Luận án quản lí thực tập sư phạm trong đào tạo giáo viên trung học phổ thông theo định hướng chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI

MỲ GIANG SƠN

QUẢN LÍ THỰC TẬP SƢ PHẠM TRONG
ĐÀO TẠO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THEO ĐỊNH HƢỚNG CHUẨN NGHỀ NGHIỆP
GIÁO VIÊN TRUNG HỌC

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÍ GIÁO DỤC

HÀ NỘI


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI

MỲ GIANG SƠN

QUẢN LÍ THỰC TẬP SƢ PHẠM TRONG
ĐÀO TẠO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THEO ĐỊNH HƢỚNG CHUẨN NGHỀ NGHIỆP
GIÁO VIÊN TRUNG HỌC
Chuyên ngành: Quản lí Giáo dục
Mã số: 62 14 01 14

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÍ GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN THANH BÌNH
TS. NGUYỄN VŨ BÍCH HIỀN

HÀ NỘI


ii

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng bản thân. Các
số liệu trong luận án là trung thực.
Kết quả của luận án chưa từng được ai công bố trong bất kì công trình
nào.

Tác giả luận án

Mỳ Giang Sơn


iii

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và lời cảm ơn chân thành đến:
PGS.TS. Nguyễn Xuân Thức, Trưởng Khoa Quản lí Giáo dục, Trường Đại
học Sư phạm Hà Nội;
PGS.TS. Nguyễn Thanh Bình, Viện Nghiên cứu Sư phạm, Trường Đại học
Sư phạm Hà Nội;
TS. Nguyễn Vũ Bích Hiền, Phó Trưởng Khoa Quản lí Giáo dục, Trường
Đại học Sư phạm Hà Nội;
PGS.TS. Nguyễn Viết Ngoạn, Hiệu trưởng Trường Đại học Sài Gòn,
đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án.
Xin chân thành cảm ơn Quý Thầy Cô, các đồng nghiệp, bạn bè thân hữu

đã hỗ trợ, tạo điều kiện, động viên tôi trong quá trình thực hiện luận án.

Tác giả luận án

Mỳ Giang Sơn


iv

MỤC LỤC
Trang phụ bìa ............................................................................................................... i
Lời cam đoan ...............................................................................................................ii
Lời cảm ơn ................................................................................................................ iii
Mục lục ....................................................................................................................... iv
Danh mục các chữ viết tắt ....................................................................................... viii
Danh mục các bảng .................................................................................................... ix
Danh mục các sơ đồ ................................................................................................... xi
Mở đầu
.................................................................................................................1
Chƣơng 1 Cơ sở lí luận về quản lí thực tập sƣ phạm trong đào tạo giáo viên
trung học phổ thông theo định hƣớng chuẩn nghề nghiệp giáo
viên trung học .........................................................................................8
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ..............................................................................8
1.1.1. Các nghiên cứu ở nƣớc ngoài ....................................................................8
1.1.2. Các nghiên cứu trong nƣớc ......................................................................12
1.2. Thực tập sƣ phạm trong đào tạo giáo viên trung học phổ thông theo định
hƣớng Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học ........................................................21
1.2.1. Thực tập sƣ phạm trong đào tạo giáo viên trung học phổ thông .................21
1.2.2. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học ..................................................25
1.2.3. Thực tập sƣ phạm trong đào tạo giáo viên trung học phổ thông theo

định hƣớng Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học .........................................26
1.3. Quản lí thực tập sƣ phạm theo định hƣớng Chuẩn nghề nghiệp giáo viên
trung học ....................................................................................................................28
1.3.1. Khái niệm quản lí thực tập sƣ phạm ........................................................28
1.3.2. Lập kế hoạch thực tập sƣ phạm ...............................................................29
1.3.3. Tổ chức thực tập sƣ phạm ........................................................................35
1.3.4. Lãnh đạo thực tập sƣ phạm ......................................................................40
1.3.5. Kiểm tra, đánh giá trong thực tập sƣ phạm..............................................44
1.4. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lí thực tập sƣ phạm theo định hƣớng Chuẩn
nghề nghiệp giáo viên trung học ...............................................................................50
1.4.1. Các yếu tố chủ quan .................................................................................50
1.4.2. Các yếu tố khách quan .............................................................................52
Kết luận chƣơng 1 .....................................................................................................54


v

Chƣơng 2 Cơ sở thực tiễn của quản lí thực tập sƣ phạm trong đào tạo giáo
viên trung học phổ thông theo định hƣớng chuẩn nghề nghiệp
giáo viên trung học...............................................................................57
2.1. Tổ chức nghiên cứu thực trạng quản lí thực tập sƣ phạm ..................................57
2.1.1. Nội dung khảo sát thực trạng quản lí thực tập sƣ phạm ...........................57
2.1.2. Xây dựng công cụ điều tra, khảo sát thực trạng ......................................57
2.1.3. Kiểm tra độ tin cậy của thang đo trong công cụ điều tra, khảo sát..........58
2.1.4. Mẫu điều tra, khảo sát ..............................................................................62
2.2. Thực trạng thực tập sƣ phạm..............................................................................64
2.2.1. Nhận thức về vai trò thực tập sƣ phạm ....................................................64
2.2.2. Mục tiêu thực tập sƣ phạm.......................................................................65
2.2.3. Thực hiện các nội dung thực tập sƣ phạm ...............................................67
2.2.4. Phƣơng thức tổ chức thực tập sƣ phạm ...................................................70

2.2.5. Kiểm tra, đánh giá trong thực tập sƣ phạm..............................................72
2.2.6. Mức độ thực hiện các khâu thực tập sƣ phạm cuối khóa ........................75
2.2.7. Thực tập sƣ phạm đáp ứng yêu cầu đào tạo giáo viên theo Chuẩn .........78
2.2.8. Thuận lợi, khó khăn trong thực tập sƣ phạm ...........................................80
2.3. Thực trạng quản lí thực tập sƣ phạm..................................................................82
2.3.1. Lập kế hoạch thực tập sƣ phạm ...............................................................82
2.3.2. Tổ chức thực tập sƣ phạm ........................................................................86
2.3.3. Lãnh đạo thực tập sƣ phạm ......................................................................88
2.3.4. Kiểm tra, đánh giá thực tập sƣ phạm .......................................................90
2.3.5. Thành công, hạn chế trong quản lí thực tập sƣ phạm theo định hƣớng
Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học ............................................................94
2.4. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lí thực tập sƣ phạm theo định hƣớng Chuẩn
nghề nghiệp giáo viên trung học ...............................................................................95
2.4.1. Các yếu tố chủ quan .................................................................................95
2.4.2. Các yếu tố khách quan .............................................................................98
Kết luận chƣơng 2 ...................................................................................................100
Chƣơng 3 Các giải pháp quản lí thực tập sƣ phạm trong đào tạo giáo viên
trung học phổ thông theo định hƣớng chuẩn nghề nghiệp giáo
viên trung học .....................................................................................102
3.1. Các nguyên tắc đề xuất giải pháp .....................................................................102
3.1.1. Bảo đảm tính mục tiêu ...........................................................................102
3.1.2. Bảo đảm tính thực tiễn ...........................................................................102
3.1.3. Bảo đảm tính hệ thống ...........................................................................102


vi

3.1.4. Bảo đảm tính khả thi ..............................................................................102
3.2. Các giải pháp quản lí thực tập sƣ phạm trong đào tạo giáo viên trung học phổ
thông theo định hƣớng chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học .............................103

