm học và suốt thời gian của
năm học cũng nh trong hè.
7) Xã hội hoá công tác giáo dục: Xây dựng tổ chức Ban đại diện cha mẹ học
sinh, thiết lập mối quan hệ chặt chẽ và thờng xuyên với Hội đồng của nhà trờng.
Xây dựng quan hệ giữa nhà trờng với các tổ chức xã hội địa phơng, trong đó trờng
đóng vai trò chủ đạo và chủ động huy động sự giúp đỡ, đóng góp của cộng đồng.
Xây dựng quan hệ giữa nhà trờng với các cá nhân và tổ chức nớc ngoài. Khai thác
các hoạt động từ thiện, nhân đạo của Quốc tế.
Cần chú ý đến giáo dục và nhà trờng góp phần phát triển kinh tế - xã hội ở địa ph-
ơng. Có thể đề cập tới các nội dung sau đây:
- Nhà trờng đa các tiến bộ khoa học - kỹ thuật vào địa phơng.
- Nhà trờng tham gia chống mù chữ. Tham gia công tác phổ cập giáo dục.
Tham gia công tác giáo dục thờng xuyên.
- Trờng tham gia phục vụ cho các ngành nghề chủ yếu của địa phơng, hoặc

góp phần vào việc điều chỉnh cơ cấu các ngành nghề của địa phơng.
- Phát hiện và bồi dỡng học sinh giỏi, tham gia bồi dỡng nhân tài cho địa phơng.
- Tham gia các công tác xã hội của địa phơng. Giáo dục truyền thống, văn hoá
địa phơng. Giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc, xây dựng nếp sống lành mạnh văn minh...
8) Công tác quản lý, giám sát, kiểm tra nội bộ.
Trên đây là một số nội dung chủ yếu của các mặt công tác chính trong trờng
THCS. Với một kế hoạch năm học cụ thể, trong mỗi mặt công tác có thể nêu ra:
- Nội dung các hoạt động.
- Các mục tiêu chỉ tiêu và chỉ tiêu cần đạt đợc (cả số lợng và chất lợng).
- Các biện pháp thực hiện.
- Các điều kiện yêu cầu để đảm bảo cho các hoạt động.
- Đơn vị hoặc cá nhân phụ trách.
Trong xây dựng mục tiêu, cần có mục tiêu chung (mục tiêu tổng quát) và
mục tiêu cụ thể của từng bộ phận, của các hoạt động chính... Mục tiêu và chỉ tiêu
có thể định lợng và cũng có thể định tính.
Phần thứ ba: Lập chơng trình công tác cho bản kế hoạch (sơ đồ Gant).
Hiện nay, chu kỳ kế hoạch của nhà trờng thờng theo chế độ học kỳ, bắt đầu
từ tháng 9 và kết thúc vào tháng 5. Ngời cán bộ quản lý nhà trờng phải phối hợp
với chu kỳ của cơ quan giáo dục (theo năm dơng lịch, gắn với kế hoạch nhà nớc -
bắt đầu từ tháng Giêng và kết thúc vào tháng 12) để kế hoạch phát triển nhà trờng
27
và kế hoạch phát triển văn hoá - giáo dục vùng lãnh thổ luôn luôn phù hợp với
nhau.
Thông tin cơ bản cho hoạt động 1.2.
1.2.1. Những cơ sở pháp lý:
Cơ sở pháp lý để xây dựng kế hoạch trong giáo dục là các loại chỉ thị từ các
cấp lãnh đạo và quản lý nh: Các Nghị quyết từ các cấp Đảng (Trung ơng và địa ph-
ơng); Các chỉ thị từ Chính phủ đến các cấp chính quyền; Các chỉ thị năm học của
ngành dọc từ Bộ Giáo dục và Đào tạo đến các cơ quan quản lý giáo dục và đào tạo
khác. Ngoài ra, một căn cứ quan trọng của trờng THCS là nghị quyết Đại hội Chi

bộ, và nghị quyết Hội nghị cán bộ công chức nhà trờng.
1.2.2. Các mục tiêu, chỉ tiêu cần thực hiện
Các chỉ tiêu này có thể do đơn vị xây dựng và cũng có thể đợc giao từ cấp
quản lý cấp trên (chẳng hạn nh chỉ tiêu đào tạo, chỉ tiêu tuyển sinh, chỉ tiêu biên
chế, chỉ tiêu về xây dựng cơ sở vật chất...).
1.2.3. Các điều kiện nội lực của trờng
Nh đã đề cập ở trên, khi xây dựng kế hoạch ta phải phân tích những mặt
mạnh, mặt yếu của nhà trờng về các mặt nh:
- Đội ngũ cán bộ, giáo viên, cán bộ quản lý.
- Cơ sở vật chất và thiết bị: Phòng học, phòng học bộ môn; Khối phục vụ
học tập (nhà tập đa năng, th viện, phòng thiết bị giáo dục, phòng hoạt động Đoàn -
Đội,...) Khối hành chính quản trị; khu sân chơi bãi tập....
- Các thành tích về giáo dục và đào tạo, nghiên cứu khoa học của nhà trờng
và các kết quả thực hiện kế hoạch của năm học trớc...
1.2.4. Các điều kiện ngoại lực
Khi xem xét vấn đề này, phải xét đến các yếu tố ngoại lực ảnh hởng đến sự
phát triển của nhà trờng, đến việc thực hiện kế hoạch. Các yếu tố này có thể là
những cơ hội nhng cũng có thể là những thách thức, những nguy cơ cho sự phát
triển và thực hiện kế hoạch của nhà trờng. Các yếu tố đó là:
- Sự quan tâm của xã hội, các chủ trơng và chính sách về giáo dục.
- Sự phát triển của kinh tế - xã hội.
- Nhu cầu của xã hội, của phát triển kinh tế đối với giáo dục.
- Sự phát triển dân số.
- Mặt bằng dân trí, truyền thống văn hoá.
- Các ảnh hởng tiêu cực của môi trờng tác động vào giáo dục.
- Các cạnh tranh hiện hữu và tiềm ẩn đối với nhà trờng.
Thông tin cơ bản cho hoạt động 1.3
Ta có thể mô tả tiến trình kế hoạch hoá gồm 4 bớc sau:
- Xây dựng kế hoạch.
28

