Phân tích tình hình sử dụng các yếu tố sản xuất

Chương III
Phân tích tình hình sử dụng
các yếu tố sản xuất
I. Ý nghĩa, nhiệm vụ
II. Phân tích tình hình sử dụng lao động
III. Phân tích tình hình TSCĐ
IV. Phân tích tình hình NVL

Trương Thu Hường
-QTKD-EPU

1


I. Ý nghĩa, nhiệm vụ
• Ý nghĩa
- Nhằm bổ sung, cân đối và nâng cao năng lực SX
- Cho phép đánh giá khả năng, trình độ tổ chức quản lý SXKD
- Giúp thấy được mối quan hệ giữa yếu tố SX với KQ hoạt động KD
- Có thể tìm ra được những nguyên nhân ảnh hưởng tích cực, tiêu
cực tới từng yếu tố sản xuất, từ đó đề xuất các giải pháp để khai
thác khả năng tiềm tàng của các yếu tố SX
• Nhiệm vụ
- Thu thập số liệu, dữ liệu có liên quan đến việc sử dụng các yếu tố
SX
- Vận dụng các phương pháp phân tích kinh doanh để tính toán các
chỉ tiêu, đánh giá, tìm nguyên nhân và kiến nghị các biện pháp
- Phân tích mối quan hệ tổng hợp sử dụng các yếu tố SX với KQKD
Trương Thu Hường
-QTKD-EPU

2


II. Phân tích tình hình sử dụng lao động
1. Phân tích tình hình sử dụng số lượng lao động
1.1. Phân tích biến động lao động
1.2. Phân tích cơ cấu lao động
2. Phân tích tình hình năng suất lao động
2.1. Các chỉ tiêu NSLĐ
2.2. Phân tích biến động NSLĐ
3. Phân tích tổng hợp tình hình sử dụng lao động ảnh
hưởng đến kết quả sản xuất

Trương Thu Hường
-QTKD-EPU

3


1.1. Phân tích biến động lao động
* Phương pháp so sánh trực tiếp.
- So sánh tuyệt đối ∆T = T1 - Tk
- tỷ lệ % thực hiện kế hoạch
T1

Tỷ lệ % hoàn thành kế hoạch sử
= T x 100
k
dụng số lượng lao động
T1, Tk: Số lao động bình quân kỳ thực hiện và kỳ kế hoạch.

Kết quả phân tích trên phản ánh tình hình sử dụng số lượng
lao động thực tế so với kế hoạch tăng lên hay giảm đi
Trương Thu Hường
-QTKD-EPU

4


* Phương pháp so sánh có liên hệ kết quả sản xuất.
- Mức tiết kiệm (lãng phí) số lượng lao động:
∆T = T1 - TK× Q1
QK
- Tỷ lệ tiết kiệm (lãng phí) số lượng lao động:
T1
t = (1 −
) ×100%
Q1
TK .
QK

Trương Thu Hường
-QTKD-EPU

5


1.2. Phân tích cơ cấu lao động
- Bước 1: Lập bảng phân loại lao động:có thể phân loại theo các chỉ
tiêu như:
+ Độ tuổi,

+ giới tính,
+ trình độ chuyên môn,
+ thâm niên công tác,
+ theo chức năng,
+ lao động trực tiếp hay gián tiếp
…
- Bước 2: Thống kê số lượng lao động theo từng loại ở các kỳ
- Bước 3: Tính tỷ trọng lao động các kỳ theo từng loại lao động
Loại lao
động

Kỳ gốc
Số lượng

Trương Thu Hường
-QTKD-EPU

Tỷ trọng

Kỳ nghiên cứu
Số lượng

tỷ trọng

Tăng (g)
tỷ trọng

6

-Bước 4: So sánh tỷ trọng qua các kỳ để đánh giá biến động kết
cấu và tìm nguyên nhân.
Việc đánh giá phải căn cứ vào điều kiện cụ thể của doanh nghiệp. Một
số hướng đánh giá phổ biến trong thực tế như sau:
+ Nếu chia lao động thành gián tiếp và trực tiếp thì tỷ trọng lao động
trực tiếp tăng lên tức là tỷ trọng lao động gián tiếp giảm biểu hiện xu
hướng thay đổi cơ cấu hợp lý.
+ Nếu chia lao động theo chức năng cơ cấu được coi là hợp lý khi lao
động thuộc ngành sản xuất chính chiếm tỷ trọng cao và có xu hướng
tăng lên, lao động ở các ngành sản xuất phụ, bổ sung có tỷ trọng nhỏ
và xu hướng giảm.
+ Nếu chia lao động theo trình độ thì biến động cơ cấu coi là hợp lý khi
lao động có trình độ cao có tỷ trọng tăng lên, lao động trình độ thấp có
tỷ trọng giảm
……….
- Bước 5: Đề xuất các biện pháp
Trương Thu Hường
-QTKD-EPU