3.2.1. Nâng cao nhận thức cho CBQL, giảng viên, GV các trƣờng SP, các sở
GD - ĐT và các trƣờng PT về vai trò, trách nhiệm, nghĩa vụ đối với TTSP
nói chung, TTSP theo định hƣớng Chuẩn nghề nghiệp GVTrH nói riêng ......103
3.2.2. Chỉ đạo thiết lập mục tiêu thực tập sƣ phạm theo định hƣớng Chuẩn
nghề nghiệp giáo viên trung học ......................................................................105
3.2.3. Chỉ đạo xây dựng nội dung thực tập sƣ phạm theo định hƣớng Chuẩn
nghề nghiệp giáo viên trung học ......................................................................107
3.2.4. Chỉ đạo đổi mới phƣơng pháp kiểm tra, đánh giá trong thực tập sƣ
phạm.................................................................................................................110
3.2.5. Chỉ đạo đổi mới phƣơng thức tổ chức thực tập sƣ phạm từ phƣơng
thức tập trung sang phƣơng thức không tập trung ...........................................119
3.2.6. Chỉ đạo thực hiện đồng bộ một số biện pháp khác, tạo thuận lợi cho
quản lí thực tập sƣ phạm theo định hƣớng Chuẩn nghề nghiệp giáo viên
trung học ..........................................................................................................123
3.2.7. Quan hệ giữa các giải pháp quản lí thực tập sƣ phạm theo định hƣớng
Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học ..........................................................125
3.3. Sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất .....................................127
3.3.1. Mục đích, nội dung, đối tƣợng, phƣơng pháp khảo sát sự cần thiết và
tính khả thi của các giải pháp...........................................................................127
3.3.2. Sự cần thiết của các giải pháp đề xuất ...................................................128
3.3.3. Tính khả thi của các giải pháp đề xuất ..................................................130
3.4. Thực nghiệm sƣ phạm ......................................................................................132
3.4.1. Mục đích thực nghiệm ...........................................................................133
3.4.2. Vấn đề thực nghiệm ...............................................................................133
3.4.3. Giả thuyết thực nghiệm..........................................................................133
3.4.4. Mẫu thực nghiệm ...................................................................................134
3.4.5. Cách thức thực nghiệm ..........................................................................137
3.4.6. Tài liệu thực nghiệm và các điều kiện đảm bảo quá trình thực nghiệm 138
3.4.7. Tiêu chí và thang đánh giá thực nghiệm ................................................138
3.4.8. Kết quả thực nghiệm ..............................................................................139

Kết luận chƣơng 3 ...................................................................................................149
Kết luận và kiến nghị ............................................................................................150
1. Kết luận ...............................................................................................................150
2. Kiến nghị .............................................................................................................151


vii

2.1. Đối với Bộ Giáo dục - Đào tạo .................................................................151
2.2. Đối với sở giáo dục - đào tạo các tỉnh, thành ...........................................151
2.3. Đối với các trƣờng sƣ phạm .....................................................................152
2.4. Đối với các trƣờng trung học phổ thông ...................................................152
Các công trình đã công bố của tác giả .................................................................153
Danh mục tài liệu tham khảo ...............................................................................154
Phụ lục
.............................................................................................................165
Phụ lục 1. Kế hoạch, phƣơng pháp thực hiện các nội dung thực tập sƣ phạm ......165
Phụ lục 2. Nội dung và kết quả khảo sát thực trạng thực tập sƣ phạm cuối khóa ..173
Phụ lục 3. Nội dung và kết quả khảo sát thực trạng quản lí thực tập sƣ phạm
cuối khóa ..............................................................................................178
Phụ lục 4. Sử dụng mô hình phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xem xét mức
độ ảnh hƣởng của các yếu tố chủ quan, khách quan đến quản lí thực
tập sƣ phạm theo định hƣớng chuẩn nghề nghiệp ...............................182
Phụ lục 5. Hƣớng dẫn đánh giá xếp loại giờ dạy bậc trung học ............................191
Phụ lục 6. Bảng đánh giá năng lực soạn giáo án ....................................................192
Phụ lục 7. Bảng đánh giá năng lực lên lớp.............................................................195
Phụ lục 8. Bảng đánh giá năng lực kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học
sinh .......................................................................................................198
Phụ lục 9. Bảng đánh giá các năng lực dạy học khác ............................................200
Phụ lục 10. Bảng đánh giá năng lực: xây dựng và thực hiện kế hoạch chủ nhiệm

lớp, điều khiển tiết sinh hoạt lớp và hoạt động giáo dục ngoài giờ lên
lớp ........................................................................................................205
Phụ lục 11. Bảng đánh giá các năng lực giáo dục khác .........................................208
Phụ lục 12. Phiếu kết quả thực tập sƣ phạm 2 (thực nghiệm) ...............................213
Phụ lục 13. Phiếu đánh giá tiết dạy của sinh viên ..................................................214
Phụ lục 14. Phiếu đánh giá thực tập chủ nhiệm lớp và công tác giáo dục khác ....216
Phụ lục 15. Phiếu kết quả thực tập sƣ phạm 2 .......................................................217
Phụ lục 16. Phiếu khảo sát sinh viên sau thực tập sƣ phạm ...................................218
Phụ lục 17. Bảng câu hỏi phỏng vấn sâu ...............................................................221


viii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
TT

Các chữ viết tắt

Các chữ viết đầy đủ

1.

BCĐ

Ban chỉ đạo

2.

BDGV

Bồi dƣỡng giáo viên

3.

CBQL

Cán bộ quản lí

4.

ĐTGV

Đào tạo giáo viên

5.

ĐHSP

Đại học sƣ phạm

6.

ĐVHT

Đơn vị học trình

7.

GDNGLL

Giáo dục ngoài giờ lên lớp

8.

GD - ĐT

Giáo dục - Đào tạo

9.

GVHD

Giáo viên hƣớng dẫn

10.

GVTrH

Giáo viên trung học

11.

HS

Học sinh

12.

KN

Kĩ năng

13.

NVSP

Nghiệp vụ sƣ phạm

14.

PPDH

Phƣơng pháp dạy học

15.

PT

Phổ thông

16.

SH

Sinh hoạt

17.

SP

Sƣ phạm

18.

SV

Sinh viên

19.

THPT

Trung học phổ thông

20.

TC

Tiêu chí

21.

TTSP

Thực tập sƣ phạm

22.

TTDH

Thực tập dạy học

23.

