Giải pháp tăng cường công tác quản lý chi phí sản xuất kinh doanh tại công ty khai thác khoáng sản tổng công ty đông bắc

L I CAM OAN

Tôi xin cam đoan lu n v n đ

c hoàn thành là do s c g ng, n l c c a b n

thân, d a vào ki n th c đã h c trong tr

ng và ki n th c th c t t i Công ty TNHH

MTV Khai thác khoáng s n. K t qu nghiên c u trong lu n v n đ m b o trung th c
và ch a đ

c công b trong b t c m t công trình khoa h c nào tr

c đây.

Công trình nghiên c u c a đúng tác gi và phù h p v i chuyên ngành đào
t o. S li u th c t d a vào các tài li u báo cáo c a Công ty TNHH MTV Khai thác
khoáng s n.
Hà N i, ngày

tháng

n m 2016

Tác gi lu n v n

Nguy n Công Chính

L IC M

N

Trong quá trình nghiên c u và th c hi n đ tài, tác gi đã nh n đ

c

ng d n t n tình c a Th y giáo PGS.TS. Nguy n Bá Uân, cùng

s quan tâm, h

nhi u ý ki n đóng góp c a các th y cô Khoa Kinh t và Qu n lý - Tr

ng

ih c

Thu l i. V i lòng kính tr ng và s bi t n sâu s c, tác gi xin chân thành c m n
các th y cô phòng Qu n lý đào t o

i h c và Sau đ i h c, các th y cô Khoa Kinh

t và qu n lý đã giúp đ tác gi trong quá trình h c t p t i Tr

ng

i h c Th y l i

c ng nh quá trình nghiên c u th c hi n đ tài lu n v n.

Tác gi xin trân tr ng c m n s giúp đ nhi t tình c a t p th lãnh đ o,
CBCNV các phòng ban, phân x

ng Công ty TNHH MTV Khai thác khoáng s n đã

t o đi u ki n đ tác gi hoàn thành lu n v n này. Do trình đ , kinh nghi m và th i
gian nghiên c u h n ch nên lu n v n khó tránh kh i nh ng thi u sót. Tác gi r t
mong nh n đ

c s đóng góp ý ki n c a các th y cô đ lu n v n đ

h n. Lu n v n đ

c hoàn thành t i Khoa Kinh t và qu n lý, Tr

c hoàn thi n

ng

i h c th y

tháng

n m 2016

l i.
Hà N i, ngày

Tác gi

Nguy n Công Chính


M CL C
L I CAM OAN ......................................................................................................1
L IC M
PH N M
CH

N ............................................................................................................2
U ........................................................................................................9

NG 1................................................................................................................1

T NG QUAN V

CHI PHÍ VÀ QU N LÝ CHI PHÍ S N XU T KINH

DOANH TRONG DOANH NGHI P .....................................................................1
1.1. Khái ni m v chi phí SXKD và phân lo i chi phí s n xu t kinh doanh ........1
1.1.1. Khái ni m v chi phí s n xu t kinh doanh ........................................................1
1.1.2. Phân lo i chi phí s n xu t kinh doanh...............................................................1
1.2.2. Khái quát v hi u qu qu n lý chi phí s n xu t kinh doanh ...........................13
1.3. Các nhân t ch y u nh h

ng đ n chi phí s n xu t kinh doanh .............14

1.3.1. i u ki n t nhiên ...........................................................................................14
1.3.2. C ch qu n lý kinh t .....................................................................................15
1.3.3. S tác đ ng c a nhân t k thu t và công ngh ..............................................16

1.3.4. T ch c s n xu t và s d ng lao đ ng ............................................................18
1.3.5. Nhân t t ch c qu n lý c a doanh nghi p .....................................................18
1.4. Các bi n pháp qu n lý chi phí trong các doanh nghi p ...............................19
1.4.1. L p k ho ch chi phí s n xu t kinh doanh ......................................................19
1.4.2. Ki m soát chi phí s n xu t ..............................................................................27
1.5. Tình hình áp d ng các ph

ng pháp qu n lý chi phí SXKD trong các

doanh nghi p............................................................................................................33
1.6. Kinh nghi m qu n lý chi phí s n xu t kinh doanh trong doanh nghi p ....37
1.6.1. Qu n lý CPSX

các doanh nghi p thu c n

1.6.2. Qu n lý CPSX

các doanh nghi p thu c M ................................................39

K t lu n ch
CH

c C ng hòa Pháp ....................37

ng 1 ...................................................................................................41