7


Ví dụ: Tình hình lao động của công ty X như sau:
Chỉ tiêu

Kỳ gốc

Kỳ phân tích

1. Doanh thu (trđ)

7600

7000

2. Tổng số lao động

2041

2000

- Trực tiếp

1838

1800

- Gián tiếp

203

200

- Lao động được đào tạo
- Lao động chưa qua đào tạo

1430
611

1500

500

Yêu cầu: Phân tích tình hình sử dụng số lượng lao động

Trương Thu Hường
-QTKD-EPU

8


2.1. Các chỉ tiêu NSLĐ
Năng suất lao động là số lượng (hoặc giá trị) sản phẩm được
sản xuất ra trong một đơn vị hao phí lao động, hoặc lượng lao
động hao phí để hoàn thành một đơn vị sản phẩm hoặc một
công việc nhất định

NSLĐ dạng thuận

W
=

Q
T

NSLĐ dạng nghịch

t= T = 1
Q
W

Q: Số lượng sản phẩm (giá trị sản phẩm)
T: Lượng lao động hao phí (thời gian lao động hoặc số
người lao động)
Trương Thu Hường
-QTKD-EPU

9




Các dạng cụ thể của NSLĐ

- Năng suất lao động bình quân giờ
WG =

Q

Tổng số giờ công LV thực tế

- Năng suất lao động bình quân ngày
WNG =

Q
Tổng số ngày công LV thực tế

- NSLĐ bình quân tháng (quý,năm) là NSLĐ bình quân 1 người
trong tháng (q,n)
Q
Wt(q,n) =

Số lao động bình quân

Trương Thu Hường
-QTKD-EPU

10


3. Phân tích tổng hợp tình hình sử dụng lao động ảnh
hưởng đến kết quả sản xuất
Các PT kinh tế

Q = T × Wt
Q = T × S × WNG
Q = T× S × Đ ×WG

S là số ngày làm việc bình quân 1 lao động trong kỳ
Đ là số giờ làm việc bình quân 1 ngày
Từ các phương trình, dùng phương pháp thay thế liên hoàn
để xác định mức độ ảnh hưởng của các nhân tố

Trương Thu Hường
-QTKD-EPU

11


Ví dụ: Tình hình tại doanh nghiệp A như sau:
Chỉ tiêu
1. Giá trị sản xuất (trđ)

2. Số công nhân bình quân (người)
3. Tổng số ngày người làm việc thực tế
(ngày)
4. Tổng số giờ người làm việc thực tế (giờ)

Quý I

Quý II

21200

23237

1000

1040

65000

70720

507000

537472

Yêu cầu: Phân tích biến động giá trị sản xuất do ảnh
hưởng bởi các nhân tố cụ thể

Trương Thu Hường
-QTKD-EPU

12


3.2 Phân tích tình hình sử dụng TSCĐ
• Ý nghĩa của việc phân tích tình hình sử dụng TSCĐ:
– Xác định hướng đầu tư TSCĐ của doanh nghiệp một cách hợp
lý.
– Có biện pháp sử dụng triệt để về số lượng, thời gian, công suất
của máy móc thiết bị sản xuất và các tài sản khác.

• Các bước phân tích:
– Phân tích chung tài sản cố định.
– Phân tích tình hình trang bị tài sản cố định
• Phân tích cơ cấu TSCĐ,
• Phân tích tình hình trang bị TSCĐ,
• Phân tích tình trạng kỹ thuật của TSCĐ.

– Phân tích tình hình sử dụng TSCĐ
• Đánh giá chung tình hình sử dụng TSCĐ
• Phân tích tình hình sử dụng máy móc thiết bị (số lượng, thời gian,
công suất)
13


3.2.1 Phân tích chung TSCĐ
• Là xem xét tổng quát tình hình tăng giảm, đổi mới các loại TSCĐ
nói chung.
• Chỉ tiêu phân tích:
Giá trị TSCĐ tăng (giảm) trong kỳ

Hệ số tăng
=
Giá trị TSCĐ bq dùng vào SXKD trong kỳ
(giảm) TSCĐ
Ý nghĩa: chỉ tiêu này phản ánh chung sự thay đổi về qui mô TSCĐ.

