Bài Giảng Chức Năng Tuyến Thượng Thận Và Tuyến Tụy Nội Tiết

Bµi 4

chøc n¨ng tuyÕn
thîng thËn
vµ tuyÕn tuþ néi tiÕt


chức năng
tuyến thợng thận
Nằm ở cực trên 2 thận.
Tuyến có 2 fần: vỏ thợng thận = 2/3,
tuỷ thợng thận = 1/3 khối lợng.


Vỏ thượng thận:
Tổ chức tuyến, chia 3 lớp, SX 3 nhóm
hormon:
- Lớp cầu, SX Mineralocorticoid
- Lớp bó, SX Glucocorticoid
- Lớp lới, SX Androgen
Tuỷ thợng thận:
Coi là hạch giao cảm khổng lồ, SX
catecholamin.


1.1- Hormon vá thîng thËn.
B¶n chÊt: steroid
, tõ tiÒn chÊt lµ
cholesterol.
Tªn chung:
corticosteroid

hay corticoid.
Cã nh©n c¬ b¶n: CyclopentanoPerhydrophenan thren


1.1.1-Nhãm glucocorticoid.
-B¶n chÊt: lµ mét
steroid cã nhãm
=O hoÆc nhãm
- OH ë vÞ trÝ C11
hoÆc C17.
Gåm 3 chÊt chÝnh:
- Cortison, Cortisol (hay Hydrocortisol) vµ
Corticosteron.


* Tác dụng của Cortisol:
+ Tác dụng trên chuyển hoá.
Trên CH glucid:
. Tăng tân tạo đờng ở gan.
. Giảm thoái biến glucose ở TB.
. Tăng tổng hợp và dự trữ glycogen
ở gan.
Kết quả là tăng glucose máu.


Trªn CH protid:
. T¨ng v/c acid amin vµo TB, tæng
hîp protein ë gan.
. T¨ng tho¸i biÕn protein ë c¸c m«
ngoµi gan.

. T¨ng t©n t¹o ®êng tõ acid amin.
Trªn CH lipid:
. T¨ng huy ®éng lipid ë gan vµ c¸c
m«...
. T¨ng oxy ho¸ acid bÐo ë c¸c m«.
• Lµm ph©n bè l¹i mì


+Tác dụng chống viêm:

Là chất chống viêm mạnh nhất
Tác động lên tất cả các giai đoạn của
quá trình viêm:
- ổn định màng lysosom .
- ức chế g.fóng các chất gây viêm:
histamin, bradykinin
. Làm giảm sốt, tăng hồi phục t/c
viêm...


+ TD chống dị ứng.
- Trung hoà phức hợp KN - KT nên ức
chế gf các sản phẩm gây dị ứng nh
histamin, serotonin...
+ TD chống stress (có ý nghĩa sinh
mạng) Do huy động VC và năng lợng
cho TB, tăng nhanh chuyển dịcg vào
hệ T.hoàn

+ Tác dụng khác
TD lên tế bào máu và miễn dịch.
- Liều thấp: tăng sinh K.Thể và BC N.
- Liều cao: giảm BC E (nghiệm pháp
Thorn)
giảm BC L, teo mô bạch huyết, teo
tuyến ức.
ức chế MD, ngăn chặn loại bỏ mảnh
ghép.
Tăng tiết HCl dịch dạ dày :
Viêm loét, chảy máu d.dày- tá tràng.
Dùng lâu gây tích nớc, teo cơ, xốp x


* §iÒu hoµ bµi tiÕt:
Do trôc díi ®åi - tuyÕn yªn - thîng
thËn
(CRH, ACTH, Cortisol).
1.1.2- Nhãm mineralocorticoid.
ë C13 cã nhãm aldehyt (-CHO)
Gåm hai chÊt:
Aldosteron vµ DOC
(deoxycorticosteron)


- Tác dụng:
+ Tăng tái hấp thu Na+ , tăng thải K+ ở
ống lợn xa (giữ nớc). Tác dụng của
aldosteron mạnh hơn DOC # 50 lần.
+Tham gia duy trì thể tích dịch ngoài

bào.
+ Tăng thải H+
+ Có tác dụng lên CH nhng rất yếu.


