Vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong phòng, chốngtham nhũng ở việt nam

đại học quốc gia hà nội

khoa luật

---***---

Nguyễn thị bích h-ờng

Vai trò của các cơ quan thanh tra nhà n-ớc
trong phòng, chống tham nhũng ở việt nam

Chuyên ngành: lý luận lịch sử nhà n-ớc và pháp
luật
Mã số: 60 38 01

Luận văn thạc sĩ luật học

Ng-ời h-ớng dẫn khoa học: PGS.TS Bùi Xuân Đức


MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU

1

CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA
CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƢỚC TRONG PHÒNG,
CHỐNG THAM NHŨNG

6

1.1 Tham nhũng và vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong
phòng, chống tham nhũng ở nước ta

7

1.1.1 Tham nhũng và cuộc đấu tranh chống tham nhũng của Đảng và
nhà nước ta

7

1.1.2 Vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong phòng, chống
tham nhũng

14

1.2 Nội dung hoạt động phòng, chống tham nhũng của các cơ quan
thanh tra nhà nước

21

1.2.1 Phòng, chống tham nhũng thông qua việc tiến hành thanh tra

21

1.2.2 Phòng, chống tham nhũng thông qua hoạt động giải quyết khiếu
nại, tố cáo.

24

1.2.3 Phòng, chống tham nhũng thông qua một số hoạt động khác theo
quy định của pháp luật.

26

1.3 Lịch sử hình thành, phát triển vai trò của các cơ quan thanh tra trong
phòng, chống tham nhũng

30

1.3.1 Nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra trong phòng,
chống tham nhũng trong thời kỳ 1945 đến 1954

30

1.3.2 Nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan thanh tra trong phòng, chống
tham nhũng trong thời kỳ 1954 đến 1975

33

1.3.3 Nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra trong phòng,

37


chống tham nhũng từ năm 1975 đến nay
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG VIỆC THỰC HIỆN VAI TRÒ CỦA
CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƢỚC TRONG PHÒNG, CHỐNG
THAM NHŨNG Ở NƢỚC TA HIỆN NAY

46

2.1 Quy định của pháp luật về vai trò của cơ quan thanh tra nhà nước
trong phòng chống, tham nhũng

46

2.1.1 Thực trạng quy định của pháp luật

46

2.1.2 Đánh giá, nhận xét các quy định của pháp luật về vai trò của các
cơ quan thanh tra nhà nước trong phòng, chống tham nhũng

55

2.2 Thực trạng việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước
trong phòng, chống tham nhũng

58

2.2.1 Thông qua hoạt động thanh tra

58

2.2.2 Thông qua hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo

62

2.2.3 Phòng, chống tham nhũng thông qua một số hoạt động khác theo

quy định của pháp luật.

66

2.3 Đánh giá việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước
trong phòng, chống tham nhũng

70

2.3.1 Những mặt được trong việc thực hiện vai trò của các cơ quan
thanh tra nhà nước trong phòng, chống tham nhũng.

70

2.3.2 Những tồn tại, hạn chế trong việc thực hiện vai trò của các cơ quan
thanh tra nhà nước trong phòng, chống tham nhũng.

71

2.3.3 Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế

72

CHƢƠNG 3: MỘT SỐ PHƢƠNG HƢỚNG, GIẢI PHÁP TĂNG
CƢỜNG VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ
NƢỚC TRONG PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG

75

3.1 Yêu cầu khách quan của việc tăng cường vai trò của các cơ quan

thanh tra nhà nước trong phòng, chống tham nhũng

75


3.1.1 Yêu cầu của hoạt động phòng, chống tham nhũng đòi hỏi phải tăng
cường vai trò của các cơ quan thanh tra.

75

3.1.2 Yêu cầu của việc đổi mới tổ chức và hoạt động của các cơ quan
thanh tra nhà nước.

79

3.2 Một số phương hướng và giải pháp nâng cao vai trò của các cơ quan
thanh tra nhà nước trong phòng, chống tham nhũng

87

3.2.1 Một số phương hướng nâng cao vai trò của các cơ quan thanh tra
nhà nước trong phòng, chống tham nhũng

87

3.2.2 Một số giải pháp nhằm nâng cao vai trò của các cơ quan thanh tra
nhà nước trong phòng, chống tham nhũng

88

KẾT LUẬN

105

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

108


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài.
Hiện nay tham nhũng đang là một trong những vấn đề gây bức xúc trong xã
hội, là một trong những nguy cơ lớn, cản trở quá trình đổi mới và phát triển của đất
nước ta; làm xói mòn lòng tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước. Nhận thức
sâu sắc điều này, trong những năm vừa qua, Đảng và nhà nước ta đã và đang có
những nỗ lực mạnh mẽ để ngăn chặn và từng bước đẩy lùi nạn tham nhũng, bảo
đảm nền tảng vững chắc cho quá trình thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội.
Từ trước đến nay, hoạt động thanh tra được coi là khâu không thể thiếu
trong quản lý nhà nước nhằm đảm bảo hiệu lực, hiệu quả của công tác quản lý.
Thanh tra được coi là tai mắt của các cấp lãnh đạo, quản lý và được tổ chức thành
một hệ thống từ Trung ương đến địa phương. Trong hệ thống các giải pháp trực
tiếp và gián tiếp phòng, chống tham nhũng thì hoạt động thanh tra chính là một
phương thức quan trọng để thực hiện nhiệm vụ này thể hiện qua các phương diện
công tác cũng như thực tiễn hoạt động của các tổ chức thanh tra nhà nước trong
những năm vừa qua.
Theo quy định của pháp luật thì các tổ chức thanh tra có nhiệm vụ chủ yếu
là: thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ của cơ quan, tổ chức,
cá nhân thuộc thẩm quyền quản lý của cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp trong đó
có cả công tác thanh tra việc thực hiện pháp luật phòng, chống tham nhũng; thực
hiện nhiệm vụ giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân và phòng, chống tham

