LUẬN văn THẠC sĩ PHÁT TRIỂN ý THỨC QUỐC PHÒNG của lực LƯỢNG dân QUÂN TỈNH bắc NINH HIỆN NAY

MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU
Chương 1

3
THỰC CHẤT PHÁT TRIỂN Ý THỨC QUỐC
PHÒNG CỦA LỰC LƯỢNG DÂN QUÂN TỈNH
9

1.1.

BẮC NINH
kh¸i niÖm vµ vai trß ph¸t triÓn ý thøc quèc phßng cña

9

1.2.

lực lượng dân quân tỉnh Bắc Ninh
§Æc ®iÓm và những vấn đề có tính nguyên tắc trong
ph¸t triÓn ý thøc quèc phßng của lực lượng dân quân

Chương 2

tỉnh Bắc Ninh
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP CƠ BẢN PHÁT

24

TRIỂN Ý THỨC QUỐC PHÒNG CỦA LỰC

LƯỢNG DÂN QUÂN TỈNH BẮC NINH HIỆN
37

2.1.

NAY
Thực trạng phát triển ý thức quốc phòng của lực

37

2.2.

lượng dân quân tỉnh Bắc Ninh và nguyên nhân.
Giải pháp cơ bản phát triển ý thức quốc phòng của
lực lượng dân quân tỉnh Bắc Ninh hiện nay

60
78
80
85

KẾT LUẬN
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


3

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài

Dựng nước đi đôi với giữ nước là điểm nổi bật trong suốt quá trình hình
thành và phát triển của dân tộc Việt Nam. Từ cuộc kháng chiến chống Tần (thế
kỷ III trước công nguyên) đến cuối thế kỷ XX đã có tới 12 thế kỷ Việt Nam phải
tiến hành hàng trăm cuộc khởi nghĩa và chiến tranh chống ngoại xâm. Thực tiễn
đó quyết định sự hình thành và phát triển ý thức quốc phòng của dân tộc ta.
Ý thức quốc phòng là nội dung hết sức quan trọng cấu thành sức mạnh của
nền quốc phòng toàn dân, sức mạnh chiến đấu của lực lượng vũ trang nhân dân.
Ý thức quốc phòng phát triển bền vững là một trong những cơ sở chắc chắn nhất
bảo đảm thắng lợi của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội
chủ nghĩa. Chính vì vậy, Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm tới lực lượng vũ
trang, trong đó có lực lượng dân quân.
Việc phát triển ý thức quốc phòng không phải là vấn đề chung chung,
trừu tượng mà cần phải xác định nội dung, giải pháp phát triển ý thức quốc
phòng phù hợp với từng giai đoạn phát triển của thực tiễn lịch sử, nhiệm vụ
của lực lượng vũ trang và với từng đối tượng, lực lượng cụ thể.
Những năm qua, thực hiện đường lối quân sự, quốc phòng của Đảng lực
lượng dân quân tỉnh Bắc Ninh đã từng bước được chăm lo xây dựng, củng cố về
chính trị, tư tưởng và tổ chức, đặc biệt công tác giáo dục, phát triển ý thức quốc
phòng đã được tiến hành thường xuyên, liên tục, nên có nhiều chuyển biến tiến
bộ. Lực lượng dân quân tỉnh Bắc Ninh về cơ bản vẫn giữ được vai trò là một
trong những lực lượng nòng cốt xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân, thế trận
chiến tranh nhân dân ở các khu vực phòng thủ. Tuy nhiên, so với vị trí, chức
năng, nhiệm vụ hiện nay, ý thức quốc phòng của lượng dân quân tỉnh Bắc
Ninh vẫn bộc lộ nhiều mặt hạn chế, đó là: bản lĩnh chính trị của một bộ
phận cán bộ, chiến sĩ chưa thực sự vững vàng, ý chí quyết tâm, năng lực


4

hoạt động thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng ở địa phương chưa đáp

ứng yêu cầu nhiệm vụ. Những hạn chế, bất cập đó đã ảnh hưởng không nhỏ
đến chất lượng hoàn thành nhiệm vụ của các đơn vị, ảnh hưởng đến chất
lượng hoạt động quốc phòng an ninh ở địa phương, thế trận quốc phòng
toàn dân, chiến tranh nhân dân của cả nước.
Hiện nay, âm mưu bành chướng của một số nước lớn ngày càng bộc lộ
rõ ràng, tình hình chính trị trên thế giới và trong nước đang có những diễn
biến phức tạp,. Đại hội lần thứ XI của Đảng đã nhận định: "Nước ta bước vào
thời kỳ chiến lược mới trong bối cảnh thế giới đang thay đổi rất nhanh, phức
tạp, khó lường. Hoà bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn, nhưng xung
đột sắc tộc, tôn giáo, chiến tranh cục bộ, can thiệp, lật đổ, khủng bố vẫn diễn
ra gay gắt; các yếu tố đe dọa an ninh phi truyền thống, tội phạm công nghệ
cao tiếp tục gia tăng"[23, tr.7-8]. Bắc Ninh là tỉnh có vị trí địa chính trị chiến
lược - cửa ngõ phía Bắc thủ đô Hà Nội, có tốc độ công nghiệp hóa, đô tị hóa
cao, nhiều doanh nghiệp nước ngoài; Bên cạnh đó tình hình tôn giáo cũng có
nhiều phức tạp...điều đó đòi hỏi lực lượng dân quân Bắc Ninh phải có ý thức
quốc phòng phát triển cao. Vì vậy, “Phát triển ý thức quốc phòng của lực
lượng dân quân tỉnh Bắc Ninh hiện nay” có ý nghĩa cấp bách và cơ bản
lâu dài, cần được luận giải trên cơ sở khoa học.
2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
* Nhóm các công trình, bài viết nghiên cứu về quốc phòng toàn dân
Nguyễn Anh Dũng(1981), “ Chính sách Ngụ binh ư nông các thời LýTrần- Lê sơ ( Thế kỷ XI- thế kỷ XV )”, Nhà xuất bản khoa học xã hội, Hà Nội.
Tác giả đã đi sâu nghiên cứu những kinh nghiệm xây dựng quốc phòng, xây
dựng lực lượng vũ trang và tiến hành chiến tranh bảo vệ đất nước của tổ tiên
ta dưới các triều đại Lý, Trần và Lê sơ. Trường Chinh (1971), “ Hồ Chủ tịch
và những vấn đề quân sự của cách mạng Việt Nam ”, Nhà xuất bản Quân đội


5

nhân dân, Hà Nội. Tác giả nghiên cứu sâu sắc những quan điểm cơ bản trong

tư tưởng quân sự của Hồ Chủ tịch từ Cách mạng tháng Tám đến kháng chiến
chống Mỹ, dùng bạo lực cách mạng của quần chúng giành chính quyền, kết
hợp hình thức đấu tranh quân sự và chính trị, chuẩn bị tiến tới tổng khởi nghĩa
giành chính quyền. Kết hợp kinh tế với quốc phòng, xây dựng và củng cố nền
quốc phòng toàn dân, mở rộng mặt trận dân tộc thống nhất, củng cố liên minh
công nông, củng cố chính quyền nhân dân, quân đội, tăng cường sự lãnh đạo
của Đảng về mọi mặt. Trần Xuân Trường (2002), “ Nền quốc phòng toàn dân
trong điều kiện toàn cầu hoá kinh tế hiện nay ”, Nhà xuất bản Quân đội nhân
dân, Hà Nội. Tác giả nghiên cứu những đặc điểm chính và ảnh hưởng của
toàn cầu hoá kinh tế đến sự nghiệp củng cố quốc phòng ở nước ta hiện nay.
Yêu cầu, nội dung, biện pháp xây dựng nền quốc phòng toàn dân, xây dựng
quân đội nhân dân, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý Nhà nước
đối với sự nghiệp củng cố quốc phòng bảo vệ đất nước.
Sách trắng Quốc phòng Việt Nam (2004), “Quốc phòng Việt Nam
những năm đầu thế kỷ XXI ”. Nhà xuất bản thế giới, Hà Nội. Nội dung nêu rõ
chính sách quốc phòng của Việt Nam, nêu rõ tính chất hòa bình, tự vệ, chủ
trương xây dựng nền quốc phòng toàn dân và lực lượng vũ trang nhân dân
trong những năm đầu thế kỷ 21.
* Nhóm các công trình, bài viết nghiên cứu về giáo dục quốc phòng
Lê khả Phiêu, Lê Văn Dũng, Phạm Văn Trà...và nhiều tác giả (1996),
“Tăng cường công tác giáo dục Quốc phòng an ninh trong giai đoạn hiện
nay” Nhà xuất bản Văn hoá Thông tin, Hà Nội. Giới thiệu các bài viết của
lãnh đạo Đảng, Nhà nước và các nhà khoa học về công tác giáo dục quốc
phòng - an ninh trong tình hình mới. Nguyễn Văn Thanh (1999) “Giáo dục và
phát triển ý thức quốc phòng trong Quân đội thời kỳ mới - mấy vấn đề cần
quan tâm ”, Tạp chí Quốc phòng toàn dân, số 6. Tác giả đã bàn về nội dung


