Đánh giá của người dân về việc ứng dụng công nghệ đệm lót sinh học trong chăn nuôi lợn trên địa bàn xã văn xá, huyện kim bảng, tỉnh hà nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

Trần Văn Hào

Đánh giá của người dân về việc Ứng dụng công nghệ
đệm lót sinh học trong chăn nuôi lợn trên địa bàn xã Văn
Xá, huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Xã Hội Học

Hà Nội - 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

Trần Văn Hào

Đánh giá của người dân về việc Ứng dụng công nghệ đệm lót sinh học trong
chăn nuôi lợn trên địa bàn xã Văn Xá, huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam

Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Xã hội học
Mã số: 60 31 03 01

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS Vũ Hào Quang

Hà Nội - 2015

LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp ngành Xã hội học với đề tài “Đánh
giá của ngƣời dân về việc Ứng dụng công nghệ đệm lót sinh học trong chăn nuôi
lợn trên địa bàn xã Văn Xá, huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam” đã đƣợc hoàn thành
với sự nỗ lực của bản thân cũng sự giúp đỡ nhiệt tình, tâm huyết của các thầy cô và
bạn bè.
Để hoàn thành luận văn tốt nghiệp này, trƣớc tiên tôi xin chân thành cám ơn các
thầy cô giáo trong khoa Xã hội học- Trƣờng Đại học Khoa học xã hội và Nhân Văn
- ĐHQGHN. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo – PGS.TS
Vũ Hào Quang đã nhiệt tình trực tiếp hƣớng dẫn, chỉ bảo, tôi trong suốt thời gian
thực hiện đề tài.
Vì thời gian và kinh nghiệm còn hạn chế nên trong luận văn này không thể tránh
khỏi những thiếu sót nhất định. Kính mong thầy cô giáo và các bạn góp ý .
Tôi xin chân thành cảm !
Sinh Viên
Trần Văn Hào

Hà nội, tháng 12 năm 2015


MỤC LỤC
DANH MỤC BẢNG.........................................................................................................iv
DANH MỤC HÌNH .......................................................................................................... v
MỞ ĐẦU .......................................................................................................................... 1
1.

Lý do lựa chọn đề tài ............................................................................................... 1

2.

Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài nghiên cứu ................................. 3
2.1. Ý nghĩa khoa học của đề tài ................................................................................ 3
2.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài ................................................................................ 4

3.
4.

Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ............................................................................. 4
Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................. 8
4.1.Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 8
4.2.Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................................ 8

5.

Đối tƣợng, khách thể, phạm vi nghiên cứu ............................................................. 8
5.1.Đối tượng nghiên cứu .............................................................................................. 8
5.2.Khách thể nghiên cứu .............................................................................................. 8
5.3.Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. 8

6.

Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu ......................................................... 8
6.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................. 8
6.2. Giả thuyết nghiên cứu ......................................................................................... 9

7.

Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................... 9

7.1. Phương pháp luận ............................................................................................... 9
7.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể ....................................................................... 10
7.2.1.Phương pháp phân tích tài liệu ......................................................................... 10
7.2.2.Phương pháp quan sát tham dự ........................................................................ 11
7.2.3.Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi ............................................................... 11
7.2.4.Phương pháp phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm tập trung ........................... 12

PHẦN NỘI DUNG ........................................................................................................ 13
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ VÀI NÉT VỀ TÌNH HÌNH KINH TẾ XÃ
HỘI TRÊN ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU .......................................................................... 13
1.1. Cơ sở lý luận .......................................................................................................... 13
1.1.1. Các lý thuyết vận dụng trong nghiên cứu ........................................................... 13

i


1.1.1.1. Lý thuyết hành động xã hội ........................................................................ 13
1.1.1.2. Lý thuyết trao đổi xã hội ............................................................................ 15
1.1.1.3. Lý thuyết mạng lưới xã hội ........................................................................ 17
1.1.2. Các khái niệm công cụ của đề tài ........................................................................ 20
1.1.2.1. Đệm lót sinh học ........................................................................................ 20
1.1.2.2. Hộ gia đình ................................................................................................ 20
1.1.2.3. Gia đình ..................................................................................................... 21
1.1.2.4. Dòng họ...................................................................................................... 22
1.1.2.5. Nông thôn ................................................................................................... 22
1.1.2.6. Ô nhiễm môi trường ................................................................................... 23
1.2. Vài nét về tình hình kinh tế xã hội trên địa bàn nghiên cứu ................................. 23
1.2.1. Căn cứ pháp lý xây dựng Đề án Ứng dụng công nghệ đệm lót sinh học trong
chăn nuôi lợn tại tỉnh Hà Nam ....................................................................................... 23
1.2.2. Tình hình chăn nuôi tại tỉnh Hà Nam................................................................ 24

