Các nhân tố ảnh hưởng đến sự tuân thủ thuế của các doanh nghiệp tình huống nghiên cứu tại cục thuế tỉnh long an

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM

---------------------------

NGUYỄN THÀNH PHƯƠNG

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ TUÂN
THỦ THUẾ CỦA CÁC DOANH NGHIỆP – TÌNH
HUỐNG NGHIÊN CỨU TẠI CỤC THUẾ TỈNH
LONG AN

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Kế toán
Mã số ngành: 60340301

TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 07 năm 2016


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM

---------------------------

NGUYỄN THÀNH PHƯƠNG

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ TUÂN
THỦ THUẾ CỦA CÁC DOANH NGHIỆP – TÌNH
HUỐNG NGHIÊN CỨU TẠI CỤC THUẾ TỈNH
LONG AN

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Kế toán
Mã số ngành: 60340301
CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. Phan Mỹ Hạnh
TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 07 năm 2016


CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM

Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. Phan Mỹ Hạnh

Luận văn Thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Công nghệ TP. HCM
ngày 12 tháng 7 năm 2016
Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm:
(Ghi rõ họ, tên, học hàm, học vị của Hội đồng chấm bảo vệ Luận văn Thạc sĩ)

TT
1
2
3
4
5

Họ và tên
PGS.TS. Phan Đình Nguyên
TS. Phạm Ngọc Toàn
PGS.TS. Hồ Thủy Tiên
TS. Hà Văn Dũng
TS. Nguyễn Quyết Thắng

Chức danh Hội đồng
Chủ tịch
Phản biện 1
Phản biện 2
Ủy viên
Ủy viên, Thư ký

Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận sau khi Luận văn đã được
sửa chữa (nếu có).
Chủ tịch Hội đồng đánh giá LV


TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHỆ TP. HCM
PHÒNG QLKH – ĐTSĐH

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

TP. HCM, ngày 23 tháng 01 năm 2016

NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ
Họ tên học viên: Nguyễn Thành Phương.

Giới tính: Nam

Ngày, tháng, năm sinh: 1978.

Nơi sinh: Tỉnh tiền Giang

Chuyên ngành: Kế Toán.

MSHV: 1541850064

I- Tên đề tài:
Các nhân tố ảnh hưởng đến sự tuân thủ thuế của các doanh nghiệp – tình huống
nghiên cứu tại Cục Thuế tỉnh Long An.
II- Nhiệm vụ và nội dung:
- Mục tiêu cụ thể: để đạt được mục tiêu chung, tác giả tập trung vào các mục tiêu cụ
thể sau:
+ Hệ thống hóa cơ sở lý luận về sự tuân thủ thuế.
+ Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến sự tuân thủ thuế của doanh nghiệp.
+ Xác định mức độ ảnh hưởng của các nhóm nhân tố đến sự tuân thủ thuế
của doanh nghiệp.
+ Xây dựng các kiến nghị nhằm nâng cao sự tuân thủ thuế của doanh nghiệp.
III- Ngày giao nhiệm vụ: 23/01/2016
IV- Ngày hoàn thành nhiệm vụ: 15/04/2016
V- Cán bộ hướng dẫn: TS. Phan Mỹ Hạnh
CÁN BỘ HƯỚNG DẪN
(Họ tên và chữ ký)

KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH
(Họ tên và chữ ký)


i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết
quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ

công trình nào khác.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã
được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.
Học viên thực hiện Luận văn

Nguyễn Thành Phương


ii

LỜI CÁM ƠN
Trong quá trình học chương trình cao học ngành Kế toán tại trường Đại học
Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh và nghiên cứu viết luân văn tốt nghiệp, tôi đã
nhân được sự hỗ trợ, động viên từ trường học, cơ quan, gia đình và bạn bè. Tôi xin
chân thành gửi lời cám ơn tới:
Quý Thầy, Cô trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh đã truyền
đạt những kiến thức trong suốt thời gian mà tôi được học tại trường, đặc biệt là sự
tận tâm, tận tình của TS. Phan Mỹ Hạnh đã dành nhiều thời gian hướng dẫn tôi hoàn
thành luận văn này.
Ngoài ra, tôi xin chân thành cám ơn tới Lãnh đạo Cục Thuế tỉnh Long An,
các anh chị em đồng nghiệp đã quan tâm và giúp đỡ tôi hoàn thành luân văn này.
Gia đình, bạn bè và những người đã động viên, hỗ trợ và là chỗ dựa tinh
thần, chia sẽ khó khăn trong quá trình tôi thực hiện luận văn này.
Trong quá trình hoàn tất đề tài, mặc dù đã có tham khảo nhiều tài liệu, tham
khảo nhiều ý kiến đóng góp, tích lũy kinh nghiệm thực tiễn, song thiếu sót là điều
không thể tránh khỏi. Rất mong nhân được sự đóng góp quý báu của Thầy, Cô,
đồng nghiệp và các bạn.
Xin chân thành cám ơn.

