Bài Giảng Bệnh Phong (Leprosy)

BÖnh phong
(Leprosy)


1. Đại cương
1.1. Định nghĩa: Là bệnh gây nên do trực
khuẩn Hansen, bệnh có tính chất kéo dài
và lây, có biểu hiện toàn thân nhưng nổi
bật và thường xuyên nhất là triệu chứng
da và một số dây thần kinh.
1.2. Danh từ: Phong, phung, cùi, hủi, bệnh
Hansen nay gọi là bệnh phong.


1.3. T×nh h×nh bÖnh phong Á
trªn thÕ giíi

Theo H.Sansarricq, Scal vµ Walter.
Tæng sè bÖnh nh©n: 10.786.000.
Ch©u Phi: 3.500.000. Ch©u Á:
6.475.000 (trong ®ã ®«ng nam Á:
5.510.000). Ên §é: 1,5 - 2 triÖu,
Trung Quèc: 1 triÖu, Ch©u ¢u:
160.000 Ch©u Mü(chñ yÕu Nam
Mü): 400.000.


1.3. T×nh h×nh bÖnh phong
ë ViÖt Nam

ViÖt Nam : 12- 14 v¹n bÖnh

nh©n ( 120.000 - 140.000 ).


1.4. Quan niÖm vÒ bÖnh phong

Quan niÖm cò: BÖnh nan y, kh«ng
ch÷a khái ®­îc, ®èi xö tµn b¹o víi
ng­êi bÖnh. Ng­êi bÖnh sî h·i, dÊu
bÖnh
 Quan niÖm míi: BÖnh l©y, cã thÓ c¾t
®­îc l©y lan, ch÷a khái ®­îc, ®èi xö
nh©n ®¹o víi ng­êi bÖnh.



1.4. Quan niÖm vÒ bÖnh phong

Xu h­íng thÕ giíi hiÖn nay lµ
c¾t ®øt l©y lan b»ng Rifampicin,
®iÒu trÞ bÖnh phong b»ng ®a
hãa trÞ liÖu, ®iÒu trÞ t¹i gia ®×nh,
t¹i bÖnh viÖn nh­ c¸c bÖnh kh¸c
tiÕn tíi thanh to¸n bÖnh phong.


2. DÞch tÔ häc
2.1.T¸c nh©n g©y bÖnh

Trùc khuÈn Hansen (BH) tªn
khoa häc Mycobacterium

Leprae do nhµ b¸c häc ng­êi
Na Uy Armeuer Hansen ph¸t
hiÖn 1873.


2.1.T¸c nh©n g©y bÖnh

Trùc khuÈn h×nh gËy, kh¸ng
cån, kh¸ng toan, kÝch th­íc 1,56 micron, nhuém b¾t mµu ®á t­
¬i theo ph­¬ng ph¸p nhuém
Ziehl- Neelsen.


2.1.Tác nhân gây bệnh
Trên tiêu bản da trực khuẩn phong chủ
yếu nằm ở trung bì nông và giữa, rải rác
hay thành đám, thành cụm (globi), sống
ngoài cơ thể được 7 ngày (theo Rees
1974), đun sôi giết được BH, tiêm truyền
cho súc vật được nhưng khó, chưa nuôi
cấy được trên môi trường nhân tạo.


2. Dịch tễ học
2.2. Là bệnh lây

Là bệnh lây nhưng lây ít, tỉ lệ
lây giữa vợ chồng là 3-6%, lây
chậm, ủ bệnh dài 2-3 năm, lây
khó.

2. Dịch tễ học
2.3. Đường lây

Vi khuẩn xâm nhập chủ yếu qua da bị
xây sát, bệnh nhân thường thải vi khuẩn
chủ yếu qua thương tổn mũi, họng ở giai
đoạn muộn, chủ yếu là bệnh nhân thể
phong u (thể L )và thể phong trung gian
(thể B).
Phong thể L lây nhiều hơn thể phong củ
(thểT).


3. Triệu chứng lâm sàng
3.1. Thời kỳ ủ bệnh

Trung bình 2-3 năm ( 6 tháng đến
32 năm).
3.2. Triệu chứng sớm

Sốt nhẹ, buồn ngủ, cảm giác vướng
màng nhện, ít có giá trị, khó phát
hiện.


3.3.Thời kỳ toàn phát
3.3.1. Triệu chứng ngoài da
Vết đỏ hồng, vết bạc màu

hoặc dát sẫm màu

iều kiện là tồn tại lâu và giảm ,
mất cảm giác. Dát đỏ, giới hạn rõ
hoặc không rõ, không gồ cao trên
mặt da.