- Tổ chức thực hiện kế hoạch.
- Chỉ đạo thực hiện kế hoạch.
- Kiểm tra, đánh giá.
Các bớc này đợc thể hiện bởi sơ đồ sau:

Sơ đồ: Tiến trình kế hoạch hoá
Dới đây sẽ trình bày rõ nội dung từng bớc nói trên.
1.3.1. Xây dựng kế hoạch
Xây dựng kế hoạch bao gồm các giai đoạn: Tiền kế hoạch, xây dựng kế
hoạch sơ bộ, xây dựng kế hoạch chính thức.
a). Tiền kế hoạch (giai đoạn chuẩn bị kế hoạch hoá): Căn cứ những cơ sở pháp lý và
thực tiễn đã nêu ở trên, giai đoạn tiền kế hoạch cần thực hiện các nội dung cơ bản sau:
Xác định nhu cầu và thu thập thông tin:
- Xác định các thủ tục xây dựng kế hoạch.
- Thành lập nhóm xây dựng kế hoạch. Nhóm này có thể khởi thảo hoặc tập
hợp kế hoạch của các bộ phận trong trờng.
- Thu thập, phân tích và xử lý thông tin phục vụ cho việc xây dựng kế hoạch.
Các thông tin chủ yếu nh: Các loại chỉ thị, nghị quyết của các cấp Đảng và Chính
quyền; Thành tích của nhà trờng; kết quả thực hiện các chỉ tiêu của năm học trớc.
Dự báo, chẩn đoán:
- Phân tích đánh giá thực trạng nhà trờng (điểm mạnh, điểm yếu, nguồn
lực); Phân tích tình hình môi trờng xã hội để biết đợc các cơ hội cần tận dụng và
29
Kiểm tra, đánh giá
kế hoạch
Xây dựng kế hoạch
- Tiền kế hoạch.
- Xây dựng kế hoạch sơ bộ
- Xây dựng kế hoạch chính thức
Tổ chức thực hiện

kế hoạch
Chỉ đạo thực hiện
kế hoạch
các nguy cơ các thách thức cần tránh, từ đó xác định trạng thái xuất phát và những
phân tích s phạm về trạng thái đó.
- Dự báo các chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội, chỉ tiêu phát triển dân số của
địa phơng nơi trờng đóng và của khu vực (xã, huyện, tỉnh).
- Dự đoán chiều hớng phát triển về các chỉ tiêu cần có trong kế hoạch (chỉ
tiêu huy động học sinh ; Chỉ tiêu trí dục, đức dục ở các khối lớp; Chỉ tiêu học sinh
tốt nghiệp; Chỉ tiêu về xây dựng cơ sở vật chất,...).
- Dự báo các hoạt động của nhà trờng nhằm góp phần thực hiện mục tiêu
phát triển kinh tế - xã hội của địa phơng.
b) Xây dựng kế hoạch sơ bộ:
- Xây dựng hệ thống mục tiêu, chỉ tiêu cần đạt đợc.
- Xây dựng các điều kiện cần thiết (nhân lực, phơng tiện, thiết bị, tài chính)
cho kế hoạch.
- Dự thảo các phơng án, dự án về kế hoạch.
Trong kế hoạch sơ bộ ta có thể đề xuất nhiều phơng án khác nhau để lựa chọn.
c) Xây dựng kế hoạch chính thức:
Trên cơ sở của kế hoạch sơ bộ, tiến hành xây dựng kế hoạch chính thức. Có
thể chọn một trong các phơng án tổng hợp các phơng án đã nêu ra ở bớc xây dựng
kế hoạch sơ bộ.
Cho thảo luận tập thể (cán bộ chủ chốt, toàn thể cán bộ nhân viên, giáo viên
của trờng). Bản kế hoạch chính thức phải đợc trình xét duyệt cấp trên. Sau khi đã
đợc duyệt, tổ chức thực hiện kế hoạch.
Hiện nay trên thực tế, trong các trờng THCS có ba cách thức lập kế hoạch
năm học khác nhau:
- Cách thứ nhất là Hiệu trởng làm toàn bộ;
- Cách thứ hai là Hiệu trởng lập kế hoạch có tham khảo ý kiến một số ngời
có trách nhiệm (phó Hiệu trởng, Chủ tịch Công đoàn, tổ trởng chuyên môn,...);

- Cách thứ ba là Hiệu trởng thành lập một nhóm lập kế hoạch do Hiệu trởng
phụ trách để giúp mình trong lập kế hoạch năm học.
Rõ ràng cách làm thứ ba là tốt hơn cả, bởi vì với việc lập tổ xây dựng kế
hoạch, Hiệu trởng sẽ có thêm lực lợng để suy nghĩ và thực thi công việc. Sẽ tập
hợp đợc trí tuệ tập thể một cách có định hớng, có tổ chức, thể hiện đợc nguyên tắc
tập trung dân chủ.

30
Các tổ
công tác
Hiệu trư
ởng
Phổ biến định hướng,
mục tiêu, chỉ tiêu
Tổ XDKH
Báo cáo
kế hoạch sơ bộ
Giao kế hoạch
sơ bộ
Nhận kế hoạch
phản hồi
Giao kế hoạch
chính thức