nhũng theo quy định của pháp luật. Cả ba nhiệm vụ trên của các cơ quan thanh tra
nhà nước đều góp phần phòng ngừa, phát hiện và xử lý các hành vi tham nhũng.
Mỗi năm, các cơ quan thanh tra nhà nước đã tiến hành hàng vạn cuộc thanh tra với
quy mô khác nhau trên các lĩnh của kinh tế, xã hội, tiếp nhận và xử lý hàng vạn


đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân về những hành vi vi phạm pháp luật trong
đó có hành vi tham nhũng của một số cơ quan, cán bộ, công chức nhà nước. Thông
qua hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, các cơ quan thanh tra giúp cơ
quan quản lý nhà nước đánh giá được tình hình chấp hành chính sách, pháp luật
của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có trách nhiệm, kịp thời phát hiện các sai phạm
để kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xử lý theo quy định của pháp luật. Qua đó đã
góp phần chấn chỉnh các hoạt động quản lý, ngăn ngừa các hành vi sai phạm, bảo
vệ lợi ích của Nhà nước, của công dân, cơ quan, tổ chức. Ngoài ra, thông qua các
phương diện hoạt động của mình, các cơ quan thanh tra nhà nước còn phát hiện
những sơ hở, thiếu sót trong cơ chế, chính sách của nhà nước dẫn đến nguy cơ
tham nhũng từ đó có những kiến nghị về các giải pháp sửa đổi, bổ sung cơ chế,
chính sách nhằm ngăn ngừa nguy cơ tham nhũng. Như vậy có thể thấy được vai trò
to lớn của các cơ quan thanh tra nhà nước đối với hiệu quả của công tác phòng,
chống tham nhũng.
Tuy nhiên bên cạnh những kết quả đạt được, hiệu quả hoạt động phòng
chống tham nhũng của các cơ quan thanh tra nhà nước còn có những mặt chưa đáp
ứng được yêu cầu của thực tiễn công tác phòng chống tham nhũng đang đặt ra.
Chẳng hạn như: các cơ quan thanh tra nhà nước trong nhiều trường hợp chưa kịp
thời phát hiện và xử lý các hành vi tiêu cực, tham nhũng; chất lượng, hiệu quả của
các cuộc thanh tra chưa cao; việc phối hợp giữa cơ quan thanh tra với cơ quan điều
tra, kiểm sát trong phát hiện, xử lý hành vi tham nhũng chưa đồng bộ và kịp thời;
năng lực của đội ngũ cán bộ làm công tác thanh tra còn chưa đáp ứng được yêu cầu
của tình hình mới…
Trước yêu cầu của cuộc đấu tranh chống tham nhũng trong tình hình hiện

nay, việc phát huy hơn nữa vai trò của cơ quan thanh tra nhà nước là một trong
những giải pháp quan trọng để góp phần thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ phòng,
chống tham nhũng của Đảng và nhà nước ta. Chính vì vậy, tôi chọn đề tài “Vai trò


của các cơ quan thanh tra nhà nước trong phòng, chống tham nhũng ở Việt
Nam” làm đề tài nghiên cứu của mình.
2- Tình hình nghiên cứu đề tài
Từ trước tới nay, đã có nhiều đề tài khoa học đề cập đến các khía cạnh khác
nhau trong hoạt động phòng, chống tham nhũng của các cơ quan chức năng trong
đó có vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước như:
Đề tài khoa học cấp bộ “Thanh tra với cuộc đấu tranh chống tham nhũng hiện
nay” năm 1996 của tác giả Phạm Hưng – Thanh tra nhà nước; Đề tài khoa học mã
số KXBĐ 02 của Ban Nội chính Trung ương năm 1997 nghiên cứu những vấn đề
lý luận và giải pháp thực tiễn đấu tranh chống tham nhũng; Đề tài khoa học cấp cơ
sở “Trách nhiệm của các tổ chức thanh tra nhà nước trong đấu tranh chống tham
nhũng” năm 2005 của tác giả Nguyễn Thị Ánh Tuyết – Thanh tra Chính phủ; Đề
tài khoa học cấp bộ “Một số giải pháp nâng cao hiệu quả của công tác phòng,
chống tham nhũng của các cơ quan thanh tra nhà nước” năm 2007 của Thanh tra
Chính phủ;
Một số công trình nghiên cứu khác đề cập tới vấn đề phòng ngừa và chống
tham nhũng như: “Một số vấn đề cơ bản về phòng ngừa và chống tham nhũng” của
tập thể tác giả do TS. Nguyễn Văn Thanh chủ biên, Nhà xuất bản Tư pháp, 2004; “
Kinh nghiệm phòng, chống tham nhũng của một số nước trên thế giới, TS. Nguyễn
Văn Quyền chủ biên, Nhà xuất bản chính trị Quốc gia, 2005 và một số bài viết trên
các báo, tạp chí như: Báo nhân dân, Tạp chí Cộng sản, Tạp chí Xây dựng Đảng,
Tạp chí Thanh tra, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, Tạp chí Nghiên cứu lập
pháp…đề cập đến một số khía cạnh khác nhau về phòng, chống tham nhũng và vị
trí, vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong phòng chống tham nhũng. Tuy
nhiên, việc nghiên cứu đầy đủ và toàn diện về vai trò của các cơ quan thanh tra nhà

nước trong phòng, chống tham nhũng cũng như các giải pháp để nâng cao vai trò
của cơ quan thanh tra trong hoạt động này chưa được đề cập tới.