NG 2. PHÂN TÍCH TH C TR NG TRONG CÔNG TÁC QU N LÝ CHI

PHÍ S N XU T KINH DOANH C A CÔNG TY TNHH MTV KHAI THÁC
KHOÁNG S N .................................................................................................................. 42

2.1. Gi i thi u khái quát v công ty TNHH MTV hai thác khoáng s n .............42


2.1.1. Quá trình hình thành và phát tri n ..................................................................42
2.1.2. C c u t ch c qu n lý ....................................................................................43
2.2. Tình hình s n xu t kinh doanh c a Công ty TNHH MTV Khai thác
khoáng s n ...............................................................................................................45
2.2.1. Tình hình s n xu t kinh doanh ........................................................................45
2.2.2. Nh ng k t qu đ t đ

c ..................................................................................46

2.3. Phân tích th c tr ng công tác qu n lý chi phí c a Công ty TNHH MTV
Khai thác khoáng s n..............................................................................................48
2.3.1.

c đi m t ch c s n xu t và quy trình công ngh ........................................48

2.3.2. Phân tích tình hình th c hi n qu n lý chi phí c a Công ty TNHH MTV Khai
thác khoáng s n .........................................................................................................49
2.3.3. ánh giá chung v công tác qu n lý chi phí SXKD c a Công ty TNHH MTV
Khai thác khoáng s n ................................................................................................67
K t lu n ch
CH

NG 3.

ng 2 ...................................................................................................70
XU T M T S

GI I PHÁP NÂNG CAO HI U QU

QU N LÝ CHI PHÍ SXKD T I CÔNG TY TNHH MTV KHAI THÁC
KHOÁNG S N TRONG GIAI O N 2016 - 2020.............................................71
3.1.

nh h

ng phát tri n c a công ty trong giai đo n 2016 – 2020 .................71

3.1.1.

nh h

ng phát tri n chung ..........................................................................71

3.1.2.

nh h

ng trong công tác qu n lý chi phí SXKD .........................................74

3.2. Yêu c u và nguyên t c đ xu t các gi i pháp ................................................74
3.2.1. Yêu c u c a vi c đ xu t gi i pháp qu n lý chi phí SXKD ............................74
3.2.2. Nguyên t c đ xu t các gi i pháp qu n lý chi phí SXKD ...............................78
3.3.

xu t m t s gi i pháp nâng cao hi u qu qu n lý chi phí SXKD t i công

ty TNHH MTV Khai thác khoáng s n ..................................................................81
3.3.1. Hoàn thi n công tác t ch c s n xu t, x p x p l i l c l

ng lao đ ng

h p lý ........................................................................................................................82
3.3.2. Hoàn thi n t ch c cung ng v t t thi t b ....................................................83
3.3.3. Hoàn thi n ph

ng pháp giao khoán chi phí cho các phân x

ng, t , đ i s n

xu t theo công đo n s n xu t ....................................................................................85


3.3.4. T ng c

ng công tác ki m soát chi phí s n xu t ............................................93

3.3.5. Các ph i pháp ch y u th c hi n k ho ch 2016-2020...................................96
K t lu n ch

ng 3 ...................................................................................................98

K T LU N VÀ KI N NGH ..............................................................................100
DANH M C TÀI LI U THAM KH O .............................................................102
PH N PH L C...................................................................................................103

DANH M C HÌNH
Hình 1.1: S đ phân lo i chi phí doanh nghi p ........................................................2
Hình 1.2. S đ phân lo i chi phí theo ch c n ng ho t đ ng .....................................4
Hình 1.3: S đ chu k k ho ch và ki m tra ...........................................................10
Hình 1.4: M i quan h gi a chi phí, doanh thu và l i nhu n ...................................14
Hình 1.5: S đ nhân t

nh h

ng đ n chi phí s n xu t kinh doanh ......................18

Hình 2.1. S đ c c u t ch c b máy qu n lý c u Công ty TNHH MTV Khai thác
khoáng s n .................................................................................................................44
Hình 2.3. S đ dây chuy n khai thác than...............................................................48
Hình 2.4. S đ c c u t ch c s n xu t phân x

ng ...............................................49

Hình 3.1: S đ các yêu c u c a công tác qu n lý chi phí SXKD ............................75


