Nghiên cứu ứng dụng tin học trong quản lý tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam

Bộ giáo dục và đào tạo
Tr-ờng đại học kinh tế quốc dân
----------------

TRịNH HOàI SƠN

NGHIÊN CứU ứNG DụNG TIN HọC
TRONG QUảN Lý TạI CáC DOANH NGHIệP
NHỏ Và VừA ở VIệT NAM

Hà nội, 2016


Bộ giáo dục và đào tạo
Tr-ờng đại học kinh tế quốc dân
----------------

TRịNH HOàI SƠN

NGHIÊN CứU ứNG DụNG TIN HọC
TRONG QUảN Lý TạI CáC DOANH NGHIệP
NHỏ Và VừA ở VIệT NAM
Chuyên ngành : hệ thống thông tin quản lý
Mã số

: 62340405

Ng-ời h-ớng dẫn khoa học: 1. TS. CAO ĐìNH THI

2. PGS.TS. NGUYễN NGọC HUYềN

Hà nội, 2016


i

L I CAM OAN
Tôi đư đ c và hi u v các hành vi vi ph m s trung th c trong h c thu t. Tôi
cam k t b ng danh d cá nhân r ng nghiên c u này do tôi t th c hi n và không vi
ph m yêu c u v s trung th c trong h c thu t.
Hà N i, ngày
Xác nh n c a ng

ih

ng d n

tháng 10 n m 2016

Nghiên c u sinh

Tr nh HoƠi S n


ii

L IC M

N

Tác gi xin trân tr ng c m n Ban Giám hi u tr ng i h c Kinh t Qu c dân,

ban Ch nhi m khoa Tin h c Kinh t , Vi n Sau đ i h c và các phòng ban ch c n ng
c a tr ng đư đ ng ý và t o đi u ki n thu n l i đ tác gi đ c h c t p và hoàn thành
lu n án c a mình.
Tác gi xin đ c bi t g i l i c m n đ n t p th cán b h

ng d n TS. Cao ình

Thi và PGS. TS Nguy n Ng c Huy n. Xin c m n hai th y đư kiên nh n và h t lòng
ng h NCS v

t qua nhi u khó kh n đ đ n đ

c ngày hôm nay!

Xin c m n các đ ng nghi p trong b môn H th ng thông tin qu n lý và khoa
Tin h c Kinh t đư h ng d n, góp ý và ng h NCS trong .
Xin g i l i c m n các c quan liên quan ng h giúp đ NCS trong quá trình
nghiên c u.
ng cám n đ n Ban lưnh đ o công ty Meliasoft đư h p tác và ng h
NCS trong quá trình xây d ng gi i pháp ph n m m dành cho doanh nghi p v a
Meliasoft 2012.
Cu i cùng, xin cám n b , m và ng i thân hai bên gia đình cùng b n bè đư
ng h , t o đi u ki n, chia s khó kh n, th ng xuyên đ ng viên NCS trong su t quá
trình h c t p và nghiên c u đ n khi hoàn thành lu n án.
Xin trân tr ng c m n!
Hà N i, ngày

tháng 10 n m 2016

Nghiên c u sinh

Tr nh HoƠi S n


iii

M CL C
L I CAM OAN ...........................................................................................................i
L IC M

N ............................................................................................................... ii

M C L C .................................................................................................................... iii
DANH M C CÁC T

VI T T T TRONG LU N ÁN .........................................vi

DANH M C B NG ................................................................................................... vii
DANH M C HÌNH ................................................................................................... viii
M

U .........................................................................................................................1

CH

NG 1: NGHIểN C U T NG QUAN V

CÁC DOANH NGHI P NH

VÀ V A VI T NAM TRONG QUÁ TRÌNH H I NH P QU C T ..................11

1.1.

nh ngh a và phân lo i doanh nghi p ........................................................... 11

1.1.1.

nh ngh a doanh nghi p ............................................................................. 11

1.1.2. Phân lo i doanh nghi p................................................................................ 11
1.2. Khái ni m doanh nghi p nh và v a ............................................................... 12
1.2.1. Phân lo i doanh nghi p nh và v a ............................................................. 13
1.2.2. Vai trò c a doanh nghi p nh và v a .......................................................... 18
1.3. C h i và thách th c đ i v i doanh nghi p nh và v a

Vi t Nam trong

quá trình phát tri n và h i nh p ............................................................................ 20
1.3.1. C h i c a các doanh nghi p nh và v a trong quá trình h i nh p kinh t
qu c t .................................................................................................................... 21
1.3.2. Thách th c đ i v i các doanh nghi p nh và v a ....................................... 22
1.4. Gi i pháp đ y m nh ng d ng tin h c t i doanh nghi p nh và v a .......... 23
CH

NG 2: C

NGHI P NH

S

Lụ LU N

NG D NG TIN H C TRONG DOANH

VÀ V A VI T NAM .......................................................................25

2.1. M t s khái ni m v h th ng thông tin .......................................................... 25
2.1.1. Mô hình c a h th ng thông tin ................................................................... 27
2.1.2. Phân lo i h th ng thông tin ........................................................................ 28
2.2. Các giai đo n c a quy trình phát tri n h th ng thông tin qu n lý ............. 31
2.2.1. Giai đo n 1, xác đ nh, l a ch n và l p k ho ch cho h th ng ................... 32
2.2.2. Giai đo n 2, phân tích h th ng ................................................................... 34


iv
2.2.3. Giai đo n 3, thi t k h th ng ...................................................................... 35
2.2.4. Giai đo n 4, tri n khai h th ng .................................................................. 38
2.2.5. Giai đo n 5: B o trì h th ng....................................................................... 40
2.3. Quan đi m v

ng d ng tin h c ....................................................................... 41

2.4. Các nguyên t c ng d ng tin h c trong doanh nghi p nh và v a .............. 42
2.5. Các giai đo n phát tri n ng d ng tin h c trong doanh nghi p ................... 43
2.6. Các ph

ng pháp tin h c hóa qu n lý ............................................................ 46

2.6.1. Ph

ng pháp tin h c hóa t ng ph n ............................................................ 46

2.6.2. Ph

ng pháp tin h c hoá đ ng b ............................................................... 47

2.7. Các nguyên t c xác đ nh hi u qu
2.8. Các ch tiêu xác đ nh hi u qu

ng d ng tin h c trong doanh nghi p .. 48

ng d ng tin h c trong doanh nghi p ........ 51

2.9. Chi phí cho h th ng thông tin......................................................................... 53
2.10. Các ch tiêu xác đ nh hi u qu kinh t c a h th ng thông tin qu n lý ..... 54
2.11. C s lý lu n v các nhân t tác đ ng đ n m c đ

ng d ng tin h c t i

doanh nghi p ............................................................................................................ 55
CH

