Giáo án văn 11 (Tuần 7)

- Ngô Thì Nhậm –
Đọc thêm: Xin lập khoa luật –Nguyễãn Trường Tộ -
A.- Mục tiêu cần đạt: Giúp HS
-Hiểu được chủ trương chiến lược của vua Quang Trung trong việc tập hợp người hiền tài.
- Nhận thức đúng đắn vai trò và trách nhiệm của người trí thức đối với công cuộc xây dựng đất nước .
- Nắm đặc điểm cơ bản của thể chiếu; thấy được nghệ thuật lập luận sắc sảo, chặt chẽ của bài chiếu và
cảm xúc của người viết.
B.- Phương tiện & phương pháp:
1)- Phương tiện: SGK, SGV, ảnh vua Quang Trung.
2)- Phương pháp: đàm thoại gợi mở, phát vấn, , thảo luận nhóm, thuyết
giảng.
C.- Tiến trình tổ chức dạy học:
1)-Ổn đònh lớp & kiểm tra bài cũ:
Thế nào là thành ngữ? Tác dụng của thành ngữ? Thế nào là điển cố? Vì sao trong văn chương
xưa, nhà văn thường sử dụng điển cố?
2)-Vào bài mới:
T
H
Ơ
ØI
GI
A
N
Hoạt động thầy trò Nội dung cần đạt
❡ HS dựa vào tiểu dẫn nêu năm sinh, năm
mất, hiệu, quê quán, đặc điểm cuộc đời
♣ Khẳng đònh ý đúng và cho HS ghi vào tập.
♣ Cho biết một số bài chiếu em đã học? Chiếu
do ai viết? Để làm gì?
❡ Thiên đô chiếu (Lý Thái Tổ), chiếu Cần

Vương (Hàm Nghi).
♣Giới thiện hoàn cảnh sáng tác:Nội chiến liên
miên và sự phân chia Đàng Trong-Đàng Ngoài đã
khiến dân Bắc Hà quan niệm rằng Nam Hà thuộc
triều đại khác. Sau khi QT ra Bác lần 2 đánh thắng
quân Thanh, kết liễu triều nhà Lê, thống nhất đất
nước, lập ra triều Tây Sơn, nhiều nhà nho sáng suốt
đã ủng hộ TS, trong đó có tác giả Chiếu cầu hiền.
Tuy vậy, có không ít nhà nho, do quan niệm đạo
đức bảo thủ, không nhận thấy chính nghóa và sứ
mệnh lòch sử của phong trào TS, nên đaa4 bất hợp
tác, thậm chí chống lại.tình hình đó đặt ra 1 yêu
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả (1746-1803)
-Hiệu Hi Doãn.
-Quê quán: huyện Thanh Oai, trấn Sơn Nam
(nay thuộc Thanh Trì, Hà Nội)
-1775 đỗ tiến só, làm quan cho triều Lê, sau
phò giúp Tây Sơn, ông được Nguyễn Huệ tin
dùng và giao nhiệm vụ soạn thảo công văn
giấy tờ, trong đó có “chiếu cầu hiền”.
2. Thể loại
-Chiếu là một loại công văn của vua dùng để
ban bố mệnh lệnh cho bề tôi hoặc chỉ thò cho
mọi người. Văn phong trang trọng, tao nhã.
Nhiều bài mang nội dung nghò luận, bàn bạc
những vấn đề quan hệ đến vận mệnh quốc
gia.
3.Đối tượng bài chiếu: giới trí thức Bắc Hà
TIẾT

27, 28
Tuần 7
NS:
T
H
Ơ
ØI
GI
A
N
Hoạt động thầy trò Nội dung cần đạt
cầu chiến lược là cần thuyết phục trí thức Bắc Hà
hiểu đúng nhiệm vụ xd đất nước mà TS đang tiến
hành để họ ra cộng tác, phục vụ triều đại mới.
❡ Đọc văn bản, xác đònh bố cục.
♣ GV đọc mẫu 1 đoạn và hỏi: Người hiền ở
đây là ai?
❡ Đa số là trí thức Bắc Hà, họ được ví như ngôi
sao sáng (đoạn 1) nên họ phải thuận theo ý trời ở
gần Thiên tử.
♣Cách mở đầu như thế cho giới só phu Bắc Hà
thấy QT tuy xuất thân từ áo vải cờ đào mà vẫn
có ý thức “chiêu hiền đãi só” như tất cả các vò
vua của các triều đại trước, phần nào xóa tan
tâm lí nghi ngờ, chờ dợi của họ.
♣Nhưng người hiền xử thế đúng chưa?
♣ Hoạt động nhóm
Nhóm 1: Cách ứng xử của hiền tài?
Nhóm 2: Thái độ người viết chiếu?
♣ Tổng hợp ý và kết luận chung.