1.2.3. Đặc điểm tự nhiên và kinh tế xã hội trong khu vực nghiên cứu ......................... 28
1.2.3.1.

Đặc điểm tự nhiên ......................................................................................... 28

1.2.3.2. Đặc điểm kinh tế xã hội ................................................................................. 29
CHƢƠNG 2: ĐÁNH GIÁ CỦA NGƢỜI DÂN TRÊN ĐỊA BÀN XÃ VĂN XÁ VỀ
VIỆC ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ ĐỆM LÓT SINH HỌC TRONG CHĂN NUÔI
LỢN ............................................................................................................................. 32
2.1. Thông tin chung về các hộ trong mẫu điều tra ...................................................... 32
2.1.1. Về độ tuổi và giới tính ......................................................................................... 32
2.1.2. Quy mô hộ gia đình ............................................................................................. 34
2.1.3. Trình độ học vấn ................................................................................................. 35
2.2. Hiện trạng chăn nuôi lợn bằng công nghệ đệm lót sinh học trên địa bàn xã
Văn Xá. ........................................................................................................................... 36
2.3. Đánh giá của người dân trên địa bàn xã Văn Xá về việc ứng dụng công nghệ
đệm lót sinh học trong chăn nuôi lợn ............................................................................. 41
2.3.1. Tổ chức triển khai thực hiện ............................................................................... 41
2.3.1.1.Phổ biến thông tin về đề án ........................................................................... 41
2.3.1.2.Tập huấn, đào tạo về kỹ thuật chăn nuôi cho các hộ gia đình ...................... 44
2.3.2. Về cơ chế chính sách của đề án ........................................................................... 48
ii


2.3.3. Hiệu quả kinh tế - xã hội ..................................................................................... 50
2.3.4. Giảm thiểu ô nhiễm môi trường .......................................................................... 64
KẾT LUẬN, KHUYẾN NGHỊ VÀ GIẢI PHÁP .......................................................... 68
1. Kết luận ................................................................................................................. 68
2.

Giải pháp và khuyễn nghị ...................................................................................... 70

Tài liệu tham khảo .......................................................................................................... 73
Phụ lục ............................................................................................................................ 75
Phụ lục 1: Bảng phỏng vấn sâu ...................................................................................... 75
Phụ lục 2: Phiếu khảo sát kinh tế xã hội ........................................................................ 82
Phụ lục 3: Một số hình ảnh về mô hình chăn nuôi lợn bằng công nghệ đệm lót sinh
học ............................................................................................................................. 88

iii


DANH MỤC BẢNG
Bảng 1: Cỡ mẫu khảo sát ............................................................................................... 12
Bảng 2. 1: Độ tuổi của người trả lời.............................................................................. 32
Bảng 2. 4: Trình độ học vấn của người trả lời .............................................................. 35
Bảng 2. 5: Mối liên hệ giữa yếu tố thôn/xóm với quy mô chăn nuôi lợn của các hộ
gia đình tại xã Văn Xá .................................................................................................... 36
Bảng 2. 6: Quy mô đàn lợn nuôi trong nông hộ trong toàn tỉnh ................................... 37
Bảng 2.7: Mối quan hệ giữa quy mô hộ gia đình và quy mô chăn nuôi lợn .................. 39
Bảng 2.8: Hoạt động phổ biến thông tin của đề án ....................................................... 41
Bảng 2.9: Đánh giá của người dân về hoạt động phổ biến thông tin của đề án theo
từng thôn/xóm ................................................................................................................. 42
Bảng 2.11: Đánh giá của người dân về hình thức tập huấn kỹ thuật chăn nuôi cho
các hộ gia đình ............................................................................................................... 47
Bảng 2.13: Xếp loại kinh tế của các hộ gia đình theo thôn/xóm ................................... 52
Bảng 2.15: Sự thay đổi kinh tế hộ gia đình so với 3 năm trước đây ............................. 54
Bảng 2.16. So sánh hiệu quả làm nền xi măng và làm nền đệm lót ............................... 56
Bảng 2.17: So sánh hiệu quả giữa hai hình thức chăn nuôi .......................................... 59
Bảng 2.18: So sánh hiệu quả kinh tế giữa hai hình thức chăn nuôi .............................. 60