NG 3: TH C TR NG VÀ

NM C

ÁNH GIÁ CÁC NHỂN T

TÁC

NG

NG D NG TIN H C TRONG CÁC DOANH NGHI P NH

VÀ V A VI T NAM ..................................................................................................57
3.1. Khái quát v cu c đi u tra ............................................................................... 57
3.2. Tính c p thi t c a vi c tin h c hóa qu n lý .................................................... 60
3.3. Th c tr ng ng d ng tin h c trong qu n lý t i doanh nghi p nh và v a . 63
3.3.1. Th c tr ng s d ng ph n m m ng d ng trong qu n lý ............................. 63
3.3.2. M c đ s d ng máy tính, m ng máy tính t i doanh nghi p ...................... 65
3.3.3. Gi i pháp đ

c doanh nghi p l a ch n ph n m m ..................................... 67

3.3.4. ánh giá l i ích s d ng ph n m m ng d ng trong qu n lý ..................... 70
3.3.5. M t s thách th c c a quá trình tri n khai các ng d ng............................ 71
3.4. Các nhân t

nh h

ng đ n m c đ

ng d ng tin h c trong qu n lý t i

doanh nghi p nh và v a......................................................................................... 74
CH

NG 4

XU T GI I PHÁP PHÁT TRI N

TRONG QU N Lụ T I CÁC DOANH NGHI P NH

NG D NG TIN H C
VÀ V A ........................83

4.1. M t s gi i pháp ng d ng tin h c trong doanh nghi p nh ........................ 83


v
4.1.1. Trang b ph n c ng ...................................................................................... 83
Trang b ph n m m v n phòng c b n .................................................................. 84
4.1.2. Trang b ph n m m k toán ......................................................................... 84
4.2. Gi i pháp ng d ng tin h c cho các doanh nghi p qui mô v a ................... 86
4.2.1. Các yêu c u v gi i pháp ph n m m phát tri n các ng d ng tin h c trong
doanh nghi p v a ................................................................................................... 86
4.2.2. Ki n trúc c a SS ME ................................................................................... 87
4.2.3 Phân tích gi i pháp ph n m m qu n lý doanh nghi p c v a ...................... 88
4.2.4. Ch c n ng c a các phân h nghi p v c a gi i pháp ph n m m SS ME .... 90
4.2.5 Phân tích quy trình nghi p v c a gi i pháp ph n m m dành cho doanh
nghi p c v a......................................................................................................... 96
4.3. M t s k t qu phân tích thi t k gi i pháp ti p theo đ

c tác gi trình bày

ph n ph l c. ....................................................................................................... 107
4.3.1

ánh giá hi u qu c a gi i pháp gi i pháp ph n m m dành cho doanh

nghi p qui mô v a ............................................................................................... 107

4.3.2. Hi u qu , l i ích s d ng ph n m m Meliasoft ........................................ 110
K T LU N ................................................................................................................116
DANH M C CỌNG TRÌNH NGHIểN C U LIểN QUAN
B

Ã

C CỌNG

C A TÁC GI ....................................................................................................118

DANH M C TÀI LI U THAM KH O .................................................................119
PH N PH L C .......................................................................................................123


vi

DANH M C CÁC T

TT

VI T T T TRONG LU N ÁN

Vi t t t

ụ ngh a

1

AEC

The ASEAN Economic Community- C ng đ ng kinh t ASEAN

2

BFD

Business function diagram- S đ ch c n ng

3

CNTT

Công ngh thông tin

4

DFD

Data Flow Diagram- S đ lu ng d li u

5

DNNVV Doanh nghi p nh và v a

6

ERP

Enterprise Resource Planing- H th ng ho ch đinh ngu n l c doanh nghi p

7

FTA

Free Trade Agreement- Th a thu n th

8

HTTT

H th ng thông tin

9

HTTTQL H th ng thông tin qu n lý

ng m i t do

10 LAN

Local Area Network- M ng c c b

11 MIS

Management Information System- H th ng thông tin qu n lý

12 SME

Small and Medium Enterprise- Doanh nghi p nh và v a

13 TM T

Th

14 TPP

Trans-Pacific Partnership- Hi p đ nh

15 WTO

World Trade Organization- T ch c th

ng m i đi n t
i tác xuyên Thái Bình D
ng m i th gi i

ng


vii

DANH M C B NG
B ng 1-1 Phân lo i doanh nghi p .................................................................................. 13
B ng 1-2 S phân lo i doanh nghi p nh và v a c a m t s qu c gia và khu v c ...... 14
B ng 1-3 T l doanh nghi p theo ngành kinh t .......................................................... 16
B ng 1-4: Phân b theo quy mô và ngành kinh t n m 2012 ........................................ 17
B ng 1-5 Vai trò c a doanh nghi p nh và v a

m t s qu c gia .............................. 18

B ng 3-1 K t qu ki m đ nh mô hình 1 ........................................................................ 79
B ng 3-2 K t qu ki m đ nh mô hình 2 ........................................................................ 80
B ng 4-1 Chi ti t quy trình c p nh t tài kho n .............................................................. 97
B ng 4-2 Mô t chi ti t quy trình báo cáo tài chính .................................................... 100
B ng 4-3 Mô t chi ti t quy trình ghi nh n công n ph i tr ...................................... 103
B ng 4-4 Mô t chi ti t quy trình qu n lý s n xu t ..................................................... 106
B ng 4-5 Các tiêu th c đánh giá u đi m c a gi i pháp ph n m m ........................... 108


viii

DANH M C HÌNH
Hình 1-1 T l lao đ ng trong doanh nghi p theo ngành kinh t .................................. 17
Hình 2-1 Mô hình h th ng thông tin ............................................................................ 26
Hình 2-2 Quy trình ho t đ ng c a h th ng thông tin................................................... 27
Hình 2-3 H x lý giao d ch .......................................................................................... 28
Hình 2-4 H th ng thông tin qu n lý ............................................................................. 29
Hình 2-5 H th ng thông tin tr giúp quy t đ nh .......................................................... 30
Hình 2-6 H th ng thông tin lưnh đ o ........................................................................... 31
Hình 2-7 H th ng x lý thông tin tin h c hóa t ng ph n ............................................ 46
Hình 2-8 H th ng thông tin tin h c hóa đ b ............................................................. 47
Hình 2-9 K t qu SXKD tr

c đi ngang nay t ng lên .................................................. 49

Hình 2-10 K t qu SXKD tr

c t ng ít nay t ng nhi u ................................................ 49

Hình 2-11 K t qu SXKD tr

c gi m nay đư t ng ....................................................... 50

Hình 3-1 Phân b DNNVV tr l i phi u đi u tra .......................................................... 57
Hình 3-2 Phân b DNNVV đi u tra theo t nh ............................................................... 58
Hình 3-3 Phân b DNNVV theo l nh v c kinh doanh .................................................. 58
Hình 3-4 Th ng kê s l