3- Mục tiêu nghiên cứu của đề tài.
Luận giải những vấn đề lý luận và thực tiễn về vai trò của các cơ quan thanh
tra nhà nước trong phòng, chống tham nhũng.
Đánh giá thực trạng và hiệu quả hoạt động phòng, chống tham nhũng của
các cơ quan thanh tra nhà nước.
Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hơn nữa vai trò của các cơ quan
thanh tra nhà nước trong hoạt động phòng chống tham nhũng.
4- Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu.
Nghiên cứu vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong phòng, chống
tham nhũng là nghiên cứu vai trò của Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh, thanh
tra huyện, thanh tra bộ và thanh tra sở trong hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu
nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng theo quy định của Luật thanh tra, Luật
khiếu nại, tố cáo và Luật phòng, chống tham nhũng.
Nghiên cứu những vấn đề lý luận về vai trò của cơ quan thanh tra trong
phòng, chống tham nhũng thể hiện trong chủ trương, đường lối của Đảng, các văn
bản pháp luật của nhà nước và thực tiễn công tác phòng, chống tham nhũng của
các cơ quan thanh tra trên phạm vi cả nước.
Giới hạn nghiên cứu vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong đấu
tranh phòng, chống tham nhũng theo quy định của Luật thanh tra, Luật Khiếu nại,
tố cáo và Luật phòng, chống tham nhũng.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu.
Việc nghiên cứu đề tài được tiến hành trên cơ sở phương pháp luận Mác - Lê
Nin về chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, đồng thời dựa
trên quan điểm của Đảng và nhà nước ta về xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân để đi sâu nghiên cứu các phương diện thể hiện
vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong phòng, chống tham nhũng; các

phương hướng và giải pháp nâng cao vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước
trong phòng, chống tham nhũng.
Luận văn cũng vận dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh những kết
quả trong hoạt động phòng, chống tham nhũng của các cơ quan thanh tra nhà nước
qua từng thời kỳ; tổng kết thực tiễn để đánh giá vai trò của các cơ quan thanh tra
nhà nước trong công tác phòng, chống tham nhũng.
6. Đóng góp của luận văn
Thông qua việc nghiên cứu đề tài này, luận văn góp phần làm sáng tỏ những
vấn đề lý luận về vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong phòng, chống
tham nhũng; tổng kết thực tiễn về việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra
nhà nước trong phòng, chống tham nhũng; chỉ ra những bất cập, từ đó đề xuất
những giải pháp nhằm nâng cao vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong
hoạt động phòng, chống tham nhũng trên các phương diện sau:
Kiến nghị việc đổi mới tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra theo
hướng tăng cường sự gắn kết giữa các cơ quan thanh tra, đảm bảo sự độc lập tương
đối với cơ quan quản lý nhà nước trong tổ chức và hoạt động thông qua việc bổ
nhiệm các chức danh của cơ quan thanh tra, thông qua hoạt động đào tạo chuyên
môn, hướng dẫn công tác, tổ chức, nghiệp vụ; thông qua việc chỉ đạo, kiểm tra,
đôn đốc việc xây dựng chương trình, kế hoạch thanh tra…
Kiến nghị bổ sung thêm quyền hạn cho các cơ quan thanh tra, đặc biệt là
quyền chủ động ra quyết định thanh tra khi phát hiện có dấu hiệu vi phạm pháp
luật; đồng thời kiến nghị bổ sung quy định về trách nhiệm của các cơ quan, tổ
chức, cá nhân có liên quan trong việc phối hợp với cơ quan thanh tra, trong việc
thực hiện các yêu cầu, kiến nghị, quyết định xử lý về thanh tra nhằm nâng cao hiệu
quả hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước.
Luận văn cũng đưa ra kiến nghị cần có chính sách đãi ngộ thỏa đáng đối với
những người làm công tác thanh tra; đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị cho các cơ

quan thanh tra; tranh thủ hơn nữa sự ủng hộ của bạn bè quốc tế để nâng cao năng
lực cho ngành thanh tra.
Luận văn có thể là tài liệu tham khảo cho sinh viên, cán bộ, thanh tra viên
trong quá trình hoạt động thực tiễn hoặc nghiên cứu những vấn đề lý luận về thanh
tra, phòng, chống tham nhũng.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận
văn gồm 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận về vai trò của các cơ quan thanh tra nhà
nước trong phòng, chống tham nhũng
Chương 2: Thực trạng việc thực hiện vai trong của các cơ quan thanh tra
trong phòng, chống tham nhũng ở nước ta hiện nay
Chương 3: Một số phương hướng và giải pháp tăng cường vai trò của các cơ
quan thanh tra nhà nước trong phòng, chống tham nhũng.

CHƢƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN


THANH TRA NHÀ NƢỚC TRONG PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG

1.1 Tham nhũng và vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nƣớc trong
phòng, chống tham nhũng ở nƣớc ta
1.1.1 Tham nhũng và cuộc đấu tranh chống tham nhũng của Đảng và
nhà nước ta
a) Thực trạng tham nhũng ở nước ta hiện nay
Tham nhũng là hiện tượng xã hội thuộc phạm trù lịch sử, gắn liền với sự ra
đời, phát triển của nhà nước và quyền lực nhà nước. Nó tồn tại ở mọi chế độ,
không phụ thuộc vào chế độ chính trị, với những mức độ khác nhau trong mỗi thời

kỳ lịch sử.
Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng tiếp tục chỉ rõ
bốn nguy cơ: tụt hậu xa hơn về kinh tế so với nhiều nước trong khu vực và trên
thế giới; chệch hướng xã hội chủ nghĩa; nạn tham nhũng và tệ quan liêu; diễn biến
hoà bình do các thế lực thù địch gây ra đến nay vẫn tồn tại đan xen, tác động lẫn
nhau, không thể coi nhẹ nguy cơ nào.
Từ xưa, ông cha ta đã quan niệm tham nhũng là hành vi của bọn quan lại
biển thủ, ăn bớt của công, nhận hối lộ, sách nhiễu, chiếm đoạt tài sản của dân. Bác
Hồ đã nêu một số hành vi đặc trưng của tham nhũng, đó là: tham ô của công, đục
khoét của dân, lợi dụng của chung, ăn hối lộ.
Hiện nay trên thế giới, mỗi quốc gia có quan niệm khác nhau về tham nhũng
xuất phát từ những điều kiện, đặc thù riêng của mỗi nước. Chẳng hạn, từ điển
Bách khoa của Brue khaus – Đức nêu khái niệm: “Tham nhũng là hiện tượng mất
phẩm chất, hối lộ, đút lót, thường xảy ra đối với công chức có quyền hành. Ở Áo
lại cho rằng: “Tham nhũng là hiện tượng lừa đảo, hối lộ, bóc lột”. Từ điển Bách
khoa của Thụy Sĩ cho rằng: “Tham nhũng là hậu quả nghiêm trọng của sự vô tổ


chức của tầng lớp cho trách nhiệm trong bộ máy nhà nước, đó là hành vi vi phạm
để phục vụ lợi ích cá nhân” [10, tr.10]. Trung Quốc coi tham nhũng là hiện tượng
hủ bại và chống tham nhũng là chống hủ bại [9, tr.10]. Theo tài liệu hướng dẫn
của Liên hợp quốc về cuộc đấu tranh quốc tế chống tham nhũng thì: “Tham nhũng
là sự lợi dụng quyền lực nhà nước để trục lợi riêng”. Theo từ điển Tiếng Việt thì
tham nhũng là lợi dụng quyền hành để nhũng nhiễu dân và buộc dân phải hối lộ
cho mình [34, tr.1478]. Còn theo định nghĩa về tham nhũng trong Luật phòng,
chống tham nhũng ở nước ta thì tham nhũng là hành vi của người có chức vụ,
quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó vì vụ lợi.
Như vậy, nhìn chung có thể thấy tham nhũng có những đặc trưng sau đây:
- Chủ thể của tham nhũng là người có chức vụ, quyền hạn.
- Vì động cơ vụ lợi.

- Đã lợi dụng hoặc lạm dụng chức vụ, quyền hạn để chiếm đoạt tài sản hoặc
lợi ích vật chất khác
Hiện nay ở Việt Nam cũng như nhiều quốc gia trên thế giới, tham nhũng
đang trở thành một vấn nạn của xã hội. Tình hình tham nhũng ngày càng diễn biến
phức tạp với nhiều thủ đoạn tinh vi hơn trước. Hành vi tham nhũng xảy ra ở nhiều
cấp, nhiều ngành, có nơi trở nên phổ biến và nghiêm trọng. Tham nhũng đã gây ra
những hậu quả tiêu cực về kinh tế - xã hội, làm thất thoát một lượng lớn tài sản của
Nhà nước và nhân dân, làm xói mòn lòng tin của dân đối với Đảng và nhà nước,
ảnh hưởng đến môi trường đầu tư, kinh doanh, cản trở sự phát triển của nền kinh tế
và công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước và tiến trình hội nhập kinh tế
quốc tế.
Năm 2005 lần đầu tiên ở Việt Nam, một con số mà trước đây vẫn chỉ
được đóng dấu “Mật” đã được công bố gây chú ý cho dư luận. Ban Nội
chính Trung ương đã công bố bản danh sách liệt kê 10 cơ quan tham
nhũng phổ biến nhất Việt Nam. Để đưa ra được danh dách này, Ban Nội


chính Trung ương đã tiến hành cuộc điều tra tại bảy tỉnh, ba bộ, phỏng vấn 5.407
cán bộ công chức, cán bộ doanh nghiệp và người dân, tổ chức 105 cuộc hội thảo và
đưa ra bảng danh sách 10 cơ quan bị “bầu chọn” là tham nhũng phổ biến nhất, đó
là: Địa chính - nhà đất; Hải quan, quản lý xuất - nhập khẩu; Cảnh sát giao thông;
Tài chính, thuế; Xây dựng; Cấp phép xây dựng; Y tế; Kế hoạch và đầu tư; Giao
thông; Công an kinh tế [37]. Điều đáng nói ở đây là các lĩnh vực xảy ra tham
nhũng nhiều nhất đều là những lĩnh vực trọng điểm của phát triển kinh tế xã hội.
Điều này gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển kinh tế của đất nước, dẫn
đến nguy cơ làm cho Việt Nam tụt hậu xa hơn về kinh tế so với các nước phát
triển.
Theo bảng xếp hạng mức độ tham nhũng trên thế giới của Tổ Chức Minh
Bạch Quốc Tế (Transparency International) đã cho thấy tình trạng tham nhũng ở
Việt Nam rất nghiêm trọng. Theo bảng xếp hạng này, mức độ tham nhũng được