3.3.1. Triệu chứng ngoài da
Mảng củ

ám mảng đỏ, giới hạn rõ ,có
bờ gồ cao, bờ có củ nhỏ hoặc củ
to lấm tấm bằng đầu tăm, hạt
đỗ, hạt ngô sau để lại sẹo. Thư
ờng gặp trong thể phong củ
(LT).


3.3.1. Triệu chứng ngoài da
Mảng cộp ( u phong)

ám đỏ sẫm gồ cao trên mặt da,
bóng, giới hạn không rõ, ấn vào
cộp lên, hay ăn vào lông mày,
trán, gọi là bộ mặt sư tử, gặp
trong thể phong u (LL).


3.3.2. Triệu chứng thần kinh

Giảm, mất cảm giác đau và nóng
lạnh ở trên đám tổn thương, dát đỏ,
mảng củ hay mảng cộp, u phong
hoặc mất cảm giác đau ở hai cẳng
bàn tay, cẳng bàn chân, phát hiện
bằng châm kim thử cảm giác và áp
ống nước lạnh, nước nóng.


3.3.2. Triệu chứng thần kinh

Cảm giác sâu nhận biết tỳ đè, áp lực
thường còn.
Viêm, sưng một số dây thần kinh
như dây thần kinh trụ, cổ nông,
hông khoeo ngoài, dây thần kinh sư
ng nhẹ hoặc sưng to lổn nhổn như
chuỗi hạt.



3.3.4. Triệu chứng cơ động

Teo cơ đầu chi, teo cơ giun, cơ
liên cốt bàn tay, bàn chân, có
thể cả cơ cẳng chân, cẳng tay.
Liệt thần kinh hông khoeo
ngoài dẫn đến đi lết, đi cất cần.
Liệt thần kinh trụ gây vuốt trụ.

3.3.5. Triệu chứng rối loạn
dinh dưỡng

Hỏng móng. Loét ổ gà thường ở
bàn chân nơi tỳ nén do rối loạn
thần kinh dinh dưỡng, do sang
chấn không biết đau, loét sâu
dai dẳng, khó lành.


3.3.5. TriÖu chøng rèi lo¹n
dinh d­ìng

Rông l«ng mµy lµ triÖu chøng
hay gÆp vµ quÝ gi¸,
 Côt, rôt ngãn tay, ngãn ch©n.



3.3.6. Lo¹n chøng bµi tiÕt

Da kh« hoÆc mì qu¸.
It tiÕt må h«i.
Da mì do rèi lo¹n néi tiÕt


3.3.7 Triệu chứng phủ tạng
và ngũ quan

Tổn thương mắt (50%), viêm
giác mạc (30%) có thể dẫn đến
mù loà tàn phế.
Viêm mũi, viêm họng khản
tiếng, hạch sưng.



3.3.7 TriÖu chøng phñ t¹ng
vµ ngò quan

Viªm tinh hoµn, viªm x­¬ng,
gan, l¸ch to, cã thÓ cã tæn th­
¬ng toµn thÓ c¸c c¬ quan v× lµ
bÖnh toµn thÓ.


4. C¸c thÓ l©m sµng theo Madrit
vµ ph©n nhãm theo vi trïng
4.1.1 Ph©n lo¹i c¸c thÓ phong
theo Madrit( 1953)

+ ThÓ I (Indefinite): thÓ v« ®Þnh, lµ
giai ®o¹n sím cña bÖnh.
+ ThÓ T (Tuberculoid): thÓ cñ.
+ ThÓ B (Borderline): thÓ trung gian.
+ ThÓ L (Lepromatous): thÓ u.

Các thể lâm sàng
theo Madrit
Đặc điểm

I (vô định)

T ( thể củ)

B ( trung gian) L ( phong u)

Lâm sàng

Dát

Mảng củ

Mảng thâm
nhiễm

U, cục

Vi trùng

Âm tính hoặc
dương tính
nhẹ

Âm tính

Dương tính

Dương tính
mạnh

Phản ứng
Mitsuda

Âm hoặc dư
ơng tính

Dương tính
mạnh

Âm tính hoặc
dương tính
nhẹ

Âm tính

Mô bệnh học

Không đặc
hiệu

Nang phong
đặc hiệu

Xâm nhiễm
lan toả gồm
bán liên, mô

bào

Xâm nhiễm
lan toả gồm tổ
chức bào, tế
bào bọt.