Xây dựng bộ chỉ số thực hiện phân loại các cơ sở giáo dục đại học ở việt nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
VIỆN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ NGỌC CẨM

XÂY DỰNG BỘ CHỈ SỐ THỰC HIỆN PHÂN LOẠI CÁC CƠ SỞ
GIÁO DỤC ĐẠI HỌC Ở VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Hà Nội – Năm 2014


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
VIỆN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ NGỌC CẨM

XÂY DỰNG BỘ CHỈ SỐ THỰC HIỆN PHÂN LOẠI CÁC CƠ SỞ
GIÁO DỤC ĐẠI HỌC Ở VIỆT NAM

Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục
Mã số: 60140120
LUẬN VĂN THẠC SĨ

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ THU HƯƠNG

Hà Nội – Năm 2014

2

LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin gửi lời cảm ơn đặc biệt đến:
TS Nguyễn Thị Thu Hương đã hướng dẫn tận tình để tác giả hoàn
thành luận văn này một cách khoa học, chính xác.
Tác giả cũng xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc của mình đến quý thầy/cô
đã tham gia tổ chức, giảng dạy khoá học vì đã hướng dẫn tạo điều kiện và
cung cấp cho tác giả những kiến thức về chuyên ngành như: PGS. TS. Lê Đức
Ngọc, PGS.TS. Nguyễn Quý Thanh, TS. Phạm Xuân Thanh, PGS.TS Ngô
Doãn Đãi, GS.TS. Lê Ngọc Hùng, PGS.TS. Nguyễn Văn Quyết cùng các thầy
cô đang công tác tại Viện Đảm bảo chất lượng giáo dục – ĐH Quốc gia Hà
Nội.
Tác giả xin cảm ơn quý thầy/cô, đồng nghiệp và bạn bè ở các trường
ĐH Sư phạm TP. Hồ Chí Minh, trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn –
ĐH Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, trường ĐH Sư phạm – Đại học Đà Nẵng,
trường ĐH Sài Gòn đã giúp đỡ tác giả trong việc hoàn thành luận văn này.
Trân trọng cảm ơn!
Tác giả

Nguyễn Thị Ngọc Cẩm

3


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn với tiêu đề: “Xây dựng bộ chỉ số thực hiện
phân loại các cơ sở giáo dục đại học ở Việt Nam” hoàn toàn là kết quả nghiên
cứu của chính bản thân tôi và chưa được công bố trong bất cứ một công trình
nghiên cứu nào của người khác. Trong quá trình thực hiện luận văn, tôi đã
thực hiện nghiêm túc các quy tắc đạo đức nghiên cứu; các kết quả trình bày

trong luận văn là sản phẩm nghiên cứu, khảo sát của riêng cá nhân tôi; tất cả
các tài liệu tham khảo sử dụng trong luận văn đều được trích dẫn tường minh,
theo đúng quy định.
Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính trung thực của số liệu và các
nội dung khác trong luận văn của mình.
Hà Nội, ngày … tháng ….năm 2014
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Ngọc Cẩm

4


MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................. 5
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ..................................................................... 6
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ .......................................................................... 8
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 9
1. Lí do chọn đề tài........................................................................................ 9
2. Ý nghĩa về mặt lý luận và thực tiễn ........................................................ 10
2.1.Về lý luận .......................................................................................... 10
2.2.Về thực tiễn ....................................................................................... 10
3. Những mong đợi từ kết quả nghiên cứu của đề tài ................................. 11
4. Mục đích nghiên cứu............................................................................... 11
5. Câu hỏi và giả thuyết nghiên cứu............................................................ 11
5.1.Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................... 11
5.2.Giả thuyết nghiên cứu ....................................................................... 11
6. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ........................................................ 12
6.1.Khách thể nghiên cứu ....................................................................... 12
6.2.Đối tượng nghiên cứu ....................................................................... 12

