Đại Cương Sinh Lý Nội Tiết, Chức Năng Nội Tiết Vùng Dưới Đồi

Chơng nội tiết

bài 1

đại cơng sinh lý nội tiết,
chức năng nội tiết vùng dới
đồi


1- đại cơng sinh lý nội tiết
1.1- Khái niệm chung
- Tuyến nội tiết: là tập hợp các tế bào
chế tiết, sx Hormon máu, không có
ống dẫn.
- Hệ thống tuyến nội tiết: gồm các
tuyến nội tiết tạo hệ thống tuyến NT
hoạt động nh 1 hệ thống tin học rất
chặt chẽ.



Có tuyến h/đ suốt đời (T.yên).
Có tuyến h/đ một giai đoạn (B.trứng),
có tuyến mang tính sinh mạng (T.cận
giáp)
- Hormon: là chất hoá học do 1
nhóm tế bào, hoặc 1 tuyến NT SX ra,
thấm vào máu hoặc dịch tổ chức và
có t/d sinh học cao với các TB khác
của cơ thể.
Đặc điểm HM

1.2- Phân loại HM.
- Theo phạm vi T/d: HM địa phơng và
HM chung:
+ HM địa phơng: do 1 nhóm TB bài
tiết máu hoặc dịch tổ chức t/d lên
TB gần nơi BT. VD: histamin,
prostaglandin...
+ HM chung: do tuyến NT BT
máu t/d lên TB ở xa nơi SX. VD: GH, T3
T4 , các corticoid...


- Theo bản chất hoá học:

+ HM là steroid: HM vỏ thợng thận, HM
sinh dục.
+ HM cấu tạo từ a.amin tyrosin: HM
tuyến tuỷ thợng thận, T. giáp.
+ HM là protein, polypeptid: HM các
tuyến
nội
tiết
còn
lại
và
nhiều
HM
địa

ph
- Phân loại theo nơi SX:
ơng.

HM của từng tuyến NT: d/đồi,
t/yên...


- Ph©n lo¹i theo t/d SL:
+ HM t/d lªn CHVC vµ NL: GH, T3 T4 ,
adrenalin,
+ HM ®iÒuglucocorticoid,
hoµ thµnh phÇninsulin,
vµ thÓ tÝch
glucagon.
dÞch
ngo¹i bµo: ADH, mineralocorticoid,
calcitonin, PTH.


+ HM điều hoà phát triển cơ thể:
GH, T3 T4 , Testosteron, Estrogen
+ HM điều hoà CN sinh sản: HM hớng sinh
dục vùng d/đ; HM sinh dục của tuyến yên,
tinh hoàn, buồng trứng.
+ HM điều hoà thích nghi cơ thể:
HM vùng d/đ, tyuến yên, T. thợng thận.


1.3- C¬ chÕ t¸c dông cña

hormon
Cã 2 c¬ chÕ:
- HM t¸c ®éng lªn receptor trªn mµng tÕ
bµo, lµ c¬ chÕ t¸c dông th«ng qua chÊt
truyÒn tin thø hai.
- HM t¸c ®éng lªn receptor bªn trong tÕ
bµo, lµ c¬ chÕ ho¹t ho¸ hÖ gen trong tÕ bµo.


1.3.1- Cơ chế tác dụng thông qua
chất truyền tin thứ hai.
- Sutherland nêu ra từ 1965

- Hormon đến gắn vào receptor đặc hiệu
trên màng tế bào, làm hoạt hoá protein G.
-Protein G thúc đẩy quá trình tạo nên chất
truyền tin thứ hai, gồm AMP vòng (AMPc),
GMPc, Ca++-Calmodulin và các mảnh


* Tác dụng thông qua AMPc
Gồm các HM bản chất protein, peptid và
monoamin

- HM: chất TT thứ nhất gắn với Receptor
Đ/hiệu trên màng TB h/h adenylcyclase
ATP AMPc (Cyclic 3-5Adenosine
monophosphate), khi có mặt Mg++.