ng doanh nghi p theo khu v c ............................................. 59

Hình 3-5 Thông kê s l

ng doanh nghi p theo ngành ................................................ 60

Hình 3-6 Lý do ng d ng tin h c .................................................................................. 60
Hình 3-7 Th ng kê lý do chính c a vi c ng d ng trong qu n lý- phân theo khu v c 61
Hình 3-8 Lý do các ng d ng tin h c trong qu n lý- phân theo ngành........................ 62
Hình 3-9 Th ng kê t l doanh nghi p đư s d ng ph n m m ng d ng trong qu n lýphân theo khu v c.......................................................................................................... 63
Hình 3-10 Th ng kê s d ng ph n m m k toán theo ngành........................................ 64
Hình 3-11 Th ng kê s d ng ph n m m qu n lý khách hàng theo ngành .................... 64
Hình 3-12 Th ng kê s d ng ph n m m qu n lý nhân s , tính l

ng theo ngành ...... 65

Hình 3-13 Th ng kê m c đích s d ng máy tính, m ng máy tính v i m c đ nhi u
theo khu v c .................................................................................................................. 66
Hình 3-14 Th ng kê m c đ s d ng nhi u máy tính và m ng máy tính theo ngành
kinh t ............................................................................................................................ 67

ix
Hình 3-15 Th ng kê t l doanh nghi p l a ch n gi i pháp trang b ph n m m theo
khu v c .......................................................................................................................... 68
Hình 3-16 Th ng kê t l doanh nghi p l a ch n gi i pháp trang b ph n m m theo
ngành ............................................................................................................................. 68
Hình 3-17

ánh giá l i ích s d ng ph n m m ng d ng trong qu n lý phân theo

khu v c ......................................................................................................................... 70
Hình 3-18 Khó kh n khi ng d ng tin h c- chia theo ngành ........................................ 71
Hình 3-19 Mô hình đánh giá nhân t

nh h

ng đ n m c đ

ng d ng tin h c t i

DNNVV ......................................................................................................................... 74
Hình 3-20 Câu h i đi u tra s 10................................................................................... 75
Hình 3-21 Câu h i đi u tra s 11................................................................................... 76
Hình 3-22 Ki m đ nh phân b chu n bi n F10 ............................................................. 76
Hình 3-23 Ki m đinh phân b chu n bi n F11 ............................................................. 77
Hình 3-24 Câu h i đi u tra s 9..................................................................................... 77
Hình 3-25 Câu h i đi u tra s 13................................................................................... 78
Hình 3-26 Câu h i đi u tra s 14................................................................................... 78
Hình 4-1 Gi i pháp máy tính o cho doanh nghi p nh ................................................ 84
Hình 4-2 Ki n trúc c a m t h th ng SS ME ................................................................ 87

Hình 4-3 Mô hình BFD c a h th ng SS ME ............................................................... 95
Hình 4-4 Ký pháp thi t k quy trình .............................................................................. 96
Hình 4-5 S đ quy trình c p nh t tài kho n ................................................................. 96
Hình 4-6 S đ quy trình báo cáo tài chính ................................................................... 99
Hình 4-7 S đ quy trình ghi nh n công n ph i tr ................................................... 102
Hình 4-8 S đ quy trình qu n lý s n xu t .................................................................. 105
Hình 4-9 ánh giá c a doanh nghi p v hi u qu s d ng ph n m m Meliasoft....... 111


1

M

U

1. Lý do ch n đ tài
1.1. Trong c c u kinh t m i qu c gia xét trên ph m vi toàn c u, doanh nghi p
nh và v a (DNNVV) chi m h u h t trong t ng s doanh nghi p, góp ph n quan tr ng
vào gi i quy t vi c làm, phát tri n kinh t , t o ngu n thu ngân sách... Gi vai trò quan
tr ng và t o s n đ nh cho n n kinh t , DNNVV đ c ví là “thanh gi m s c cho n n
kinh t ”, đ ng th i c ng t o nên tính n ng đ ng b i quy mô nh , d kh i nghi p, d
đi u ch nh ho t đ ng. Vi c phát tri n DNNVV cho phép khai thác và s d ng có hi u
qu các ngu n tài nguyên thiên nhiên, ngu n v n, công ngh và th tr ng; t o công
n vi c làm cho ng

i lao đ ng; góp ph n chuy n d ch c c u kinh t ; gi m b t chênh

l ch giàu nghèo; h tr cho s phát tri n các doanh nghi p l n; duy trì và phát tri n
các ngành ngh truy n th ng,…
1.2. Tuy có nh ng u th v t tr i đó, nh ng DNNVV c ng có nhi u đi m y u,

đó là ch a k đ n vi c, quá trình h i nh p kinh t qu c t s đ t ra nh ng thách th c to
l n trong quá trình phát tri n. Hai trong s nh ng h n ch l n c a DNNVV hi n nay
chính là v v n đ công ngh và nh ng n ng l c qu n tr
Th c t

y đ t ra yêu c u ph i đ i m i công ngh và trình đ qu n lý trong

DNNVV Vi t Nam.
a tin h c vào qu n lý tr thành vi c m u ch t c n đ c
quan tâm đ thúc đ y doanh nghi p phát tri n x ng t m v i vai trò và k v ng c nó.
1.3. Xu th hi n nay đư cho các DNNVV nhi u đi u ki n t t, và đi kèm theo
đó là nh ng thách th c cùng v i nh ng tr n tr , loay hoay tr c bài toán h i nh p.
Các DNNVV Vi t Nam v n y u v quy mô và v n, trình đ qu n tr c ng ch a theo
k p chu n m c và thông l qu c t . Nói v c h i c nh tranh và h i nh p trong sân
ch i AEC, TPP và các FTA th h m i, Ti n s Nguy n ình Cung - Vi n tr ng
vi n Nghiên c u qu n lý kinh t Trung ng(CIEM) nh n đ nh: Các DNNVV đang
r t khó kh n và m đ m, h suy gi m v c s và ch t l ng. Lo nh t là quy mô
c a h sau bao n m v n "bé" mà không ch u chuy n sang "l n". Càng h i nh p sâu
thì thách th c c a DNNVV càng l n khi v a ph i xoay x t n t i, v a ph i ch ng
ch i trên “sân nhà” mà gi là “sân ch i” chung c a nhi u qu c gia, ngành hàng.
Tuy nhiên, chúng ta v n nên tin t ng m t đi u r ng: “Các DNNVV luôn r t
nh y c m v i th i cu c và có th thay đ i nhanh chóng. H i nh p s t o sân ch i sòng
ph ng cho phát tri n, c h i có nh ng thách th c c ng có, không th đòi t t c l i cho