Hệ số đổi
mới TSCĐ
Hệ số loại
bỏ TSCĐ

Giá trị TSCĐ mới tăng trong kỳ
=

Giá trị TSCĐ có ở cuối kỳ
Giá trị TSCĐ cũ giảm trong kỳ

=

Giá trị TSCĐ có ở đầu kỳ

Ý nghĩa: hai chỉ tiêu này phản ánh tình hình đổi mới, trình độ tiến bộ về
TSCĐ của doanh nghiệp.
Phương pháp phân tích: so sánh.
Có thể so sánh các chỉ tiêu giữa năm nay với năm trước hoặc thực tế với
14
KH.


Phân tích tình hình trang bị TSCĐ

• Phân tích cơ cấu TSCĐ.
– Là xem xét sự biến động về tỷ trọng và tốc độ tăng (giảm) của từng
loại TSCĐ, qua đó thấy được tính hợp lý trong định hướng đầu tư
TSCĐ của doanh nghiệp.
– Xu hướng biến động chung là tỷ trọng và tốc độ tăng của TSCĐ dùng
trong SXKD (đặc biệt là máy móc thiết bị sản xuất) bao giờ cũng lớn
hơn các loại tài sản khác. Đối với TSCĐ dùng ngoài sản xuất thì chiếm
tỷ trọng nhỏ và có xu hướng giảm về tỷ trọng.
– Phân loại TSCĐ:
• TSCĐ đang dùng trong sản xuất gồm:
–
–
–
–
–
–

Nhà cửa, vật kiến trúc,
Thiết bị sản xuất,
Thiết bị động lực,
Hệ thống truyền dẫn,
Dụng cụ đo lường và dụng cụ làm việc,
Phương tiện vận tải, …

• TSCĐ đang dùng ngoài sản xuất (bán hàng, quản lý, đầu tư, cho thuê)

– Phương pháp phân tích:
• So sánh giữa TT với KH hoặc giữa cuối năm với đầu năm về mức và tỷ lệ tăng
(giảm) của mỗi loại TSCĐ,
• xem xét sự biến động về tỷ trọng của từng loại chiếm trong tổng số,

• So sánh với đối chiếu với xu hướng trên để đánh giá.
15


• Phân tích tình hình trang bị TSCĐ.
– Là xem xét việc trang bị TSCĐ có đảm bảo phục vụ tốt cho quá
trình SXKD hay không, trên cơ sở đó đề ra kế hoạch trang bị
TSCĐ để đạt hiệu quả SXKD tăng.
– Chỉ tiêu phân tích:
Nguyên giá TSCĐ
Trình độ trang bị chung
=
Số công nhân trong ca lớn nhất
TSCĐ cho công nhân
Trình độ trang bị kỹ
thuật cho công nhân

Nguyên giá các phương tiện kỹ thuật
=

Số công nhân trong ca lớn nhất

Phương tiện kỹ thuật gồm: máy móc thiết bị sản xuất, thiết bị động lực, truyền
dẫn, dụng cụ làm việc, đo lường.
Ý nghĩa: hai chỉ tiêu trên biểu hiện mỗi công nhân trong doanh nghiệp được
trang bị bao nhiêu đồng TSCĐ, bao nhiêu đồng phương tiện kỹ thuật. Hai chỉ
tiêu trên càng cao càng tốt, chứng tỏ dây chuyền sản xuất được hiện đại hóa.
- Phương pháp phân tích: so sánh hai chỉ tiêu trên giữa TT với KH hoặc

giữa cuối năm so với đầu năm. Xu hướng chung là tốc độ tăng của của chỉ

tiêu 2 phải lớn hơn 1 để đảm bảo tăng qui mô, tăng năng suất.
16


• Phân tích tình trạng kỹ thuật của TSCĐ.
– Là đánh giá hệ số hao mòn của TSCĐ để thấy được tình trạng sử
dụng TSCĐ là mới hay cũ, thấy được doanh nghiệp có chú trọng
đến việc đổi mới TSCĐ hay không, trên cơ sở đó có biện pháp
đầu tư TSCĐ.
Hệ số hao mòn
TSCĐ

Tổng mức khấu hao TSCĐ
=

Nguyên giá TSCĐ

-Nếu hệ số trên càng gần 1 chứng tỏ TSCĐ của doanh nghiệp đã cũ
và doanh nghiệp phải chú trọng đến việc đổi mới TSCĐ.
-Nếu hệ số trên gần 0, chứng tỏ TSCĐ của doanh nghiệp được đổi
mới.
-Thông qua hệ số hao mòn ta có thể đánh giá được tình trạng kỹ
thuật của TSCĐ, tuy nhiên để đánh giá chính xác cần kết hợp với tình
hình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và phòng kỹ
thuật để xem xét hồ sơ từng loại máy.
17


Phân tích tình hình sử dụng TSCĐ
• Đánh giá chung tình hình sử dụng TSCĐ.