DANH M C B NG

B ng 2.1: K t qu s n xu t kinh doanh c a Công ty ................................................45
B ng s 2.2: S li u th ng kê tài chính.....................................................................46
B ng 2.3: C c u lao đ ng c a công ty phân theo gi i tính .....................................47
B ng 2.4: B ng phân tích tình hình s d ng lao đ ng .............................................55
B ng 2.5: b ng t ng h p chi phí ti n l

ng ..............................................................57

B ng 2.6: b ng t ng h p chi phí theo ch c n ng ho t đ ng .....................................60
B ng 2.7: B ng t ng h p các s li u c a Công ty t n m 2013 – 2015 ...................68
B ng 3.1: K ho ch s n xu t kinh doanh giai đo n 2016 - 2020..............................72
B ng 3.2: So sánh quy t toán chi phí giao khoán gi a gi i pháp c a lu n v n v i
quy t toán c a công ty TNHH MTV khai thác khoáng s n ......................................92


DANH M C CÁC KÝ HI U VI T T T
Ký hi u vi t t t

Ngh a đ y đ

BHYT

B o hi m y t

BHXH

B o hi m xã h i

CPNC

Chi phí nhân công

CPNCTT

Chi phí nhân công tr c ti p

DN

Doanh nghi p

KH

K ho ch

KPC

Kinh phí công đoàn

NC

Nhân công

NSL

N ng su t lao đ ng

NVL

Nguyên v t li u

NVLTT

Nguyên v t li u th c t

QLDN

Qu n lý doanh nghi p

SX

S n xu t

SXC

S n xu t chung

TH

Th c hi n

TKV

T p đoàn than khoáng s n Vi t Nam

TNHH MTV

Trách nhi m h u h n m t thành viên

TSC

Tài s n c đ nh

VSL

V sinh lao đ ng

PH N M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài:
Trong n n kinh t th tr
Nam gia nh p t ch c th

ng, nh t là tr

c nh ng thách th c m i khi Vi t

ng m i th gi i (WTO) vi c qu n lý t t chi phí, h giá

thành s n ph m, t ng l i nhu n t o tích l y m r ng quy mô kinh doanh, đ m b o
s n sàng c nh tranh trên th tr

ng, đóng góp tích c c vào ngân sách Nhà n

N m 2014 v i nh ng khó kh n chung c a T ng Công ty

c.

ông B c trong

vi c tách kh i T p đoàn Than- Khoáng s n Vi t Nam, tìm ki m th tr

ng m i,

kh ng đ nh s t ch trong s n xu t kinh doanh và nh ng khó kh n riêng c a Công

ty TNHH MTV Khai thác khoáng s n khi khai tr

ng phân tán nh l cách nhau

đ n 30 Km, Công ty đang qu n lý 2 khu m là khu m Tân L p và khu m
á Mài. Các v a than không n đ nh, v a m ng ch t l
khu v c có khai thác than trái phép tr

c đây. Tr

ông

ng than x u, l i n m trong

c nh ng khó kh n nh v y nên

vi c ch đ o đi u hành s n xu t c a Công ty nh ng n m qua c ng g p nhi u khó
kh n, trong đó có quá trình qu n lý các chi phí s n xu t kinh doanh.
Do v y tác gi ch n đ tài: “Gi i pháp t ng c

ng công tác qu n lý chi phí s n

xu t kinh doanh t i Công ty Khai thác khoáng s n - T ng Công ty ông B c”.
Tên công ty : TNHH MTV Khai thác khoáng s n – T ng công ty ông B c nay
trong đ tài tác gi g i t t là: Công ty TNHH MTV Khai thác khoáng s n.
2. M c đích nghiên c u c a đ tài:
Nghiên c u đ xu t m t s gi i pháp nh m t ng c

ng h n n a công tác

qu n lý chi phí SXKD c a Công ty TNHH MTV Khai thác khoáng s n - T ng
Công ty ông B c.
3.

it

ng, ph m vi nghiên c u:

a.

it

ng nghiên c u: Chi phí SXKD và công tác qu n tr chi phí SXKD c a

doanh nghi p.
b. Ph m vi nghiên c u:
- Ph m vi v n i dung và không gian: Lu n v n nghiên c u công tác qu n lý chi
phí s n xu t kinh doanh t i Công ty Khai thác khoáng s n - T ng Công ty ông B c;


- Ph m vi v th i gian: Lu n v n s d ng các s li u trong giai đo n 2013
đ n 2015 đ phân tích đánh giá th c tr ng và nghiên c u đ xu t gi i pháp cho giai
đo n t 2016-2020.
4. N i dung nghiên c u c a đ tài:
- Nghiên c u t ng quan v chi phí SXKD và qu n lý chi phí s n xu t kinh
doanh trong doanh nghi p.
- Phân tích th c tr ng v công tác qu n lý chi phí s n xu t kinh doanh t i
Công ty TNHH MTV Khai thác khoáng s n - T ng Công ty ông B c.
xu t m t s gi i pháp nâng cao hi u qu qu n lý chi phí SXKD t i Công
ty TNHH MTV Khai thác khoáng s n.