2
mình và b t l i cho ng

i khác. Chính nh ng cái b t l i, n u nh n ra đ

c tr

c, s

có th thay đ i, thích nghi và xoay chuy n thành đi m l i. H i nh p và c nh tranh s
là cu c ch i công b ng nh t, n i các doanh nghi p đ c thanh l c b i s c m nh th
tr ng và c ch m i t t h n cho t ng th . Các doanh nghi p nào c nh tranh và t n
t i, s là nh ng h t nhân t t cho Vi t Nam”, đúng nh nh n đ nh c a TS.Cao S
Kiêm1 - Ch t ch Hi p h i DNNVV.
Hi n nay các DNNVV ph i ti p t c phát tri n và m r ng. Khi quy mô s n xu t
kinh doanh c a doanh nghi p đư phát tri n đ n m t m c đ nào đó làm cho kh i l

ng d

li u phát sinh c n ph i x lý s tr nên quá l n, đ ng th i đ ph c t p ngày càng t ng c a
bài toán qu n lý s bu c doanh nghi p ph i thay đ i. H n n a v i h th ng qu n lý đư
đ c tin h c hóa, doanh nghi p s tr nên đáng tin c y h n, có ti m l c v ng m nh h n
trong m t nh ng đ i tác hi n t i và t ng lai.
Ông Robert C.Gray, Công ty IDC kh ng đ nh: “ ng d ng CNTT s t o ra m t
sân ch i bình đ ng v i các c h i kinh doanh là nh nhau gi a các doanh nghi p,
không phân bi t l n nh ”
M t trong nh ng nguyên nhân khi n DNNVV khó tìm ki m đ c các gi i pháp
CNTT hi u qu là do các Công ty ph n c ng th ng t p trung vào ch n sóc các doanh
nghi p l n, đem l i l i nhu n cao, mà ít có các gi i pháp phù h p v i đi u ki n kinh t
và trình đ qu n lý c a các doanh nghi p qui mô nh và v a.
T nh ng v n đ lý lu n và th c ti n đó, tác gi ch n đ tài: "Nghiên c u ng
d ng tin h c trong qu n lý t i các doanh nghi p nh và v a Vi t Nam" làm đ tài
lu n án Ti n s c a mình.
2. M c tiêu nghiên c u
2.1. M c tiêu t ng quát

Nghiên c u đ xu t các gi i pháp nh m hoàn thi n vi c ng d ng tin h c trong
các doanh nghi p nh và v a c a Vi t Nam trong giai đo n phát tri n và h i nh p kinh
t hi n nay.
2.2. M c tiêu c th
- Nghiên c u t ng quan v DNNVV
phát tri n các doanh nghi p lo i này

1

Vi t Nam và các gi i pháp thúc đ y

H i th o "Vi t Nam trong b i c nh kinh t m i: M t s v n đ lao đ ng và doanh nghi p nh và v a”, 2015


3
- Nghiên c u đánh giá th c tr ng ng d ng tin h c trong các doanh nghiêp nh
và v a Vi t Nam trong giai đo n hi n nay
xu t các nguyên t c và ph ng pháp ng d ng tin h c phù h p v i đi u
ki n kinh t và trình đ qu n lý c a các doanh nghi p nh và v a Vi t Nam
-

xu t gi i pháp ng d ng tin h c trong các doanh nghi p qui mô nh

- Phân tích và thi t k m t gi i pháp ph n m m tích h p phù h p cho các
doanh nghi p qui mô v a c a Vi t Nam
- Phân tích đánh giá hi u qu kinh t th c ti n c a gi i pháp đ ra
3.
3.1.

it

ng và ph m vi nghiên c u

it

ng nghiên c u

i t ng nghiên c u c a lu n án là các doanh nghi p nh và v a và vi c ng
d ng tin h c trong qu n lý trong các doanh nghi p đó. Lu n án chia làm hai nhóm đ i
t ng: nhóm các doanh nghi p nh và nhóm các doanh nghi p v a, vì trên th c t hai
nhóm doanh nghi p này có yêu c u và m c đ ng d ng tin h c qu n lý không gi ng
nhau. Vi c tách làm hai nhóm giúp cho lu n án đ a ra đ c nh ng gi i pháp thi t th c.
3.2. Ph m vi nghiên c u
V m t th i gian: Lu n án t p trung gi i h n ph m vi nghiên c u trong kho ng
th i gian t n m 2010 đ n 2015. ây c ng là giai đo n n n kinh t Vi t Nam h i nh p
sâu và r ng h n trong n n kinh t toàn c u, đ t ra nh ng c h i và thách th c m i.
c bi t, đ i v i v n đ mà lu n án nghiên c u, thì t sau 2010 đ
phát tri n m nh m c a vi c ng d ng tin h c trong doanh nghi p

c coi là th i k

V ph m vi doanh nghi p: trong lu n án tác gi ti n hành kh o sát, đi u tra các
nhóm doanh nghi p nh và v a thu c ba mi n B c - Trung - Nam nh ng ch y u v n
là các doanh nghi p

mi n B c

4. Nh ng đóng góp m i c a đ tài
4.1 Nh ng đóng góp m i v m t h c thu t, lỦ lu n
- Lu n án đư phân tích các y u t tác đ ng đ n m c đ ng d ng tin h c t i

doanh nghi p nh và v a Vi t Nam mang ý ngh a th ng kê đó là nh n th c v l i ích
c a vi c tin h c hóa ho t đ ng qu n lý đem l i cho s phát tri n c a doanh nghi p.
ây là m t đi m m i so v i các nghiên c u đư có v i nh n đ nh v các y u t tác đ ng
đ n m c đ ng d ng tin h c t i doanh nghi p bao g m s gi i h n v ngu n l c và
nh ng thách th c khi tri n khai ng d ng tin h c. V i đ c đi m c a ch doanh nghi p


4
nh và v a

Vi t Nam th

ng có trình đ hi u bi t v tin h c ch a cao, nên đ có th

phát tri n ng d ng tin h c trong qu n lý thì c n có bi n pháp tác đ ng làm cho ch
doanh nghi p hi u rõ nh ng l i ích đem l i trong ng n h n và dài h n.
- Lu n án xây d ng mô hình lý thuy t t ng th cho gi i pháp ph n m m tích
h p SS ME (Software Solution for Medium Entreprise) v i nhi u ch c n ng tin h c
hóa qu n lý giúp gi i quy t đi m y u c a doanh nghi p c v a đó là quy mô ngu n
v n h n ch , trình đ công ngh ch a cao, đáp ng đ c nhu c u phát tri n và h i
nh p kinh t qu c t .
4.2 Nh ng đ xu t m i rút ra t k t qu nghiên c u
- Lu n án đư ch ra s h n ch v ngu n v n đ u t , quy trình áp d ng công
ngh và c s nh n th c ch a đ y đ c a doanh nghi p v vai trò c a v n đ ng d ng
tin h c trong quan lý – y u t tác đ ng có ý ngh a th ng k đ n m c đ ng d ng tin
h c t i doanh nghi p nh và v a. Trên c s đó, lu n án đ xu t đ c các gi i pháp c
th đ t ng c ng ng d ng tin h c t i DNNVV Vi t Nam có hi u qu cao đáp ng
đ c nhu c u phát tri n và h i nh p kinh t qu c t :
- i v i doanh nghi p nh , tác gi đ a ra ph ng án c th v trang b ph n c ng,
ph n m m phù h p v i đ c đi m và đáp ng đ c nhu c u phát tri n c a doanh nghi p.