đánh giá dựa trên nhiều tiêu chuẩn và bảng thang điểm được tính từ 0 đến 10.
Ðiểm số càng lớn, càng ít tham nhũng. Qua các bản xếp hạng về tham nhũng của
tổ chức trên từ năm 2000 cho đến năm 2007, điểm số về tham nhũng Việt Nam chỉ
nhích từ 2.4 đến 2.6 và chưa bao giờ được điểm cao hơn. Năm 2007 Việt Nam xếp
hạng 123 trong tổng số 180 nước và vùng lãnh thổ được khảo sát. Như vậy, Việt
Nam tụt từ hạng 90 của năm 2000 xuống đến hạng 123 của năm 2007, điều này đã
chứng tỏ cho thấy tham nhũng ở nước ta có những diễn biến rất phức tạp. Tuy
nhiên, trong bảng xếp hạng mới nhất năm 2008 của tổ chức này, Việt Nam đứng
thứ 121 trong tổng số 180 nước và vùng lãnh thổ, tăng 2 bậc về mức độ minh bạch
so với năm ngoái [36]. Mặc dù vậy, chỉ số này vẫn cho thấy, mức độ tham nhũng ở
Việt Nam là rất nghiêm trọng so với các nước trong khu vực và trên thế giới.
b) Tình hình đấu tranh chống tham nhũng của Đảng và nhà nước ta
Trước tình hình tham nhũng nghiêm trọng đang diễn ra, thời gian vừa qua,
Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều chủ trương, chính sách, biện pháp đồng bộ, kiên


quyết, thể hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ trong việc đấu tranh chống tham
nhũng, loại trừ tham nhũng. Luật Phòng, chống tham nhũng được Quốc hội khoá
XI, kỳ họp thứ 8 thông qua ngày 29/11/2005 và có hiệu lực thi hành từ ngày
01/06/2006 đã quy định cụ thể các biện pháp phòng ngừa tham nhũng (như công
khai, minh bạch trong hoạt động của các cơ quan, tổ chức, đơn vị; xây dựng và
thực hiện các chế độ, định mức, tiêu chuẩn; quy tắc ứng xử, quy tắc đạo đức nghề
nghiệp, việc chuyển đơn vị trí công tác của cán bộ, công chức, viên chức; minh
bạch tài sản, thu nhập…), các biện pháp phát hiện tham nhũng (như thông qua
công tác kiểm tra của các cơ quan, tổ chức, đơn vị; hoạt động thanh tra, kiểm toán,
điều tra, kiểm sát, xét xử, giám sát của các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền; giải
quyết tố cáo về hành vi tham nhũng) và việc xử lý tham nhũng. Thể hiện rõ quan
điểm tích cực phòng ngừa và kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng, Ban chấp
hành TW Đảng khoá X đã ra Nghị quyết chuyên đề, Nghị quyết số 04-NQ/TW
ngày 21/08/2006 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng,

chống tham nhũng, lãng phí, trong đó đã chỉ rõ nguyên nhân chủ yếu của những
thiếu sót, khuyết điểm trong phòng, chống tham nhũng, nêu bật mục tiêu, quan
điểm đồng thời đề ra các chủ trương, giải pháp toàn diện nhằm nâng cao hiệu quả
công tác phòng, chống tham nhũng.
Ngày 06/ 02/2006, Chính phủ đã ban hành Chương trình hành động của
Chính phủ thực hiện Luật phòng, chống tham nhũng. Trên cơ sở đó, các bộ ngành
cũng đã ban hành Chương trình hành động thực hiện luật phòng chống tham nhũng
của bộ, ngành mình.
Ngày 28/8/2006, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về tổ
chức, nhiệm vụ, quyền hạn và quy chế hoạt động của Ban chỉ đạo trung ương về
phòng chống tham nhũng. Trong đó khẳng định sẽ không có “vùng cấm” trong
cuộc đấu tranh này.


Như vậy có thể thấy tinh thần quyết tâm của Đảng và Nhà nước ta trong việc
đấu tranh đẩy lùi tệ tham nhũng.
Bên cạnh việc ban hành các văn bản pháp luật về phòng, chống tham nhũng,
Đảng và nhà nước ta cũng đồng thời kiên quyết xử lý nghiêm minh những người vi
phạm, kể cả cán bộ cao cấp, từ kỷ luật hành chính đến cách chức, xử lý hình sự,
tịch thu tài sản... Chỉ tính trong nhiệm kỳ Đại hội IX, đã phải xử lý kỷ luật bốn vạn
đảng viên, trong đó, số cán bộ do Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư kỷ luật là
114 người, có 12 uỷ viên Trung ương Đảng. Sự vào cuộc mạnh mẽ và thái độ chỉ
đạo dứt khoát của lãnh đạo Đảng và Nhà nước, nhất là Thủ tướng Chính phủ đối
với những vụ án tham nhũng lớn xảy ra trong thời gian gần đây đã thể hiện quyết
tâm cao của Đảng, Nhà nước ta trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng,
làm trong sạch bộ máy đảng, nhà nước. [38, tr.12]
Theo kết quả của ngành thanh tra, tính từ năm 2004 đến hết tháng 11/2008,
qua thanh tra đã phát hiện vi phạm về tài chính với tổng giá trị lên đến 21.123,742
tỷ đồng; 6.786.036 USD; 34.169,66 ha đất. Qua thanh tra kiến nghị xử lý thu hồi
về cho ngân sách nhà nước 12.579,296 tỷ đồng; 950.301 USD; 8.431,42 ha đất;