Tác giả: Nguyễn Thành Phương

iii

TÓM TẮT
Long An là một tỉnh thuộc vùng Đồng bằng sông Cửu Long với diện tích 4491
km2, chiếm 1.3% diện tích Việt Nam và chiếm 8.74% diện tích khu vực Đồng bằng
sông Cửu Long. Tỉnh lỵ của Long An hiện nay là thành phố Tân An. Long An nằm

trong Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và được đánh giá là tỉnh có môi trường đầu
tư hấp dẫn bởi vị trí của Long An rất thuận lợi cho các đầu tư tiếp cận thị trường
trong khu vực nhất là thành phố Hồ Chí Minh. Tỉnh Long An nằm giáp ranh với
Thành phố Hồ Chí Minh theo hướng Tây, Tây Nam, là cửa ngỏ nối liền Đông Nam
Bộ với khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.
Cùng với xu hướng phát triển kinh tế là số lượng doanh nghiệp ngày càng
tăng nhanh, bên cạnh những doanh nghiệp có nguồn vốn trong nước còn có doanh
nghiệp có vốn đầu tư từ nước ngoài, những doanh nghiệp này đóng góp rất lớn vào
sự phát triển kinh tế cho tỉnh nhà. Song song với sự phát triển đó, để đảm bảo nguồn
thu cho NSNN theo tiêu chí của ngành thuế “thu đúng, thu đủ, kịp thời” thì người
nộp thuế và hệ thống kiểm soát thuế cùng nhau thực hiện việc tuân thủ thuế theo
đúng quy định thông qua các văn bản chính sách thuế và tình hình hoạt động kinh
doanh thực tế tại doanh nghiệp.
Nguồn thu thuế từ Cục Thuế tỉnh Long An chiếm tỷ trọng lớn trong tổng thu
NSNN của tỉnh nhà. Do chịu ảnh hưởng bởi nhiều nhân tố tác động nên ở hầu hết
các địa phương nguồn thu này thường biến động rất phức tạp đòi hỏi phải kiểm soát
chặt chẽ để tránh thất thu cho NSNN. Nhận thấy được sự phức tạp này luận văn tiến
hành nghiên cứu đề tài “Các nhân tố ảnh hưởng đến sự tuân thủ thuế của các doanh
nghiệp – tình huống nghiên cứu tại Cục thuế tỉnh Long An”.
Luận văn tiến hành hệ thống hóa cơ sở lý thuyết về tuân thủ thuế của doanh
nghiệp, hệ thống quản lý của cơ quan thuế và các nhân tố ảnh hưởng đến sự tuân thủ

thuế. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự tuân thủ thuế được tác giả đề cập đến bao gồm:
nhân tố kinh tế, nhân tố hệ thống chính sách thuế và quản lý thuế, nhân tố đặc điểm
doanh nghiệp, nhân tố ngành kinh doanh, nhân tố pháp luật và xã hội, nhân tố tâm


iv

lý. Trên cơ sở kế thừa các nghiên cứu liên quan trong và ngoài nước, bằng phương
pháp phân tích nhân tố khám phá (EFA - Exploratory Factor Analysis) kết hợp với
phương pháp hồi quy bội, tác giả tiến hành xác định các nhân tố đại diện cho các
biến quan sát tác động đến sự tuân thủ thuế của doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Long
An. Dữ liệu sơ cấp phục vụ cho nghiên cứu được thu thập từ việc phỏng vấn chính
thức 265 doanh nghiệp nộp thuế trên địa bàn tỉnh Long An.
Kết quả nghiên cứu cho thấy ảnh hưởng có ý nghĩa thống kê của các nhân tố
kinh tế, nhân tố chính sách thuế, quản lý thuế, nhân tố đặc điểm doanh nghiệp, nhân
tố ngành kinh doanh, nhân tố pháp luật xã hội và nhân tố tâm lý đến sự tuân thủ
thuế của các doanh nghiệp. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, tác giả tiến hành đề xuất
các kiến nghị nhằm nâng cao sự tuân thủ thuế của doanh nghiệp.


v

ABSTRACT
Long An is a province in the Mekong Delta region of southern Vietnam with
total area is 4491 km2, equal 1.3% of the national area and by 8.74% of the area of
the Mekong Delta. The provincial capital is Tan An. Long An is situated in an
advantageous position in the Southern Key Economic Region of Vietnam and
considered the province has attractive investment climate by the location of Long
An extremely convenient for investors to access markets, especially in Ho Chi Minh
City. Long An province border with Ho Chi Minh City to the west, southwest, main