i v i doanh nghi p v a, lu n án cho r ng, gi i pháp ph n m m SS ME là
phù h p và có tính th c t cao. Gi i pháp ph n m m SS ME có tính đ n gi n, thân
thi n, giúp doanh nghi p gi i quy t m t cách hi u qu 3 pha quan tr ng trong quy
trình s n xu t kinh doanh là L p k ho ch, K toán Tài chính và Qu n lý đi u hành.
Ngoài ra, k t qu kh o sát đ c trình bày trong lu n án c ng đư ch ra s phù h p và
tính hi u qu c a gi i pháp đ i v i doanh nghi p qui mô v a
5. B c c c a lu n án
B c c c a Lu n án g m có:
Ph n l i nói đ u
Ch ng 1. Nghiên c u t ng quan v doanh nghi p nh và v a
trong quá trình h i nh p kinh t qu c t

Vi t Nam

Ch ng 2: C s lý lu n ng d ng tin h c trong doanh nghi p nh và v a Vi t Nam
Ch

ng 3. Th c tr ng và đánh giá các nhân t tác đ ng đ n m c đ

tin h c trong các doanh nghi p nh và v a
Ch

ng 4.

ng d ng

Vi t Nam

xu t gi i pháp phát tri n ng d ng tin h c trong qu n lý t i

doanh nghi p nh và v a


5
K t lu n
Danh m c tài li u tham kh o
Ph n ph l c
6. T ng quan tình hình nghiên c u
Trên góc đ th c t , s ra đ i và phát tri n c a DNNVV Vi t Nam ch m i n
r vài th p niên tr l i đây khi chuy n t n n kinh t t p trung, quan liêu, bao c p sang
n n kinh t th tr

ng.

c bi t t sau khi Vi t Nam tr thành thành viên th 150 c a

T ch c Th ng m i l n nh t hành tinh (WTO - 2007) và ti p theo đó là hàng lo t các
Hi p đ nh th ng m i đ c ký k t, thì vi c nghiên c u v v n đ này m i b t đ u kh i
s c. Hàng lo t các Vi n, các Trung tâm nghiên c u v kinh t ra đ i Hà N i, à
N ng và TP H Chí Minh; Các Vi n nghiên c u kinh t và phát tri n thu c các tr ng
i h c Kinh t qu c dân, i h c Kinh t TP H Chí Minh, H c vi n Tài chính, H c
vi n Ngân hàng, vv....
Nghiên c u t ng quan v DNNVV, tác gi t p trung vào các tài li u liên quan
đ n ba n i dung: Lý lu n chung v DNNVV; gi i pháp phát tri n DNNVV và ng
d ng CNTT trong DNNVV.
Liên quan đ n lý lu n chung v DNNVV và các gi i pháp phát tri n DNNVV:
Giáo trình tr ng đi m Qu n tr kinh doanh (2013) do PGS.TS Nguy n Ng c
Huy n Ch biên cùng t p th tác gi đư trình bày nh ng m ng n i dung chính bao g m:
đ nh ngh a doanh nghi p, các lo i hình doanh nghi p; môi tr ng kinh doanh và các đ c
tr ng c b n c a môi tr ng tác đ ng đ n ho t đ ng kinh doanh c a doanh nghi p Vi t

Nam; các ch tiêu và tiêu chu n hi u qu kinh doanh; trên c s nh ng lý lu n liên quan,
các tác gi đư trình bày t ch c HTTT qu n tr cùng các gi i pháp t ch c qu n tr kinh
doanh doanh nghi p đ t hi u qu cao.
Tác gi Tr n T Linh (2014) đư làm rõ nh ng c h i và thách th c đ i v i DNNVV
hi n nay cùng m t s gi i pháp phát tri n DNNVV. Trong các thách th c v i DNNVV
đ c tác gi trình bày có đ c p đ n vi c ti p nh n khoa h c công ngh c a DNNVV còn
h n ch . Lý do c a vi c h n ch này đ n t đ c đi m c a DNNVV v i quy mô nh , ít v n
và th ng là t các c s th công phát tri n lên. Tác gi c ng đư nh n m nh vai trò c a
CNTT nói riêng đ i v i s phát tri n DNNVV.
Tác gi Ph m Thành Long (2008) đư kh ng đ nh và ch ng minh v trí c a các
doanh nghi p lo i này đ ng th i làm rõ vai trò c a ho t đ ng ki m tra, phân tích báo


6
cáo tài chính làm c n c đ xu t nh ng quan đi m và gi i pháp th c hi n kh thi góp
ph n t ng c

ng qu n tr tài chính trong các DNVV

Vi t Nam.

Liên quan đ n phát tri n DNNVV trong đi u ki n h i nh p, Giáo s Ari Kokko và
Fredrik Sjöholm (2004) đư tìm cách tr l i câu h i: “Quá trình qu c t hóa đư tác đ ng
m c đ nào đ n các DNNVV c a Vi t Nam?”, ti n hành phân tích d li u vi mô t ba
cu c đi u tra v các DNNVV trong các n m 1990, 1996 và 2002. Các k t qu cho th y
r ng r t ít DNNVV b nh h ng tr c ti p t s qu c t hóa c a đ t n c thông qua c nh
tranh v i hàng nh p kh u, quan h tr c ti p v i các doanh nghi p n

c ngoài hay xu t

kh u tr c ti p. K t lu n rút ra đ c là ch có 3% các DNNVV đ c đi u tra trong n m
2002 có tham gia vào ho t đ ng xu t kh u tr c ti p. Do h n ch trong kh n ng đ i m t
v i toàn c u hóa, các DNNVV có nh ng mong mu n r t không rõ ràng v quá trình toàn
c u hóa và do v y, không có m t s chu n b bài b n nào cho vi c m c a th tr ng h i
nh p qu c t c a Vi t Nam.
Nghiên c u c a Ph m V n H ng (2007), đư trình bày m t s gi i pháp và ki n
ngh đ thúc đ y phát tri n DNNVV h i nh p kinh t qu c t . ây là m t công trình
nghiên c u v DNNVV có tính t ng quát cao. Và vì m c đích nghiên c u t ng quát nên
các gi i pháp và ki n ngh c a tác gi đ u

t m v mô nh là u tiên phát tri n DNNVV

khu v c nông thôn, đ y m nh th c hi n lu t doanh nghi p, theo h
nghi p...vv

ng ph c v doanh

Vi t Nam và TPP là ch đ m i đ c nhi u tác gi quan tâm nghiên c u t cu i
n m 2015. Phan Th Công (2016), nghiên c u quá trình Vi t Nam tham gia vào TPP,
phân tích nh ng c h i c ng nh thách th c mà các doanh nghi p Vi t Nam ph i đ i
m t khi th c hi n các cam k t trong hi p đ nh này c ng nh g i ý các gi i pháp nh m
t n d ng t i đa các c h i và h n ch thách th c đ c nh tranh t t và hi u qu trong
b i c nh h i nh p sâu r ng hi n nay nói chung và tham gia TPP nói riêng.
H i th o qu c t dành cho các nhà khoa h c tr trong l nh v c kinh t và kinh
doanh v i tên g i “Kinh t , qu n lý và qu n tr kinh doanh trong b i c nh toàn c u
hóa” là m t c h i trình bày k t qu nghiên c u v h i nh p qu c t . Nguyên B
tr ng B Th ng m i, c v n cao c p v đàm phán th ng m i c a Vi t Nam –
Tr ng ình Tuy n đư trình bày bài vi t sâu s c v “C ng đ ng kinh t Asean (AEC),
TPP và các FTA m i: C h i và thách th c, nâng cao n ng l c c nh tranh đ t n d ng
c h i, v t qua thách th c”, trong đó gi i thi u khái quát v các hi p đ nh th ng

m i t do, hi p đ nh TPP, đ c đi m và nh ng n i dung chính. Ngoài nh ng c h i đem
l i đư ch ra s c nh tranh quy t li t v th ng m i, hàng hóa do s c t gi m thu
quan; thách th c v ngu n nhân l c, chính sách và các thách th c khác v m t xư h i.