– Chỉ tiêu phân tích:
Hiệu suất sử dụng
TSCĐ

Giá trị sản xuất
=

Nguyên giá bq TSCĐ

Ý nghĩa: chỉ tiêu phản ánh một đồng nguyên giá TSCĐ dùng vào
SXKD mang lại bao nhiêu đồng giá trị sản xuất.

-Phương pháp phân tích:
- So sánh chỉ tiêu trên giữa TT với KH hoặc giữa TT
năm nay với năm trước.
- Xác định nguyên nhân và đề xuất biện pháp khắc
phục.

18


Ví dụ: Căn cứ vào tài liệu sau, đánh giá chung tình hình sử dụng TSCĐ.
Chỉ tiêu
1. Giá trị sx.
2. Nguyên giá bq toàn bộ TSCĐ.
3. Nguyên giá bq TSCĐ dùng trong sx.
4. Nguyên giá bq của những phương tiện kỹ
thuật.
5. Hiệu suất sử dụng của:
-Toàn bộ TSCĐ.

-TSCĐ dùng trong sx.
-TSCĐ phương tiện kỹ thuật.

KH

TT

Chênh lệch

81,000
60,000
54,000
36,000

77,760
64,800
54,800
37,800

-3,240
4,800
800
1,800

1.35
1.5
2.25

1.2
1.41

2.05

-0.15
-0.09
-0.2

Nhận xét:
-Hiệu suất sử dụng cả 3 loại TSCĐ của doanh nghiệp giảm, cho thấy tình hình
sử dụng TSCĐ của doanh nghiệp chưa tốt.
-Nguyên nhân có thể do việc đầu tư vốn chưa hợp lý, tình trạng kỹ thuật của
TSCĐ cũ kỹ.

19


• Phân tích tình hình sử dụng máy móc thiết bị.
– Phân tích tình hình sử dụng số lượng máy móc thiết
bị.
• Là xem xét mức độ huy động máy móc thiết bị vào sản xuất,
sau đó tìm nguyên nhân để có biện pháp huy động, nhanh
chóng đưa máy móc thiết bị vào hoạt động càng sớm càng
tốt.
• Phân loại máy móc thiệt bị:
– Máy móc thiết bị hiện có là tất cả những máy móc thiết bị
được ghi vào danh mục tài sản cố định của xí nghiệp, không
kể tình trang của thiết bị đó.
– Máy móc thiết bị đã lắp là những thiết bị đã lắp tại nơi làm việc
và có thể sử dụng bất cứ lúc nào, kể cả máy móc thiết bị tháo
ra sửa chữa lớn.
– Máy móc thiết bị sử dụng là những máy móc thiết bị đã lắp và

đã đưa vào sử dụng không kể thời gian dài hay ngắn.

• Phương pháp phân tích: so sánh.
• Chỉ tiêu phân tích:

20


Tỷ lệ lắp đặt
thiết bị

Số máy đã lắp bq
=

Số máy hiện có bq

x 100%

Ý nghĩa: chỉ tiêu này giúp đánh giá tính kịp thời của việc lắp đặt thiết bị
hiện có của doanh nghiệp

Tỷ lệ sử dụng
thiết bị hiện có

Số máy móc sử dụng bq
=

Số máy hiện có bq

x 100%

Ý nghĩa: chỉ tiêu này phản ánh một cách khái quát tình hình sử dụng số
lượng máy móc thiết bị hiện có của doanh nghiệp.

Tỷ lệ sử dụng
thiết bị đã lắp

Số máy đang sử dụng bq
=

Số máy đã lắp bq

x 100%

Ý nghĩa: chỉ tiêu này cho thấy số lượng thiết bị đã lắp đặt rồi nhưng
chưa được sử dụng, qua đó giúp đánh giá mức độ huy động máy móc
thiết bị đã lắp đặt vào sản xuất.