Bảng 2.19: Mối tương quan giữa lợi nhuận trung bình trên một con lợn với quy mô
chăn nuôi lợn của hộ gia đình ........................................................................................ 62
Bảng 2.20: Ước tính lượng chất thải rắn và lỏng trong tỉnh Hà Nam năm 2010 ................ 64
Bảng 2.21: Mức độ ô nhiễm các loại khí thải do chăn nuôi .......................................... 66

iv


DANH MỤC HÌNH
Biểu đồ 1. 1: Cơ cấu kinh tế của xã Văn Xá .................................................................. 30
Biểu đồ 2.1: Biểu đồ thể hiện quy mô chăn nuôi lợn theo quy mô hộ gia đình ............. 41
Biểu đồ 2.2: Biểu đồ thể hiện sự khác nhau về đánh giá hoạt động phổ biến thông
tin của Đề án giữa phụ nữ và nam giới.......................................................................... 44
Biểu đồ 2.3: Biểu đồ thể hiện sự đánh giá về hoạt động tập huấn kỹ thuật chăn nuôi
cho các hộ gia đình trên địa bàn xã Văn Xá theo từng nhóm tuổi................................. 48
Biểu đồ 2.4: Biểu đồ thể hiện nguyên nhân dẫn đến sự thay đổi kinh tế hộ gia đình ... 56
Biểu đồ 2.5: Biểu đồ thể hiện hiệu quả kinh tế giữa hai hình thức chăn nuôi ............... 59
Biểu đồ 2.6: Biểu đồ so sánh lợi nhuận thu được giữa hai hình thức chăn nuôi .......... 61

v


MỞ ĐẦU
1. Lý do lựa chọn đề tài
Quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Việt Nam đã thực hiện đƣợc hơn
hai thập kỷ qua, đặc biệt trong những năm gần đây quá trình này ngày càng diễn ra
mạnh mẽ. Trong quá trình đó chúng ta đã và đang triển khai nhiều dự án hƣớng về
các vùng nông thôn hơn với mục tiêu không ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh
thần của dân cƣ nông thôn, xây dựng nền nông nghiệp phát triển toàn diện theo
hƣớng bền vững, sản xuất hàng hoá lớn, có năng suất, chất lƣợng, hiệu quả.

Trong lĩnh vực nông nghiệp ngày càng có nhiều các dự án đƣợc triển khai ở
khắp các vùng miền và đã phát huy hiệu quả của nó, nhờ đó mà tỷ lệ hộ nghèo ngày
càng giảm đi, đời sống kinh tế của ngƣời dân ở các vùng nông thôn và miền núi
ngày càng đƣợc nâng lên.Trong những năm gần đây chăn nuôi chiếm một tỷ trọng
ngày càng lớn của ngành nông nghiệp, góp phần ổn định kinh tế của nƣớc ta. Với
vai trò là nguồn cung cấp khối lƣợng thực phẩm lớn nhất hiện nay, ngành chăn nuôi
lợn nƣớc ta ngày càng phát triển, trở thành nguồn thu nhập quan trọng với các hộ
nông dân và là một trong những nghề có tác dụng ổn định kinh tế, làm giàu hiệu
quả, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong Nông nghiệp.
Tuy nhiên hiện nay ngƣời chăn nuôi vẫn dùng một số biện pháp truyền thống
nhƣ quét dọn, rửa chuồng hàng ngày, tẩy rửa, hay thu gom chất thải cho vào hố ủ
hoặc thay thế chất độn chuồng, việc xử lý này còn nhiều hạn chế do tốn nhiều công
sức và tiền của, mặt khác có thể gây ra ảnh hƣởng đến sức khỏe của gia súc gia
cầm, thậm chí còn độc hại lâu dài cho môi trƣờng sinh thái. Vì vậy, việc nghiên cứu
một chế phẩm sinh học để xử lý chất thải chăn nuôi một cách triệt để, giảm thiểu
mùi, tạo môi trƣờng sạch cho sự phát triển của động vật, giảm chi phí cho ngƣời
chăn nuôi và khắc phục những hạn chế của các chế phẩm cũ trở nên ngày một cấp
bách.
Để khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trƣờng trong chăn nuôi, các nhà khoa
học đã nghiên cứu và đƣa vào ứng dụng nhiều công nghệ nhằm giảm thiểu ô nhiễm
nhƣ sử dụng biogas, hồ sinh thái, công nghệ vi sinh… Hiện nay tại Việt Nam đã

