Đánh giá thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng các quy định về bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch

MỤC LỤC

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..……………………………….11

MỞ ĐẦU
Môi trường có vai trò quan trọng đối với hoạt động du lịch vì tác động
trực tiếp đến khả năng thu hút khách tham quan, đặc biệt là khách đến từ một số
nước thu nhập cao, có nhu cầu sử dụng dịch vụ du lịch từ hình thức du lịch sinh
thái, du lịch trải nghiệm. Nếu không đảm bảo tốt vấn đề môi trường, việc phát
triển du lịch sẽ không bền vững. Đối với hoạt động du lịch, môi trường vừa là
điều kiện phát triển, vừa là đối tượng chịu tác động. Chỉ những nơi có môi
trường trong sạch, không bị ô nhiễm, những nơi thực hiện tốt công tác bảo vệ
môi trường mới là những địa chỉ lý tưởng để thu hút khách du lịch. Chính vì vậy
để tìm hiểu rõ hơn về vấn đề này em xin chọn đề tài: “Đánh giá thực trạng
pháp luật và thực tiễn áp dụng các quy định về bảo vệ môi trường trong hoạt
động du lịch”. Do kiến thức còn hạn chế, em hy vọng sẽ nhận được sự đánh giá
và góp ý từ phía các thầy cô.
1


Em xin chân thành cảm ơn!

NỘI DUNG
I. Khái quát chung
1. Môi trường
Theo khoản 1, điều 3 Luật Bảo vệ môi trường 2005: “Môi trường bao gồm
các yếu tố tự nhiên và vật chất nhân tạo bao quanh con người, có ảnh hưởng
đến đời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con người và sinh vật.”
2. Môi trường du lịch
Du lịch là các hoạt động có liên quan đến chuyến đi của con người ngoài
nơi cư trú thường xuyên của mình nhằm đáp ứng nhu cầu tham quan, tìm hiểu,

giải trí, nghỉ dưỡng trong một khoảng thời gian nhất định.
Luật du lịch đã đưa ra định nghĩa môi trường du lịch là môi trường tự
nhiên và môi trường xã hội nhân văn nơi diễn ra các hoạt động du lịch. Tuy
nhiên ở đây chúng ta sẽ chỉ đi vào tìm hiểu việc bảo vệ môi trường tự nhiên bao
gồm toàn bộ không gian lãnh thổ; đất, nước, không khí, các hệ sinh thái, các hệ
2


động vật, thực vật, công trình kiến trúc và cảnh quan thiên nhiên nơi tiến hành
các hoạt động du lịch.
Theo đó thì hoạt động du lịch có mối quan hệ mật thiết với môi trường,
khai thác đặc tính của môi trường để phục vụ mục đích phát triển và tác động trở
lại góp phần làm thay đổi các đặc tính của môi trường. Các môi trường thành
phần thường được xem xét trong cấu trúc của môi trường du lịch tự nhiên gồm :
môi trường địa chất, môi trường nước, môi trường không khí, môi trường sinh
thái, sự cố môi trường... có tác động trực tiếp đến hoạt động du lịch.
3. Thực trạng du lịch hiện nay tại Việt Nam
Sự phát triển nhanh chóng của du lịch thời gian qua đã góp phần tích cực
vào phát triển kinh tế - xã hội của đất nước nói chung và nhiều địa phương nói
riêng. Hoạt động du lịch đã có những tác động góp phần làm tăng tính đa dạng
sinh học, bảo tồn cảnh quan, thúc đẩy các hoạt động bảo vệ di tích lịch sử, di sản
văn hóa, hoạt động của các làng nghề truyền thống…
Căn cứ theo số liệu thống kê của Tổng cục du lịch thì Tổng thu từ khách
du lịch năm 2010 là 96 nghìn tỷ đồng, đến năm 2013 đã tăng hơn gấp đôi vào
khoảng 200 nghìn tỷ đồng.
2007 2008 2009
Tổng thu từ khách du
lịch (nghìn tỷ đồng)
Tốc độ tăng trưởng
(%)

2010

2011

2012

2013

56,00 60,00 68,00 96,00 130,00 160,00 200,00

9,8

7,1

13,3

41,2

35,4

23,1

25,00

Cũng theo đó trong tháng 8/2014 lượng khách quốc tế đến Việt Nam ước
đạt 618.588 lượt, tăng 9,5% so với tháng trước và giảm 8,6% so với cùng kỳ
năm 2013. Tính chung 8 tháng đầu năm 2014 ước đạt 5.471.209 lượt, tăng 12,2
% so với cùng kỳ năm 2013.
3