6

giáo dục Quốc phòng trong quân đội với những vấn đề chủ yếu nhất. Nguyễn
Thế Lưu (2000), “Giáo dục ý thức quốc phòng toàn dân - một vấn đề cần thiết
hiện nay”,Tạp chí quốc phòng toàn dân, số 6. Bài viết đã bàn khá sâu về giáo
dục quốc phòng trước tình hình mới. Nguyễn Mạnh Hưởng (2001), “Đặc điểm
nền quốc phòng toàn dân của nước ta trong điều kiện mới”, Tạp chí Giáo dục lý
luận Chính trị quân sự, tháng 12. Tác giả bàn nhiều về những đặc điểm mới của
nền quốc phòng toàn dân ở nước ta hiện nay, làm cơ sở cho xây dựng quốc
phòng đảm bảo tính khoa học và phù hợp với tình hình mới.
* Nhóm các công trình, bài viết nghiên cứu về dân quân, tự vệ
Vũ Danh Lam (1997), “ Xây dựng lực lượng dân quân tự vệ về chính
trị trong giai đoạn cách mạng mới ”. Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, Hà
Nội. Tác giả nghiên cứu những vấn đề cơ bản về chính trị của lực lượng dân
quân tự vệ và xây dựng lực lượng dân quân tự vệ vững mạnh về chính trị. Đề
xuất một số giải pháp cơ bản xây dựng lực lượng dân quân tự vệ vững mạnh
về chính trị trong thời kỳ mới. Lê Đình Sỹ (2005), “Dân quân tự vệ - lực
lượng chiến lược trong chiến tranh nhân dân, quốc phòng toàn dân ở nước ta”
Tạp chí Cộng sản, Số 6, Tác giả nêu rõ vị trí, vai trò, tầm quan trọng của lực
lượng dân quân tự vệ Việt Nam. Đỗ Mạnh Hoà (2011), “Nâng cao chất
lượng chính trị của lực lượng dân quân tự vệ hiện nay ”, Báo cáo tổng hợp
kết quả nghiên cứu đề tài cấp Bộ Quốc Phòng: Viện Khoa học xã hội và nhân
văn quân sự, tác giả góp phần làm rõ thêm một số vấn đề lý luận và thực
tiễn, trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp cơ bản nâng cao chất lượng
chính trị của lực lượng dân quân tự vệ hiện nay
*Nhóm các công trình nghiên cứu về phát triển ý thức quốc phòng
Dương Văn Nhị (2004), Luận văn thạc sĩ Triết học: “Phát triển ý
thức quốc phòng của sĩ quan phân đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam
hiện nay”, Học viện Chính trị quân sự, tác giả đã luận giải những vấn đề lý
luận và thực tiễn về phát triển ý thức quốc phòng của đội ngũ sĩ quan phân
đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam, từ đó đề xuất những định hướng và

7

mt s gii phỏp c bn nhm phỏt trin ý thc quc phũng ca i ng s
quan phõn i trong Quõn i nhõn dõn Vit Nam hiện nay. H Cụng Ch
(2007), Luận văn thạc sĩ Triết học: Phỏt trin ý thc quc phũng ca hc
viờn bi dng kin thc quc phũng Trng quõn s Quõn khu VII hin
nay, Học viện Chính trị quân sự, tác giả đã ch rừ thực chất, đặc điểm,
nghiên cứu, đánh giá thực trạng v xuất những giải pháp cơ bản phát
triển ý thức quốc phòng của học viên bồi dỡng kin thc quc phũng ở Trờng Quân sự Quân khu VII hiện nay. Nguyn Th Thanh (2010), Luận văn
thạc sĩ Triết học Phát triển ý thức quốc phòng cho cỏn b cụng chc trờn
a bn H Ni hin nay,i hc Khoa hc xó hi v Nhõn vn, tác giả đã
bn đến phát triển ý thức quốc phòng cho cỏn b cụng chc trờn a bn H
Ni. Luận văn đã khu biệt đối tợng và khách thể nghiên cứu ở đội ngũ cỏn
b cụng chc trờn a bn H Ni hin nay.
Nhng công trình, bài viết trên là những tài liệu có giá trị về lý luận
và thực tiễn để tác giả kế thừa trong quá trình nghiên cứu đề tài luận văn.
Tuy nhiên cho đến nay, cha có công trình nào dới góc độ triết học nghiên
cứu cú tớnh h thng v Phát triển ý thức quốc phòng của lc lng dõn
quõn tnh Bc Ninh hin nay, cho nờn tác giả chọn vấn đề này làm đề tài
luận văn cao học.
3. Mc ớch, nhim v nghiờn cu ca ti
* Mc ớch
Gúp phn lm rừ thờm mt s vn lý lun v thc tin, trờn c s
ú xut gii phỏp c bn phỏt trin ý thc quc phũng ca lc lng dõn
quõn tnh Bc Ninh hin nay.
* Nhim v
- Ch rừ thc cht v nhng c im quy nh phỏt trin ý thc quc
phũng ca lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh.
- ỏnh giỏ thc trng phỏt trin ý thc quc phũng ca lc lng dõn

quõn tnh Bc Ninh hin nay.
- xut mt s gii phỏp c bn phỏt trin ý thc quc phũng ca lc
lng dõn quõn tnh Bc Ninh hin nay


8

4. i tng, phm vi nghiờn ca ti
* i tng nghiờn cu
L nhng khớa cnh bn cht ca phỏt trin ý thc quc phũng ca lc
lng dõn quõn tnh Bc Ninh.
* Phm vi nghiờn cu
Tp trung i sõu nghiờn cu s phỏt trin ý thc quc phũng ca lc lng
dõn quõn trờn a bn tnh Bc Ninh k t khi cú Lut Dõn quõn t v n nay.
5. C s lý lun, thc tin v phng phỏp nghiờn cu ca ti
* C s lý lun: Da trờn c s lý lun ca ch ngha Mỏc - Lờnin, t
tng H Chớ Minh, ng li, quan im ca ng Cng sn Vit Nam, ngh
quyt ca Quõn u Trung ng, ch th ca B Quc phũng v dõn quõn. K
tha mt s cụng trỡnh nghiờn cu ca tp th v cỏ nhõn v dõn quõn trong v
ngoi quõn i ó cụng b.
*C s thc tin: Thc tin hot ng ca lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh,
ti liu bỏo cỏo ca ng y B ch huy quõn s tnh Bc Ninh, kt qu kho sỏt
ca tỏc gi v thc trng phỏt trin ý thc quc phũng ca lc lng dõn quõn tnh
Bc Ninh hin nay v ti liu tng kt ca Ban dõn quõn tnh Bc Ninh.
* Phng phỏp nghiờn cu: Lun vn s dng phộp bin chng duy vt
mỏc xớt, kt hp cỏc phng phỏp khỏc nh: lụgớc v lch s, phõn tớch, tng hp,
tru tng hoỏ, khỏi quỏt hoỏ, iu tra, so sỏnh v phng phỏp chuyờn gia.
6. í ngha ca ti
kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ góp phần cung cấp thêm cơ sở
khoa học để nhận thức đầy đủ hơn về ý thức quốc phòng, phát triển ý thức

quốc phòng ca lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh. luận văn có thể sử dụng
làm tài liệu tham khảo trong công tác giáo dục, bồi dỡng kin thc quc
phũng ở các trờng quân sự tnh, các trờng quân sự quân khu, quân đoàn và
các trung tâm giáo dục quốc phòng.
7. Kt cu ca ti
Gm li m u, 2 chng (4 tit), kt lun, danh mc ti liu tham kho
v ph lc.