gateway connecting Mekong Delta to Ho Chi Minh City.
Together with the tendency to economic development, the quantity of
business is increasing more and more. There are lots of foreign-invested enterprises
beside the local enterprises. These enterprises have contributed so much to the
economic development for the provincial benefit. Together with this development,
in order to ensure the source of revenue for national budget based on the tax criteria
“right collection, sufficient collection and timely collection” that the tax-payers and
the taxation checking system have to work synchronizingly to make sure the tax
collection is followed up with the regulations through the documents of tax policies
and the real situation of business activities at enterprises.
The source of tax collection from Long An Tax Department has got a high
rate in total of tax collection of provincial budget. Due influenced by many factors,
this revenue source is often very complex and required strict control to avoid losses
to provincial budget in most local. To recognize this complicatedness. The thesis
aims at the topic “The real situation of business income tax in Binh Duong Tax
Department”.
Thesis conducted codified theoretical basis of corporate tax compliance,
management system by the tax authorities and the factors affecting tax compliance.
Factors affecting tax compliance are refered to include: economic factors, factors
taxation system and tax administration, characteristics of business factors, business
factors, human social and legal factors, psychological factors. On the basis of


vi

inheriting the related research, by Exploratory Factor Analysis combined with a
multiple regression approach, the author identified the factors affecting tax
compliance of enterprises in Long An province. Primary data for the research is
collected from official interview 265 enterprises in Long An province.
The finding showed significant influence of factors as economic factors ,

factors of tax policy and tax administration, enterprise characteristics factors,
business factors, social factors and psychological factors to the tax compliance of
the enterprise. After synthesizing, analyzing and evaluating the results, author
shows the solutions in order to strengthen the following up tax for the taxpayers and
the taxation checking system, to heighten the tax management tasks at Long An Tax
Department.


vii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... i
LỜI CÁM ƠN ........................................................................................................ ii
TÓM TẮT ............................................................................................................. iii
MỤC LỤC............................................................................................................ vii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ...................................................................... xi
DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. xii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, ĐỒ THỊ, SƠ ĐỒ, HÌNH ẢNH ......................... xiv
CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU CHUNG VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU .......................1
1.1. Đặt vấn đề nghiên cứu. .....................................................................................1
1.2. Mục tiêu nghiên cứu. ........................................................................................2
1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. ...................................................................2
1.4. Phương pháp nghiên cứu. .................................................................................2
1.5. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài. .............................................................................3
1.6. Các nghiên cứu liên quan. ................................................................................3
1.6.1. Nghiên cứu nước ngoài. ................................................................................3
1.6.2. Các nghiên cứu trong nước. ..........................................................................4
1.7. Kết cấu của luận văn.........................................................................................6
CHƯƠNG 2: KHUNG LÝ THUYẾT VỀ TUÂN THỦ THUẾ VÀ CÁC NHÂN
TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ TUÂN THỦ THUẾ .....................................................7

2.1. Khái niệm về tuân thủ thuế...............................................................................7
2.2. Hệ thống chủ thể tuân thủ thuế. ........................................................................9
2.3. Nội dung về sự tuân thủ thuế của doanh nghiệp. ...........................................11
2.4. Đo lường mức độ tuân thủ thuế. .....................................................................12
2.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự tuân thủ thuế của doanh nghiệp ....................14
2.5.1. Nhân tố kinh tế ............................................................................................14
2.5.2. Nhân tố hệ thống chính sách thuế và quản lý thuế ......................................16
2.5.3. Nhân tố đặc điểm doanh nghiệp ..................................................................19


viii

2.5.4. Nhân tố ngành kinh doanh...........................................................................20
2.5.5. Nhân tố pháp luật và xã hội .........................................................................20
2.5.6. Nhân tố tâm lý .............................................................................................21
2.6. Lược khảo các nghiên cứu liên quan. .............................................................22
2.6.1. Các nghiên cứu nước ngoài. ........................................................................22
2.6.2. Các nghiên cứu trong nước. ........................................................................27
Tóm tắt chương 2 ..................................................................................................30
CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG TUÂN THỦ THUẾ CỦA DOANH NGHIỆP
TRÊN ĐỊA BÀN TẠI TỈNH LONG AN .................................................................31
3.1. Tổng quan về kinh tế - xã hội tại tỉnh Long An. ............................................31
3.2. Giới thiệu sơ lược về Cục thuế tỉnh Long An. ...............................................33
3.3. Giới thiệu về doanh nghiệp thuộc phạm vi Cục thuế tỉnh Long An quản lý .39
3.4. Tuân thủ thuế của doanh nghiệp thuộc phạm vi Cục thuế tỉnh Long An quản
lý. ...........................................................................................................................43
3.4.1. Nội dung tuân thủ thuế của doanh nghiệp. ..................................................43
3.4.2. Tổ chức quản lý thuế của cơ quan thuế. ......................................................44
3.4.2.1. Tổ chức hệ thống kiểm soát......................................................................44
3.4.2.2. Quy trình nghiệp vụ. .................................................................................46