5. Ph

ng pháp nghiên c u
gi i quy t các v n đ nghiên c u c a lu n v n, tác gi s d ng nh ng

ph

ng pháp nghiên c u sau: Ph

th ng kê, t ng h p; Ph
ph

ng pháp đi u tra s li u th c t ; Ph

ng pháp h th ng hóa; Ph

ng pháp tham v n ý ki n chuyên gia và m t s ph

ng pháp

ng pháp phân tích so sánh;
ng pháp k t h p khác.

6. Ý ngh a khoa h c th c ti n c a đ tài
- Ý ngh a khoa h c: K t qu nghiên c u c a lu n v n góp ph n vào vi c
hoàn thi n và c p nh t c s lý lu n v qu n lý chi phí nói chung và ph

ng pháp

qu n lý chi phí cho các đ n v s n xu t trong ngành khai thác than nói riêng.

- Ý ngh a th c ti n: Nh ng k t qu phân tích th c tr ng và gi i pháp t ng
c

ng công tác qu n lý chi phí có ý ngh a áp d ng th c ti n đ i v i Công ty TNHH

MTV Khai thác khoáng s n trong vi c qu n lý chi phí nh m nâng cao hi u qu s n
xu t kinh doanh.
7. K t c u lu n v n:
Ngoài ph n m đ u, m c l c, k t lu n và ki n ngh , n i dung lu n v n g m 3
ch

ng n i dung chính:

Ch

ng 1: T ng quan v chi phí và qu n lý chi phí s n xu t kinh doanh trong doanh
nghi p.


Ch

ng 2: Th c tr ng v công tác qu n lý chi phí s n xu t kinh doanh t i T ng
công ty ông B c và t i Công ty TNHH MTV Khai thác khoáng s n.

Ch

ng 3:

xu t m t s gi i pháp nâng cao hi u qu qu n lý chi phí SXKD t i
công ty TNHH MTV Khai thác khoáng s n.

1

CH

NG 1

T NG QUAN V CHI PHÍ VÀ QU N LÝ CHI PHÍ S N XU T KINH
DOANH TRONG DOANH NGHI P
1.1. Khái ni m v chi phí SXKD và phân lo i chi phí s n xu t kinh doanh
1.1.1. Khái ni m v chi phí s n xu t kinh doanh
Trong quá trình ho t đ ng kinh doanh, doanh nghi p ph i luôn luôn quan
tâm đ n công tác qu n lý chi phí s n xu t kinh doanh, vì m i đ ng chi phí b ra đ u
có nh h
tr ng đ

ng đ n hi u qu và l i nhu n c a doanh nghi p. Vì v y, v n đ quan
c đ t ra cho nhà qu n tr doanh nghi p là ph i ki m soát m t cách t t nh t,

hi u qu nh t chi phí s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p. V n đ chi phí s n
xu t kinh doanh không ch là s quan tâm c a các doanh nghi p mà còn là m i quan
tâm c a ng

i tiêu dùng, c a xã h i nói chung. Theo k toán tài chính, chi phí đ

hi u là m t s ti n ho c m t ph
đ tđ

c

ng ti n mà doanh nghi p ho c cá nhân b ra đ

c m c đích nào đó. B n ch t c a chi phí là m t đi đ đ i l y m t s thu v ,

có th thu v d
ti n,... ho c d

i d ng v t ch t, có th đ nh l

ng đ

i d ng tinh th n, ki n th c, d ch v đ

c nh s l

ng s n ph m,

c ph c v .

1.1.2. Phân lo i chi phí s n xu t kinh doanh
Chi phí đ
chi phí đ

c nhà qu n tr s d ng cho nhi u m c đích khác nhau. Do v y,

c phân lo i theo nhi u cách, tùy theo m c đích s d ng c a nhà qu n tr

trong t ng quy t đ nh. Nh n đ nh và th u hi u cách phân lo i và ng s c a t ng
lo i chi phí là chìa khóa c a vi c đ a ra nh ng quy t đ nh đúng đ n trong quá trình

t ch c đi u hành ho t đ ng kinh doanh c a nhà qu n tr doanh nghi p.
Cách phân lo i chi phí có th đ

c t ng h p b ng s đ phân lo i trên Hình 1.1.