9

Chương 1
THỰC CHẤT PHÁT TRIỂN Ý THỨC QUỐC PHÒNG
CỦA LỰC LƯỢNG DÂN QUÂN TỈNH BẮC NINH
1.1. Khái niệm và vai trò phát triển ý thức quốc phòng
của lực lượng dân quân tỉnh Bắc Ninh
1.1.1.Khái niệm phát triển ý thức quốc phòng của lực lượng dân quân
tỉnh Bắc Ninh
* Khái niệm về ý thức quốc phòng của lực lượng dân quân tỉnh Bắc Ninh
Điều 3 Luật Dân quân tự vệ xác định: “Dân quân tự vệ là lực lượng vũ
trang quần chúng không thoát ly sản xuất, công tác; là thành phần của lực
lượng vũ trang nhân dân nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam; là lực
lượng bảo vệ Đảng, bảo vệ chính quyền, bảo vệ tính mạng và tài sản của nhân
dân, của Nhà nước, làm nòng cốt cùng toàn dân đánh giặc ở địa phương cơ sở
khi có chiến tranh. Lực lượng này được tổ chức ở xã, phường, thị trấn gọi là
dân quân; được tổ chức ở cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính
trị - xã hội, đơn vị sự nghiệp, tổ chức kinh tế gọi là tự vệ” [43, tr.7-8].
Điều 66, 77, Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam xác
định “Nhà nước xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng,
chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại; xây dựng lực luợng dự bị động viên

và dân quân tự vệ” [44, tr.32]. Như vậy, lực lượng vũ trang nhân dân Việt
Nam bao gồm quân đội nhân dân, công an nhân dân và dân quân tự vệ. Trong
ba lực lượng này, quân đội nhân dân được tổ chức thành lực lượng thường
trực với các quân, binh chủng cần thiết làm nhiệm sẵn sàng chiến đấu bảo vệ
Tổ quốc, đồng thời có lực lượng quân nhân dự bị để sẵn sàng bổ sung cho lực
lượng thường trực khi đất nước có chiến tranh. Riêng dân quân tự vệ được
xác định là lực lượng vũ trang quần chúng không thoát ly sản xuất. Việc xác
định dân quân tự vệ là một thành phần của lực lượng vũ trang nhân dân xuất
phát từ quan điểm quốc phòng toàn dân, chiến nhân dân của Đảng. Chủ tịch


10

H Chớ Minh ch rừ: Dõn quõn t v v du kớch l lc lng ca ton dõn, l
mt lc lng vụ ch, mt bc tng st ca T quc, vụ lun k ch cú
hung bo th no, h ng vo lc lng ú, bc tng ú thỡ th no cng
phi tan ró [40, tr.132].
Cn c vo Hin phỏp ca nc Cng ho xó hi ch ngha Vit Nam,
Lut Dõn quõn t v, lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh l lc lng v trang
qun chỳng, khụng thoỏt ly sn xut l mt thnh phn ca lc lng v trang
tnh Bc Ninh. Lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh cú chc nng, nhim v ca
i quõn chin u, sn xut, cụng tỏc. Theo ú, lc lng lc lng dõn quõn
tnh Bc Ninh cú nhim v bo v ng, bo v chớnh quyn, bo v tớnh mng
v ti sn ca nhõn dõn, ca Nh nc. Khi chin tranh bo v T quc xy ra,
lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh l mt trong ba th quõn trc tip chin u
tiờu hao tiờu dit ch bo v a phng, c s, lm nũng ct cho nhõn dõn,
cựng nhõn dõn c s chin u, phc v chin u. Vỡ th, cựng vi vic
nõng cao cht lng chớnh tr, phỏt trin ý thc quc phũng ca lc lng dõn
quõn tnh Bc Ninh luụn l vn trung tõm, then cht trong xõy dng lc
lng dõn quõn ca tnh c trong thi bỡnh v khi t nc cú chin tranh.

S hỡnh thnh v phỏt trin ca t tng v quốc phòng và ý thức
quốc phòng qua cỏc thi k, cỏc giai on lch s u gn vi cỏc iu kin
chớnh tr, xó hi, kinh t, vn húa, vi cỏc c trng dõn tc v thi i .
Theo ú, trong lch s xut hin a dng cỏc quan nim v quốc phòng và ý
thức quốc phòng. Mc dự quan nim cú khỏc nhau ớt, nhiu, song u thng
nht mt im, quốc phòng chính là hoạt động phòng thủ đất nớc bảo vệ
độc lập chủ quyền, thng nht và toàn vẹn lãnh thổ của T quốc. Quan
nim v ý thc quc phũng ó cú nhiu nh nghiờn cu , lun gii. Lý lun
ch ngha Mỏc - Lờnin ó cú quan nim v ý thc v ni hm ca nú.
V.I.Lờnin phỏt trin, a ra quan nim v ý thc quc phũng v ch ra vai
trũ ca nú, Ngi khng nh: một cuộc cách mạng chỉ có giá trị khi nó
biết tự bảo vệ [33, tr.320]. ú l bi hc lch s c rỳt ra trong cỏc cuc
cỏch mng din ra trờn th gii.


11

nc ta, quan nim v quc phũng v ý thức quốc phòng ó cú ngay
t nhng ngy u dng nc v gi nc. T xa xa, ụng cha ta ó ch
ng, tớch cc trong phũng chng bóo lt v chng li s xõm lc ụ h ca
k thự. n th k XIII, vi chớnh sỏch Ng binh nụng (bt u t nh Lýnm 1126 i Lý Thn Tụng ) ca nh Trn cng chng minh t tng tớch cc
ch ng trong vic phũng v gi nc. K tha lch s t tng nhõn loi v
bo v thnh qu cỏch mng, k tha truyn thng quý bỏu ca dõn tc ta trong
lch s dng nc v gi nc. H Chớ Minh ngi t chc v lónh o thnh
cụng s nghip cỏch mng ca Vit Nam luụn quan tõm chỳ ý ti nhim v bo
v thnh qu cỏch mng. Vi nhng t tng, quan im ỳng n v vn
quc phũng, H Chớ Minh nhn mnh, mun cu nc v gii phúng dõn tc thỡ
khụng cú con ng no khỏc l con ng cỏch mng vụ sn. Cỏch mng
thỏng Tỏm thnh cụng, c Tuyờn ngụn c lp, khai sinh ra nc Vit Nam
dõn ch cng hũa, Ngi khng nh: nớc việt nam có quyền hởng tự do, độc

lập và thực sự đã trở thành một nớc tự do và độc lập, toàn thể dân tộc việt nam
quyết đem hết tinh thần và lực lợng, tính mạng và của cải để giữ vững nền tự do
độc lập ấy [38, tr.557- 558]. Nhng nn c lp ca nc nh cha c bao
lõu thỡ thc dõn Phỏp li quay li xõm lc nc ta mt ln na. Trong li kờu
gi Ton quc khỏng chin, H Chớ Minh vit: bất kỳ đàn ông, đàn bà, bất kỳ
ngời già, ngời trẻ, không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là ngời Việt Nam
thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp để cứu Tổ quốc. Ai có súng dùng súng. Ai
có gơm dùng gơm, không có gơm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải
ra sức chống thực dân Pháp [39, tr.480]. Cuc khỏng chin trng k chng
thc dõn Phỏp kt thỳc thng li, t nc ta li phi tin hnh cuc chin tranh
chng quc M xõm lc v bố l tay sai. Vi t tng: không có gì quý
hơn độc lập tự do, th hy sinh tt c ch nht nh khụng chu mt nc, nht
nh khụng chu lm nụ l. Ngi ó cựng ton ng, ton quõn v ton dõn ta
quyt tõm khỏng chin thng li, ỏnh cho M cỳt, ỏnh cho Ngy nho.
H Chớ Minh cn dn: các vua hùng đã có công dựng nớc, bác cháu ta phải
cùng nhau giữ lấy nớc. Li dy ca Ngi ó c lc lng v trang cựng