Theo số liệu thống kê năm 2013 cả nước hiện đã có hơn 14.200 cơ sở lưu
trú với 320 nghìn buồng lưu trú cho du khách, riêng số buồng khách sạn từ ba
đến năm sao đạt hơn 34%. Đã có hơn 1.250 doanh nghiệp lữ hành quốc tế cùng
các cơ sở dịch vụ, nhà hàng, cơ sở giải trí, văn hóa, thể thao, hội nghị, triển lãm
và nhiều loại hình dịch vụ liên quan ra đời. Năm 2013 cũng ghi nhận sự ra đời
của hàng loạt khách sạn và tổ hợp resort từ bốn đến năm sao, góp phần đón nhận
luồng khách cao cấp và giúp cho diện mạo du lịch nước ta đã có các thay đổi căn
bản. Tuy nhiên công tác quản lý môi trường tự nhiên và môi trường xã hội ở các
điểm đến còn yếu kém và chưa được coi trọng. Gần đây, sự biến đổi khí hậu
cũng dẫn đến thiên tai, bão lũ bất thường, tác động tiêu cực đến cơ sở hạ tầng du
lịch và hoạt động du lịch ở nhiều địa phương.
II. Thực trạng pháp luật
1. Ưu điểm
Đã có các quy định pháp luật là cơ sở để bảo vệ môi trường trong hoạt
động du lịch. Các quy định về đánh giá tác động môi trường, tiêu chuẩn môi
trường đã phần nào đem lại những hiệu quả nhất định đối với các quyết định phê
duyệt các dự án tiến hành trong các khu, điểm du lịch, hạn chế những dự án có
khả năng gây tác động xấu tới môi trường.
Pháp luật cũng đã quy định rất rõ về nghĩa vụ bảo vệ môi trường của Nhà
nước và các tổ chức, cá nhân. Về phía Nhà nước cần phải có những phương thức
tác động phổ biến trong lĩnh vực môi trường như xây dựng tiêu chuẩn môi
trường, thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường, giải quyết tranh chấp,
… Đồng thời Nhà nước cần phải quản lý môi trường sinh thái, đảm bảo phát
triển du lịch theo hướng du lịch văn hóa, du lịch sinh thái. Về phía các tổ chức,
cá nhân cũng phải có trách nhiệm bảo vệ môi trường.

4

Điều 9 Luật du lịch 2005: “1. Môi trường tự nhiên, môi trường xã hội
nhân văn cần được bảo vệ, tôn tạo và phát triển nhằm bảo đảm môi trường du
lịch xanh, sạch, đẹp, an ninh, an toàn, lành mạnh và văn minh.
2. Bộ, cơ quan ngang bộ trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình ban hành
các quy định nhằm bảo vệ, tôn tạo và phát triển môi trường du lịch.
3. Uỷ ban nhân dân các cấp có biện pháp để bảo vệ, tôn tạo và phát triển môi
trường du lịch phù hợp với thực tế của địa phương.
4. Tổ chức, cá nhân kinh doanh du lịch có trách nhiệm thu gom, xử lý các loại
chất thải phát sinh trong quá trình hoạt động kinh doanh; khắc phục tác động
tiêu cực do hoạt động của mình gây ra đối với môi trường; có biện pháp phòng,
chống tệ nạn xã hội trong cơ sở kinh doanh của mình.
5. Khách du lịch, cộng đồng dân cư địa phương và các tổ chức, cá nhân khác có
trách nhiệm bảo vệ và gìn giữ cảnh quan, môi trường, bản sắc văn hoá, thuần
phong mỹ tục của dân tộc; có thái độ ứng xử văn minh, lịch sự nhằm nâng cao
hình ảnh đất nước, con người và du lịch Việt Nam.”
Điều 45 Luật bảo vệ môi trường 2005 cũng quy định về trách nhiệm của
các cá nhân, tổ chức trong hoạt động du lịch:
“1. Tổ chức, cá nhân quản lý, khai thác khu du lịch, điểm du lịch phải thực hiện
các biện pháp bảo vệ môi trường sau đây:
a) Niêm yết quy định về bảo vệ môi trường tại khu du lịch, điểm du lịch và
hướng dẫn thực hiện;
b) Lắp đặt, bố trí đủ và hợp lý công trình vệ sinh, thiết bị thu gom chất thải;
c) Bố trí lực lượng làm vệ sinh môi trường.
2. Khách du lịch có trách nhiệm thực hiện các quy định sau đây:
a) Tuân thủ nội quy, hướng dẫn về bảo vệ môi trường của khu du lịch, điểm du
lịch;
5