xuất toán và xử lý khác là 2.617,581 tỷ đồng; Kiến nghị xử lý kỷ luật 8360 người.
Chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra xử lý hình sự 365 vụ với 646 người. Kết quả
thanh tra đã góp phần chấn chỉnh công tác quản lý trên nhiều lĩnh vực, góp phần
hoàn thiện thể chế, nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước. [39, tr.3]
Trong lĩnh vực kiểm toán nhà nước, trong năm 2007, Kiểm toán nhà nước đã
phát hiện, kiến nghị xử lý thu hồi vào ngân sách nhà nước 2789 tỷ đồng, thu hồi
các khoản cho vay, tạm ứng sai quy định là 3216 tỷ đồng; chuyển hồ sơ 2 vụ việc
sai phạm cho cơ quan điều tra.
Trong lĩnh vực điều tra, truy tố, xét xử của cơ quan điều tra, Viện kiểm sát
và Tòa án nhân dân: Theo báo cáo năm 2007, các bộ ngành, địa phương và các cơ
quan, đơn vị chuyên trách chống tham nhũng đã phát hiện 584 vụ việc tham nhũng


với 1299 đối tượng; đã khởi tố 427 vụ án với 960 bị can về các tội danh tham
nhũng; xử lý hành chính 227 đối tượng, số còn lại đang tiếp tục xem xét xử lý.
Viện kiểm sát nhân dân các cấp đã truy tố 391 vụ với 1030 bị can. Tòa án nhân dân
các cấp đã xét xử 360 vụ với 843 bị cáo. Tổng giá trị tài sản bị tham nhũng, bị thiệt
hại do tham nhũng là 865,3 tỷ đồng. Một số vụ việc tham nhũng nghiêm trọng bị
phát hiện được dư luận rất quan tâm như: vụ tham nhũng trong thực hiện Đề án tin
học 112; vụ tham nhũng trong xây dựng dự án cầu Bãi Cháy của PMU 18, vụ tham
nhũng tại Tổng công ty vật tư nông nghiệp…
Tính trong 6 tháng đầu năm 2008, số liệu tổng hợp cho thấy, các cơ quan
chức năng đã khởi tố 117 vụ án với 280 bị can về các tội danh tham nhũng trong
đó đối tượng tham nhũng là những nguời có chức vụ, quyền hạn trong các cơ quan,
tổ chức, đơn vị cấp tỉnh chiếm tỉ lệ khá cao: 41%; cấp huyện chiếm 23,5%, cấp xã
13,3%; cấp trung ương chiếm 14,3%, các tổ chức, đơn vị khác là 7,9%. Cơ quan
điều tra các cấp đã kết luận điều tra, chuyển Viện kiểm sát truy tố 61 vụ án với 144
bị can tham nhũng. Số tiền, tài sản tham nhũng được kiến nghị tịch thu sung công
quỹ trong các vụ án đã kết luận điều tra là 33,6 tỷ đồng.
Như vậy có thể thấy rằng với quyết tâm và nỗ lực của Đảng và các cơ quan

nhà nước, cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng của chúng ta đã đạt được
những kết quả đáng khích lệ, góp phần ngăn chặn và đẩy lùi nạn tham nhũng, tạo
lòng tin của nhân dân đối với Đảng và nhà nước ta.
Tuy nhiên cuộc đấu tranh chống tham nhũng trong thời gian qua vẫn còn
những hạn chế nhất định. Việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật về phòng, chống
tham nhũng cũng như việc tổ chức quán triệt Luật phòng, chống tham nhũng ở một
số bộ ngành, địa phương chưa tốt, thậm chí còn mang tính hình thức. Mặc dù được
chỉ đạo tích cực nhung công tác hoàn thiện thể chế nói chung và việc ban hành các
văn bản quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật nói riêng còn chậm. Đã xuất


hiện tình trạng nể nang, hữu khuynh trong xử lý các vụ việc tham nhũng hoặc xử lý
không nghiêm. [40, tr.6]
Bên cạnh đó, tổ chức và hoạt động của các cơ quan có chức năng phòng,
chống tham nhũng chưa hợp lý. Các cơ quan bảo vệ pháp luật hoặc cơ quan có
chức năng, nhiệm vụ thanh tra, kiểm tra cũng chưa được xây dựng, kiện toàn, củng
cố để đủ sức hoàn thành nhiệm vụ phòng, chống tham nhũng. Các vụ việc tiêu cực,
vụ án tham nhũng được phát hiện trong thời gian qua có liên quan tới các cán bộ cơ
quan này cho thấy lực lượng nòng cốt đấu tranh chống tham nhũng ở nước ta chưa
thực sự vững mạnh. Mặt khác, năng lực thực thi pháp luật của các cơ quan này còn
nhiều hạn chế, trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ chưa ngang tầm, cơ sở vật
chất còn nhiều khó khăn, phương tiện kỹ thuật nghiệp vụ chưa đáp ứng nhu cầu.
Các vụ việc tham nhũng xảy ra ở các bộ, ngành địa phương trong thời gian qua vẫn
còn nhiều và nghiêm trọng nhưng số vụ việc do các cơ quan này tự kiểm tra và
phát hiện là không đáng kể mà chủ yếu do quần chúng nhân dân, báo chí, các
phương tiện thông tin đại chúng khác phát hiện; việc xử lý các vụ việc tham nhũng
nhìn chung chưa nghiêm, còn có biểu hiện nương nhẹ, thậm chí còn có sự can thiệp
trái pháp luật vào quá trình xem xét, xử lý các vụ việc tham nhũng.
1.1.2 Vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong phòng, chống
tham nhũng