12

nhân dân cả nước ra sức đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất Tổ quốc và
hiện nay, cả nước đang thực hiện nhiệm hai nhiệm vụ chiến lược là xây dựng
chủ nghĩa xã hội và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Mặc dù, quan niệm về ý thức quốc phòng ở nước ta đã có nhiều cách
tiếp cận khác nhau, nhưng nội dung cốt lõi đều phản ánh quá trình xây dựng
nền quốc phòng toàn dân mang bản sắc riêng của Việt Nam trong tiến trình lịch
sử dựng nước luôn đi đôi với giữ nước. Ý thức quốc phòng là một bộ phận
thuộc ý thức chính trị, bao gồm những quan điểm, tư tưởng, tình cảm, ý chí,
niềm tin, bản lĩnh, tâm trạng, truyền thống thói quen, trách nhiệm...về nhiệm
vụ quốc phòng được hình thành phát triển trong lịch sử dựng nước và giữ

nước của dân tộc ta.
Ý thức quốc phòng thuộc phạm trù ý thức chính trị, do đó mang đầy đủ
đặc trưng của ý thức chính trị. Ý thức quốc phòng không đồng nhất với ý thức
bảo vệ Tổ quốc...Từ góc độ triết học, có thể hiểu ý thức quốc phòng qua hai cấp
độ: Thứ nhất, là cấp độ phản ánh hệ tư tưởng - lý luận. Thứ hai, là cấp độ phản
ánh tâm lý - xã hội. cả hai cấp độ này đều phản ánh thực tiễn nhiệm vụ quốc
phòng, phòng thủ đất nước, bảo vệ Tổ quốc. Tuy nhiên, với tư cách ý thức xã hội,
ý thức quốc phòng cần được định rõ sự phản ánh thực tiễn vận hành của nền quốc
phòng mang tính nhà nước; còn với tư cách ý thức cá nhân, thì ý thức quốc phòng
đó phải được chuyển hóa vào nhận thức, tình cảm ý chí, thói quen, trách nhiệm
của mỗi người dân. Từ vai trò của ý thức đối với nhiệm vụ phòng thủ, bảo vệ
đất nước, do vậy cần phát triển ý thức quốc phòng cho mỗi người dân trong
đó, dân quân là một bộ phận rất quan trọng.
Ra đời trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, lực lượng dân
quân tỉnh Bắc Ninh sớm hình thành và trưởng thành trên một địa bàn có diện
tích nhỏ nhất nước nhưng có một vị trí chiến lược quan trọng về chính trị, kinh tế,
văn hóa, quốc phòng, an ninh... Bắc Ninh hình thành lâu đời gắn liền với
nền Văn minh sông Hồng. Luy Lâu từng là trung tâm kinh tế - chính trị, tôn


13

giáo cổ xưa nhất của Việt Nam. Bắc Ninh là một trong những cái nôi của dân
tộc Việt Nam; vùng đất “Địa linh nhân kiệt”, quê hương của Vương triều Lý đã
tạo dựng nền văn minh Đại Việt. Bắc Ninh có truyền thống văn hiến và cách
mạng, đã sản sinh ra nhiều danh nhân nổi tiếng, những chiến sĩ cộng sản kiên
trung, lãnh tụ xuất sắc của Đảng...Trong suốt chiều dài lịch sử đấu tranh dựng
nước và giữ nước của dân tộc, Bắc Ninh là vùng đất trung chuyển giữa thủ đô
Hà Nội với miền địa đầu giáp giới Trung Quốc. Do có đường quốc lộ lên ải
Bắc chạy qua, nên vị trí quân sự của Bắc Ninh cực kỳ hệ trọng, Bắc Ninh án

ngữ trục giao thông nối giữa trung tâm đồng bằng Bắc Bộ với đồng bằng duyên
hải, có thành Bắc Ninh trấn giữ các đầu mối đường bộ nối liền Phả Lại- Hải
Dương, có giang cảng Đáp Cầu khống chế trung lưu sông Cầu, sông Đuống và
sông Lục Đầu. Có thể ví từ xa xưa Hoàng Sa và Trường Sa đã là “Phên giậu”,
cửa ngõ của Tổ quốc ở Biển Đông, Việt Bắc là “phên giậu”, cửa ngõ phía Bắc
của Tổ quốc, thì Kinh Bắc - Bắc Ninh luôn giữ vị trí chiến lược quan trọng ở
Bắc Bộ, là “lá chắn”, “áo giáp” che chở, bao bọc phía bắc của Kinh đô Thăng
Long - Hà Nội - “trái tim” của Tổ quốc Việt Nam, nơi đọ sức quyết liệt giữa
dân tộc ta với các thế lực phong kiến phương Bắc xâm lược.
Trong kháng chiến chống thực dân, đế quốc, dưới sự lãnh đạo của
Đảng Cộng sản Việt Nam, Đảng Bộ tỉnh Bắc Ninh và đồng bào các địa
phương của tỉnh đã sớm giác ngộ cách mạng, kiên cường, bất khuất, liên tiếp
vùng lên đấu tranh chống lại áp bức, bóc lột của bọn thực dân Pháp và phong
kiến tay sai. Tỉnh Bắc Ninh trở thành một trong những tâm điểm trong cuộc
kháng chiến chống thực dân Pháp; là “Cảng nổi” giữ vai trò giao lưu quốc tế
của cả nước nơi tiếp nhận vận chuyển hàng hoá viện trợ của các nước xã hội
chủ nghĩa chi viện cho chiến trường miền Nam trong cuộc kháng chiến chống
Mỹ, cứu nước. Trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, Bắc Ninh luôn
là địa bàn chiến lược quan trọng trong xây dựng thế trận phòng thủ của Quân khu 1,
là cửa ngõ thông thương, giao lưu giữa nước ta với Trung Quốc và là nơi tập


14

trung nhiều khu công nghiệp lớn, có nhiều tiềm năng phát triển kinh tế. Xuất phát
từ một tỉnh nông nghiệp thuần tuý, công nghiệp tuy có một số cơ sở nhưng công
nghệ còn lạc hậu. Sau 17 năm tái lập, Bắc Ninh đã vươn mình trở thành tỉnh phát
triển công nghiệp thuộc top 10 của cả nước, tốc độ đô thị hóa phát triển rất nhanh,
mạnh. Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu suy thoái, Bắc Ninh vẫn thu hút được lượng
lớn vốn đầu tư nước ngoài để tiếp tục bứt phá, tăng trưởng bền vững theo hướng

thành trung tâm công nghiệp điện tử viễn thông của cả nước. Các điều kiện đó chi
phối rất lớn đến đặc điểm tổ chức, cơ cấu lực lượng, hoạt động quốc phòng và việc
phát triển ý thức quốc phòng của lực lượng dân quân tỉnh Bắc Ninh .
Ý thức quốc phòng của lực lượng dân quân tỉnh Bắc Ninh là một bộ phận
thuộc ý thức chính trị, bao gồm nhận thức, quan điểm, tư tưởng lý luận, tình
cảm, niềm tin, bản lĩnh, tâm trạng, truyền thống, thói quen, trách nhiệm...và ý
chí quyết tâm bảo vệ địa phương theo chức trách đảm nhiệm, được hình thành
và phát triển trong lịch sử xây dựng và đấu tranh của tỉnh Bắc Ninh, góp phần
bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Về bản chất, ý thức quốc phòng của lực lượng dân quân tỉnh Bắc Ninh
thuộc về hình thái ý thức chính trị, có quan hệ biện chứng với các hình thái ý thức
xã hội khác mà trước hết là ý thức pháp luật và ý thức đạo đức...Nội dung chi phối
quyết định bản chất ý thức quốc phòng của lực lượng dân quân tỉnh Bắc Ninh là
những quan điểm tư tưởng của họ về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ
nghĩa, về xây dựng nền quốc phòng toàn dân trên nền tảng tư tưởng Hồ Chí
Minh và đường lối của Đảng ta. Những quan điểm tư tưởng đó định hướng
phát triển tình cảm trách nhiệm, niềm tin về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc và xây
dựng nền quốc phòng toàn dân của lực lượng dân quân tỉnh Bắc Ninh. Ngược
lại, những tình cảm trách nhiệm niềm tin có tác động to lớn tới củng cố, tăng
cường hoặc làm suy giảm bản chất ý thức quốc phòng của lực lượng dân quân
tỉnh Bắc Ninh ở những mức độ nhất định .