b) Vứt chất thải vào thiết bị thu gom chất thải đúng nơi quy định;
c) Giữ gìn vệ sinh nơi tham quan du lịch;
d) Không được xâm hại cảnh quan, khu bảo tồn thiên nhiên, di sản tự nhiên, các
loài sinh vật tại khu du lịch, điểm du lịch.
3. Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch ở trung ương chủ trì phối hợp với Bộ, cơ
quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh có liên
quan chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra việc thực hiện bảo vệ môi trường trong hoạt
động du lịch theo quy định của Luật này và các quy định khác của pháp luật có
liên quan.”
Điều 9 Luật Du lịch đặt ra yêu cầu đối với công tác bảo vệ môi trường
trong lĩnh vực du lịch, đó là “môi trường tự nhiên, môi trường xã hội nhân văn
cần được bảo vệ tôn tạo và phát triển nhằm bảo đảm môi trường du lịch xanh,
sạch, đẹp, an ninh, an toàn, lành mạnh và văn minh”.
Đối với các tổ chức, cá nhân kinh doanh du lịch, khoản 4 Điều 9 quy định
các tổ chức, cá nhân này “có trách nhiệm thu gom, xử lý các loại chất thải phát
sinh trong quá trình hoạt động kinh doanh; khắc phục tác động tiêu cực do hoạt
động của mình gây ra đối với môi trường”. Với quy định này, Luật Du lịch đã đề
cao vai trò của các chủ thể kinh doanh trong bảo vệ môi trường du lịch. Các chủ
thể này phải có trách nhiệm thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường trong
phạm vi cơ sở kinh doanh của mình (thu gom, xử lý các loại chất thải phát sinh),
đồng thời chịu trách nhiệm về những hậu quả đối với môi trường mà hoạt động
kinh doanh du lịch gây ra.
Khoản 5 Điều 9 Luật Du lịch quy định về trách nhiệm bảo vệ môi trường
của khách du lịch, cộng đồng dân cư địa phương và các tổ chức, cá nhân khác.
Điều này cũng có nghĩa là môi trường du lịch chịu tác động bởi hành vi của rất
nhiều chủ thể, kể cả các chủ thể hoạt động trong lĩnh vực du lịch và các chủ thể
không trực tiếp tham gia hoạt động du lịch. Vì vậy, môi trường du lịch chỉ có thể
6

được bảo vệ một cách hữu hiệu khi tất cả các chủ thể liên quan đều thực hiện tốt
trách nhiệm của mình.
2. Hạn chế
Trong Luật Du lịch, yêu cầu bảo vệ môi trường được đặt ra là "xanh, sạch,
đẹp, an toàn, lành mạnh và văn minh" - điều này có nghĩa là yêu cầu bảo vệ cảnh
quan đã được đặt ra, song với tư cách là một đạo luật chuyên ngành du lịch, Luật
chưa và không thể đề cập đến những cơ chế cụ thể cho vấn dề bảo vệ cảnh quan
môi trường.
Một cơ chế hữu hiệu cho việc bảo vệ cảnh quan môi trường cần được hình
thành đồng bộ từ tất cả các văn bản liên quan. Pháp luật hiện hành đã có chú ý
hơn đến vấn đề cảnh quan, song chưa đề ra những quy đinh cụ thể liên quan đến
bảo vệ cảnh quan, chưa xác đinh nó như một thành phần môi trường độc lập với
những yêu cầu bảo vệ riêng và chưa có sự phân định mức độ quan trọng so với
các thành phần môi trường khác. Các quy định này còn thiếu những cơ chế cụ
thể, những công cụ pháp lý cự thể để bảo vệ cảnh quan, chưa làm rõ trách nhiệm
của các tồ chức, cá nhân liên quan trong việc bảo vệ cảnh quan và những biện
pháp khuyến khích cần thiết để đảm bảo thực thi các quy định về bảo vệ cảnh
quan. Đây là những nội dung cần được lưu ý khi hoàn thiện hệ thống pháp luật
về bảo vệ môi trường lĩnh vực du lịch. Nhận thức về cảnh quan môi trường như
một thành tố độc lập hình thành môi trường xung quanh cho hoạt động du lịch là
cơ sở để có những biện pháp bảo vệ hữu hiệu cho một thành phần môi trường hết
sức quan trọng đối với hoạt động du lịch. Chỉ với nhận thức đó, chúng ta mới có
thể có được những giải pháp bảo vệ môi trường đầy đủ hơn, tổng thể hơn và môi
trường du lịch mới có thể được bảo vệ một cách hữu hiệu hơn
Chưa có các quy định xử phạt cụ thể về vi phạm pháp luật về bảo vệ môi
trường trong lĩnh vực du lịch. Việc vẫn áp dụng mức xử phạt với vi phạm pháp
7