TTGD

Thực tập giáo dục


ix

DANH MỤC CÁC BẢNG
TT

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13

14

15
16
17
18
19
20

Tên bảng

Bảng 1.1. Thời lƣợng thực tập sƣ phạm và số tiết thực tập giảng dạy của
sinh viên
Bảng 1.2. Các phƣơng thức tổ chức thực tập sƣ phạm
Bảng 1.3. Bảng tổng hợp kết quả thực tập sƣ phạm của sinh viên
Bảng 2.1. Hệ số Cronbach’Alpha các thang đo
Bảng 2.2. Số lƣợng phiếu khảo sát tại các trƣờng sƣ phạm và trƣờng
trung học phổ thông
Bảng 2.3. Nhận thức về vai trò thực tập sƣ phạm
Bảng 2.4. Mức độ đạt đƣợc mục tiêu thực tập sƣ phạm cuối khóa theo
định hƣớng Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học
Bảng 2.5. Mức độ thực hiện các nội dung thực tập sƣ phạm cuối khóa
theo định hƣớng Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học
Bảng 2.6. Hiệu quả của các phƣơng thức tổ chức thực tập sƣ phạm
Bảng 2.7. Mức độ thực hiện kiểm tra, đánh giá thực tập sƣ phạm cuối
khóa
Bảng 2.8. Mức độ thực hiện các khâu thực tập sƣ phạm cuối khóa
Bảng 2.9. Tƣơng quan giữa các đối tƣợng khảo sát trong nội dung
“Đánh giá kết quả thực tập sƣ phạm”
Bảng 2.10. Mức độ đáp ứng của các yếu tố thực tập sƣ phạm với yêu
cầu đào tạo giáo viên trung học phổ thông theo định hƣớng
Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học

Bảng 2.11. Các thông số thống kê cơ bản về mức độ đáp ứng của thực
tập sƣ phạm đối với yêu cầu đào tạo giáo viên trung học phổ
thông theo định hƣớng Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung
học
Bảng 2.12. Thuận lợi, khó khăn trong tổ chức thực tập sƣ phạm
Bảng 2.13. Mức độ thực hiện các biện pháp lập kế hoạch thực tập sƣ
phạm
Bảng 2.14. Mức độ thực hiện các biện pháp lập kế hoạch cơ sở vật chất,
tài chính dành cho TTSP
Bảng 2.15. Mức độ thực hiện các biện pháp tổ chức thực tập sƣ phạm
Bảng 2.16. Mức độ thực hiện các biện pháp lãnh đạo thực tập sƣ phạm
Bảng 2.17. Mức độ thực hiện các biện pháp kiểm tra, đánh giá trong

Trang

14
23
48
61
62
63
65
67
69
72
75
77

78

78
79
81
84
85
87
90


x

21
22

23

24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37

thực tập sƣ phạm
Bảng 2.18. Thành công, hạn chế trong quản lí thực tập sƣ phạm hiện
nay
Bảng 2.19. Các yếu tố chủ quan ảnh hƣởng đến quản lí thực tập sƣ
phạm theo định hƣớng Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung
học
Bảng 2.20. Các yếu tố khách quan ảnh hƣởng đến quản lí thực tập sƣ
phạm theo định hƣớng Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung
học
Bảng 3.1. Các tiêu chí kiểm tra, đánh giá thực tập dạy học
Bảng 3.2. Các tiêu chí kiểm tra, đánh giá thực tập giáo dục
Bảng 3.3. Đánh giá sự cần thiết của các giải pháp đề xuất
Bảng 3.4. Đánh giá tính khả thi của các giải pháp đề xuất
Bảng 3.5. Điểm trung bình chung tích lũy của sinh viên các nhóm khảo
sát
Bảng 3.6. Trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của giáo viên hƣớng dẫn
thực tập sƣ phạm các nhóm khảo sát
Bảng 3.7. Điểm số kết quả thực tập sƣ phạm của sinh viên các nhóm
khảo sát
Bảng 3.8. Kết quả xếp loại thực tập sƣ phạm của sinh viên các nhóm
khảo sát
Bảng 3.9. Kết quả sinh viên tự đánh giá năng lực soạn giáo án
Bảng 3.10. Kết quả sinh viên tự đánh giá năng lực kiểm tra, đánh giá kết
quả học tập của học sinh
Bảng 3.11. Kết quả sinh viên tự đánh giá năng lực xây dựng, quản lí, sử
dụng hồ sơ dạy học/chủ nhiệm
Bảng 3.12. Kết quả sinh viên tự đánh giá về “Rèn luyện, bồi dƣỡng
năng lực phát triển nghề nghiệp”
Bảng 3.13. Kết quả sinh viên tự đánh giá về “Rèn luyện phẩm chất đạo

đức, lối sống”
Bảng 3.14. Bảng tổng hợp kết quả tự đánh giá của sinh viên sau thực tập
sƣ phạm

93

95

97
111
113
127
129
134
135
138
138
140
141
142
144
145
146


xi

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
TT

Tên sơ đồ

1

Sơ đồ 1.1. Sơ đồ cấu trúc Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học

2

Sơ đồ 1.2. Sơ đồ thiết lập mục tiêu thực tập sƣ phạm theo định hƣớng
Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học
Sơ đồ 1.3. Sơ đồ thiết lập nội dung thực tập sƣ phạm theo định hƣớng
Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học
Sơ đồ 1.4. Sơ đồ cơ cấu tổ chức thực tập sƣ phạm
Sơ đồ 1.5. Sơ đồ tổ chức thực hiện các quyết định thực tập sƣ phạm
Sơ đồ 1.6. Sơ đồ kiểm tra, đánh giá mức độ thực hiện nhiệm vụ thực
tập sƣ phạm
Sơ đồ 1.7. Chu trình kiểm tra thực tập sƣ phạm
Sơ đồ 1.8. Sơ đồ quản lí thực tập sƣ phạm theo định hƣớng Chuẩn
nghề nghiệp giáo viên trung học

3
4
5
6
7
8

Trang

25

30
34
37
43
47
50
55


1

Mở ĐầU
1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu
1.1. Thực tập sƣ phạm (TTSP) là các học phần thực hành, thực tập nghề nghiệp
trong chƣơng trình đào tạo giáo viên (ĐTGV) của các trƣờng/khoa sƣ phạm (sau đây
gọi chung là các trƣờng sƣ phạm - trƣờng SP). TTSP có vai trò: góp phần thực hiện
nguyên lí giáo dục gắn lí thuyết với thực hành, lí luận với thực tiễn trong quá trình
ĐTGV; hình thành, phát triển tri thức, kĩ năng nghề nghiệp; rèn luyện phẩm chất đạo
đức, lối sống, nâng cao nhận thức, lòng yêu nghề cho sinh viên (SV); đồng thời giúp
các trƣờng SP tự kiểm tra, đánh giá chất lƣợng đào tạo của mình. TTSP trong chƣơng
trình ĐTGV trung học phổ thông (THPT), giúp SV chuẩn bị và đáp ứng đƣợc các yêu
cầu cơ bản đối với ngƣời giáo viên (GV), sẵn sàng thích ứng với lao động nghề
nghiệp, với vai trò hoạt động của ngƣời GV THPT. Vị trí và vai trò ấy làm cho TTSP
có ý nghĩa quan trọng đối với việc nâng cao chất lƣợng trong quá trình ĐTGV.
Tuy quan trọng, nhƣng TTSP trong các trƣờng SP đào tạo giáo viên THPT ở
nƣớc ta trong thời gian qua có nhiều hạn chế, bất cập. Mục tiêu không đƣợc cập nhật,
thiếu toàn diện, không phù hợp với yêu cầu mới trong ĐTGV; Nội dung (ND) chƣa
hoàn thiện, còn chủ quan, phiến diện, chậm đổi mới; Phƣơng thức tổ chức cứng nhắc,
thiếu linh hoạt, thụ động và phụ thuộc vào phổ thông (PT), thời gian thực tập ít, thực
hiện cấp tập tại các trƣờng PT, không đáp ứng đƣợc xu thế coi trọng thực hành, thực

tập, lấy trƣờng PT làm nơi làm việc, học tập và rèn luyện của SV; Kiểm tra, đánh giá
trong TTSP còn chủ quan, chung chung, định tính, độ tin cậy thấp, không theo kịp sự
phát triển của lí luận cũng nhƣ thực tiễn về kiểm tra, đánh giá, tỉ lệ SV có kết quả
TTSP xuất sắc, giỏi cao, không phản ánh đúng thực chất phẩm chất, trình độ, năng
lực của SV... .
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến các hạn chế, yếu kém nói trên trong TTSP,
trong đó nguyên nhân trực tiếp, chủ yếu là quản lí TTSP. Quản lí TTSP là quản lí
một hoạt động đào tạo có tính đặc thù trong các trƣờng SP. Từ lâu, quản lí TTSP
trong các trƣờng SP tuy đƣợc thực hiện bài bản, nề nếp; nhƣng cứng nhắc, thiếu sáng
tạo và chậm đổi mới. Quy chế TTSP do Bộ giáo dục và Đào tạo (Bộ GD&ĐT) [11]
ban hành dùng chung cho các trƣờng SP trong cả nƣớc đã lỗi thời, lạc hậu. Quản lí