7
Doanh nghi p Vi t Nam c n v

t qua thách th c là gi i pháp quan tr ng nh t đ

c tác

gi t p trung phân tích. M t trong nh ng y u t c n th c hi n đ nâng cao n ng l c
c nh tranh đó là đ u t phát tri n ng d ng khoa h c k thu t, CNTT nâng cao ch t
l ng và hi u qu c a ho t đ ng qu n lý.
Có hai đ tài c p B có liên quan đ n DNNVV đ c tác gi nghiên c u: Ph m
Quang Trung (2008) đư phân tích, đánh giá n ng l c c nh tranh c a các DNNVV trên
đ a bàn Hà N i, đ ki n ngh các bi n pháp t ng c ng n ng l c c nh tranh cho
DNNVV trên đ a bàn thành ph Hà N i. Ph m Th Minh Ngh a (2008), đư t ng h p
nh ngc nh ng đ c đi m chung c a DNNVV, các nhân t tác đ ng đ n k t qu ho t
đ ng c a DNNVV
Nh v y, v n đ liên quan đ n DNNVV đư đ c nhi u tác gi nghiên c u, th
hi n trong nhi u lo i công trình t bài vi t h i th o qu c gia, đ tài c p B đ n giáo
trình tr ng đi m chuyên ngành b c i h c. nh ngh a, phân lo i, đ c tr ng c ng nh
đi m m nh, đi m y u c a DNNVV đư đ c các tác gi phân tích k l ng. Các nhóm
gi i pháp phát tri n DNNVV đ c đ xu t và bàn lu n k l ng. Ch đ ng d ng tin
h c t i DNNVV đ

c tác gi quan tâm tìm hi u h n c : Trong giáo trình tr ng đi m

“H th ng thông tin qu n lý”, Tr n Th Song Minh (2012) cùng t p th tác gi v i sáu
ph n và hai m i ch ng n i dung đư bao quát h u h t các v n đ liên quan đ n
HTTTQL trong t ch c, doanh nghi p. Kh n ng h tr c a các HTTT đ i v i các nhà
qu n lý và đi u hành t ch c, doanh nghi p trong quá trình ra quy t đ nh. Nghiên c u
các gi i pháp mua s m và tri n khai các HTTT và cách th c qu n tr các HTTT nh
m t ngu i l c chi n l c c a t ch c. V i m c tiêu h p h n, trong giáo trình “H
th ng thông tin qu n lý” dành cho h cao h c, Hàn Vi t Thu n (2008) đư trình bày quy
trình đánh giá hi u qu c a HTTTQL và c c b c phân tích thi t k HTTTQL trong
doanh nghi p.
c Th (2012), đư gi i thi u c s và quy trình ng d ng CNTT cho
doanh nghi p.
Nguy n

c Nhân, Ph m V n Tuân(2014), trình bày v t m quan tr ng và th c

tr ng ng d ng tin h c trong qu n tr ngu n nhân l c t i các DNNVV Vi t Nam; các
tiêu chu n c n có c a m t ph n m m Qu n tr ngu n nhân l c hi u qu ; đ xu t gi i
pháp đ i v i vi c tin h c hóa Qu n tr ngu n nhân l c cho các DNNVV Vi t Nam.
Trong H i th o qu c gia “Vai trò c a HTTT QL đ i v i s phát tri n c a các t ch c”
TS. Tr ng V n Tú (2015) đư ch ra vai trò c a HTTT đ i v i t ch c doanh nghi p
bao g m: giúp c t gi m chi phí, t o s khác bi t, t o s đ i m i, t ng c ng s liên
minh v i đ i tác và h tr khách hàng. C ng trong h i th o này, tác gi Lê Kim Ng c


8
(2015) trình bày đư phân tích nh h

ng c a CNTT t i HTTT K toán trong doanh

nghi p, đóng góp c a HTTT K toán đ i v i s phát tri n doanh nghi p. Tác gi Tr n

Th Kim Oanh (2015) thông qua cu c đi u tra tr c ti p, tác gi thu th p s li u s c p,
k t h p v i d li u th c p đ làm rõ vai trò c a DNNVV d ch v ; vai trò c a
HTTTQL trong doanh nghi p nói chung và doanh nghi p d ch v nói riêng và t đó
đánh giá m c đ ng d ng HTTTQL trong DNNVV l nh v c d ch v thông qua s
l ng HTTTQL đ c tri n khai
Nhi u nhà nghiên c u n

c ngoài c ng công b nhi u bài báo liên quan đ n

DNNVV. Farhad Analoui, Azhdar Karami (2003), gi i thi u nh ng khái ni m liên
quan đ n chi n l c qu n tr kinh doanh. Thông qua ví d th c t tác gi phân tích các
y u t trong môi tr ng tác đ ng đ n qu n tr doanh nghi p, trình bày các b c t l p
k ho ch, đ n ki m soát Matthias Fink, Sascha Kraus (2009), thông qua m t cu c đi u
tra th c t nhi u doanh nghi p đư trình bày các ki n th c chuyên sâu cùng nhi u
khuy n ngh phát tri n công c và chi n l c qu n tr doanh nghi p nh và v a đ t
hi u qu cao.
Ch đ v HTTT và phát tri n HTTT qu n lý đư đ

c nhi u tác gi n

c ngoài

quan tâm nghiên c u. Các n ph m phân tích v ngu n g c c a HTTT có “Principles of
information systems” c a Frank Moisiadis, rohan Genrich, George reynolds (2010), Ralph
M.Stair (2014).
Nhi u nh t là các nghiên c u v HTTT qu n lý “Management information
system” (Hittesh Gupta (2011); Stephen Haag and Maeve cummings (2012); Kenneth
Laudon and Jane P.Laudon (2013))
Các nghiên c u trên đư đ a ra khái ni m v HTTT và HTTT d a trên máy tính và
đư đ t đ c s th ng nh t hay “quy c ng m” là nói đ n HTTT ngh a là nói đ n HTTT

d a trên máy tính. Các thành ph n t o nên HTTT qu n lý và quy trình xây d ng m t
HTTT qu n lý c ng đ c trình bay khá rõ nét trong các n ph m c a các nhà nghiên c u
n c ngoài nh O’Brien & Marakas (2006); Goyal (2006); Hittesh Gupta (2011).
Ngoài ra, nhi u công trình còn đ a ra qui trình cài đ t m t HTTT đ đ a vào s
d ng, duy trì và nâng c p h th ng trong quá trình s d ng (Kenneth Laudon and Jane
P.Laudo (2013)).
Nh v y, v i ch đ v phát tri n ng d ng tin h c trong doanh nghi p, các tác
gi đ

c nghiên c u đư làm rõ v t m quan tr ng và s c n thi t c a v n đ này; trình

bày th c tr ng c ng nh đ xu t gi i pháp. Các bài báo cáo khoa h c c ng đư đ a ra
th c tr ng y u kém v thông tin qu n lý và s c n thi t ph i xây d ng h th ng thông tin