3.4.3. Thực trạng tuân thủ thuế của doanh nghiệp. ...............................................46
3.4.4. Thực trạng quản lý thuế của cơ quan thuế. .................................................50
3.5. Đánh giá thực trạng sự tuân thủ thuế..............................................................54
3.5.1. Về phía NNT ...............................................................................................54
3.5.2. Về phía cơ quan thuế ...................................................................................58
Tóm tắt chương 3. .................................................................................................60
CHƯƠNG 4: MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN
SỰ TUÂN THỦ THUẾ CỦA DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH LONG
AN .............................................................................................................................61
4.1. Mô hình nghiên cứu đề xuất ...........................................................................61
4.2. Quy trình thực hiện nghiên cứu. .....................................................................64


ix

4.2.1. Nghiên cứu sơ bộ:........................................................................................64
4.2.2. Nghiên cứu chính thức: ...............................................................................65
4.3. Xây dựng thang đo sơ bộ các nhân tố của mô hình........................................67
4.4. Phương pháp chọn mẫu và xử lý số liệu. .......................................................70
4.4.1. Phương pháp chọn mẫu. ..............................................................................70
4.4.2. Phương pháp xử lý số liệu. ..........................................................................71
Tóm tắt chương 4 ..................................................................................................72
CHƯƠNG 5: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ KIẾN NGHỊ ................................74
5.1. Kết quả nghiên cứu thực nghiệm về các nhân tố ảnh hưởng đến sự tuân thủ
thuế của doanh nghiệp. ..........................................................................................74
5.1.1. Thống kê mô tả mẫu nghiên cứu. ................................................................74
5.1.2. Kết quả phân tích dữ liệu.............................................................................77
5.1.2.1. Hệ số tin cậy Cronbach’s Alpha. ..............................................................77
5.1.2.2. Phân tích nhân tố khám phá (EFA) ..........................................................82
5.1.2.3.Phân tích tương quan .................................................................................86

5.1.2.4. Phân tích hồi quy ......................................................................................87
5.1.2.5. Phân tích ANOVA....................................................................................92
5.2. Kết luận từ nghiên cứu. ..................................................................................95
5.3. Kiến nghị nâng cao sự tuân thủ thuế của doanh nghiệp. ................................98
5.3.1. Nhóm kiến nghị cải thiện nhân tố kinh tế. ..................................................98
5.3.2. Nhóm kiến nghị cải thiện nhân tố chính sách thuế, quản lý thuế ..............101
5.3.3. Nhóm kiến nghị cải thiện nhân tố pháp lý xã hội......................................103
5.3.4. Nhóm kiến nghị cải thiện nhân tố tâm lý. .................................................103
5.4. Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo. ......................................................104
KẾT LUẬN .........................................................................................................106
TÀI LIỆU
LIỆU THAM
THAM KHẢO
KHẢO ……………………………………………………
..............................................................................10607
TÀI
107
PHỤ LỤC 1: DÀN BÀI THẢO LUẬN CHUYÊN GIA
PHỤ LỤC 2: DANH SÁCH CHUYÊN GIA ĐÃ PHỎNG VẤN SÂU
PHỤ LỤC 3: BẢNG CÂU HỎI CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ


x

TUÂN THỦ THUẾ
PHỤ LỤC 4: KẾT QUẢ PHÂN TÍCH ĐỘ TIN CẬY THANG ĐO
PHỤ LỤC 5: PHÂN TÍCH NHÂN TỐ KHÁM PHÁ EFA
PHỤ LỤC 6: KẾT QUẢ HỒI QUY
PHỤ LỤC 7: PHÂN TÍCH ANOVA

xi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT

Ký hiệu
viết tắt

Nghĩa đầy đủ

1

NNT

Người nộp thuế

2

CQT

Cơ quan thuế

3

NSNN

Ngân sách Nhà nước

4

EFA

Phân tích nhân tố khám phá

5

TNDN

Thuế thu nhập doanh nghiệp

Từ gốc tiếng Anh

Exploratory Factor
Analysis

Organization for
Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế Economic Cooperation
and Development

6

OECD

7

ANOVA

Phân tích phương sai một yếu tố

8

DN

Doanh nghiệp

Analysis Of Variance


Bảng 5.13. Ma trận xoay nhân tố. .............................................................................83
đại diện ......................................................................................................................83

xii

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Tóm tắt các nghiên cứu liên quan. ............................................................28
Bảng 3.1. Tổng sản phẩm quốc nội và cơ cấu kinh tế tỉnh Long An ........................32
Bảng 3.2. Kết quả thu NSNN qua các năm 2013 – 2015 ..........................................33
Bảng 3.3. Bảng phân loại doanh nghiệp 2013 - 2015 ...............................................41
Bảng 3.4. Kết quả quản lý kê khai thuế của các doanh nghiệp tại Cục thuế tỉnh Long
An. .............................................................................................................................47
Bảng 3.5. Tình hình nợ thuế của các doanh nghiệp tại Cục thuế tỉnh Long An đến
ngày 31/12/2015 ........................................................................................................49
Bảng 3.6. Tình hình hoạt động của NNT do văn phòng Cục Thuế tỉnh Long An
quản lý tính đến 31/12/2015 ......................................................................................51
Bảng 3.7. Kết quả thanh, kiểm tra thuế TNDN của Cục Thuế tỉnh Long An từ 2013
– 2015 ........................................................................................................................53
Bảng 4.1: Tóm tắt quy trình thực hiện nghiên cứu ...................................................67
Bảng 4.2: Thang đo các nhân tố trong mô hình nghiên cứu .....................................68