Ở nước ta, bộ máy các cơ quan nhà nước không tổ chức theo nguyên tắc tam
quyền phân lập như một số nước trên thế giới nhưng có sự phân công, phân nhiệm
và phối hợp hoạt động để thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp.
Theo đó, mỗi loại cơ quan đóng một vai trò nhất định trong việc thực hiện quyền
lực nhà nước. Để làm rõ vai trò của cơ quan thanh tra nhà nước trong phòng, chống
tham nhũng, trước hết chúng ta cần tìm hiểu khái niệm vai trò.


Theo Đại từ điển tiếng Việt, khái niệm vai trò được hiểu là chức năng, tác
dụng của cái gì hoặc của ai trong sự vận động, phát triển của nhóm, tập thể nói
chung. [33, tr.1788]
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X
(2006), NXB Chính trị Quốc gia.
2. Nghị quyết số 04-NQ/TW ngày 21/8/2006 của Ban chấp hành TW Đảng
khóa X về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống
tham nhũng, lãng phí
3. Một số văn bản pháp luật về thanh tra, khiếu nại, tố cáo và phòng, chống
tham nhũng (2006), NXB Thống kê.
4. Một số văn bản của nhà nước về phòng, chống tham nhũng (2005), NXB
Chính trị Quốc gia
5. Thanh tra Chính phủ, Tập tài liệu tham khảo Nghị quyết Trung ương 3 khóa
X, Luật phòng, chống tham nhũng và các văn bản hướng dẫn thi hành
(2008)
6. Thanh tra Chính phủ, Sổ tay giới thiệu Luật phòng, chống tham nhũng
(2007), NXB Tư pháp
7. Ngân hàng Thế giới, Đương đầu với tham nhũng ở Châu Á – Những bài học
thực tế và khuôn khổ hành động (2005), NXB Tư pháp.
8. Thanh tra Chính phủ, Giới thiệu các Công ước quốc tế về phòng, chống

tham nhũng (2006), NXB Tư pháp.
9. Ban Nội chính Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Kinh nghiệm phòng,
chống tham nhũng của một số nước trên thế giới (2005), NXB Chính trị
Quốc gia.
10.Pháp luật chống tham nhũng của các nước trên thế giới (2003), NXB Văn
hóa dân tộc
11.Thanh tra Chính phủ, Nghiệp vụ công tác thanh tra (2006) NXB Thống kê
12. Một số vấn đề cơ bản về phòng ngừa và chống tham nhũng (2004), NXB
Thống kê


13.Thanh tra Chính phủ, Tài liệu tập huấn về Luật phòng, chống tham nhũng,
Luật thực hành tiết kiệm chống lãng phí và Luật khiếu nại, tố cáo, (2006),
NXB Thống kê (Sách hướng dẫn nghiệp vụ)
14.Thanh tra Chính phủ, “Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác phòng,
chống tham nhũng của các cơ quan thanh tra nhà nước theo Luật phòng,
chống tham nhũng” (2007) (Đề tài cấp Bộ).
15.Nguyễn Văn Tuấn, Chính sách hình sự trong đấu tranh chống tham nhũng
(2006), (Luận văn thạc sĩ luật học)
16.Nguyễn Đức Mạnh, Tham nhũng nhìn từ mặt trái của giáo dục, Tạp chí
Thạnh tra, số 5/2008
17.Thùy Dương, Ủy ban chống tham nhũng độc lập và cuộc đấu tranh chống
tham nhũng tại Hàn Quốc, Tạp chí Thạnh tra, số 5/2008
18.Nguyễn Thị Thương Huyền, Yêu cầu hoàn thiện pháp luật về tổ chức thanh
tra theo ngành và lĩnh vực hiện nay, Tạp chí Thanh tra, số 6/2008
19. Đinh Văn Minh, Vai trò của công tác thanh tra trong việc thúc đẩy cải cách
hành chính, góp phần phòng, chống tham nhũng, Tạp chí thanh tra, số
7/2008
20.Đinh Văn Minh, Nâng cao tính chuyên nghiệp và trách nhiệm của đội ngũ
cán bộ, công chức góp phần phòng, chống tham nhũng, Tạp chí thanh tra, số

9/2008
21.Đỗ Gia Thư, Kết quả xây dựng thể chế, phòng ngừa, phát hiện và xử lý tham
nhũng. Bài viết tham luận tại Hội thảo Đối thoại về chống tham nhũng do
Thanh tra Chính phủ tổ chức tại Hà Nội, 2008
22.Phan Văn Minh, Hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát với việc xử lý các
đơn thư tố cáo và cuộc đấu tranh chống tham nhũng, Bài viết tham luận
tham gia Đề tài cấp Bộ của Thanh tra Chính phủ “Một số giải pháp nâng cao
hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng của các cơ quan thanh tra nhà
nước theo Luật phòng, chống tham nhũng” (2007)
23. Vũ Thu, Vai trò của thanh tra, kiểm tra, giám sát với công tác giải quyết
khiếu nại, tố cáo và chống tham nhũng. Bài viết đăng trên website:
www.giri.gov.vn