7. Phương pháp nghiên cứu: ....................................................................... 12
7.1.Phương pháp hồi cứu tài liệu ............................................................ 12
7.2.Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn ........................................ 12
7.2.1. Phương pháp xin ý kiến chuyên gia................................ 12
7.2.2. Phương pháp phỏng vấn ................................................. 12
7.2.3. Phương pháp điều tra ...................................................... 12
7.3.Nhóm phương pháp thống kê toán học ............................................. 12
8. Nội dung nghiên cứu ............................................................................... 13
9. Phạm vi nghiên cứu................................................................................. 13
10.Cấu trúc của luận văn ............................................................................. 13

1


CHƯƠNG 1:TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN ........... 15
1.1.Tổng quan nghiên cứu ...................................................................... 15
1.1.1. Nhóm các nghiên cứu phân tầng giáo dục đại học ............... 15
1.1.2. Các nghiên cứu về mô hình trường ĐH trên thế giới ........... 19
1.1.3. Nhóm các nghiên cứu về vấn đề xếp hạng các cơ sở giáo dục
đại học ................................................................................... 22
1.1.3.1. Các nghiên cứu về xếp hạng ........................................... 22
1.1.3.2. Các tiêu chí và phương pháp xếp hạng của các tổ chức
xếp hạng được đánh giá là có uy tín hiện nay ................ 26
1.1.4. Nhóm các nghiên cứu về chỉ số thực hiện ............................ 32
1.2.Các khái niệm cơ bản ........................................................................ 35
1.2.1. Khái niệm “giáo dục đại học”............................................... 35
1.2.1.1. Định nghĩa ...................................................................... 35
1.2.1.2. Các vấn đề về hệ thống các cơ sở giáo dục đại học ....... 36
1.2.1.3. Cấu trúc cơ sở GDĐH .................................................... 37
1.2.2. Khái niệm “Chỉ số thực hiện”............................................... 38

1.2.2.1. Định nghĩa ...................................................................... 38
1.2.2.2. Phân loại chỉ số thực hiện ............................................... 39
1.2.2.3. Chỉ số thực hiện đánh giá trong GD ............................... 41
1.2.3. Khái niệm “Phân loại” .......................................................... 42
1.3.Khung lý thuyết nghiên cứu của đề tài ............................................. 43
Tiểu kết chương 1............................................................................................ 45
CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP VÀ CÁCH TIẾN HÀNH NGHIÊN CỨU .. 46
2.1.Căn cứ xây dựng bộ chỉ số phân loại các cơ sở GDĐH ở Việt Nam 46
2.1.1. Căn cứ khoa học ................................................................... 46
2.1.2. Căn cứ pháp lý ...................................................................... 52
2.1.3. Căn cứ thực tiễn .................................................................... 55

2


2.2 Quy trình nghiên cứu ........................................................................ 58
2.3 Cách thức nghiên cứu ....................................................................... 60
Tiểu kết chương 2............................................................................................ 63
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ....................................................... 65
3.1. Xây dựng bộ chỉ số thực hiện phân loại các trường ĐH ở Việt Nam
........................................................................................................... 65
3.1.1. Xây dựng bộ tiêu chí được đề xuất ....................................... 65
3.1.2. Kết quả phân tích .................................................................. 66
3.1.2.1. Mã hóa các biến .............................................................. 66
3.1.2.2. Cơ sở đánh giá ................................................................ 69
3.1.2.3.Đánh giá thang đo được kiểm định bằng độ tin cậy
Cronbach’s Alpha ........................................................... 70
3.1.2.4. Đánh giá thang đo bằng phân tích nhân tố khám phá EFA
........................................................................................ 74
3.1.2.5. Kết quả kiểm tra theo mô hình Rasch ............................ 81