Bảng 5.1. Cơ cấu mẫu phân theo loại hình doanh nghiệp.........................................75
Bảng 5.2. Cơ cấu mẫu phân theo ngành nghề kinh doanh và loại hình kinh doanh. 75
Bảng 5.3. Cơ cấu mẫu phân theo quy mô và ngành nghề kinh doanh ......................76
Bảng 5.4. Hệ số Cronbach’s Alpha của nhân tố kinh tế. ..........................................77
Bảng 5.5. Hệ số Cronbach’s Alpha của nhân tố chính sách thuế .............................78
Bảng 5.6. Hệ số Cronbach’s Alpha của nhân tố nhận thức về đặc điểm ..................79
Bảng 5.7. Hệ số Cronbach’s Alpha của nhân tố ngành kinh doanh..........................80
Bảng 5.8. Hệ số Cronbach’s Alpha của nhân tố pháp luật xã hội. ............................80
Bảng 5.9. Hệ số Cronbach’s Alpha của nhân tố tâm lý. ...........................................81
Bảng 5.10. Hệ số Cronbach’s Alpha của thang đo sự tuân thủ thuế .........................81
Bảng 5.11. Kiểm định KMO và Bartlett ...................................................................82


xiii

Bảng 5.14. Kiểm định KMO và Bartlett ...................................................................85
Bảng 5.15. Kiểm định mức đô giải thích của các biến quan sát đối với các nhân tố
đại diện ......................................................................................................................86
Bảng 5.16. Ma trận hệ số tương quan .......................................................................86
Bảng 5.17. Hệ số hồi quy ..........................................................................................88
Bảng 5.18. Tóm tắt mô hình......................................................................................88
Bảng 5.19. Phân tích phương sai...............................................................................89
Bảng 5.20. Kết quả kiểm định đa cộng tuyến ...........................................................89
Bảng 5.21. Phân tích ANOVA ..................................................................................92
Bảng 5.22. Phân tích ANOVA ..................................................................................93
Bảng 5.23. Phân tích ANOVA ..................................................................................94
Bảng 5.24. Phân tích ANOVA ..................................................................................95


xiv

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, ĐỒ THỊ, SƠ ĐỒ, HÌNH ẢNH
Hình 2.1: Mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến hành vi tuân thủ thuế ......................23
Hình 2.2: Mô hình các nhân tố tác động đến sự tuân thủ thuế tại Malaysia. ............25
Hình 2.3. Các nhân tố kinh tế và phi kinh tế ảnh hưởng đến sự tuân thủ thuế. ........27
Hình 3.1. Tổ chức bộ máy cục thuế tỉnh Long An ....................................................37
Biểu đồ 3.2. Số lượng doanh nghiệp do Cục Thuế tỉnh Long An quản lý các năm
2013 – 2015 ...............................................................................................................40
Biểu đồ 3.3. Quy mô doanh nghiệp do Cục Thuế tỉnh Long An quản lý các năm
2013 – 2015 ...............................................................................................................42
Hình 3.4. Hệ thống kiểm soát thuế ............................................................................45
Hình 4.1: Mô hình khảo sát .......................................................................................63


1

CHƯƠNG 1
GIỚI THIỆU CHUNG VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
1.1. Lý do chọn đề tài.
Thuế là nguồn thu chủ yếu của NSNN, gắn liền với sự tồn tại, phát triển của
Nhà nước và là một công cụ quan trọng mà bất kỳ quốc gia nào cũng sử dụng để
thực thi chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.
Kết quả số thu ngân sách hàng năm tại các CQT từ Cục Thuế các tỉnh, thành
phố trực thuộc trung ương cho đến các Chi cục Thuế quận, huyện là một trong
những nhiệm vụ quan trọng của CQT. Nộp thuế theo quy định của pháp luật là
nghĩa vụ và quyền lợi của mọi tổ chức, cá nhân.
Tuy nhiên trên thực tế, một số người nộp thuế vẫn có quan niệm xem việc
nộp số tiền thuế vào NSNN là sự mất đi một số tiền nhất định, thực hiện việc nộp
thuế chỉ là nghĩa vụ không thể tránh né được nếu có cơ hội không nộp thuế hoặc
giảm bớt được số tiền thuế phải nộp mà không bị xử lý thì họ có thể sẽ không thực