2
Phân lo i chi phí

Theo
ch c
n ng ho t
đ ng

Chi phí
s n
xu t

Chi phí
nguyên
li u
tr c
ti p

Chi phí
ngoài
s n xu t

Chi
phí lao

đ ng
tr c
ti p

Theo y u
t chi phí

Theo cách
ng x chi
phí

Bi n phí

Chi phí
s n
xu t
chung

Chi
phí
l u
thông

nh phí

Chi
phí
h n

Chi

phí
qu n
lý

Chi
phí
t l

Theo m i
quan h
v is n
ph m

Chi
phí
th i k

Chi
phí
c p
b c

Nh m
m c
đích ra
quy t
đ nh

Theo
công

đo n s n
xu t

Chi phí
s n
ph m

Chi
phí
b t
bu c

Chi
phí
tùy ý

Chi
phí
tr c
ti p
chi phí
gián
ti p

nh
phí s n
xu t
chung

Hình 1.1: S đ phân lo i chi phí doanh nghi p

Chi phí
ki m soát
đ c và
chi phí
không
ki m soát
đ c

Chi phí
nh
phí l u nguyên
li u
thông
tr c
và qu n
ti p
lý

Chi
phí
chên
h
l ch

Chi
phí
lao
đ ng
tr c

ti p

Chi
phí
c
h i

Chi
phí
chìm

Chi
phí
s n
xu t
chung


3

1.1.2.1. Phân lo i chi phí theo y u t chi phí
Theo cách phân lo i này c n c vào tính ch t, n i dung kinh t phát sinh c a
chi phí s n xu t khác nhau đ chia ra các y u t chi phí, ch bao g m nh ng chi phí
có cùng n i dung kinh t mà không phân bi t chi phí đó phát sinh

đâu? M c đích

s d ng vào vi c gì? Tác d ng nh th nào? Hay còn g i là chi phí s n xu t kinh
doanh theo y u t .
Toàn b chi phí s n xu t kinh doanh trong k đ

c chia thành các y u t s n

xu t nh sau:
- Chi phí nguyên nhiên v t li u, đ ng l c: Bao g m các chi phí nh nguyên
li u, v t li u chính, nhiên li u, đ ng l c mà doanh nghi p s d ng trong k .
- Chi phí nhân công: Bao g m toàn b s ti n l

ng, ti n công ph i tr , ti n

trích b o hi m xã h i, b o hi m y t , kinh phí công đoàn c a cán b công nhân viên
ch c ho t đ ng s n xu t trong doanh nghi p.
- Chi phí kh u hao tài s n c đ nh: Bao g m toàn b chi phí trích kh u hao
tài s n c đ nh c a doanh nghi p trong k .
-Chi phí d ch v mua ngoài: Bao g m toàn b s ti n mà doanh nghi p đã
chi tr v các lo i d ch v mua ngoài nh ti n đi n, n

c, ph c v cho ho t đ ng

s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p.
- Chi phí khác b ng ti n: Bao g m các chi phí khác ngoài các kho n chi phí
trên đ

c chi tr c ti p b ng ti n.
Cách phân bi t lo i này cho chúng ta bi t k t c u t tr ng c a t ng lo i chi

phí trong t ng chi phí đ phân tích đánh giá và t ng h p, l p d toán chi phí s n
xu t, l p k ho ch cung ng v t t , k ho ch b trí lao đ ng và qu l

ng, nhu c u

v n l u đ ng.
1.1.2.2. Phân lo i chi phí theo ch c n ng ho t đ ng
Tác d ng c a cách phân lo i chi phí theo ch c n ng ho t đ ng là:
- Cho th y v trí, ch c n ng ho t đ ng c a chi phí trong quá trình ho t đ ng
s n xu t kinh doanh

doanh nghi p.

- Là c n c đ xác đ nh giá thành s n ph m và t p h p chi phí.


4

- Cung c p thông tin có h th ng cho vi c l p báo cáo tài chính.
Cách phân lo i chi phí theo ch c n ng ho t đ ng đ

c th hi n trên Hình 1.2

Hình 1.2. S đ phân lo i chi phí theo ch c n ng ho t đ ng
1. Chi phí s n xu t
Khái ni m: Chi phí s n xu t là toàn b chi phí có liên quan đ n vi c ch t o
s n ph m ho c cung c p d ch v ph c v trong m t k nh t đ nh.
Chi phí s n xu t g m ba kho n m c c b n nh sau:
- Chi phí nguyên v t li u tr c ti p
- Chi phí nhân công tr c ti p
- Chi phí s n xu t chung
Nh v y, chi phí s n xu t bao g m toàn b chi phí c n thi t đ ch t o s n
ph m ho c d ch v , nh ng lo i chi phí khác không g n li n v i vi c s n xu t s n