9
qu n lý t i các DNNVV. M c dù v y, có th vì nhi u lý do khách quan, các tác gi đư
không xem xét hay tính toán l ng hóa nh ng l i ích đem l i cho doanh nghi p t vi c
hi n đ i hóa h th ng thông tin.
Còn r t nhi u khó kh n trong vi c ng d ng tin h c

các DNNVV đó là v n đ

v nh n th c, nhân l c và trình đ hi u bi t v ng d ng tin h c trong qu n lý. Nhi u
ch doanh nghi p m i ch nh n th c đ c t m quan tr ng và s c n thi t ph i tin h c
quá công tác qu n lý mà ch a bi t đ c ph i tri n khai ng d ng nh th nào. i u đó
d n đ n ph n l n chi phí đ u t dành cho vi c mua s m trang thi t b , c s h t ng ch
ch a chú tr ng t i gi i pháp và đào t o chuy n giao.
V t n t i: Theo tác gi , d

i góc đ ti p c n ph c v cho đ tài nghiên c u c a

mình, có m t s nh n đ nh sau:
Th nh t, các công trình nghiên c u v DNNVV v n còn b ng m t m ng đ tài
v tin h c hóa và tin h c ng d ng qu n lý. Và g n nh ch a có công trình nghiên c u
tr n v n nào cho đ tài. Do v y, tính h th ng và toàn di n cho đ tài là h n ch .
Th hai, còn r t nhi u v n đ liên quan đ n đ tài ho c ch a đ

c đ c p, ho c

m i đ c p m t cách khái l c, thi u h n tính chuyên sâu c n đ c đi u ch nh b
sung. K t qu nghiên c u ch m i d ng l i các bài vi t, bài báo cáo h i th o v i
nh ng góc đ khác nhau c a v n đ nghiên c u.
Cu i cùng, trên m t s n i dung liên quan, quan đi m c a các nhà nghiên c u
có khi không th ng nh t, đòi h i tác gi ph i có nh ng ki n gi i riêng c a mình.
T u trung l i, nh ng k t qu nghiên c u v đ tài ng d ng tin h c qu n lý t i
DNNVV Vi t Nam dù ch a đ c h th ng và toàn di n, nh ng r t đáng trân tr ng
do ý ngh a khai phá, g i m c a nó. Trên c s ti p thu nh ng thành qu đó, đi ti p
hành trình nghiên c u này, theo tác gi , là vi c c n thi t và h u ích, nh t là trong b i
c nh n n kinh t n c ta đang h i nh p sâu h n, r ng h n v i n n kinh t toàn c u.
7. Ngu n t li u và ph

ng pháp nghiên c u

Ngu n t li u
th c hi n đ tài này, tác gi d a trên nh ng ngu n t li u th c p đáng tin
c y sau:
Nhóm tài li u v quan đi m c a

ng và Nhà n

c: Các v n ki n

i h i

ng, Ngh quy t c a
ng ph n ánh nh ng quan đi m, t duy m i v phát tri n
DNNVV trong quá trình h i nh p.


10
Nhóm tài li u chuyên kh o, g m các sách công trình khoa h c v

ng d ng tin h c

qu n lý t i DNNVV c a các Nxb CTQG, Nxb Kinh t qu c dân, Nxb Th ng kê, vv..
Nhóm tài li u t các Báo, T p chí kinh t và chuyên ngành; M t s Lu n án
Ti n s kinh t ; Các bài tham lu n t i các H i th o khoa h c và T a đàm khoa h c.
Thông tin trên các trang Web có liên quan đ n doanh nghi p, DNNVV và tin
h c ng d ng...
V s li u s c p, tác gi t ch c s d ng phi u đi u tra DNNVV trên nhi u đ a
bàn khác nhau v i s phi u thu v h p l là 215, t ch c ph ng v n 23 lưnh đ o doanh
nghi p đang s d ng gi i pháp ph n m m qu n tr dành cho doanh nghi p qui mô v a
Ph

ng pháp nghiên c u
đ tđ

c m c tiêu nghiên c u, lu n án s d ng các ph

ng pháp nghiên c u

sau đâu:
Ph ng pháp nghiên c u t i bàn: Các v n b n liên quan đ n doanh nghi p và
quá trình ng d ng tin h c. V i ph ng pháp này, lu n án hình thành đ c khung
nghiên c u lý thuy t c a mình.
Ph ng pháp kh o sát: s d ng b ng h i v i m c đích là thu th p thông tin v
ho t đ ng kinh doanh, t ch c qu n lý thông tin, tri n khai thông tin, hi u qu kinh
doanh trong 5 n m g n đây c a các DNNVV;
i t ng kh o sát là thu th p thông tin
t lưnh đ o doanh nghi p, ch c a hàng, b ph n qu n lý thông tin, nhân viên k
toán,...; Ph m vi kh o sát là các DNNVV ch y u trên đ a bàn mi n B c thu c các
nhóm ngành tin h c, đi n t vi n thông, xây d ng, th ng m i...; th i gian kh o sát t
2010 đ n cu i n m 2014, th i gian thu h i thông tin d ki n là 1 -2 tháng cho m i khu
v c, x lý s li u t 1 – 2 tháng sau khi t ng h p.
có đ

Ph ng pháp nghiên c u đ nh l ng: đ c s d ng đ phân tích các s li u
c thông qua ph ng pháp đi u tra kh o sát. D li u có đ c dùng đ đánh giá

tình hình phát tri n c a DNNVV
trong qu n lý doanh nghi p.
Ph

Vi t Nam, đánh giá th c tr ng ng d ng tin h c

ng pháp nghiên c u đ nh tính: s d ng trong kh o sát hi u qu

ng d ng

gi i pháp Meliasoft b ng cách ph ng v n h n 20 lưnh đ o doanh nghi p hi n đang s
d ng gi i pháp ph n m m.
Ph ng pháp chuyên d ng c a tin h c kinh t : Ph ng pháp thi t k ph n m m
Top Down Design, Bottom Up Design, mô hình hóa h th ng s d ng s đ BFD,
IFD, DFD, ERD,…vv


11

CH

NG 1: NGHIÊN C U T NG QUAN V CÁC DOANH NGHI P

NH

VÀ V A VI T NAM TRONG QUÁ TRÌNH H I NH P QU C T

1.1.

nh ngh a vƠ phơn lo i doanh nghi p
nh ngh a doanh nghi p

1.1.1.