15

Ý thức quốc phòng của lực lượng dân quân tỉnh Bắc Ninh có sự vận
động, biến đổi, phản ánh kịp thời tình hình nhiệm vụ quốc phòng ở địa
phương, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc và sự phát triển của lực lượng dân quân qua
từng giai đoạn lịch sử.
Ý thức quốc phòng đúng đắn lực lượng dân quân phải được tiếp thu đầy

đủ chính xác những tri thức về nội dung đặc điểm, vai trò nền quốc phòng
toàn dân đối với sự tồn tại phát triển của đất nước, Hệ thống tri thức này có
tầm quan trọng đặc biệt tác động trực tiếp tới hình thành phát triển ý thức
quốc phòng của lực lượng dân quân. Thực chất, thực tiễn quốc phòng của đất
nước như thế nào thì chủ thể nhận thức, phản ánh,tiếp thu đầy đủ. Tuy nhiên
quá trình tiếp thu, phản ánh phải có sự định hướng theo đúng đường lối, quan
điểm của Đảng, .chính sách của Nhà nước.
Từ sự tiếp thu hệ thống tri thức về quốc phòng mà xây dựng, phát triển,
chuyển hoá thành tình cảm, niềm tin, thành thái độ, trách nhiệm của lực lượng
dân quân đối với sự nghiệp quốc phòng. Hiệu quả của việc tiếp nhận những
tri thức đó phụ thuộc rất lớn vào thái độ tình cảm của chủ thể. Nếu có tình
cảm thái độ đúng đắn, tích cực thì quá trình tiếp thu những tri thức, những
thông tin mới thuận lợi và có hiệu quả. Ngược lại, thái độ tình cảm không tích
cực thì quá trình tiếp thu kém hiệu quả.
Chỉ có tri thức, thái độ tình cảm đúng mới chuyển hoá thành trách
nhiệm, nghĩa vụ và niềm tin của chủ thể với sự nghiệp quốc phòng. Thái độ,
trách nhiệm, nghĩa vụ đối với sự nghiệp quốc phòng phải được đánh giá bằng
chất lượng hiệu quả thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh của lực lượng
dân quân tỉnh Bắc Ninh. Tức là đánh giá ý thức quốc phòng của lực lượng dân
quân tỉnh Bắc Ninh phải được kiểm nghiệm bằng hiệu quả công tác. Hồ Chí
Minh chỉ rõ: “ Phải lấy kết quả thiết thực góp sức bao nhiêu cho sản xuất mà
đo ý chí cách mạng của mình” [39, tr. 312].


16

* Khỏi nim v phỏt trin ý thc quc phũng ca lc lng dõn quõn
tnh Bc Ninh
í thc quc phũng ca lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh khụng tn ti
trng thỏi tnh m cũn cú s bin i v phỏt trin. S phỏt trin ý thc quc

phũng ca i ng ny l mt quỏ trỡnh thng nht bin chng gia bin i
ca nhng iu kin khỏch quan v vai trũ nng ng ch quan ca lc lng
dõn quõn tnh Bc Ninh.
Phát triển ý thức quốc phòng của lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh là
quá trình tiếp nhận, chuyển hoá không ngừng những yếu tố cấu thành ý thức
quốc phòng từ thấp lên cao, thể hiện ở khả năng chuyển hóa tri thức thành
những hoạt động quốc phòng ở địa phơng, đơn vị phù hợp với cơng vị, chức
trách đảm nhiệm, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ tổ quốc xó
hi ch ngha trong tình hình mới.
Phỏt trin ý thc quc phũng ca lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh, trc
ht l s m rng, cp nht h thng tri thc v lnh vc quõn s, quc phũng.
H thng tri thc v lnh vc quõn s, quc phũng khụng ch n gin trong ý
thc m phi qua cỏc hot ng thc tin thc hin nhim v quc phũng ca
h a phng. Lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh trong thi gian qua bc
u c trang b nhng tri thc quc phũng v ni dung, c im, vai trũ
nn quc phũng ton dõn. S hiu bit v nhng tri thc quc phũng c th
hin trong i sng tinh thn ca h, luụn l nim t ho, kiờu hónh v s
ỳng n, phự hp vi nhng lun im v nn quc phũng ton dõn, v trang
nhõn dõn ca ng. Phỏt trin ý thc quc phũng ca lc lng dõn quõn tnh
Bc Ninh c th hin nhn thc ngy cng sõu sc t tng H Chớ Minh,
ng li ca ng ta v bo v T quc, v xõy dng nn quc phũng ton
dõn. õy l vn cú ý ngha quan trng ỏnh giỏ phỏt trin ý thc quc
phũng ca lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh nc ta hin nay.
Phỏt trin ý thc quc phũng ca lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh cũn


17

được thể hiện ở sự giác ngộ chính trị ngày càng cao về trách nhiệm, nghĩa vụ
quyền lợi của họ đối với thực hiện nhiệm vụ quốc phòng; ở niềm tin vào sự

tất thắng của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong bất
kỳ tình huống nào. Lực lượng dân quân tỉnh Bắc Ninh cần được trang bị đầy đủ
về tri thức quân sự, quốc phòng từ nội dung, đặc điểm, vai trò nền quốc phòng
toàn dân đến thực tiễn hoạt động quốc phòng. Tuy nhiên, nếu chỉ dừng lại ở
trang bị tri thức đó thì chưa đủ, mà lực lượng dân quân tỉnh Bắc Ninh còn phải
nắm vững được cơ sở lý luận, thực tiễn về đường lối quốc phòng theo tư
tưởng Hồ Chí Minh và của Đảng ta về tính chất cách mạng, khoa học của
những quan điểm đó, phải thấy được vai trò, trách nhiệm, nghĩa vụ và quyền
lợi của mình trong việc thực hiện nhiệm vụ quốc phòng là gì.
Mỗi dân quân cần nắm vững quan điểm quốc phòng của Đảng, chiến
lược, sách lược quốc phòng của Đảng ở mỗi thời kỳ, hiểu rõ quan điểm về
nền quốc phòng toàn dân của Đảng trong xác định kẻ thù đâu là trực tiếp nguy
hiểm trước mắt, đâu là cơ bản lâu dài và thấy được mối quan hệ giữa phát
triển kinh tế với nhiệm vụ quốc phòng. Sự hiểu biết về tri thức quốc phòng
phải được thể hiện trong đời sống tinh thần của lực lượng dân quân tỉnh Bắc
Ninh luôn là kiến thức thường trực và trở thành niềm tự hào của họ.
Phát triển ý thức quốc phòng của lực lượng dân quân tỉnh Bắc Ninh thông
qua thực tiễn thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc xã hội
chủ nghĩa ngày càng cao. Kết quả hoàn thành nhiệm vụ học tập kiến thức
quân sự, quốc phòng chính là sự hiện thực ý thức quốc phòng của lực lượng
dân quân tỉnh Bắc Ninh. Việc không ngừng làm cho quan điểm quốc phòng của
Đảng ngày càng thấm sâu vào tri thức, tình cảm của dân quân là một trong
những nội dung cơ bản nhằm phát triển ý thức quốc phòng của họ. Hiện nay,
sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa có sự phát triển cả về tính
chất, nội dung, nhiệm vụ, yêu cầu, đối tượng, phương thức, lực lượng... Quá
trình không ngừng phát triển ý thức quốc phòng của lực lượng dân quân tỉnh Bắc