luật về môi trường nói chung đạt hiệu quả không cao bởi những vi phạm trong

hoạt động du lịch có yếu tố rất khác, cần có những quy định và mức xử phạt
riêng để nâng cao khả năng răn đe, giáo dục với đối tượng vi phạm.
III. Thực tiễn áp dụng pháp luật
1. Những mặt đạt được
Du lịch kết hợp với bảo vệ môi trường đang trở thành một trong những xu
hướng mới và thu hút được nhiều sự quan tâm của khách du lịch hiện nay. Trên
thế giới, loại hình tour du lịch bảo vệ môi trường dành cho khách du lịch đã phát
triển từ nhiều năm nay. Còn tại Việt Nam, xu hướng này cũng đang nhận được
sự hưởng ứng tích cực từ các doanh nghiệp lữ hành, người dân địa phương và cả
du khách. Đi du lịch kết hợp làm công tác bảo vệ môi trường, nhằm chia sẻ việc
bảo vệ môi trường với người dân nơi mình đến là hình thức du lịch đang được
khá nhiều doanh nghiệp lữ hành khai thác. Những tour du lịch vì môi trường
thường được các đơn vị lữ hành triển khai như: trồng cây xanh, nhặt rác thải,
phát túi nilon tự hủy...
Năm 2013 được đánh dấu là năm trọng tâm của ngành Du lịch Việt Nam
trong việc xây dựng môi trường du lịch xanh, sạch, đẹp. Để thực hiện được mục
tiêu đó, không dừng lại ở việc xây dựng các tour du lịch vì môi trường có tính
đơn lẻ ở một vài công ty lữ hành, mà xa hơn là việc triển khai các tour du lịch có
trách nhiệm trên toàn bộ hệ thống các tour du lịch tại Việt Nam… Chính du
khách sẽ góp phần tích cực với vai trò chủ động và đồng hành cùng các đơn vị lữ
hành với tư cách là người tuyên truyền, vận động và trực tiếp tham gia bằng
những việc làm thiết thực. Đó cũng là phương thức hữu hiệu để quảng bá hình
ảnh một Việt Nam thân thiện, xanh tươi trong mắt bạn bè quốc tế, góp phần xây
dựng thương hiệu du lịch Việt Nam.

8


2. Hạn chế
Lượng khách du lịch tăng đột biến trong thời gian qua cả về số lượng lẫn

chất lượng kéo theo lượng chất thải khó phân huỷ rất lớn, điều đó không chỉ tác
động trực tiếp đến việc khai thác các điểm du lịch, đồng thời môi trường tại các
điểm đó bị ảnh hưởng nghiêm trọng và về lâu dài có thể không khai thác được.
Mặt khác, ở các địa phương, công tác quản lý môi trường du lịch còn bộc lộ
nhiều yếu kém, chưa thể hiện đúng mức vai trò và trách nhiệm trực tiếp của
chính quyền địa phương trong việc bảo đảm môi trường, văn minh du lịch, an
ninh, trật tự, an toàn xã hội tại các khu, điểm du lịch.
Việc xây dựng khách sạn, nhà nghỉ, khu vui chơi phục vụ du lịch đã làm
cho cảnh quan môi trường bị biến đổi nghiêm trọng, môi trường du lịch suy
thoái. Các cơ sở kinh doanh lữ hành chưa quan tâm phổ biến kiến thức cho cán
bộ, nhân viên. Phương tiện vận chuyển phục vụ du lịch ngày càng gia tăng gây ô
nhiễm nghiêm trọng.
Ý thức người dân và khách du lịch còn thấp, chưa nhận thức được hành
động của mình sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới môi trường. Việc vi phạm quy
định pháp luật về bảo vệ môi trường tại các khu du lịch diễn ra công khai,
thường xuyên.
Công tác kiểm tra, giám sát cũng như năng lực thẩm định việc thực hiện
quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường chưa thật sự được
quan tâm đúng mực dẫn đến vấn đề quản lý chưa cao. Đồng thời thiếu sự phối
hợp giữa các cơ quan quản lý du lịch với các cơ quan quản lý môi trường làm
cho công tác đánh giá chưa thực sự được chính xác và hợp lý. Nhiều dự án có
nguy cơ gây ô nhiễm môi trường nhưng vẫn được đưa vào hoạt động.
Lực lượng thanh tra, xử lý vi phạm còn ít ỏi nên đã bỏ sót nhiều hành vi.
Các hành vi vi phạm vẫn chủ yếu được áp dụng đối với trách nhiệm hành chính
mà chưa phát huy được vai trò hết sức quan trọng của các trách nhiệm pháp lý
9


khác. Trong khi đó mức phạt của trách nhiệm hành chính còn thấp so với mức độ
vi phạm cũng như thiệt hại xảy ra đối với môi trường du lịch.