♣Vì sao tác giả không dùng ngôn ngữ trực
tiếp để nói về thái độ ứng xử của só phu Bắc
Hà mà sử dụng toàn những hình ảnh lấy từ
các điển cố, điển tích?

Đònh hướng:
Cách diễn đạt như thế vừa tế nhò,
vừa có tính phê phán nhẹ nhàng, lại tỏ ra người
viết bài chiếu có kiến thức sâu rộng, có tài văên
chương, khiến người nghe không những không tự
ái mà còn nể trọng và tự cười về thái độ ứng xử
chua thỏa đng của mình.
❡HS đọc đoạn “Kìa như…”, trả lời: Tác giả đã
nêu tính chất của thời đại mới và nhu cầu của
đất nước trong hiện tại ra sao ?
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN:
BỐ CỤC:
-Từ dầu đến “người hiền vậy”:vai trò, nghóa vụ
của người hiền.
- Tiếp theo đến”của trẫm hay sao?”:cách ứng
xử của hiền tài Bắc Hà và nhu cầu của đất nước
- Phần còn lại: con đường để người hiền tài
cống hiến cho đất nước
1. Vai trò, nghóa vụ của
người hiền:
-Tác giả ví người hiền như sao sáng(tỏ ý trân
trọng đánh giá cao người hiền). Quy luật của
tinh tú là mọi sao phải về chầu sao Bắc Đẩu
người hiền tài phải biết tìm đến thiên tử mà
giúp . Không làm như vậy là trái luật trời, đạo

lý.
-Cách mở đầu bằng lời lẽ của Khổng Tử nhằm
đạt ý đồ nghệ thuật: Khổng Tử là thánh nhân.
Lời của Khổng Tử là chân lí tăng sức thuyết
phục đối với của só phu Bắc Hà.
2. Cách ứng xử của hiền tài
Bắc Hà khi Quang Trung ra bắc
diệt Trònh và nhu cầ của đất
nước:
a)- Cách ứng xử của hiền
tài Bắc Hà:
−“ ẩn trong ngòi khe” Mai danh ẩn tích,
−“gõ mõ canh cửa” kiêng dè,không hết lòng
giúp vua.
−“ra biển vào sông”(bỏ đi nơi khác) không
muốn hợp tác tiêu cực.
=> Chết đuối trên cạnà bỏ phí tài năng.
−Sau khi chỉ ra thực trạng về cách ứng xử của só
phu Bắc Hà, tác giả đặt câu hỏi theo lối lưỡng
đao khiến người nghe không thể không thay
đổi cách ứng xử ( QT ít đức, bây giờ đang thời
đổ nát =>đều không đúng với hiện thực lúc
bấy giờ. Vậy chỉ còn 1 cách là phải ra phục vụ
và phục vụ hết lòng cho triều đại mới.
b)- Nhu cầu của đất nước
trong triều đại mới
T
H
Ơ
ØI

GI
A
N
Hoạt động thầy trò Nội dung cần đạt
❡ Nhận xét về thái độ, giọng điệu của người
viết chiếu qua đoạn”Nay trẫm đang ghé
chiếu…”
❡ Đọc đoạn “Chiếu này ban xuống…”, trả lời:
bài chiếu đã dưa ra những con đường nào để
người hiền có thể ra giúp nước?
♣Đọc đoạn cuối và thuyết giảng.
♣Bài chiếu thể hiện một nghệ thuật lập luận
chặt chẽ. Hãy chứng minh điều đó qua các ý
chính trong bài chiếu.
−Chỉ ra tính chất của thời đại :”trời còn tăm
tối”, “buổi đầu nền đại đònh” => mọi thứ dều
còn khó khăn, mới mẻ.
−Thẳng thắn thừa nhận những điều còn thiếu
sót, hạn chế.
−Nêu ra 1 chân lí:việc lớn lao, nặng nề cần sự
góp sức của nhiều người, nhất là những bậc
hiền tài:”Một cái cột không thể đỡ nổi một
căn nhà lớn…”
=> Đằng sau những lời lẽ đó là một thái độ
khiêm tốn tha thiết, sẵn sàng chờ đọi và trọng
dụng người hiền của người xuống chiếu:”…ghé
chiếu lắng nghe, ngày đêm mong mỏi…”
4. Đường lối cầu hiền đúng
đắn và rộng mở
−Mọi tầng lớp nhân dân điều được phép dâng