2

TTSP hiện nay chủ yếu dựa vào trình độ và kinh nghiệm của mỗi trƣờng, không có
sự thống nhất, đồng bộ, thiếu cơ sở pháp lí, khó đảm bảo chất lƣợng, không theo kịp
sự phát triển của khoa học quản lí và thực tiễn.
1.2. Hiện nay, trên thế giới một trong những xu thế quản lí là quản lí dựa vào
chuẩn. Đối với giáo dục, để phát triển đúng hƣớng, đảm bảo chất lƣợng và nâng cao
chất lƣợng giáo dục, cần thiết phải thực hiện chuẩn hóa. Chuẩn hóa giáo dục là quá
trình tác động làm cho các yếu tố trong giáo dục đạt đƣợc chuẩn cần thiết.
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Đảng Cộng sản Việt Nam, nêu
rõ nhiệm vụ của ngành GD&ĐT trong những năm trƣớc mắt “Đổi mới căn bản, toàn
diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ
hóa và hội nhập quốc tế, trong đó đổi mới cơ chế quản lí giáo dục, phát triển đội ngũ
giáo viên và cán bộ quản lí giáo dục là khâu then chốt” [43, tr 130-131].
Theo hƣớng chuẩn hóa, hoạt động TTSP cần đƣợc quản lí theo định hƣớng
chuẩn đầu ra. Hiện nay, các trƣờng SP đã công bố chuẩn đầu ra. Tuy nhiên, vì nhiều
lí do khách quan, chủ quan, chuẩn đầu ra do các trƣờng xây dựng chƣa thực sự khoa

học, chƣa thật đáng tin cậy; trong khi Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học
(GVTrH) do Bộ GD&ĐT ban hành (sau đây gọi là Chuẩn) [20] đƣợc xem là cơ sở
định hƣớng tin cậy, vì nó là công trình của một tập thể tác giả là các nhà khoa học
trình độ cao, đƣợc nghiên cứu và thẩm định theo một quy trình khoa học. Do đó, lựa
chọn Chuẩn nghề nghiệp GVTrH (chuẩn hành nghề) đã đƣợc Bộ GD&ĐT ban hành
làm định hƣớng cho đổi mới quản lí TTSP là cần thiết và hợp lí.
Chuẩn nghề nghiệp GVTrH là hệ thống các yêu cầu cơ bản đối với GV trung
học về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống; năng lực chuyên môn, nghiệp vụ. Mục
đích của Chuẩn không chỉ dùng để đánh giá GV, mà còn là văn bản định hƣớng cho
xây dựng và phát triển chƣơng trình đào tạo của các trƣờng SP. Do vậy, xây dựng,
phát triển chƣơng trình ĐTGV nói chung, chƣơng trình đào tạo NVSP, TTSP nói
riêng phải hƣớng theo các yêu cầu về phẩm chất, năng lực chuyên môn, nghiệp vụ
đƣợc quy định trong Chuẩn, để phù hợp, đáp ứng yêu cầu của Chuẩn. Vì vậy, quản lí
đào tạo của các trƣờng SP và đặc biệt là quản lí TTSP - hoạt động đặc thù, đậm nét
nghề nghiệp GV phải đƣợc thực hiện theo định hƣớng của Chuẩn, tiếp cận, tiệm cận
Chuẩn, nhằm đạt trình độ chuẩn đƣợc đào tạo, phù hợp với chuẩn nghề nghiệp


3

GVTrH, đáp ứng yêu cầu mới về chuẩn của giáo dục phổ thông, là việc làm cụ thể,
thiết thực thực hiện Nghị quyết của Đảng.
1.3. Với vị trí và vai trò quan trọng của mình, đào tạo nghiệp vụ sƣ phạm
(NVSP) nói chung, TTSP và quản lí TTSP nói riêng đã trở thành chủ đề cho nhiều
hội thảo khoa học mang tầm cỡ quốc gia: hội thảo khoa học Giáo dục NVSP trong
quy trình đào tạo mới (Trƣờng Đại học Vinh, 1991); hội thảo khoa học TTSP tập
trung, thực trạng, nguyên nhân và giải pháp (Bộ GD&ĐT, 1993); hội thảo khoa học
Công tác TTSP của các trường sư phạm (ĐHSP Thành phố Hồ Chí Minh, 2008); hội
thảo khoa học Nâng cao chất lượng nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên các trường
ĐHSP (Trƣờng ĐHSP Hà Nội, 2010); hội thảo khoa học Đào tạo nghiệp vụ sư phạm

theo học chế tín chỉ (ĐHSP Thành phố Hồ Chí Minh, 2011) ...
Các hội thảo đã thu hút hàng trăm nhà khoa học, giảng viên và cán bộ quản lí
(CBQL) của các trƣờng SP trên cả nƣớc với hàng trăm bài viết, tham luận khoa học.
Bên cạnh đó có khá nhiều bài báo khoa học về TTSP, quản lí TTSP đăng tải hàng
năm trên các tạp chí khoa học chuyên ngành; đồng thời cũng có một số cuốn sách,
tài liệu viết chuyên sâu về TTSP. Các tác giả đã có nhiều ý kiến, nhận định xác đáng
về một số khía cạnh của quản lí TTSP, nhƣ các vấn đề về mục tiêu, nội dung TTSP,
phƣơng thức tổ chức thực tập, lãnh đạo/chỉ đạo thực tập, kiểm tra, đánh giá TTSP.
Tuy nhiên, phần lớn các tác giả chƣa đi sâu nghiên cứu về quản lí TTSP trong đào
tạo GV THPT theo định hƣớng Chuẩn nghề nghiệp GVTrH.
Vì những lí do trên, đề tài: “Quản lí thực tập sƣ phạm trong đào tạo giáo
viên trung học phổ thông theo định hƣớng Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung
học” đƣợc chọn nghiên cứu nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng đào tạo GV THPT
của các trƣờng SP.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn quản lí TTSP trong đào tạo GV
THPT hiện nay, đề xuất các giải pháp quản lí TTSP theo định hƣớng Chuẩn nghề
nghiệp GVTrH, góp phần nâng cao chất lƣợng đào tạo GV THPT ở Việt Nam.
3. Khách thể nghiên cứu
Công tác quản lí TTSP trong ĐTGV THPT ở các cơ sở ĐTGV.