18

Ninh lm cho ý thc ú thm sõu vo tõm khm v phi c din ra ngay
trong mụi trng cụng tỏc ca h. S tip nhn ú phi l t giỏc, l nhu cu t
thõn. õy l yờu cu t ra cho cụng tỏc quõn s a phng ca tnh. Ch cú t
giỏc tip thu, coi ú l nhu cu nõng cao hiu bit nhng tri thc quc phũng ca
dõn tc thỡ mi dõn quõn mi tớch cc tỡm tũi khỏm phỏ, tỡm ra c im, vai trũ
ca quc phũng i vi s tn ti v phỏt trin ca quc gia dõn tc.
đánh giá sự phát triển ý thức quốc phòng của học lc lng dõn quõn
tnh Bc Ninh cần dựa vào một số tiêu chí cơ bản sau:
Một là, tớnh vng chc ca tri thc, lp trng, t tng v nhim v quc
phũng bo v T quc ca lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh trong quá trình hun
luyn học tập, giỏo dc kin thc quc phũng. Đây là một tiêu chí cơ bản, quan
trọng để đánh giá trình độ phát triển ý thức quốc phòng của dõn quõn. ý thức quốc
phòng của một chủ thể nói chung và của lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh nói
riêng dựa trên cơ sở nội dung tri thức quốc phòng nhất định. Tri thức quốc phòng là
thành tố cơ bản của ý thức quốc phòng. Phát triển ý thức quốc phòng của lc lng
dõn quõn tnh Bc Ninh là quá trình tiếp nhận, lĩnh hội, nâng cao trình độ tri thức
đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ quân sự, quốc phòng địa phơng.
Những tri thức quốc phòng cần thiết đợc trang bị một cách cơ bản, hệ
thống sẽ là cơ sở để dõn quõn hình thành củng cố niềm tin, những chuẩn mực,
hành vi đối với nhiệm vụ quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc . Đây chính là động lực
quan trọng để họ học tập, nghiên cứu lĩnh hội tri thức quốc phòng. Với ý
nghĩa đó, giáo dục bồi dỡng tri thức quốc phòng sẽ thúc đẩy mạnh mẽ tinh
thần và ý thức quốc phòng. Dõn quõn sẽ hiểu sâu sắc hơn đờng lối, quan điểm
t tởng quân sự, quốc phòng của đảng, làm cơ sơ để quán triệt vào việc thực
hiện nhiệm vụ quc phũng - an ninh ở địa phơng.
Tri thức quốc phòng trong thời gian học tập bồi dỡng kin thc quc
phũng rất đa dạng, bao gồm tri thức về truyền thống quốc phòng của dân tộc,
nghệ thuật xây dựng, sử dụng lực lợng, cách đánh của ông cha; học thuyết quân
sự Mác- Lênin, t tởng quân sự Hồ Chí Minh, quan điểm, đờng lối về quốc
phòng của Đảng, Nhà nớc; những vấn đề mới đặt ra đối với quc phũng - an

19

ninh ở nớc ta hiện nay; về mối quan hệ biện chứng giữa hai nhiệm vụ chiến lợc
của cách mạng trong tình hình mới; âm mu, thủ đoạn chống phá của các thế lực
thù địch; về kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và công tác đối ngoại trong
điều kiện mở rộng hợp tác quốc tế. Những nội dung tri thức đó đợc dõn quõn
tiếp nhận gắn chặt với chức trách, cơng vị họ đảm nhiệm. Nhờ đó, nó trở thành
công cụ chỉ đạo hoạt động lãnh đạo, biện pháp tổ chức thực hiện nhiệm vụ quốc
phòng, an ninh ở địa phơng. Có thể nói, không có tri thức đúng đắn về quốc
phòng thì không thể có sự phát triển ý thức quốc phòng của một chủ thể nói
chung và lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh nói riêng.
Hai là, trỡnh phỏt trin cao v tỡnh cm, nim tin v trỏch nhim ca lc
lng dõn quõn tnh Bc Ninh i vi nhim v quc phũng bo v T quc. Phát
triển ý thức quốc phòng của lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh phải căn cứ vào
thái độ, tình cảm, ý chí, quyết tâm của họ để đánh giá. ý thức quốc phòng của một
chủ thể không phải đơn thuần ở nhận thức, mà quan trọng là sự biểu hiện bằng tình
cảm, thái độ, hành vi ứng xử tơng xứng với trình độ nhận thức của họ. vì vậy, sự
chuyển hoá tình cảm, ý chí, thái độ trách nhiệm của lc lng dõn quõn tnh Bc
Ninh đối với thực hiện nhiệm vụ quc phũng - an ninh là tiêu chí rất cơ bản. Mức
độ chuyển hoá đó từ thấp lên cao, từ cha hoàn thiện đến hoàn thiện, vững chắc tạo
thành bản lĩnh chính trị của lc lng dõn quõn đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo
vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
Ba là, s phỏt trin cao v ý chớ quyt tõm thc hin thng li nhim v
quc phũng bo v T quc ca lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh. Đây là tiêu
chí quan trọng, biểu hiện ở hiệu suất công tác tơng ứng với sự phát triển của ý thức
quốc phòng. Biu hin trình độ, khả năng vận dụng tri thức vào thc hin chất lợng, hiệu quả hoạt động quốc phòng, an ninh của địa phng. thực tiễn bao giờ
cũng là tiêu chuẩn để kiểm tra chân lý. vì vậy, phát triển ý thức quốc phòng của
lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh suy cho cùng để áp dụng vào quá trình công tác

đạt kết quả cao nhất. Đú chính là thớc đo trình độ phát triển ý thức quốc phòng
của họ. Nó phải trở thành kỹ năng, kỹ xảo của dõn quõn trong xử lý các vấn đề
liên quan đến quốc phòng, an ninh. Biểu hiện rõ nhất là ở sự kết hợp hài hòa,
nhuần nhuyễn giữa kinh tế với quốc phòng, an ninh theo đúng quan điểm của
Đảng, phù hợp với đặc điểm, hoàn cảnh của địa phơng ni dõn quõn hot ng


20

1.1.2. Vai trò phát triển ý thức quốc phòng của lc lng dõn quõn tnh
Bc Ninh
Phát triển ý thức quốc phòng của lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh có
vai trò hết sức quan trọng trong thực hiện các nhiệm vụ quc phũng - an ninh v
xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh trên địa bàn tnh Bc Ninh.
Thứ nhất, phát triển ý thức quốc phòng là cơ sở, động lực củng cố
những phẩm chất, năng lực thc hin hiu qu các hoạt động quốc phòng của
dõn quõn theo chức trách đảm nhiệm. Phát triển ý thức quốc phòng của lc
lng dõn quõn tnh Bc Ninh sẽ làm cho họ hiểu đợc tính tất yếu, tầm quan
trọng của củng cố nền quốc phòng toàn dân vững mạnh trên địa bàn tnh Bc
Ninh và đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc Việt Nam xó hi ch
ngha ở nớc ta hiện nay. Nó tạo ra động lực bên trong đối với thực hiện nhiệm
vụ chính trị mà họ đợc giao. Vai trò đó đợc thể hiện qua sự chuyển hoá nhận
thức, tri thức thành niềm tin, ý chí quyết tâm, động cơ thái độ của họ đối với
nhiệm vụ quân sự, quốc phòng ở địa phơng mình công tác. Đây là một nội
dung rất cơ bản nâng cao chất lợng hiệu quả công tác quốc phòng, an ninh
trên địa bàn tnh Bc Ninh.
Trong sự nghiệp xây dựng nền quốc phòng toàn dân ở nớc ta hiện nay, ý
chí quyết tâm, trách nhiệm của mỗi công dân là nội dung quan trọng cho nâng cao
sức mạnh nền quốc phòng toàn dân bảo vệ vững chắc tổ quốc Việt Nam xó hi ch
ngha. Những nội dung đó chỉ có thể đợc củng cố vững chắc khi dựa trên một trình

độ phát triển ý thức quốc phòng nhất định. Khi lc lng dõn quõn có trình độ phát
triển ý thức quốc phòng sâu sắc, nhận thức đợc sức mạnh, tính u việt của nền quốc
phòng toàn dân ở nớc ta thì niềm tin, ý chí quyết tâm của họ sẽ đợc củng cố.
Thứ hai, phát triển ý thức quốc phòng là cơ sở trực tiếp nâng cao năng
lực hoạt động quốc phòng của lc lng dõn quõn ngang tầm với cơng vị,
chức trách đảm nhiệm. Năng lực hoạt động quốc phòng là một bộ phận hợp
thành năng lực của lc lng dõn quõn. nó thể hiện trình độ nhận thức và khả
năng thực hiện nhiệm vụ quốc phòng phù hợp với vị trí, chức trách của chủ
thể. Muốn cải tạo đợc sự vật hiện tợng, trớc hết phải nhận thức đợc bản chất
của nó. khả năng cải tạo sự vật, hiện tợng phụ thuộc một cách quyết định