5

ph m hay d ch v thì không đ

c x p vào lo i chi phí s n xu t, thí d nh ti n hoa

h ng bán hàng, chi phí v n phòng ph m.
2. Chi phí nguyên v t li u tr c ti p:
Khái ni m: Chi phí nguyên v t li u tr c ti p là chi phí c a nh ng lo i
nguyên v t li u mà c u t o thành th c th c a s n ph m, có giá tr và có th xác
đ nh đ

c m t cách tách bi t rõ ràng và c th cho t ng s n ph m.
Ngoài nguyên v t li u tr c ti p còn có nguyên v t li u gián ti p. Nguyên li u

gián ti p là nh ng nguyên li u có tham gia vào vi c c u thành th c th c a s n
ph m nh ng giá tr nh và không th xác đ nh rõ ràng cho t ng s n ph m. Nguyên
li u gián ti p c ng còn là nh ng nguyên v t li u đ
li u chính nh m làm t ng thêm ch t l
ki n cho quá trình s n xu t đ
nhiên li u c ng đ

c dùng k t h p v i nguyên v t

ng, v đ p c a s n ph m ho c đ t o đi u

c thu n l i nh ch t xúc tác, d u m ... Ngoài ra

c x p vào nhóm nguyên v t li u tiêu dùng trong quá trình s n

xu t, tuy r ng hình thái hi n v t c a chúng không tham gia vào th c th thành ph m
mà ch t o ra n ng l

ng đ ph c v cho s n xu t nh than, đi n.

Chi phí nguyên v t li u tr c ti p có th xác đ nh cho t ng đ n v s n ph m
nên đ

c tính th ng vào t ng đ n v s n ph m. Chi phí nguyên v t li u gián ti p

không th xác đ nh tách bi t cho t ng đ n v s n ph m nên không th tính tr c ti p
vào t ng đ n v s n ph m mà đ a vào chi phí s n xu t chung r i phân b sau.
3. Chi phí nhân công tr c ti p:
Khái ni m: Chi phí nhân công tr c ti p là chi phí thanh toán cho công nhân
tr c ti p v n hành dây chuy n s n xu t t o ra s n ph m ho c d ch v ph c v . Kh
n ng và k n ng c a lao đ ng tr c ti p có nh h

ng đ n s l

ng và ch t l

ng

s n ph m hay d ch v cung c p.
Chi phí nhân công tr c ti p gi ng nh chi phí nguyên v t li u tr c ti p, có
th xác đ nh rõ ràng c th và tách bi t cho t ng đ n v s n ph m nên đ

c tính

th ng vào t ng đ n v s n ph m.
Ngoài chi phí nhân công tr c ti p còn có chi phí lao đ ng gián ti p. Lao
đ ng gián ti p là nh ng lao đ ng không tr c ti p t o ra s n ph m ho c d ch v


6

nh ng c n thi t cho quá trình s n xu t, t o đi u ki n thu n l i cho ho t đ ng s n
xu t c a lao đ ng tr c ti p. Lao đ ng gián ti p không làm ra s n ph m nh ng
không th thi u đ

c trong quá trình s n xu t ví d qu n đ c phân x

ng, nhân

viên b o trì máy móc thi t b …Chi phí thanh toán cho lao đ ng gián ti pkhông th
phân b cho b t k s n ph m cá bi t nào nên ph i đ a vào chi phí s n xu t chung đ
phân b sau.
Ngoài ra trong c c u chi phí lao đ ng, còn có các kho n m c chi phí c ng
thu c vào chi phí lao đ ng nh : Chi phí c a th i gian ng ng s n xu t, chi phí gi
ph tr i, chi phí phúc l i lao đ ng.
4. Chi phí s n xu t chung:
Khái ni m: Chi phí s n xu t chung có th đ c đ nh ngh a m t cách đ n gi n là g m
t t c các chi phí ngo i tr chi phí lao đ ng tr c ti p và chi phí nhân công tr c ti p.
Chi phí s n xu t chung có 4 đ c đi m sau:
- Bao g m nhi u kho n m c và chi phí khác nhau
- Các kho n m c chi phí thu c chi phí s n xu t đ u có tính ch t gián ti p v i
t ng đ n v s n ph m nên không th tính th ng vào s n ph m hay d ch v ph c v .
- C c u chi phí s n xu t chung bao g m c bi n phí, đ nh phí và chi phí h n
h p trong đó đ nh phí chi m t tr ng cao nh t