IV. Giải pháp
Tiếp tục đẩy mạnh việc tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng
cao ý thức trách nhiệm và hành động thực tiễn của người dân, doanh nghiệp và
khách du lịch trong việc bảo vệ môi trường. Có những chế tài xử phạt hợp lý để
nâng cao hiệu quả răn đe, giáo dục đối với các hành vi vi phạm pháp luật môi
trường trong du lịch.
Tăng cường đôn đốc, kiểm tra, giám sát việc thực hiện các quy định của
Luật Du lịch, Luật Môi trường. Xử phạt nghiêm minh những trường hợp vi phạm
các quy định về bảo vệ môi trường. Triển khai và quản lý chặt chẽ các quy hoạch
tổng thể và cụ thể về phát triển du lịch trên địa bàn.
Tăng tỷ lệ cây xanh trong khu du lịch. Thực hiện các chương trình xanh
hóa tại các khu điểm du lịch. Khuyến khích các tổ chức cá nhân hoạt động du
lịch áp dụng những tiến bộ khoa học công nghệ tiến bộ thân thiện với môi
trường. Đẩy mạnh công tác đào tạo nguồn nhân lực cho hoạt động chuyên môn
về môi trường và điều tra, nghiên cứu những vấn đề liên quan đến phát triển bền
vững.
Cơ sở lưu trú và dịch vụ du lịch cần phải có kế hoạch đầu tư mua sắm
trang thiết bị, nguyên vật liệu, thực phẩm an toàn, thân thiện với môi trường, tố
chức, triển khai áp dụng các biện pháp bảo vệ môi trường. Quản lý, sử dụng hợp
lý tài nguyên (đất, nước...), năng lượng (điện, gas...), nguyên vật liệu thực phẩm;
khuyến khích sử dụng năng lượng tự nhiên (năng lượng mặt trời) cho hoạt động
sản xuất và kinh doanh của khách sạn.
Phổ biến thông tin, tập huấn, đào tạo và tổ chức hội thảo nâng cao nhận
thức, ý thức, kiến thức và kinh nghiệm báo vệ môi trường trong cơ sở lưu trú và
10


dịch vụ du lịch. Kịp thời khen thưởng, động viên các tổ chức, cá nhân có nhiều
biện pháp, kinh nghiệm, sáng kiến bảo vệ môi trường.
Hợp tác quốc tế, học tập kinh nghiệm trong công tác bảo vệ môi trường.

Gây quỹ môi trường để đầu tư thực hiện những hoạt động bảo vệ môi trường.

KẾT LUẬN
Những nguy cơ suy thoái về tài nguyên và ô nhiễm môi trường đã và đang
tác động tiêu cực đến hoạt động phát triển du lịch. Để ngăn chặn sự suy thoái tài
nguyên và ô nhiễm môi trường, bảo đảm phát triển du lịch bền vững, ngành du
lịch cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Việc khai thác hợp lý, phục hồi, cải
tạo và tái tạo tài nguyên du lịch sẽ làm tốt lên chất lượng môi trường du lịch, làm
tăng sức hấp dẫn tại các điểm, khu du lịch. Đồng thời phát triển du lịch hợp lý,
vừa tạo công ăn việc làm cho người dân tại các điểm du lịch, đồng thời khuyến
khích họ bảo vệ, giữ gìn, cải tạo môi trường du lịch xanh, sạch, đẹp.

11


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Luật bảo vệ môi trường 2005
2. Luật du lịch 2005
3. Giáo trình luật môi trường, Nxb CAND, 2013.
4. Luận văn “Hoàn thiện pháp luật về bảo vệ môi trường trong lĩnh vực du lịch”,
Phạm Thị Thanh Nga, 2006.
5. />6. />Itemid=199&catid=78:dulich&id=346:bo-v-moi-trng-ti-cac-im-tham-quan-dulch-di-tich-lch-s-vn-hoa-va-danh-lam-thng-cnh-vn--cn-quantam&option=com_content&view=article
7. />m=news&a=page_newsdetail&newsid=947&levelone=37&lang=vi
8. />
12


13