21

trình độ nhận thức của chủ thể. Vì vậy, trình độ nhận thức về lĩnh vực quốc
phòng của dõn quõn sẽ là cơ sở trực tiếp để phát huy tính độc lập, sáng tạo
trong thc hin hiu qu các hoạt động quốc phòng của dõn quõn theo chức
trách đảm nhiệm. Trong điều kiện hiện nay, hoạt động quốc phòng có nhiều
đặc điểm mới, phức tạp, đòi hỏi chủ thể phải có tri thức, ý thức quốc phòng cần
thiết mới có thể ỏp ng c cỏc yờu cu mi. Trình độ phát triển ý thức quốc
phòng của dõn quõn ngày càng nâng cao sẽ cho phép họ vận dụng đúng đắn,
sáng tạo những nguyên tắc quốc phòng vào giải quyết những vấn đề liên quan
đến quc phũng - an ninh. phát triển ý thức quốc phòng của lc lng dõn
quõn tnh Bc Ninh giúp họ nhận thức rõ mọi âm mu, thủ đoạn chống phá của
các thế lực thù địch dới những hình thức khác nhau.
ngày nay, hội nhập quốc tế đợc mở rộng thì vấn đề quốc phòng, an ninh
càng trở nên phức tạp. một dân tộc chỉ thực sự bình đẳng trong hội nhập khi
khẳng định đợc mục tiêu độc lập, tự chủ của mình và đợc bảo đảm bằng một nền
quốc phòng vững mạnh. Nhng muốn xây dựng quốc phòng vững mạnh không
những phải chú trọng tới cơ sở vật chất mà còn phải chú trọng đến xây dựng cơ sở

t tởng, nhận thức, ý thức quốc phòng của toàn dân. phát triển ý thức quốc phòng
chính là phát huy u thế tuyệt đối về sức mạnh chính trị - tinh thần của dân tộc ta
trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. ý thức quốc phòng đúng đắn sẽ có ý nghĩa vô
cùng quan trọng đảm bảo sự gắn bó chặt chẽ, biện chứng giữa xây dựng và bảo vệ,
nâng cao khả năng tự bảo vệ của mỗi cá nhân, từng tổ chức.
Thứ ba, phát triển ý thức quốc phòng của lc lng dõn quõn tnh Bc
Ninh giúp họ nâng cao cảnh giác cách mạng, ch ng phũng chng mi õm
mu, th on ca cỏc th lc thự ch, c bit l õm mu th on din
bin hũa bỡnh.
Trong nhng nm gn õy, vi ch trng a dng húa, a phng
húa trong quan h quc t ca ng, Nh nc; c bit, t khi nc ta ó
chớnh thc gia nhp T chc Thng mi th gii (WTO) thỡ cỏc hot ng
giao lu vn húa, hp tỏc kinh t, chuyn giao cụng ngh ngy cng din ra
mnh m v sụi ng. Mt trỏi ca quỏ trỡnh ny l lm cho cỏc hot ng


22

kinh t, quc phũng, an ninh, i ngoi, ngy cng b nh hng, tỏc
ng qua li ln nhau mnh m hn, quyt lit hn. Cỏc th lc thự ch
cng gia tng li dng cỏc hot ng giao lu vn húa, hp tỏc kinh t,
chuyn giao cụng ngh, thc hin cỏc mu chớnh tr en ti. Thc t
cho thy, khi tham gia cỏc hot ng ny, nu cỏn b, chin s dõn quõn
thiu kin thc v quc phũng, an ninh, v i tỏc, i tng, v kinh t,
i ngoi, v lut phỏp quc t, lp tc li ớch, ch quyn ca t nc,
ca dõn tc b e da, hoc cú th b xõm hi. Cỏc quỏ trỡnh cụng nghip
húa, hin i húa, ụ th húa, giao lu vn húa, c ch th trng vn hnh
mnh m ó lm cho c cu xó hi nc ta hin nay bin i rt phong
phỳ, phc tp. Thc t trờn Phát triển ý thức quốc phòng của lc lng dõn
quõn tnh Bc Ninh giúp họ nâng cao cảnh giác cách mạng, ch ng

phũng chng mi õm mu, th on ca cỏc th lc thự ch.
Thứ t, phát triển ý thức quốc phòng của lc lng dõn quõn tnh Bc
Ninh góp phần củng cố, hoàn thiện nhân cỏch dõn quõn trong thời kỳ mới, nâng
cao chất lợng các hoạt động quc phũng - an ninh ở địa phơng. Trong điều kiện
hiện nay, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc có những đặc điểm mới, yêu cầu
cao hơn trớc đòi hỏi mọi ngời đều phải có nhận thức, ý thức đầy đủ về nghĩa vụ,
trách nhiệm xây dựng nền quốc phòng toàn dân.
Lc lng dõn quõn trên cơng vị chức trách của mình phải thật sự là một
chủ thể, nhân cách hoàn thiện để củng cố phát triển nền quốc phòng toàn dân.
Phẩm chất và năng lực là hai mặt liên quan trực tiếp đến chất lợng, hiệu quả
hoạt động quốc phòng của một chủ thể cụ thể. Trong tơng quan giữa ý thức
quốc phòng và phẩm chất nhân cách của lc lng dõn quõn, phát triển ý thức
quốc phòng có vai trò to lớn đối với củng cố, phát triển nhân cách của họ. ý
thức quốc phòng của họ phải phát triển tơng ứng với cơng vị, chức trách đợc
giao mới có khả năng hoàn thành nhiệm vụ. phát triển ý thức quốc phòng của
lc lng dõn quõn không chỉ là sự nhận thức, ý thức mà còn củng cố lòng yêu
nớc, thái độ, tình cảm đúng đắn, trách nhiệm đối với vận mệnh của đất nớc, dân


23
tộc. vì thế, phát triển ý thức quốc phòng sẽ góp phần hoàn thiện nhân cách của
lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh.
phát triển ý thức quốc phòng của lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh sẽ
góp phần trực tiếp nâng cao chất lợng các hoạt động quân sự, quốc phòng trên
địa bàn tnh Bc Ninh. lc lng dõn quõn là ngời trực tiếp quán triệt các
quan điểm, chủ trơng của đảng và nhà nớc, về quốc phòng, an ninh. chất lợng các hoạt động quân sự, quốc phòng ở địa phơng liên quan đến mọi mặt
của đời sống xã hội. ịa bàn tnh Bc Ninh giàu tiềm năng, thế mạnh có thể
huy động cho quốc phòng, an ninh. nhng mức độ huy động đợc đến đâu phụ
thuộc vào phơng pháp và khả năng tổ chức của chính quyền, đoàn thể. Năng
lực thực tiễn của cán bộ đóng vai trò quyết định đến chất lợng các hoạt động

quc phũng - an ninh ở địa phơng.
1.2. c im v nhng vn cú tớnh nguyờn tc trong phỏt trin ý
thc quc phũng ca lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh
1.2.1. c im phỏt trin ý thc quc phũng ca lc
lng dõn quõn tnh Bc Ninh
* Phỏt trin ý thc quc phũng ca lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh ph
thuc vo s bin i ca tỡnh hỡnh kinh t - chớnh tr - xó hi, trc tip l s phỏt
trin nhim v quc phũng thi k mi. Đặc điểm này cú v trớ rt quan trng
trong phỏt trin ý thc quc phũng ca lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh. Ngha
l, môi trờng xã hội là yếu tố quan trọng, là tiền đề cho sự phản ánh của ý
thức. ý thức quốc phòng nẩy sinh từ s bin i ca tỡnh hỡnh kinh t - chớnh tr xó hi trc tip l s phỏt trin nhim v quc phũng, nó hình thành phát triển
cùng với cơ sở hiện thực hoạt động quốc phòng nhất định. ý thức quốc phòng
của lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh cũng vậy, nó phát triển trên cơ sở chủ thể
tham gia vào hoạt động quốc phòng của đất nớc, cỏc địa phơng tnh Bc Ninh.
lịch sử dựng nớc và giữ nớc của dân tộc ta cho thấy, ở mỗi thời kỳ lịch sử, tuy
mạnh yếu từng lúc khác nhau nhng dân tộc ta luôn có ý thức đề cao cảnh giác,
sẵn sàng đấu tranh chống xâm lợc giữ gìn độc lập. ý thức quốc phòng của dân
tộc và của mỗi ngời dân là một giá trị văn hoá đợc đúc kết, kế thừa trong lịch