hiện nghĩa vụ nộp thuế.
Hệ thống thuế Việt Nam đã chuyển đổi theo hướng tích cực là thực hiện cơ
chế tự khai, tự nộp thuế thí điểm từ năm 2004 và chính thức áp dụng từ ngày
01/07/2007. Theo cơ chế này, người nộp thuế có thể tự kê khai, tính toán được số
thuế mà mình phải nộp và tự nộp số tiền thuế này vào NSNN mà không cần căn cứ
vào thông báo nộp thuế của CQT. Tuy nhiên, vì nhiều nguyên nhân khác nhau nên
người nộp thuế không phải lúc nào cũng kê khai chính xác và nộp đầy đủ, đúng hạn
số thuế phải nộp. Do đó, CQT cần xem xét, tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến tình trạng
này. Một trong những cácbh giải quyết là tìm hiểu xem các nhân tố nào đã tác động
đến sự tuân thủ thuế của người nộp thuế. Xuất phát từ thực tế nêu trên, tác giả đã
nghiên cứu thực hiện luận văn tốt nghiệp với đề tài: “Các nhân tố ảnh hưởng đến sự
tuân thủ thuế của các doanh nghiệp – tình huống nghiên cứu tại Cục Thuế tỉnh Long
An” nhằm góp phần nâng cao sự tuân thủ thuế của doanh nghiệp.


2

1.2. Mục tiêu nghiên cứu.
- Mục tiêu chung: đề tài tập trung vào nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến
sự tuân thủ thuế của các doanh nghiệp – tình huống nghiên cứu tại Cục Thuế tỉnh
Long An.
- Mục tiêu cụ thể: để đạt được mục tiêu chung, tác giả tập trung vào các mục
tiêu cụ thể sau:
+ Hệ thống hóa cơ sở lý luận về sự tuân thủ thuế
+ Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến sự tuân thủ thuế của doanh nghiệp.
+ Xác định mức độ ảnh hưởng của các nhóm nhân tố đến sự tuân thủ thuế
của doanh nghiệp.
+ Xây dựng các kiến nghị nhằm nâng cao sự tuân thủ thuế của doanh nghiệp.
1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.
Đối tượng nghiên cứu: là sự tuân thủ thuế của các loại hình doanh nghiệp

đang hoạt động kinh doanh trên địa bàn do Cục Thuế tỉnh Long An quản lý. Các
doanh nghiệp này có loại hình, ngành nghề, quy mô và thời gian kinh doanh khác
nhau.
Phạm vi nghiên cứu: nghiên cứu được tiến hành trong giai đoạn 2013 2015.
1.4. Phương pháp nghiên cứu.
Nghiên cứu sử dụng cả hai phương pháp định tính và định lượng, cụ thể:
Phương pháp định tính được sử dụng để tổng hợp, xử lý, đối chiếu, phân tích,
so sánh số liệu thứ cấp thu thập từ các nguồn thống kê thực trạng hoạt động của các
doanh nghiệp tại các cơ quan hữu quan (Cục thuế tỉnh Long An, Cục Thống kê tỉnh
Long An, Sở Kế hoạch đầu tư tỉnh Long An,...) để đánh giá sơ bộ về thực trạng tuân
thủ thuế của doanh nghiệp và hệ thống kiểm soát thuế của Cục Thuế tỉnh Long An
trong giai đoạn 2013 - 2015. Qua đó đúc kết những ưu điểm, hạn chế và nguyên
nhân để phân tích thực trạng tuân thủ thuế của doanh nghiệp.
Phương pháp định lượng được sử dụng trên cơ sở phát phiếu điều tra khảo


3

sát để thu thập thông tin từ các doanh nghiệp hoạt động trên địa bàn tỉnh Long An
do Cục Thuế quản lý, đồng thời thông qua phần mềm thống kê SPSS 22.0 để phân
tích dữ liệu thu thập được từ phỏng vấn chính thức 265 doanh nghiệp nộp thuế trên
địa bàn tỉnh Long An với sự trợ giúp của phần mềm SPSS 22.0. Cụ thể như sau:
-

Đánh giá sơ bộ thang đo và độ tin cậy của biến đo lường bằng hệ số

Cronbach’s Alpha và độ giá trị (factor loading), tiến hành phân tích Exploratory
Factor Analysis (EFA) để tìm ra các nhân tố đại diện cho các biến quan sát tác động
đến sự tuân thủ thuế của doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Long An.
-