- Do g m nhi u kho n m c chi phí nên chúng đ

c nhi u b ph n khác nhau

qu n lý và r t khó ki m soát.
Chi phí chung c ng đ

c tính vào s n ph m cùng v i chi phí nguyên li u

tr c ti p và chi phí lao đ ng tr c ti p thông qua vi c phân b theo công th c d

i

đây:
n giá phân b
chi phí s n xu t chung

C nc đ

=

T ng chi phí SX chung
T ng s đ n v đ

c tính

c làm c n c

(1.1)

c ch n đ phân b chi phí s n xu t chung ph i phù h p nh t cho

m i s n ph m hay công vi c (có th là t ng s gi lao đ ng tr c ti p, t ng s gi
máy ho t đ ng, t ng kh i l

ng s n ph m


7

5. Chi phí ngoài s n xu t:
t ch c th c hi n vi c tiêu th s n ph m, doanh nghi p còn ph i ch u m t
s kho n chi phí ngoài khâu s n xu t đ
ngoài s n xu t đ

c g i là chi phí ngoài s n xu t. Chi phí

c chia làm hai lo i:

- Chi phí l u thông và ti p th (Chi phí bán hàng): Chi phí l u thông và ti p
th bao g m các kho n chi phí c n thi t đ đ y m nh quá trình l u thông hàng hóa
và đ m b o vi c đ a hàng hóa đ n tay ng

i tiêu dùng. Chi phí này bao g m nh ng

kho n chi phí nh chi phí ti p th , chi phí khuy n mãi, chi phí qu ng cáo,chi phí
đóng gói s n ph m tiêu th , chi phí v n chuy n b c d , l

ng nhân viên bán hàng,

ti n hoa h ng bán hàng…
- Chi phí qu n lý: là nh ng kho n chi phí liên quan v i vi c t ch c hành chính
và các ho t đ ng v n phòng làm vi c c a doanh nghi p. Các kho n chi phí này không
th x p vào lo i chi phí s n xu t hay chi phí l u thông. Chi phí qu n lý bao g m nh ng
chi phí nh l

ng cán b qu n lý và l

ng nhân viên v n phòng, chi phí kh u hao v n

phòng và thi t b làm vi c v n phòng, chi phí v n phòng ph m,…
1.1.2.3. Phân lo i chi phí theo m i quan h v i s n ph m
Theo m i quan h v i s n ph m chi phí doanh nghi p đ

c chia thành chi

phí th i k và chi phí s n ph m.
1. Chi phí th i k :
Khái ni m: Chi phí th i k là nh ng kho n chi phí phát sinh trong h ch toán.
Vì th chi phí th i k có nh h

ng đ n l i t c c a k mà chúng phát sinh. Chi phí

th i k không ph i nh ng chi phí t o thành th c th c a s n ph m hay vào trong các
y u t c u thành giá v n hàng hóa mua vào, mà là nh ng kho n chi phí hoàn toàn
bi t l p v i quá trình s n xu t s n ph m ho c mua vào hàng hóa. V y chi phí th i
k bao g m các lo i chi phí l u thông và chi phí qu n lý hành chính nh l

ng

nhân viên bán hàng, kh u hao thi t b bán hàng, b o hi m, phí qu ng cáo, khuy n
mãi, giao d ch, l

ng nhân viên v n phòng, kh u hao thi t b v n phòng, chi phí

giáy t ,...
2. Chi phí s n ph m:


8

Khái ni m: Chi phí s n ph m là nh ng kho n chi phí g n li n v i quá trình
s n xu t s n ph m hay quá trình mua hàng hóa v đ bán l i. Chi phí s n ph m luôn
luôn g n li n v i s n ph m và ch đ
ch a đ

c thu h i khi s n ph m tiêu th , khi s n ph m

c tiêu th thì chúng n m trong các đ n v s n ph m t n kho.
Chi phí s n ph m g m: chi phí nguyên li u tr c ti p, chi phí nhân công tr c

ti p và chi phí s n xu t chung.
Chi phí s n ph m và chi phí th i k khác nhau
sinh

ch : chi phí th i k phát

th i k nào thì tính ngay vào k đó, do đó chúng nh h

mà chúng phát sinh. Nhà qu n tr không ki m soát đ

ng t i l i t c c a k

c chúng n u đ chúng phát

sinh quá m c c n thi t. Chi phí s n ph m trái l i, ch ph i tính
đ

c tiêu th , không ph i tính

nh h

k mà chúng phát sinh. Chi phí s n ph m c ng có

ng đ n l i t c c a doanh nghi p n u không đ

h n th n a n u không tính đúng chi phí s n ph m s
s n ph m có th đ

k mà s n ph m

c ki m soát đúng đ n và
nh h

c s n xu t ra k này nh ng l i tiêu th

ng đ n nhi u k , vì

k khác.