1


ứng dụng thành công mô hình chăn nuôi trên nền đệm lót sinh học của Trung quốc,
Trƣờng Đại học Nông nghiệp Hà Nội đã phân lập và nuôi cấy đƣợc chủng vi sinh
và đã tiến hành áp dụng thử nghiệm mô hình nuôi lợn tại Xuân Thủy, Hải Hậu tỉnh
Nam Định, Sóc Sơn thành phố Hà Nội đều đạt kết quả tốt. Sở Nông nghiệp &
PTNT Hà Nam đã tổ chức cho lãnh đạo huyện, xã và một số hộ chăn nuôi huyện Lý

Nhân, Bình lục, Kim Bảng thăm quan mô hình tại Sóc Sơn Hà Nội, đƣợc mọi ngƣời
đánh giá kết quả tốt, khắc phục đƣợc ô nhiễm môi trƣờng trong chăn nuôi.
Tỉnh Hà Nam là một tỉnh nằm ở phía Tây Nam châu thổ sông Hồng, trong
vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ với diện tích 86.049,4 ha, dân số 846.653 ngƣời
(năm 2014), bao gồm 05 huyện, 01 thành phố là một trong những tỉnh có vai trò
quan trọng trong phát triển vùng chăn nuôi cung cấp thực phẩm cho Thủ đô Hà Nội
và các tỉnh lân cận.
Trong những năm qua, đƣợc sự quan tâm của các cấp, các ngành trong tỉnh
đã thƣờng xuyên chỉ đạo và đề ra các chính sách hỗ trợ, đầu tƣ thúc đẩy chăn nuôi
phát triển, vì vậy chăn nuôi những năm qua phát triển mạnh mẽ, năm 2010 giá trị
ngành chăn nuôi chiếm tỷ trọng hơn 40% trong nông nghiệp. Đàn lợn của tỉnh phát
triển mạnh, năm 2000 có 278.400 con đến năm 2010 đã tăng lên 367.750 con, tăng
bình quân 102,82% năm. Tuy nhiên chăn nuôi tỉnh ta vẫn chủ yếu phân tán trong
dân cƣ chiếm 94%, chăn nuôi trang trại và doanh nghiệp chỉ chiếm 6% trong tổng
đàn.Sự phát triển của chăn nuôi lợn tại Hà Nam ngày càng đƣợc mở rộng về quy mô
đàn lợn và diện tích chuồng trại. Tuy nhiên cùng với sự phát triển đó là vấn đề ô
nhiễm môi trƣờng chăn nuôi, ảnh hƣởng đến sức khỏe ngƣời chăn nuôi và ngày
càng nhiều dịch bệnh xảy ra trên đàn lợn.1
Để phấn đấu đạt đƣợc mục tiêu nâng cao thu nhập cho nông dân, tỉnh Hà Nam
đã trển khai rất nhiều các chƣơng trình, đề án nhƣ: Chƣơng trình xây dựng nông thôn
mới, Đề án Xây dựng khu chăn nuôi tập trung giai đoạn 2011-2015, Đề án phát triển
1

Báo cáo kết quả phát triển chăn nuôi lợn trên nền đệm lót sinh học tỉnh Hà Nam giai đoạn 2011 – 2013 của

Sở NN và PTNT tỉnh Hà Nam

2