- Điều hoà bài tiết.
Nồng độ Na+ giảm có ảnh hởng trực
tiếp lên vỏ thợng thận tiết
aldosteron.
[K+] tăng có ảnh hởng t.tiếp lên vỏ
thợng thận gây bài tiết aldosteron.
Hệ RAA (Renin Algiotensin
Aldosteron)
ACTH (nhng rất yếu).


1.1.3- Nhãm androgen.
Gåm 3 chÊt chÝnh: androsteron,
androstendion,
dehydroepiandrosteron
C¸c androgen thêng lµ dÉn chÊt
®Ó tæng hîp hormon SD
- BT androgen kh«ng biÓu hiÖn râ
Td.


- ë nam khi thõa androgen tríc dËy
th× → dËy th× sím.
- ë n÷ khi thõa androgen tríc dËy th×
g©y ¸i nam gi¶, ngßi lín g©y nam

ho¸ .


1.2. Rối loạn chức năng vỏ thợng thận
1.2.1- Nhợc năng vỏ TT.
+ Bệnh Addison (bệnh da đen)
Là bệnh nhợc năng vỏ TT mạn tính
nguyên phát.
- Mệt mỏi, vô lực; da khô, sạm đen; HA
giảm
- Suy thợng thận cấp do gặp stress.


+ Bệnh Simmond: nhợc năng vỏ TT
thứ phát do tuyến yên (kèm nhợc
năng nhiều tuyến NT khác.ưưưưư
1.2.2- Cờng năng vỏ thợng thận
- Bệnh Cushing (do u năng tuyến
yên) và hội chứng Cushing (do u
năng vỏ TT):
Da khô, mỏng, ứ mỡ ở cổ, thân, chân
tay gầy; léot dạ dày- tá tràng; tăng
HA, đái đờng, rối loạn kinh nguyệt...


- BÖnh t¨ng s¶n thîng thËn bÈm
sinh (héi chøng sinh dôc-thîng
thËn).
Do RL enzym tæng hîp cortisol vµ
aldosteron → t¨ng ACTH → t¨ng

T.hîp androgen


1.2- Hormon tuû thîng thËn
Lµ Catecholamin: adrenalin vµ
noradrenalin
tõ acid amin tyrosin


Các HM này chỉ đợc BT khi có tác nhân kích
thích cơ thể (nóng, lạnh, đau, stress..).

1.2.1-Cơ chế tác dụng:
HM gắn vào các receptor hoặc trên
màng tế bào. - gắn R và R 1 Hng
phấn
- gắn R 2 ức chế
Trong đó noradrenalin gắn vào receptor
,
adrenalin gắn vào receptor lẫn 1
và .


R- có mặt trên màng TB cơ thành mạch
da, mạch hệ tiêu hoá, mạch lách, cơ tia
đồng
cơ dựng lông.
R- tử,
1 có mặt trên màng TB cơ tim, nút

xoang, nút nhĩ thất.
R- 2 có mặt trên màng TB cơ ống tiêu
hoá, cơ phế quản Reissessen...


- Thµnh m¹ch c¬ x¬ng, m¹ch vµnh, m¹ch
gan, m¹ch n·o: cã R- β 2.
- Mµng TB gan cã c¶ receptor α vµ β 2.


1.2.2- Tác dụng của catecholamin
trên các cơ quan:

* Trên cơ tim: Tăng hoạt động
+ Trên mạch máu: co mạch da, mạch lách,
mạch hệ tiêu hoá, giãn mạch vành, mạch
não, mạch cơ xơng, mạch gan; co và giãn
mạch thận tuỳ liều lợng.


+ Trên cơ trơn

- Giãn cơ ống tiêu hoá, d.dày, tử cung,
b.quang,
- Giãn đồng tử.
- Giãn cơ tiểu phế quản làm dễ thở.


+ Hoạt hoá hệ thống lới đi lên gây thức
tỉnh.

+ KT bài tiết một số hormon: ACTH,
TSH...
+ Tăng CHCS, tăng quá trình chuyển
glycogen thành glucose, tăng đờng
máu.