thư tỏ bày việc nước.
−Cách tiến cử rộng mở:
+Tự mình dâng thư bày tỏ.
+Các quan tiến cử.
+Tự tiến cử.
Kết thúc bài chiếu, để khích lệ người hiền, tác
giả khẳng đònh: thờùi thế hiện tại là cơ hội thuận
lợi cho người hiền thi thố tài năng => Chớ chần
chừ(lời khích lệ cừa thể hiện được không khí
của thời đạivừa thể hiện niềm tin vào tương lai
rộng mở của đất nước .
5. Nghệ thuật lập luận của tác giả
−Chặt chẽ trong lập luận: hiền tài sinh ra là để
phụng sự cho đời, đó là ý trời. – Đất nước
đang bước vào thời đại mới , có nhiều khó
khăn, nhiều việc cần làm. - Người hiền cần
chọn một thái độ ứng xử đúng đắn: chớ lẩn
tránh, mà hãy đem tái đức ra giúp vua, giúp
nước.- Con đường ra giúp nước hết sức rộng
mở.
−Kết hợp tình và lí..
III. KẾT LUẬN
Bài chiếu thể hiện tầm nhìn xa trông rộng
của vua Quang Trung trong việc nhận thức về
vai trò của người hiền tài trong công cuộc tái
T
H
Ơ
ØI
GI

A
N
Hoạt động thầy trò Nội dung cần đạt
thiết đất nước. Cầu hiền là 1 quy luật tất yếu
đối với các triều đại tiến bộ khi mới buổi đầu
lập quốc.
4. Củng cố: (4 phút)
Từ bài chiếu, em hiể thêm điều gì về người anh hùng Quang Trung?
Đọc thêm: Xin lập khoa luật
(Trích Tế cấp bát điều – Nguyễn Trườung Tộ)
A/- GIỚI THIỆU:
 Xuất xứ:
Bài Xin lập khoa luật được trích từ bản điều trần số 27 (Tế cấp bát điều – Tám việc cần làm gấp)
trong 58 bản điều trần của NTTdâng lên vua Tự Đức. Bản điều trần được viết năm Tự Đúc thứ 20
– 1867. trong 8 việc ông nêu ra, có việc thứ 4 là”Xin sửa đổi học thuật, chú trọng thực dụng). Ôâng
cực lực lên án lối học viễn vông, mạnh dạn đề nghò mở 4 khoa sau để dạy cho người Việt: nông
chính, thiên văn và đòa lí, kó nghệ, luật học.
 Thể loại:
Điều trần làloại văn bản do bề tôi viết để dâng lên vua, trình bày kế sách trò nước, những điều
khẩn cấp cần làm, được viết thành từng vấn đề, từng điểm liên quan đến quốc kế dân sinh. Thể
văn này ngày xưa còn gọi là tấu, tấu thư, sớ…
Do nhằm thuyết phục người đọc, ngườinghe làm theo đề nghò của người viết, nên lập luận trong
bản điều trần phải chặt chẽ, chứùng cứ phải xác thực, ngôn từ vứa phải mềm dẻo, uyển chuyển,
vừa phải thẳng thắn, rõ ràng.
B/-ĐỌC HIỂU:
HS đọc bài văn , trao đổi để giải quyết lần lượt 4 câu hỏi (1,2,3,4) trong phần hướng dẫn đọc
thêm trong SGK
Giáo viên đònh hướng:
 Câu 1:
- Luật bao gồm kỉ cương, uy quyền, chính lệnh của quốc gia: đất nước muốn tồn tại, phài có kỉ

cương và có chính sách, pháp luật (chính lệnh). Nghóa là luật bao trùm lên tất cả mọi lónh vực của
đởi sống xã hội.
-Ởû các nước phương Tây, những người nhập nghạch Bộ Hình luôn được thăng tiến và không bò
một bó buộc nào cả. Co vậy , họ mới “thong dong trong việc chấp hành luật pháp”, vua không
được xử phạt tự ý tự tiện.
 Câu 2:
Quan hay dân đều phải hiểu biết về luật.” Quan dùng luật để trò; dân theo luật mà giữ gìn”.
 Câu 3:
-Nguyễn Tường Tộ cho rằng nho giáo đã tỏ ra không có tác dụng bằng pháp luật. Bởi những
điều nêu trong sách vở nho gia chỉ là” những lới nói suông”, chỉ để cho các vua chúa tham khảo
chứ không thể trò được dân. Những điều nói trong sách nho”không làm cũng chẳûng bò ai phạt, có
làm cũng chẳng được ai thưởng”.
 Câu 4:
Giũa luật pháp và đạo đức có mối quan hệ thống nhắt với nhau: “Trái luật là tội, giữ đúng luật
là đức. Hơn nữa, cái đức lớn nhất là sự công bằng, chí công vô tư. “Nếu tận dụng cái lẽ công bằng
ở trong luật mà xử sự thì mọi quyền pháp đều là đạo đức”.
5. Dặn dò: soạn “Thực hành về nghóa của từ trong sử dụng”