3.1.2.6. Kết quả ước tính phù hợp thống kê ................................ 83
3.1.2.7. Kết quả ước tính trường hợp .......................................... 84
3.1.2.8. Kiểm tra mức độ phù hợp của các câu hỏi do mô hình
cung cấp .......................................................................... 85
3.1.3. Nội dung Bộ chỉ số được đề xuất ......................................... 86
3.2.Thử nghiệm bộ chỉ số thực hiện phân loại các trường ĐH ở Việt
Nam ................................................................................................... 88
3.2.1. Các ngành đào tạo ................................................................. 88
3.2.2. Điểm trúng tuyển vào trường................................................ 90
3.2.3. Tỷ lệ sinh viên/ giảng viên.................................................... 92
3.2.4. Giảng viên cơ hữu, hợp đồng dài hạn................................... 94
3.2.5. Tình hình tổng thu ................................................................ 97

3


3.3 Ý kiến của cán bộ quản lý, chuyên gia và giảng viên về Bộ chỉ số
được đề xuất ...................................................................................... 99
Tiểu kết chương 3............................................................................................ 99
KẾT LUẬN, ĐỀ XUẤT VÀ KIẾN NGHỊ ................................................... 101
1. Kết luận ................................................................................................. 101
2. Đề xuất và khuyến nghị ........................................................................ 102
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................. I
PHỤ LỤC ..................................................................................................... VIII
Phụ lục 1 ................................................................................................... VIII
Phụ lục 2 ....................................................................................................... X
Phụ lục 3 ................................................................................................... XVI
Phụ lục 4 ................................................................................................ XVIII

4

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
ĐH

Đại học

GD

Giáo dục

GDĐH

Giáo dục đại học

KH&CN

Khoa học và công nghệ

NXB

Nhà xuất bản

THPT

Trung học phổ thông

TP

Thành phố

5


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 1.1: Các tiêu chí, chỉ số xếp hạng các trường ĐH trên thế giới của ĐH
Giao thông Thượng Hải - ARWU .................................................. 27
Bảng 1.2: Các tiêu chí, chỉ số xếp hạng các trường ĐH Châu Á của
Quacquarelli Symonds (QS Asia) ................................................... 28
Bảng 1.3: Các chỉ số xếp hạng các trường ĐH của Webometrics .................. 29
Bảng 1.4: Các tiêu chí, chỉ số xếp hạng các trường ĐH thế giới của Times
Higher Education World University Rankings (THE) ................... 30
Bảng 2.1: Các chỉ số xếp hạng GDĐH (Phạm Xuân Thanh, 2010) ............... 48
Bảng 2.2: Bảng tiêu chí và trọng số trong các bảng xếp hạng (Nguyễn Phương
Nga, 2010)....................................................................................... 51
Bảng 2.3: Tiêu chí, chỉ số đễ xuất xây dựng Bộ chỉ số phân loại các cơ sở
GDĐH ............................................................................................. 56
Bảng 2.4: Bảng phân loại các các cơ sở GDĐH theo chất lượng ................ 565
Bảng 3.1: Mã hóa thông tin ............................................................................. 66
Bảng 3.2: Mã hóa biến theo các nhóm ............................................................ 67
Bảng 3.3: Bảng hệ số Cronbach’s Alpha của nhóm chỉ số về Nghiên cứu khoa
học ................................................................................................... 70
Bảng 3.4: Bảng hệ số Cronbach’s Alpha của nhóm chỉ số về Giảng dạy – Đào
tạo .................................................................................................... 71
Bảng 3.5: Bảng hệ số Cronbach’s Alpha của nhóm chỉ số về Giảng viên –
Sinh viên ......................................................................................... 72
Bảng 3.6: Bảng hệ số Cronbach’s Alpha của nhóm tiêu chí về Tài chính – Cơ
sở vật chất – Học liệu...................................................................... 73
Bảng 3.7: Bảng hệ số Cronbach’s Alpha của nhóm tiêu chí về Tài chính – Cơ
sở vật chất – Học liệu sau khi loại biến .......................................... 74

6