4

4. Đối tƣợng nghiên cứu
Giải pháp quản lí TTSP theo định hƣớng Chuẩn nghề nghiệp GVTrH trong
ĐTGV THPT.
5. Giả thuyết nghiên cứu
Quản lí TTSP trong ĐTGV THPT là một hoạt động quản lí đào tạo quan
trọng trong các trƣờng SP, đƣợc thực hiện ổn định, nề nếp từ nhiều năm nay. Tuy

nhiên, quản lí TTSP hiện nay có nhiều hạn chế, bất cập, chậm đổi mới (về quản lí
mục tiêu, nội dung, phƣơng thức tổ chức, phƣơng pháp kiểm tra, đánh giá), không
theo kịp sự phát triển của lí luận quản lí giáo dục và đòi hỏi của thực tiễn.
Đề xuất đƣợc nội dung và giải pháp quản lí TTSP theo định hƣớng Chuẩn
nghề nghiệp GVTrH khả thi, sẽ giúp các cơ sở ĐTGV THPT đổi mới quản lí TTSP
theo xu thế chuẩn hóa, góp phần nâng cao chất lƣợng ĐTGV.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
6.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận về TTSP và quản lí TTSP trong ĐTGV THPT
theo định hƣớng của Chuẩn nghề nghiệp GVTrH.
6.2. Nghiên cứu cơ sở thực tiễn của quản lí TTSP trong ĐTGV THPT hiện nay.
6.3. Đề xuất các giải pháp quản lí TTSP trong ĐTGV THPT theo định hƣớng
Chuẩn nghề nghiệp GVTrH.
6.4. Khảo nghiệm sự cần thiết, tính khả thi của các giải pháp đề xuất và thực
nghiệm một số giải pháp trong các giải pháp đề xuất.
7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
7.1. Giới hạn về đối tƣợng nghiên cứu: Nghiên cứu quản lí của hiệu trƣởng
trƣờng SP đối với hoạt động TTSP cuối khóa trong ĐTGV THPT.
7.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu: Nghiên cứu ở một số trƣờng có đào tạo GV
THPT trong nƣớc: Trƣờng Đại học An Giang, Trƣờng Đại học Đồng Tháp, Trƣờng Đại
học Sài Gòn, Trƣờng ĐHSP thành phố HCM, Trƣờng ĐHSP - Đại học Huế, Trƣờng
Đại học Vinh, Trƣờng Đại học Hồng Đức, Trƣờng Đại học Hải Phòng, Trƣờng ĐHSP Đại học Thái Nguyên. Thực nghiệm thực hiện tại Trƣờng Đại học Sài Gòn.


5

8. Cách tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu
8.1. Cách tiếp cận
a) Tiếp cận hệ thống : không chỉ quan tâm đế n quản lí mu ̣c tiêu
phƣơng thức tổ chức TTSP theo đinh
̣ hƣớng Chuẩ n nghề nghiê ̣p GVTrH

, nô ̣i dung ,
, mà còn

quan tâm đế n các yế u tố khác trong mố i quan hê ̣ biê ̣n chƣ́ng với nhau của quản lí
TTSP; vâ ̣n du ̣ng cả tiêu chuẩ n về phẩ m chấ t lẫn tiêu chuẩ n về năng lƣ̣c của ngƣời
GV trong quá trình nghiên cứu.
b) Tiếp cận chức năng: vâ ̣n du ̣ng các chƣ́ c năng quản lí vào quản lí TTSP theo
đinh
̣ hƣớng Chuẩn nghề nghiê ̣p GVTrH.
c) Tiếp cận chuẩn: sử dụng Chuẩn nghề nghiệp GVTrH làm “hệ quy chiếu”
trong việc xây dựng mục tiêu, nội dung, phƣơng pháp kiểm tra, đánh giá, ... trong
quản lí TTSP theo định hƣớng của Chuẩn.
d) Tiếp cận năng lực : quản lí TTSP hƣớng đến rèn luyện , kiểm tra, đánh giá
phẩm chất , năng lƣ̣c da ̣y ho ̣c , năng lực giáo du ̣c của SV theo yêu cầ u của Chuẩ n
nghề nghiê ̣p GVTrH.
8.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể
a) Nhóm các phƣơng pháp nghiên cứu lí luận
Sử dụng các phƣơng pháp phân tích, so sánh, tổng hợp, phân loại và hệ thống
hóa các kết quả nghiên cứu, tài liệu trong và ngoài nƣớc liên quan đến khoa học
quản lí, TTSP, quản lí TTSP và Chuẩn nghề nghiệp GVTrH để xây dựng khung lí
luận về quản lí TTSP trong ĐTGV THPT theo định hƣớng Chuẩn nghề nghiệp
GVTrH.
b) Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phƣơng pháp nghiên cứu sản phẩm: nghiên cứu Quy chế TTSP của Bộ
GD&ĐT, các quy chế/quy định/tài liệu hƣớng dẫn TTSP của các trƣờng SP; Các văn
bản liên quan TTSP, quản lí TTSP của Bô ̣ GD&ĐT, của các cơ sở ĐTGV THPT.
- Điều tra bằng bảng hỏi để tìm hiểu thực trạng TTSP và quản lí TTSP; sự cần
thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất.
- Phƣơng pháp phỏng vấn, tọa đàm về TTSP, quản lí TTSP với cán bộ lãnh

6

đạo, CBQL, giảng viên các trƣờng SP; CBQL, GV các trƣờng PT và SV TTSP.
- Phƣơng pháp chuyên gia thẩm định các giải pháp đƣợc đề xuất.
- Phƣơng pháp thực nghiệm: thực nghiệm một số giải pháp quản lí TTSP theo
định hƣớng Chuẩn nghề nghiệp GVTrH tại Trƣờng Đại học Sài Gòn.
c) Nhóm phƣơng pháp xử lí thông tin
Sử dụng phần mềm SPSS để mã hóa , nhập liệu, phân tích thố ng kê (phân tích
độ tin cậy của thang đo, độ tin cậy của kết quả khảo sát dựa vào chỉ số Cronbach’s
Alpha; xác định tần số và tỉ lệ phần trăm của các yếu tố ; xác định giá trị trung bình
các bảng số ; phân tích nhân tố ảnh hƣởng ; sử dụng thông số kiểm định Chi bình
phƣơng; ...) nhằ m đánh giá đinh
̣ lƣơ ̣ng, đảm bảo đô ̣ tin câ ̣y của kế t quả thu đƣơ ̣c .
9. Các luận điểm cần bảo vệ trong luận án
- Quản lí TTSP là quản lí một hoạt động đào ta ̣o trong công tác ĐTGV

, có

tính đặc thù, phức tạp, có vị trí, vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lƣợng
đào tạo của các trƣờng SP, đáp ứng yêu cầu đổi mới của giáo dục đại học và sự phát
triển của giáo dục PT.
- Trong bố i cảnh chuẩn đầu ra , chuẩn NVSP của các trƣờng SP chƣa đƣợc
đầu tƣ xây dựng một cách khoa ho ̣c , phù hợp với mục tiêu đào tạo và gắn với yêu
cầ u đổi mới của giáo du ̣c PT , quản lí TTSP trong ĐTGV THPT theo định hƣớng
Chuẩn nghề nghiệp GVTrH là cần thiết và hơ ̣p lí .
- Trong quản lí TTSP theo định hƣớng Chuẩn nghề nghiệp GVTrH, việc lập kế
hoạch (xác định mục tiêu, nội dung, ...); kiểm tra, đánh giá; lựa chọn phƣơng thức tổ
chức TTSP đáp ứng yêu cầu Chuẩn nghề nghiệp GVTrH là những vấn đề thiết yếu.