Theo Bách khoa toàn th m Wikipedia thì “doanh nghi p là thu t ng có
ngu n g c t l nh v c kinh t h c. Doanh nghi p nh m t cái áo khoác (ph ng ti n)
đ th c hi n ý t ng kinh doanh. Mu n kinh doanh, th ng nhân ph i ch n l y cho
mình m t trong s nh ng lo i hình mà pháp lu t quy đ nh”.
Khái ni m Doanh nghi p còn đ c làm rõ thông qua ph m trù xí nghi p.
(Nguy n Thành , Nguy n Ng c Huy n, 2009) cho r ng “Xí nghi p là m t đ n v kinh

t đ

c t ch c m t cách có k ho ch đ s n xu t và tiêu th s n ph m (d ch v ).”

Xí nghi p là “S k t h p các ngu n l c s n xu t đ t o ra s n ph m hàng hóa,
d ch v ; nguyên t c cân b ng tài chính và nguyên t c hi u qu .” T đó Doanh nghi p
có th đ

c đ nh ngh a là m t xí nghi p ho t đ ng trong c ch th tr

ng, m i Doanh

nghi p đ u là xí nghi p nh ng không ph i m i xí nghi p đ u là Doanh nghi p.
M t cách khác, đ nh ngh a doanh nghi p d a trên đ nh ngh a v t ch c. “T
ch c là m t nhóm có t i thi u hai ng i, cùng ho t đ ng v i nhau m t cách quy c
theo nh ng nguyên t c, th ch và có tiêu chu n (v n hóa) nh t đ nh, nh m đ t ra và
th c hi n các m c tiêu chung” (Nguy n Thành
, Nguy n Ng c Huy n, 2009). T
đ nh ngh a trên, có th hi u doanh nghi p là m t t ch c kinh t ho t đ ng trong c
ch th tr

ng.

1.1.2. Phân lo i doanh nghi p
- Theo hình th c pháp lý thì Vi t Nam hi n nay có các lo i hình doanh
nghi p: “H p tác xư; doanh nghi p nhà n c; doanh nghi p t nhân; công ty trách
nhi m h u h n; công ty c ph n; công ty h p danh; nhóm công ty; doanh nghi p liên
doanh và doanh nghi p 100% v n n c ngoài.” (Nguy n Thành
, Nguy n Ng c
Huy n, 2009)

- C n c theo hình th c s h u chúng ta có: Doanh nghi p m t ch s h u và
doanh nghi p nhi u ch s h u; doanh nghi p nhà n c, doanh nghi p dân doanh,
doanh nghi p s h u h n h p và doanh nghi p có v n n c ngoài.


12
- C n c vào m c tiêu ho t đ ng ch y u có hai lo i là: Doanh nghi p kinh
doanh và doanh nghi p công ích.
- C n c vào ch c n ng ho t đ ng ta có: Doanh nghi p s n xu t; doanh nghi p
d ch v ; doanh nghi p s n xu t và d ch v
- C n c vào ngành kinh t - k thu t ta có: Doanh nghi p công nghi p; doanh
nghi p nông nghi p; doanh nghi p giao thông; doanh nghi p th ng m i
- C n c vào quy mô s có: Doanh nghi p quy mô l n; doanh nghi p quy mô
v a và doanh nghi p quy mô nh
- Và có th còn nhi u cách phân lo i doanh nghi p d a theo các c n c khác n a.

1.2. Khái ni m doanh nghi p nh vƠ v a
Các khái ni m này th

ng d a vào quy mô doanh nghi p. Thông th

ng ng

i

ta d a vào tiêu chí v s nhân công, v n đ ng kí, doanh thu…vv. Vi t Nam, theo
Công v n s 681/CP-KTN ban hành ngày 20-6-1998 thì “doanh nghi p nh và v a là
doanh nghi p có s công nhân d i 200 ng i và s v n kinh doanh d i 5 t đ ng”.
Ngh đ nh s 90/2001/N -CP đ a ra đ nh ngh a doanh nghi p nh và v a nh sau:
“Doanh nghi p nh và v a là c s s n xu t, kinh doanh đ c l p, có đ ng ký kinh

doanh theo pháp lu t hi n hành, có v n đ ng ký không quá 10 t đ ng ho c s lao
đ ng trung bình hàng n m không quá 300 ng i. Các doanh nghi p c c nh đ c quy
đ nh là có t 1 đ n 9 nhân công, doanh nghi p có t 10 đ n 49 nhân công là doanh
nghi p nh .”
Ngh đ nh s 56/2009/N -CP là ngh đ nh m i nh t đ nh ngh a doanh nghi p
nh và v a: “Doanh nghi p nh và v a là c s kinh doanh đư đ ng ký kinh doanh
theo quy đ nh pháp lu t, đ c chia thành ba c p: siêu nh , nh , v a theo quy mô t ng
ngu n v n (t ng ngu n v n t ng đ ng t ng tài s n đ c xác đ nh trong b ng cân
đ i k toán c a doanh nghi p) ho c s lao đ ng bình quân n m (t ng ngu n v n là tiêu
chí u tiên)”, nh trong b ng d

i đây:


13
B ng 1-1 Phơn lo i doanh nghi p

(Ngu n: Ngh đ nh 56/2009/N -CP)

1.2.1. Phân lo i doanh nghi p nh và v a
Phân lo i doanh nghi p s d ng tiêu chí đ nh tính và đ nh l

ng:

Tiêu chí đ nh tính d a trên các đ c tr ng c b n c a các DNNVV đ phân lo i
nh : doanh nghi p có trình đ chuyên môn hóa th p, s đ u m i qu n lý ít, m c đ ph c
t p c a qu n lý th p…vv. Tiêu chí đ nh tính th
d ng đ tham kh o, ki m ch ng mà ít đ
Tiêu chí đ nh l

ng khó xác đ nh nên chúng ch đ

cs

c s d ng đ xác đ nh quy mô doanh nghi p.

ng d a trên các ch tiêu có th l

ng hóa nh s l

ng lao

đ ng, t ng giá tr tài s n (hay t ng v n), doanh thu ho c l i nhu n c a doanh nghi p.
Trong đó, s lao đ ng có th là s lao đ ng trung bình ho c s lao đ ng th ng xuyên
th c t c a doanh nghi p; tài s n ho c v n có th bao g m t ng giá tr tài s n (hay
v n) c đ nh ho c giá tr tài s n (hay v n) còn l i c a doanh nghi p. Các tiêu chí đ nh
l ng đóng là nhân t ch y u giúp xác đ nh quy mô doanh nghi p. Vào nh ng th i
đi m khác nhau các tiêu chí này r t khác nhau gi a các ngành ngh m c dù chúng v n
có nh ng y u t chung nh t đ nh.


14
B ng 1-2 S phơn lo i doanh nghi p nh vƠ v a c a m t s qu c gia vƠ khu v c

(Ngu n: Doanh nghi p nh và v a, APEC, 1998)