- AMPc (chất t/t thứ hai) h/h enzym

Proteinkinase A h/h một chuỗi enzym nội
bào PƯ sinh học t/d sinh lý của HM trên
TB đích.


Sau ®ã AMPc bÞ phosphodiesterase
ph©n gi¶i → 5, AMP m¹ch th¼ng bÊt
ho¹t.
ATP

3’-5’-AMP


* Chất truyền tin thứ hai là Ca++- calmodulin.

- Loại protein vận chuyển Ca++ trong tế bào gọi là calmodulin. Nó
có 4 vị trí gắn ion Ca++.
- Bình thờng calmodulin không gắn với Ca++, nó không hoạt động.


* ChÊt truyÒn tin thø hai lµ Ca++- calmodulin.

- HM ⇒ R mµng ⇒ t¨ng Ca++ vµo TB ⇒ t¹o
phøc hîp Ca++- calmodulin ho¹t ho¸.


Phức hợp calmodulin-Ca++
H/h Protein kinase C
Các phản ứng sinh học trong tế bào
tơng tự tác dụng của AMPc.

- Phức hợp calmodulin-Ca++ hoạt hoá
enzym myosin kinase, là enzym xúc tác
cho sự phosphoryl hoá myosin của cơ trơn
làm co cơ trơn.


* Chất truyền tin thứ hai là các mảnh phospholipid màng.

Mảnh phospholipid màng quan trọng nhất đó là phosphatidyl-inositol 4,5-biphosphat (PIP2).


PIP2
HM + R ⇒ h/h phospholipase C
Inositol 1, 4, 5-triphosphat (IP3)
vµ diacylglycerol (DAG)


Mét sè hormon t¸c dông qua trung gian
th«ng tin thø hai lµ DAG vµ IP3 nh TRH,
GnRH, TSH, Angiotensin II.


1.3.2- Tác dụng thông qua h.hoá hệ
gen.
-HM steroid và T3 -T4 qua màng TB
gắn R. đ/hiệu trong b/tơng (hoặc trong
nhân). Phức HM-R vào nhân tế bào
gắn đoạn gen đ/h trên ADN. Một đoạn
ADN mở xoắn tổng hợp ARNm.
ARNm ribosom tổng hợp protein

(Pr. enzym, Pr.mang, Pr.cấu trúc)
tham gia PƯ s.học.


VD: aldosteron


1.4.1- Cơ chế TK-TD

* Cơ chế điều hoà từ tuyến chỉ huy
đến tuyến đích (điều hoà xuôi theo
hệ thống dới đồi tuyến yên tuyến
Vùng
SX hệ
HM thống
(RH) hoặc
1.4hoà
nội(IH)
tiết
đích)
.Điềud/đ
tuyến yên SX HM tơng ứng tuyến đích
SX HM.
VD: TRH TSH T3 T4


M«i trêng → §¹i n–o → Vá n–o
Hypothalamus
TuyÕn yªn
TuyÕn ®Ých

Hormon


M«i trêng → §¹i n–o →(3)
Vá n–o
Hypothalamus
* C¬ chÕ ®iÒu hoµ ngîc
TuyÕn yªn
(1)

(2)

TuyÕn ®Ých
Hµm lîng HM trong m¸u


khi HM t.®Ých t¨ng→ gi¶m tiÕt HM vïng
d/®, t.yªn → HM t.®Ých gi¶m tíi BT.
VD: T3 T4 t¨ng → gi¶m tiÕt TRH vµ TSH.
-Cortisol
§H ngîc
©m →
tÝnh
:
t¨ng
gi¶m
tiÕt CRH vµ ACTH


Khi HM t.đích tăng tăng tiết HM vùng

d/đ, t.yên HM t.đích tăng tiết hơn nữa.
VD: estrogen tăng LH tăng trong cơ
ĐH
ng
ợc
d
ơng
tính
:
chế rụng trứng.
Hoặc stress glucocorticoid tăng
tiết ACTH tăng tiết glucocorticoid tăng
tiết HM
hơnt/đích
nữa. còn a/hởng lẫn nhau làm
tăng t/d của nhau (hiệp đồng), hoặc ƯC nhau
(đối lập).