- Quản lí TTSP theo định hƣớng Chuẩn nghề nghiệp GVTrH góp phần thay
đổi cơ bản hoạt động TTSP của các trƣờng SP, nâng cao chất lƣợng TTSP nói riêng,
chất lƣợng ĐTGV nói chung; SV có năng lực đáp ứng yêu cầu của Chuẩn, yêu cầu
của xã hội đang đặt ra.
10. Đóng góp mới của luận án
10.1. Về lí luận
- Hệ thống hóa lí luận, khái niệm về TTSP, quản lí TTSP và Chuẩn nghề


7

nghiệp GV, quản lí TTSP theo định hƣớng của Chuẩn; hình thành khung lí thuyết về
quản lí TTSP trong ĐTGV THPT theo định hƣớng Chuẩn nghề nghiệp GVTrH.
- Đề xuất mục tiêu; nội dung; phƣơng pháp và công cụ kiểm tra, đánh giá
TTSP và phƣơng thức tổ chức TTSP đáp ứng yêu cầu Chuẩn nghề nghiệp GVTrH.
10.2. Về thực tiễn
- Qua kết quả khảo sát thực trạng phát hiện các mâu thuẫn, bất cập của TTSP,
quản lí TTSP, giúp các nhà quản lí đào tạo trong các trƣờng SP có cơ sở, định hƣớng
đƣa ra các giải pháp cải tiến, đổi mới quản lí TTSP theo xu thế chuẩn hóa.
- Đề xuất và kiểm nghiệm một số giải pháp quản lí TTSP đáp ứng và phù hợp
với yêu cầu Chuẩn nghề nghiệp GVTrH, góp phần giúp các trƣờng SP nâng cao chất
lƣợng TTSP, chất lƣợng ĐTGV THPT theo hƣớng chuẩn hóa.
- Góp phần xây dựng quy chế TTSP theo hƣớng chuẩn hóa cho Bộ GD&ĐT
và các trƣờng SP.
11. Cấu trúc của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục nghiên
cứu, luận án gồm có 03 chƣơng:
Chƣơng 1: Cơ sở lí luận về quản lí thực tập sƣ phạm trong đào tạo giáo viên
trung học phổ thông theo định hƣớng Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học.
Chƣơng 2: Cơ sở thực tiễn của quản lí thực tập sƣ phạm trong đào tạo giáo

viên trung học phổ thông theo định hƣớng Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học.
Chƣơng 3: Các giải pháp quản lí thực tập sƣ phạm trong đào tạo giáo viên
trung học phổ thông theo định hƣớng Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học.


8

CHƢƠNG 1
CƠ Sở LÍ LUậN Về QUảN LÍ THựC TậP SƢ PHạM
TRONG ĐÀO TạO GIÁO VIÊN TRUNG HọC PHổ THÔNG
THEO Đị NH HƢớNG CHUẩN NGHề NGHIệP GIÁO VIÊN TRUNG HọC
1.1. TổNG QUAN NGHIÊN CứU VấN Đề

1.1.1. Các nghiên cứu ở nƣớc ngoài
Do vai trò, ý nghĩa quan trọng của quản lí TTSP trong ĐTGV, các quốc gia
đều quan tâm đến quản lí TTSP. Tuy nhiên, do những khác biệt về truyền thống,
điều kiện lịch sử, văn hóa, phát triển của mỗi quốc gia nên các quốc gia khác nhau
(và ngay cả trong một vài quốc gia) có mô hình ĐTGV THPT khác nhau. Quản lí
TTSP trong các mô hình ĐTGV khác nhau sẽ không giống nhau.
- Xây dựng nội dung thực tập sư phạm
Hoa Kì là quốc gia có nền giáo dục phát triển trên thế giới, đƣợc các nhà
nghiên cứu giáo dục đánh giá cao, song nội dung TTSP ở các cơ sở ĐTGV ở Hoa Kì
vẫn chƣa chú trọng đúng mức đến việc rèn luyện kĩ năng SP. Do vậy, nhìn chung các
cơ sở ĐTGV ở Hoa Kì đang chú trọng chuyển đổi từ thực trạng chỉ tập trung vào
trang bị kiến thức học thuật, lí thuyết, thiếu sự liên kết với thực tiễn PT, sang những
chƣơng trình đào tạo thực tập, thực hành xen lẫn với các nội dung tri thức cơ bản,
chuyên ngành và các học phần về NVSP. Hiện nay, trong hệ thống giáo dục Hoa Kì
có nhiều mô hình hoạt động của các tổ chức giáo dục trong đó thực hiện nhiệm vụ
chuyển đổi này trực tiếp hoặc gián tiếp. Hệ thống Trƣờng phát triển nghiệp vụ Professional Development School - là một mô hình hoạt động tƣơng đối hiệu quả và
đang nhân rộng trong phạm vi Hoa Kì cũng nhƣ một số quốc gia trên thế giới [129].

Xu hƣớng hiện nay trên thế giới trong xây dựng nội dung TTSP là quan tâm
nhiều hơn nữa các biện pháp tăng cƣờng thực hành, luyện tập cho SV SP tại trƣờng
PT. Các nghiên cứu của quỹ Carnegie, Annenberg và Ford ở Hoa Kì (2001) [131]
kết luận: khi xây dựng chƣơng trình TTSP cần tăng cƣờng hơn nữa việc thực hành,
thực tập và làm mẫu. Các tác giả Roger Gower, Diane Phillips và Steve Walters
[137] đã phân tích các biện cần thiết GV hƣớng dẫn thực tập cần áp dụng giúp cho
SV SP quan sát, thực hành và luyện tập tốt hơn tại trƣờng PT.


9

Các tác giả Darling – Hammond, & Haselkom [133] đề xuất: chƣơng trình
TTSP phải xác định rõ những năng lực, kĩ năng, kinh nghiệm mà SV cần phải đạt
đƣợc để đảm bảo trong tƣơng lai họ sẽ đứng lớp đƣợc một cách dễ dàng; phải tạo ra
sự liên kết chặt chẽ giữa lí thuyết và thực hành, phải xác định đƣợc chƣơng trình lí
thuyết, chƣơng trình thực hành, thực tập, mối quan hệ giữa chúng và việc hợp tác
chặt chẽ, gắn kết với PT, cùng nhau thực hiện trong quá trình đào tạo.
- Xác định thời lượng thực tập sư phạm
Các nƣớc khác nhau cũng dành thời gian cho TTSP không giống nhau. Tại
Hoa Kì, thời gian yêu cầu đối với TTSP từ 6 tuần ở bang Louisiana cho tới một học
kì hoặc nhiều hơn ở bang Minnesota và Wisconsin. Một cuộc khảo sát gần đây cho
thấy 21 bang yêu cầu ít nhất 12 tuần dành cho TTSP [58]. SV đại học Iowa (ĐTGV
trong 4 năm), TTSP trong thời gian 13 tuần, tƣơng đƣơng với một học kì [31].
Ở Anh [41], [58]: các GV tƣơng lai phải có ít nhất 24 tuần thực tập giảng dạy.
. Kinh nghiệm trƣờng học 1 và 2 (chính là thực hành, thực tập sƣ phạm) đƣợc thiết
kế nhằm đƣa SV thực tập vào môi trƣờng lớp học, giúp họ học hỏi kinh nghiệm từ
những GV hƣớng dẫn, để có thể trở thành một GV tốt trong tƣơng lai.
Ở Hàn Quốc, SV đƣợc yêu cầu thực tập giảng dạy cả ngày từ 4 đến 6 tuần
trƣớc khi kết thúc chƣơng trình ĐTGV. Ở Hồng Kông, SV phải thực tập giảng dạy
tối thiểu 8 đến 10 tuần trƣớc khi tốt nghiệp. Ở Úc, thời gian TTSP của SV tại trƣờng