21


– Phân tích tình hình sử dụng máy móc thiết bị về thời gian làm
việc.
• Phân loại:
– Tổng số giờ máy theo lịch (TL) là thời gian tính theo dương lịch.
Ví dụ: đối với một máy số gờ máy theo lịch trong năm báo cáo bằng 365
ngày hay (366 ngày nếu là năm nhuận) x 24 giờ = 8,760 giờ.
– Tổng số giờ máy nghỉ theo chế độ (TNCĐ) là số giờ máy nghỉ vào ngày lễ,
chủ nhật, nghỉ ngoài ca theo qui định.
– Tổng số giờ máy theo chế độ (TCĐ) là số giờ mà chế độ qui định cho từng

loại máy móc thiết bị phải làm việc (theo điều kiện tổ chức sản xuất và
chế độ làm việc của máy). Số giờ máy chế độ bằng số giờ máy theo lịch
trừ đi số giờ máy nghỉ theo chế độ. (TCĐ = TL - TNCĐ) .
Ví dụ: nếu kế hoạch sản xuất qui định các máy móc làm việc theo chế độ
có nghỉ ngày chủ nhật và ngày lễ, làm việc 1 ca/ngày thì số giờ máy chế
độ theo kế hoạch trong năm báo cáo sẽ bằng: 305,5 x 01 ca x 8 giờ =
2,444 giờ.
– Tổng số giờ máy nghỉ theo kế hoạch (TON) là số giờ máy nghỉ để sửa chữa
theo kế hoạch và thời gian ngừng việc có nghi trong kế hoạch.
– Tổng số giờ máy làm việc theo kế hoạch (TO) = TCĐ - TON
– Tổng số giờ máy nghỉ thực tế (T1N) là tổng số giờ máy nghỉ để SCL thực
tế, nghỉ vì lý do cúp điện, thếu nước, thiếu NVL ...
– Tổng số giờ máy làm thêm (TLT) là số giờ máy làm thêm vào ngày lễ, ngày
chủ nhật, làm thêm ngoài ra theo qui định.
22
– Tổng số giờ máy làm việc thực tế (T1) = TCĐ + TLT – T1N.


• Chỉ tiêu phân tích:
Hệ số sử dụng thời
gian theo lịch (HL)
Hệ số sử dụng thời
gian chế độ (HCĐ)
Hệ số sử dụng thời
gian KH (HTo)

Số gờ máy làm việc của số máy có hoạt động s.xuất
=

=

Số giờ máy theo lịch của số máy có hoạt động s.xuất
Số gờ máy làm việc của số máy có hoạt động s.xuất
Số giờ máy theo chế độ của số máy có h.động s.xuất
Số gờ máy làm việc TT của số máy có hoạt động s.xuất
Số gờ máy làm việc KH của số máy có hoạt động s.x

T
=

=

=

TL
T
TCĐ
T1
To

•Phương pháp phân tích: so sánh các chỉ tiêu trên giữa thực tế
với kế hoạch hoặc giữa năm nay so với năm trước để đánh giá
tình hình sử dụng thời gian làm việc của máy móc thiết bị.

23


– Phân tích tình hình sử dụng công suất của máy móc
thiết bị
• Công suất của máy móc thiết bị phản ánh sản lượng sản

phẩm bình quân sản xuất được trong một đơn vị thời gian
(giờ, ca, ngày, đêm …) của máy móc thiết bị. Chỉ tiêu này nói
rõ trình độ sử dụng máy móc thiết bị một cách tổng hợp.
• Chỉ tiêu phân tích:
Giá trị sx (sản lượng)
bq 1 giờ máy

Giá trị sản xuất
=

Tổng số giờ làm việc của MMTB

• Phương pháp phân tích:
• So sánh chỉ tiêu trên giữa thực tế so với kế hoạch hoặc giữa
TT năm nay so với năm trước,
• Xác định nguyên nhân và đề xuất biện pháp để nâng cao
trình độ sử dụng công suất của máy móc thiết bị nhằm nâng
cao sản lượng, hạ giá thành sản phẩm.
24


Phân tích tổng hợp sử dụng TBSX ảnh hưởng tới KQSX
PT kinh tế: Qm = Tm × S × C × G × Ug
Trong đó

Tm là số máy bq
S là số ngày làm việc bình quân 1 máy trong kỳ
C là số ca làm việc bình quân 1 ngày của một máy
G là số giờ làm việc bình quân 1 ca của một máy
Ug là công suất bình quân 1 giờ của một máy

Từ phương trình kinh tế trên, dùng phương pháp thay thế
liên hoàn để xác định mức độ ảnh hưởng của các nhân tố
tới biến động KQSX
Trương Thu Hường
-QTKD-EPU

25