24

sử dựng nớc và giữ nớc của dân tộc, vì nớc mất thì nhà tan, không có gì
quý hơn độc lập tự do. cả nớc đồng lòng, toàn dân đánh giặc là truyền thống
của dân tộc việt nam.
Hiện nay, nền kinh tế thị trờng định hớng xó hi ch ngha ở nớc ta đang
phát triển mạnh mẽ trong xu hớng hội nhập kinh tế quốc tế. tuy nhiên, những
tác động mặt trái của nó là rất lớn, nhất là trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh.
Cơ chế thị trờng tác động sâu sắc đến suy nghĩ, hành động, cách ứng xử của mỗi
ngời, mỗi tổ chức. nó len lỏi trong mọi quan hệ của đời sống xã hội buộc mọi

ngời phải thích ứng. Địa bàn tnh Bc Ninh nm v trớ quan trng, nơi diễn ra
các hoạt động kinh tế sôi động, đồng thời, cũng nẩy sinh nhiều vấn đề phức tạp.
Lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh hng ngày, hàng giờ chịu sự tác động rất lớn từ
mụi trng ngoài xã hội. họ luôn phải đấu tranh trớc những cám dỗ vô tình hay
có chủ định của các đối tợng xấu. đặc biệt, họ còn là đối tợng u tiên diễn biến
hòa bình của địch. Vì vậy, công tác bồi dỡng kin thc quc phũng nói chung
và phát triển ý thức quốc phòng nói riêng cho lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh
cần một môi trờng giáo dục tốt, nơi hình thành phát triển những suy nghĩ, tình
cảm đúng đắn về công cuộc giữ nớc.
* Phỏt trin ý thc quc phũng ca lc lng dõn quõn tnh Bc Ninh ph
thuc vo cht lng giỏo dc v t giỏo dc ý thc quc phũng. ây là đặc điểm
cơ bản, quan trọng đối với phát triển ý thức quốc phòng của dõn quõn. Cht
lng giỏo dc v t giỏo dc ý thc quc phũng là yếu tố suy đến cùng quyết
định mức độ phát triển ý thức quốc phòng của lc lng dõn quõn tnh Bc
Ninh. ánh giá chất lợng giáo dục bồi dỡng kin thc quc phũng phải căn cứ
trên nhiều tiêu chí, nhng quan trọng nhất là chất lợng dạy và học. Trong đó, lc
lng dõn quõn tnh Bc Ninh là đối tợng, đồng thời là chủ thể của quá trình
giáo dục hun luyn. kết quả tiếp thu tri thức, ý thức quốc phòng phụ thuộc vào
chất lợng giáo dục hun luyn của n v.
Qỳa trỡnh tip thu kin thc quc phũng ca dõn quõn l mt quỏ trỡnh
cú mc ớch, vi nhng ni dung phự hp. Phỏt trin ý thc quc phũng ca
mt ch th cú th thụng qua con ng hot ng thc tin, nhng t ý


25

thức ở trình độ lý luận thì là một quá trình lâu dài, khó khăn. Chất lượng đội
ngũ giáo viên có ý nghĩa to lớn đối với phát triển ý thức quốc phòng của dân
quân. Bởi vì, trình độ của họ quyết định trực tiếp đến chiều sâu, rộng, thực
chất nội dung tri thức truyền thụ cho dân quân. Ý thức quốc phòng của dân

quân chỉ phát triển khi họ tiếp nhận được nội dung cơ bản, cốt lõi, thực chất tri
thức quốc phòng của xã hội, dân tộc. Điều đó đòi hỏi người dạy phải có kiến
thức quốc phòng vững chắc, có chiều sâu, toàn diện. Trình độ giáo viên càng
cao thì chất lượng giáo dục càng đảm bảo và ý thức quốc phòng của dân quân
ngày càng có điều kiện phát triển. Mặt khác, đạo đức phẩm chất, tính kỷ luật,
tác phong quân nhân, tính mô phạm của giáo viên ảnh hưởng rất lớn đến suy
nghĩ, tình cảm, thái độ, niềm tin của dân quân trong quá trình học tập bồi
dưỡng kiến thức quốc phòng. nhân cách của người giáo viên là tấm gương
phản chiếu phẩm chất, đạo đức của người cán bộ trong quân đội, yếu tố rất
quan trọng góp phần hình thành, phát triển ý thức quốc phòng của lực lượng
dân quân tỉnh Bắc Ninh.
Phát triển ý thức quốc phòng của lực lượng dân quân tỉnh Bắc Ninh phụ
thuộc vào quá trình không ngừng đổi mới nội dung chương trình, phương
pháp giảng dạy. Nội dung chương trình giảng dạy nói chung và giảng dạy
quốc phòng nói riêng có vai trò to lớn đối với nâng cao chất lượng giảng dạy.
Tính khoa học, sự phù hợp của nội dung, chương trình giáo dục huấn luyện
thể hiện tính kế hoạch, sự quy chuẩn hoá cao, đảm bảo tính hệ thống, hợp
lôgíc và phù hợp với từng đối tượng dân quân. nó được thể hiện ở việc xây
dựng chương trình và biên soạn các chủ đề bồi dưỡng kiến thức quốc phũng
theo quy định của bộ tổng tham mưu, phù hợp với đặc điểm, yêu cầu, nhiệm
vụ quốc phòng - an ninh của địa phương. Tính toàn diện sinh động của nội
dung bồi dưỡng kiến thức quốc phòng được thể hiện ở sự kế thừa, phát triển,
cụ thể hóa nội dung, chương trình quy định của trên cho phù hợp với đối
tượng, sát với sự phát triển của tình hình nhiệm vụ và thực tế ở địa phương


26

trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh; ở việc xác định nội dung học tập bổ trợ, tham
quan, thảo luận góp phần củng cố, bổ sung kiến thức đã học tập và cập nhật

thông tin mới. Nó còn được thể hiện ở sự phân cấp rõ ràng, sự định hướng
vận dụng phù hợp với chức vụ, chuyên môn, nghề nghiệp của từng đối tượng
dân quân. Mỗi chuyên đề học tập bồi dưỡng kiến thức quốc phòng bao giờ
cũng có mục đích, yêu cầu đặt ra về tri thức, phẩm chất, năng lực của người
học. Yêu cầu được xác định trong nội dung, chương trình càng phù hợp và đòi
hỏi ngày càng cao thì phẩm chất, năng lực và ý thức quốc phòng của dân quân
càng phát triển,kinh nghiệm cho thấy, nếu nội dung, chương trình không phù
hợp, không phản ánh đầy đủ những thay đổi của điều kiện quốc phòng- an
ninh bảo vệ Tổ quốc thì người học không thấy được tính cấp thiết của công
cuộc giữ nước. Họ sẽ nhận thức mơ hồ, giản đơn về quốc phòng, an ninh, chủ
quan mất cảnh giác trước âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù
địch. Trong trường hợp như vậy, ý thức quốc phòng không những không phát
triển mà còn bị giảm sút, ảnh hưởng tiêu cực đến nhiệm vụ xây dựng, củng cố
quốc phòng bảo vệ Tổ quốc. Ngày nay, phạm trù bảo vệ Tổ quốc có nhiều nội
dung mới làm cho nhiệm vụ quốc phòng- an ninh càng nặng nề. Nếu không
nhận thức đúng đắn tầm quan trọng về quốc phòng, an ninh sẽ dễ mất độc lập,
tự chủ hoặc độc lập giả hiệu.
Phương pháp chính là cách thức, con đường, được chủ thể sử dụng để
đạt được một mục đích nào đó. Phương pháp có vai trò rất quan trọng trong
hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn. nó là công cụ có hiệu quả và có tính
quyết định khi phương hướng nghiên cứu, cải tạo sự vật đã được xác định đúng
đắn. Giữa nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp và đối tượng có mối
quan hệ chặt chẽ với nhau, tạo nên kết quả phát triển ý thức quốc phòng. Do vậy,
khi đánh giá kết quả giáo dục kiến thức quốc phòng tùy theo nội dung, chương
trình, hình thức mà đánh giá mức độ phù hợp của các phương pháp cho từng đối
tượng. công cụ phương tiện giáo dục kiến thức quốc phòng bao gồm tài liệu
phục vụ giảng dạy, học tập, nghiên cứu, tài liệu tham khảo, mô hình học cụ,