PT trong các chƣơng trình ĐTGV trung học khác nhau thƣờng khác nhau, nhƣng
nằm trong khoảng từ 80 ngày đến 100 ngày [31].
Xu hƣớng chung của các nƣớc là tăng cƣờng thời lƣợng dành cho TTSP. Ở
Victoria, tài liệu của Ủy ban giáo dục và đào tạo năm 2005, khẳng định: SV cần
dành nhiều thời gian hơn nữa ở trƣờng PT để họ có thể thấm nhuần đƣợc các kĩ năng
dạy học và quản lí lớp học [134].
- Các biện pháp tổ chức thực hiện nội dung thực tập sư phạm
Các nƣớc đều tổ chức thực hiện các nội dung TTSP thông qua đội ngũ GV
hƣớng dẫn thực tập. GV hƣớng dẫn TTSP đều đƣợc chọn từ đội ngũ GV PT và giảng
viên SP. Tại Hoa Kì, giảng viên SP ở trƣờng đại học và GV PT hoặc đôi khi hiệu
trƣởng trƣờng PT làm nhiệm vụ hƣớng dẫn SV thực tập; SV trƣớc tiên quan sát và


10

trợ giúp GV, sau đó họ sẽ đƣợc ghép đôi với một GV có kinh nghiệm (đƣợc trả tiền)
đảm nhiệm vai trò hƣớng dẫn thực tập [129].
Ở Hàn Quốc, SV đƣợc hƣớng dẫn thực tập và đánh giá bởi một GV đứng lớp
(PT) có kinh nghiệm, hiệu trƣởng và cố vấn - giảng viên SP của trƣờng đại học.
Tƣơng tự, ở Nhật SV đƣợc hƣớng dẫn và đánh giá bởi một GV PT có kinh nghiệm
dƣới sự chứng nhận của hiệu trƣởng; ngoài ra có một ban gồm các thành viên từ
chƣơng trình ĐTGV cũng thƣờng kiểm tra sự đánh giá này. Ở Singapore, quá trình
thực hành, TTSP đƣợc giám sát bởi những GV PT cộng tác đƣợc lựa chọn đặc biệt
và bởi những giảng viên SP. Ở Anh, SV đƣợc quan sát, đánh giá và hƣớng dẫn bởi
những GV PT và giảng viên SP có kinh nghiệm [41]. Ở Úc, SV TTSP đƣợc giám sát
và đánh giá bởi một GV PT có kinh nghiệm, cùng với việc tham khảo ý kiến của
giảng viên SP có dự giờ và quan sát hoạt động thực tập của SV [58].
Nhƣ vậy, tổ chức thực hiện nội dung TTSP (hƣớng dẫn, kiểm tra, đánh giá
TTSP, …) thƣờng đƣợc chia sẻ giữa các cá nhân: GV PT có kinh nghiệm, đôi khi là
hiệu trƣởng trƣờng PT và cả giảng viên SP của trƣờng đại học.

- Các phương thức tổ chức thực tập sư phạm
Phần lớn các quốc gia đang chuyển từ phƣơng thức TTSP trong những
khoảng thời gian nhất định ở trƣờng PT sang phƣơng thức tổ chức cho SV thực tập
thƣờng xuyên tại trƣờng PT, nhằm nâng cao tay nghề cho SV trƣớc khi tốt nghiệp.
SV đại học California - Davis (Hoa Kì) bắt đầu phối hợp công việc với GV
PT hƣớng dẫn thực tập trƣớc khi bắt đầu năm học: học cách tổ chức lớp học, chuẩn
bị kế hoạch dạy học, giáo án, gặp gỡ học sinh (HS) vào ngày đầu tiên của khóa học.
Thời gian thực tập kéo dài trong cả năm, cho đến khi SV thực tập phối hợp với GV
PT thực hiện các công việc để kết thúc năm học [31].
Nhƣ vậy, SV đại học California – Davis trở thành “ngƣời nhà”, bên trong văn
hóa trƣờng PT, chứ không phải “ngƣời ngoài” đáo qua trƣờng PT một thời gian
ngắn. Rõ ràng họ thu hoạch đƣợc nhiều tri thức, kĩ năng, kinh nghiệm hơn; nhƣng
thời gian giám sát SV thực tập tăng lên, và khi đó chi phí cũng tăng lên.
Theo hƣớng SV là “ngƣời nhà” của trƣờng PT, ở Philipines đƣa ra mô hình
ĐTGV tại trƣờng phổ thông (SBTP) với các đặc điểm chính là: Nội dung đào tạo


11

đƣợc quyết định bởi GV PT; GV PT tham gia hoạt động đào tạo; Cán bộ đào tạo là
GV lão luyện của trƣờng PT hay những cán bộ nguồn lực đƣợc mời đến; Việc đào
tạo đƣợc tiến hành trên cơ sở so le nhau giữa dạy và học, đƣợc duy trì cho đến khi
SV có đƣợc khả năng tinh thông cần thiết … [31].
Gần đây, cải cách ĐTGV và phát triển GV trở thành một xu hƣớng chung trên
phạm vi quốc tế, nhiều nghiên cứu đổi mới quản lí TTSP ở Anh, Hoa Kì, Phần Lan,
Úc, Singapore, .. trong khoảng 2 - 3 thập kỉ qua đã đƣa mối quan hệ giữa trƣờng SP
và trƣờng PT đến những hình thái mới có tính cách mạng theo hƣớng kết nối, tích
hợp nhiều vấn đề, lĩnh vực lại với nhau nhƣ vấn đề ĐTGV, phát triển GV, phát triển
nghề nghiệp - GV [95].
Ngƣợc với xu hƣớng nêu trên, tại Trung Quốc TTSP nói riêng, đào tạo NVSP

nói chung không đƣợc coi trọng. Nhìn chung, chƣơng trình ĐTGV ở Trung Quốc
thiên về giáo dục chuyên ngành, chủ yếu nhấn mạnh những môn học có tính học
thuật nhƣ các môn khoa học tự nhiên, khoa học xã hội và nhân văn, chƣa thật sự coi
trọng các môn có tính SP nhƣ giáo dục học, tâm lí học, phƣơng pháp dạy học bộ
môn. Số giờ học cho cả 3 môn này chỉ chiếm 5% tổng số giờ học của chƣơng trình
[31, tr 312].
- Xu thế “chuẩn hóa” trong quản lí công tác đào tạo giáo viên
Một xu thế hiện nay trong quản lí ĐTGV là xu thế “chuẩn hóa”. Việc các cơ
quan quản lí giáo dục quy định cụ thể những tiêu chuẩn, năng lực cần thiết hoặc kì
vọng SV mới ra trƣờng phải có đƣợc là một xu hƣớng mang tính toàn cầu.
Tùy thuộc vào nguyên tắc quản lí các chƣơng trình ĐTGV ở mỗi quốc gia,
chuẩn đầu ra dành cho SV SP cũng đƣợc quy định hoặc thống nhất trong toàn quốc,
hoặc khác nhau theo từng địa phƣơng hoặc từng cơ sở đào tạo riêng lẻ. Trong đó,
Anh và Úc là hai quốc gia có đƣợc sự quản lí thống nhất cấp quốc gia về chƣơng
trình ĐTGV. Theo đó, các nƣớc này đều xây dựng một bộ tiêu chuẩn đầu ra dành
cho SV sau khi tốt nghiệp hệ cử nhân SP. Chuẩn này đƣợc gọi là Standard for Initial
Teacher Education (Anh) hoặc National Graduate Teacher Standards (Úc). Tại Cộng
hòa Liên bang Đức, chuẩn ĐTGV đƣợc các bang sử dụng từ đầu năm học 2005 2006, là cơ sở cho việc xây dựng chƣơng trình ĐTGV, bao gồm cả phần đào tạo