24. Nguyễn Ngọc Tản, Nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra nhà
nước về đấu tranh chống tham nhũng qua các thời kỳ bảo vệ và xây dựng
đất nước, Bài viết tham luận tham gia Đề tài cấp Bộ của Thanh tra Chính
phủ “Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng
của các cơ quan thanh tra nhà nước theo Luật phòng, chống tham nhũng”
(2007)
25.Đinh Văn Minh, Những giải pháp nhằm thực hiện trách nhiệm của thanh tra
trong công tác phòng, chống tham nhũng, Bài viết tham luận tham gia Đề tài
cấp Bộ của Thanh tra Chính phủ “Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công
tác phòng, chống tham nhũng của các cơ quan thanh tra nhà nước theo Luật
phòng, chống tham nhũng” (2007)
26.Đinh Văn Minh, Trách nhiệm của thanh tra trong công tác phòng, chống
tham nhũng, Bài viết tham luận tham gia Đề tài cấp Bộ của Thanh tra Chính
phủ “Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng
của các cơ quan thanh tra nhà nước theo Luật phòng, chống tham nhũng”
(2007)

27.Trương Quốc Hưng, Một số nội dung cơ bản về thanh tra việc thực hiện
pháp luật phòng,chống tham nhũng, Bài viết đăng tải tại website của Viện
Khoa học thanh tra www.giri.gov.vn
28.Lý Thị Như Hòa, Một số ý kiến đóng góp vào quá trình sửa đổi, bổ sung
Luật Thanh tra, Tạp Chí Thanh tra Số 11/2007
29.Phạm Đình Tố, Tham nhũng và phòng, chống tham nhũng trong tình hình
hiện nay, Bài viết đăng trên website: www.hcm.edu.vn
30.Phan Thăng Long, Thực trạng tham nhũng ở nước ta trong thời gian qua và
những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tham nhũng, , Bài viết tham luận tham
gia Đề tài cấp Bộ của Thanh tra Chính phủ “Một số giải pháp nâng cao hiệu
quả công tác phòng, chống tham nhũng của các cơ quan thanh tra nhà nước
theo Luật phòng, chống tham nhũng” (2007)
31. Trần Anh Tuấn, Việc đổi mới, hoàn thiện tổ chức, hoạt động và cơ chế phối
hợp giữa các cơ quan có chức năng phòng, chống tham nhũng được quy
định trong Luật phòng, chống tham nhũng (Bài viết tham gia hội thảo Một
số giải pháp đẩy mạnh công tác phòng, chống tham nhũng do Thanh tra
Chính phủ tổ chức tháng 9/2008 tại Quảng Ninh)


32.Thanh tra Chính phủ, Tập tài liệu hội thảo “Một số giải pháp đẩy mạnh công
tác phòng, chống tham nhũng tổ chức tháng 9/2008 tại Quảng Ninh
33. Nguyễn Như Ý, Đại từ điển Tiếng Việt, (1998), NXB Văn hóa Thông tin
34.Nguyễn Kim Thản, Hồ Hải Thụy, Nguyễn Đức Dương, Từ điển Tiếng Việt,
NXB Văn hóa Sài Gòn
35. Thanh tra nhà nước (2004), Quản lý nhà nước về công tác thanh tra, Hà
Nội
36. Ngọc Châu, Việt Nam cải thiện hai bậc về tham nhũng, Bài viết đăng tại
website: www://vnexpress.net/GL/Kinh doanh/2008/10/3BA0734A/
37.Võ Văn Thành, Mười cơ quan tham nhũng phổ biến nhất, Bài viết đăng tại
website: www://vietbao.vn/xahoi/

38.Đặng Sỹ Lộc, Đẩy mạnh cuộc đấu tranh chống tham nhũng, Tạp chí xây
dựng Đảng số tháng 7/2007
39.Thanh tra Chính phủ, Báo cáo tổng kết 04 năm thực hiện Luật thanh tra
(2008)
40.Chính phủ, Báo cáo công tác triển khai Luật phòng chống tham nhũng
(2006)
41.Chính phủ, Báo cáo việc thực hiện Luật phòng, chống tham nhũng số
27/BC-CP năm 2007
42.Thanh tra Chính phủ, Báo cáo tổng kết công tác ngành thanh tra năm 2003
43.Thanh tra Chính phủ, Báo cáo tổng kết công tác ngành thanh tra năm 2004
44. Thanh tra Chính phủ, Báo cáo tổng kết công tác ngành thanh tra năm 2005
45.Thanh tra Chính phủ, Báo cáo tổng kết công tác ngành thanh tra năm 2006
46.Thanh tra Chính phủ, Báo cáo tổng kết công tác ngành thanh tra năm 2007
47.Nguyễn Văn Kim, Vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong giải
quyết khiếu nại hành chính ở Việt Nam (2004) (Luận văn thạc sĩ luật học)
48. Thanh tra Chính phủ, Kỷ yếu nghiên cứu khoa học thanh tra 1992 - 2002,
tập 2B (2003), Hà Nội


49.Thanh tra Chính phủ, Kỷ yếu nghiên cứu khoa học thanh tra 1992 - 2002,
tập V (2003), Hà Nội
50.Thanh tra Chính phủ, Báo cáo kiểm điểm công tác chỉ đạo, điều hành năm
2008 và Chương trình công tác năm 2009
51. Thanh tra Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh với công tác thanh tra, 2002,
Hà Nội.