Sử dụng kỹ thuật phân tích hồi quy để kiểm nghiệm các giả thuyết nghiên

cứu về tác động của các nhân tố đến sự tuân thủ thuế của doanh nghiệp.
Sau đó, đối chiếu với kết quả, nhận định, đánh giá của phương pháp định
tính nhằm đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống kiểm soát sự tuân thủ thuế.
1.5. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài.
Đã có nhiều đề tài nghiên cứu về hệ thống thuế nhằm hoàn thiện và nâng cao
công tác quản lý thuế nói chung. Tuy nhiên, số lượng đề tài nghiên cứu về các nhân
tố ảnh hưởng đến sự tuân thủ thuế của doanh nghiệp vẫn hạn chế và thường gắn với
một địa phương cụ thể nên kết quả không thể áp dụng cho các địa phương khác. Do
đó, đề tài này hướng đến mục tiêu phân tích rõ những nhân tố cụ thể và định lượng
mức độ tác động của từng nhân tố đến sự tuân thủ thuế của doanh nghiệp trên địa
bàn tỉnh Long An. Kết quả về các nhân tố tác động và mức độ tác động của từng
nhân tố đến sự tuân thủ thuế của doanh nghiệp là rất cần thiết để Cục Thuế tỉnh
Long An có thể đưa ra những chiến lược quản lý thu thuế phù hợp.
1.6. Các nghiên cứu liên quan.
1.6.1. Nghiên cứu nước ngoài.
Các nghiên cứu nước ngoài về sự tuân thủ thuế thường sử dụng phương pháp
hồi quy đa biến để xem xét tác động của các nhân tố đến sự tuân thủ thuế. Có thể
liệt kê một số nghiên cứu như:
 Nghiên cứu của tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế OECD (2004)
về Quản lý và nâng cao tuân thủ thuế.


4

Nghiên cứu đưa ra mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến hành vi tuân thủ thuế
của doanh nghiệp gồm: Các nhân tố liên quan đến doanh nghiệp, ngành nghề kinh
doanh, xã hội học, tâm lý học, kinh tế. Kết quả cho thấy ảnh hưởng có ý nghĩa

thống kê của tất cả các nhân tố đến hành vi tuân thủ thuế của doanh nghiệp. Trên cơ
sở kết quả nghiên cứu, các chiến lược xử lý tuân thủ được kiến nghị cho cơ quan
thuế
 Nghiên cứu của Mohd Rizal Palil (2010) về “Kiến thức thuế và những
nhân tố quyết định sự tuân thủ thuế trong hệ thống tự đánh giá tại Malaysia”.
Nghiên cứu đưa ra mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến sự tuân thủ thuế bao
gồm 5 nhân tố là: khả năng bị kiểm toán thuế, nhận thức về chi tiêu của chính phủ,
khả năng tài chính, những nhân tố liên quan đến đặc điểm, kiến thức thuế liên quan
đến hệ thống chính sách thuế và quản lý thuế. Kết quả nghiên cứu của tác giả cho
thấy tất cả các nhân tố trong mô hình đều ảnh hưởng có ý nghĩa thống kê đến sự
tuân thủ thuế.
 Nghiên cứu của Nicoleta (2011) về “Tổng hợp những nhân tố ảnh
hưởng đến tuân thủ thuế”.
Nghiên cứu phân chia các nhân tố đóng vai trò quan trọng ảnh hưởng đến sự
tuân thủ thuế được chia thành hai nhóm: nhóm nhân tố kinh tế và nhóm nhân tố phi
kinh tế. Nhóm nhân tố kinh tế bao gồm các nhân tố như mức thu nhập chịu thuế,
khả năng bị kiểm toán thuế, sự kiểm toán thuế, thuế suất, lợi ích từ việc đóng thuế,
hình phạt và tiền phạt vị phạm. Nhóm nhân tố phi kinh tế bao gồm các nhân tố như
thái độ đối với các loại thuế, những nhân tố cá nhân, chuẩn mực xã hội và quốc gia,
sự công bằng của hệ thống thuế.
1.6.2. Các nghiên cứu trong nước.
Các nghiên cứu trong nước về sự tuân thủ thuế trong nước mới chỉ xây dựng
mô hình các nhân tố ảnh hưởng, một vài nghiên cứu có sử dụng phương pháp hồi
quy đa biến để xem xét tác động của các nhân tố đến sự tuân thủ thuế. Có thể liệt kê
một số nghiên cứu như:


5

 Luận án tiến sĩ: “Hoàn thiện quản lý thu thuế của nhà nước nhằm

tăng cường sự tuân thủ thuế của DN - Nghiên cứu tình huống của Hà Nội” của
Nguyễn Thị Lệ Thúy (2009).
Nghiên cứu đã xác định được bức tranh tuân thủ thuế của các doanh nghiệp
trên địa bàn Hà Nội và chứng minh cho mô hình các cấp độ tuân thủ thuế đã điều
chỉnh và đặc trưng của 4 cấp độ tuân thủ thuế được cụ thể hơn qua phân tích 3 chỉ
số tự nguyện, đủ và đúng thời gian; xác định những nhân tố ảnh hưởng đến sự tuân
thủ thuế theo cách tiếp cận kinh tế và tâm lý xã hội. Vì nghiên cứu định tính nên
chưa ước lượng một cách chính xác mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến sự
tuân thủ thuế của doanh nghiệp. Tuy nhiên, nghiên cứu đã rất có giá trị khi trình bày
6 nhóm nhân tố tác động đến sự tuân thủ thuế của doanh nghiệp gồm: Đặc điểm
hoạt động của doanh nghiệp, đặc điểm tâm lý của doanh nghiệp, đặc điểm ngành
của doanh nghiệp, nhân tố xã hội, nhân tố kinh tế, nhân tố pháp luật, từ đó đề xuất
những giải pháp hoàn thiện hoạt động quản lý thu thuế của Nhà nước nhằm tăng
cường sự tuân thủ thuế của các doanh nghiệp nói chung và trên địa bàn Hà Nội nói
riêng.
 Nghiên cứu của Nguyễn Thị Thanh Hoài và các cộng sự (2011) về
“Giám sát tính tuân thủ thuế ở Việt Nam”
Nghiên cứu đã làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về tuân thủ thuế như cơ sở
lý luận của tuân thủ thuế nội dung tuân thủ thuế, nhân tố ảnh hưởng đến tính tuân
thủ thuế. Các tác giả cũng đi sâu xem xét nội dung giám sát tính tuân thủ, chủ thể
thực hiện giám sát tính tuân thủ thuế, cách thức thực hiện giám sát tính tuân thủ
thuế. Nghiên cứu, đánh giá việc giám sát tính tuân thủ thuế của NNT ở Việt Nam
hiện nay; Nghiên cứu kinh nghiệm giám sát tính tuân thủ thuế của một số nước và
rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam; Xây dựng các quan điểm, định hướng
trong việc thiết lập cơ chế giám sát tính tuân thủ thuế có hiệu quả ở Việt Nam và đề
xuất một số giải pháp thực hiện. Nghiên cứu nêu lên các nhóm nhân tố ảnh hưởng
đến tuân thủ thuế. Thứ nhất, nhóm nhân tố về tình hình kinh tế, xã hội. Thứ hai,
nhóm nhân tố về chính sách pháp luật nói chung và chính sách thuế nói riêng. Thứ

6

ba, nhóm nhân tố thuộc về quản lý của CQT. Thứ tư, nhóm nhân tố xuất phát từ bản
thân NNT. Thứ năm, các nhân tố khác.
1.7. Kết cấu của luận văn.
Nội dung của luận văn bao gồm 5 chương:
Chương 1: Giới thiệu chung về đề tài nghiên cứu
Chương 2: Khung lý thuyết về tuân thủ thuế và các nhân tố ảnh hưởng đến
sự tuân thủ thuế.
Chương 3: Thực trạng tuân thủ thuế của doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Long
An.
Chương 4: Mô hình nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến sự tuân thủ thuế
của doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Long An.
Chương 5: Kết quả nghiên cứu và kiến nghị.
.


7

CHƯƠNG 2
KHUNG LÝ THUYẾT VỀ TUÂN THỦ THUẾ VÀ CÁC NHÂN
TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ TUÂN THỦ THUẾ
2.1. Khái niệm về tuân thủ thuế
Tuân thủ thuế là vấn đề được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm từ rất lâu. Quan
điểm truyền thống cho rằng hầu hết người nộp thuế không tự nguyện tuân thủ thuế,
họ chỉ chấp hành nghĩa vụ thuế khi có sự cưỡng chế của cơ quan thuế (CQT) hoặc
khi bị tác động bởi lợi ích kinh tế. Vì vậy, cách tiếp cận tuân thủ thuế theo luật thuế
chỉ có thể làm giảm mức độ trốn thuế chứ không thể hướng đến việc tăng cường
tuân thủ thuế. Khái niệm tuân thủ thuế còn thu hút nhiều nhà nghiên cứu tham gia
tranh luận về phương diện tuân thủ tự nguyện hay không tự nguyện. Một trong

những mục tiêu được xem là cao nhất của quản lý thuế là tăng tính tuân thủ tự
nguyện của người nộp thuế, thay vì đưa ra những hình thức xử phạt các đối tượng
trốn thuế và tránh thuế. Hầu hết quan điểm nghiên cứu hiện nay đều tập trung xem
xét tính tự nguyện chấp hành thuế. James và Alley (1999) đã đặt ra câu hỏi: sự
“tuân thủ” có được là do hành vi tự nguyện hay bắt buộc? Nếu người nộp thuế “tuân
thủ” chỉ vì sự đe dọa hoặc do các biện pháp cưỡng chế hành chính, hoặc do cả hai
thì điều này không được cho là hoàn toàn tuân thủ, ngay cả khi khoản thu từ thuế
đạt đến 100% so với mức thuế phải nộp theo luật định. Vì vậy, quan điểm hiện đại
cho rằng cơ quan quản lý thuế sẽ thành công khi gia tăng được sự tuân thủ tự
nguyện của người nộp thuế mà không cần sử dụng đến các hình thức kiểm tra, thanh
tra, nhắc nhở hoặc các biện pháp xử lý hành chính khác.
Trên thế giới đã có nhiều quan niệm về tuân thủ thuế được đề cập đến, cụ
thể:
Theo Jeffrey Lloyd Hamm, B.S (1995) thì tuân thủ thuế được xác định theo
cách sau: NNT khai báo hồ sơ khai thuế cần thiết tại thời điểm thích hợp và thực
hiện chính xác nghĩa vụ thuế theo quy định của luật thuế, các quyết định của tòa án.