12

thực tiễn và đào tạo GV tập sự ở các bang [31]. Xu hƣớng quốc tế trong cải cách
giáo dục và ĐTGV là chuyển từ giáo dục định hƣớng nội dung sang giáo dục định
hƣớng năng lực. Trong đó chuẩn đƣợc sử dụng nhƣ một công cụ nhà nƣớc để quản lí
chất lƣợng giáo dục theo định hƣớng năng lực.
Nhƣ vậy, quản lí TTSP trong ĐTGV đƣợc nhiều quốc gia, nhiều tác giả nƣớc
ngoài quan tâm nghiên cứu. Các công trình nghiên cứu của họ cho thấy một số xu
thế chung trên thế giới hiện nay là: 1/ Phải tăng cƣờng hơn nữa các biện pháp giúp
SV thực hành, thực tập tại các trƣờng PT; 2/ Dành nhiều thời gian hơn nữa cho SV ở

các trƣờng PT để họ có thể thấm nhuần đƣợc các kĩ năng dạy học và quản lí lớp học;
3/ Hƣớng dẫn SV TTSP không chỉ là GV PT có kinh nghiệm mà còn có sự tham gia
của giảng viên các trƣờng đại học; 4/ Chuyển đổi sự kết nối, quan hệ giữa trƣờng SP
và trƣờng PT sang một hình thái mới, để chuyển từ phƣơng thức TTSP tại PT trong
những khoảng thời gian nhất định, sang phƣơng thức tổ chức cho SV thực tập
thƣờng xuyên tại trƣờng PT, giúp SV trở thành “ngƣời nhà”, bên trong văn hóa
trƣờng PT, chứ không phải “ngƣời ngoài” đáo qua trƣờng PT một thời gian ngắn; 5/
Chuyển từ giáo dục định hƣớng nội dung sang giáo dục định hƣớng năng lực, trong
đó chuẩn đƣợc sử dụng nhƣ một công cụ nhà nƣớc để quản lí chất lƣợng các hoạt
động giáo dục (trong đó có TTSP) theo định hƣớng năng lực.
1.1.2. Các nghiên cứu trong nƣớc
Quản lí TTSP là một hoạt động quản lí đào tạo quan trọng trong quản lí ĐTGV.
Quản lí TTSP thu hút đƣợc sự quan tâm của Bộ GD&ĐT, các trƣờng SP và nhiều tác
giả trong nƣớc. Các công trình nghiên cứu về quản lí TTSP trong nƣớc tập trung vào
các vấn đề sau đây:
- Lập kế hoạch thực tập sư phạm
+ Thiết lập mục tiêu thực tập sƣ phạm
Các tác giả khác nhau đã thiết lập mục tiêu TTSP cuối khóa tƣơng đối khác
nhau. Các tác giả của Trƣờng ĐHSP Hà Nội [116] xác định hai mục đích của TTSP
là: 1/ Giúp cho SV tìm hiểu thực tế giáo dục, nắm vững các chức năng, nhiệm vụ
của ngƣời GV để từ đó hình thành ý thức và tình cảm nghề nghiệp. 2/ Tạo điều kiện
cho SV vận dụng kiến thức đã học vào thực tế giáo dục, giảng dạy để rèn luyện, hình


13

thành các kĩ năng NVSP. Các tác giả của Trƣờng ĐHSP, Đại học Huế [119] và các
tác giả Trƣờng ĐHSP thành phố HCM [121] xác định hai mục đích của TTSP cuối
khóa: 1/ Nhằm quán triệt nguyên lí học đi đôi với hành, gắn lí thuyết với thực hành,
lí luận với thực tiễn trong quá trình ĐTGV. 2/ Giúp SV tiếp xúc, tìm hiểu thực tế

giáo dục, cơ cấu tổ chức, hoạt động dạy học, giáo dục, ... của trƣờng thực tập; nắm
vững những quy định về nhiệm vụ, quyền hạn, các công việc nghiệp vụ của ngƣời
GV bộ môn và GV chủ nhiệm lớp; thông qua quan sát và trực tiếp tham gia thực
hiện một số hoạt động dạy - học, giáo dục - đào tạo (GD – ĐT) của trƣờng thực tập
để rèn luyện và hình thành các kĩ năng NVSP, kĩ năng nghề nghiệp; vận dụng những
kiến thức đã học để củng cố và lĩnh hội sâu sắc hơn những kiến thức này, từ đó hình
thành và nâng cao năng lực SP, ý thức và tình cảm nghề nghiệp. Các tác giả của
Trƣờng ĐHSP, Đại học Thái Nguyên [122] cho rằng: SV phải đạt đƣợc các mục
tiêu: 1/ Hoàn thiện những kĩ năng về công tác chủ nhiệm lớp, công tác giáo dục,
nâng cao tình cảm, đạo đức nghề nghiệp. 2/ Có những kĩ năng cơ bản về soạn bài,
lên lớp; tổ chức bài giảng; đánh giá kết quả học tập của HS. 3/ Có thể lên lớp giảng
bài và làm chủ nhiệm lớp một cách độc lập. Các tác giả của các trƣờng Đại học Cần
Thơ [112], Đại học An Giang [111], Đại học Sài Gòn [114], Đại học Đồng Tháp
áp [113], Đại học Hải Phòng [117], ... cũng đã có những thiết lập khác nhau về mục
tiêu/mục đích TTSP.
Nhìn chung các tác giả dựa trên góc độ khác nhau, cách tiếp cận khác nhau đã
thiết lập các mục tiêu TTSP khác nhau, trình bày theo các cấu trúc khác nhau, nhƣng
đều nhằm đạt đƣợc các kĩ năng về thực tập dạy học; thực tập giáo dục; và bồi dƣỡng,
nâng cao tình cảm, đạo đức nghề nghiệp.
+ Xây dựng nội dung thực tập sƣ phạm
Các tác giả của Bộ GD&ĐT [11], các tác giả của trƣờng Đại học Vinh [123]
] các tác giả trƣờng ĐHSP, Đại học Thái Nguyên [122] xác định nội dung TTSP gồm
2 mặt hoạt động chính: thực tập giảng dạy/thực tập chuyên môn và thực tập giáo dục.
Các tác giả của Trƣờng Đại học Đồng Tháp [113] đƣa ra 03 nội dung TTSP: hoạt
động giáo dục; thực tập dạy học; và nghiên cứu thực tiễn giáo dục. Các tác giả của
Trƣờng Đại học An Giang [111] xác định có 04 nội dung thực tập: thực tập giảng dạy;
thực tập chủ nhiệm lớp; tìm hiểu thực tế giáo dục địa phƣơng; và hình thành ý thức