1.1.2.4. Phân lo i chi phí theo cách ng x c a chi phí
Nh m m c đích đáp ng yêu c u l p k ho ch ki m soát và ch đ ng đi u
ti t chi phí đ i v i l nh v c qu n tr doanh nghi p, ng

i ta còn phân lo i chi phí

theo cách ng x c a chi phí, ngh a là khi m c đ ho t đ ng bi n đ ng thì chi phí
s bi n đ ng nh th nào.
1. Bi n phí:
Khái ni m: Là nh ng kho n m c chi phí có quan h t l thu n v i bi n
đ ng v m c đ ho t đ ng. Bi n phí, khi tính cho m t đ n v thì nó n đ nh không
bi n đ i. Bi n phí, khi không có ho t đ ng b ng 0.
Bi n phí th

ng g m các kho n chi phí nh chi phí nguyên v t li u tr c ti p,

chi phí lao đ ng tr c ti p, giá v n c a hàng hóa mua vào đ bán l i, chi phí bao bì
đóng gói, hoa h ng bán hàng.
2.

nh phí:
Khái ni m:

nh phí là nh ng kho n chi phí không bi n đ i khi m c đ ho t

đ ng thay đ i, nh ng khi tính cho m t đ n v ho t đ ng t ng thì đ nh phí thay đ i.


9

Khi m c đ ho t đ ng t ng thì đ nh phí tính cho m t ho t đ ng c n c gi m và
ng

c l i.
nh phí bao g m các kho n chi phí nh kh u hao thi t b s n xu t, chi phí

qu ng cáo, ti n l

ng c a b ph n qu n lý ph c v …

3. Chi phí h n h p:
Khái ni m:Chi phí h n h p là lo i chi phí mà b n thân nó g m c các y u t
bi n phí l n đ nh phí.

m c đ ho t đ ng c n b n chi phí h n h p th hi n các đ c

đi m c a đ nh phí quá m c đ l i th hi n đ c tính c a bi n phí.
Chi phí h n h p r t quan tr ng vì chi phí h n h p r t ph bi n trong các
doanh nghi p. Chi phí h n h p bao g m các kho n chi phí nh chi phí đi n n

c,

b o trì, s n xu t chung,…
- Ph n đ nh phí c a chi phí h n h p ph n ánh ph n chi phí c n b n, t i thi u
đ duy trì ph c v và đ gi cho d ch v đó luôn

tình tr ng s n sàng ph c v .

- Ph n bi n phí ph n ánh ph n th c t ph c v ho c ph n s d ng v

t quá

đ nh m c. Do đó y u t bi n phí s bi n thiên t l thu n v i m c d ch v ho c s
d ng quá đ nh m c.
Nh m m c đích l p k ho ch ki m soát và ch đ ng đi u ti t chi phí h n h p
nhà qu n tr doanh nghi p c n ph i phân tích nh m tách riêng các y t t đ nh phí
v i bi n phí.
1.1.2.5. Phân lo i chi phí theo công đo n
ây là chi phí c a m t công đo n s n xu t s n ph m khi công ngh s n xu t
ph i tr i qua nhi u giai đo n khác nhau, n i ti p nhau. Khi xác đ nh đ

c chi phí

công đo n ta có th l a ch n đ lo i b m t công đo n nào đó ho c gép các công
đo n nh l i v i nhau.
Nh v y v i vi c phân lo i này có ý ngh a r t quan tr ng trong qu n lý, nó là
c s đ giao khoán trong n i b doanh nghi p, t ch c phân tích t ng khâu, t ng
công đo n s n xu t, h ch toán xác đ nh chi phí s n ph m d dang


10

Tóm l i: M i cách phân bi t chi phí trên đây là m t cách nhìn d

i các góc

đ khác nhau v chi phí c a các nhà qu n lý tùy thu c nhu c u thông tin đ ra các
quy t đ nh .
i u này cho phép chúng ta:
- Xác đ nh và l a ch n ph

ng án s n xu t hi u qu .

- Xác đ nh giá tr hàng t n kho, s n ph m d dang trong t ng khâu c a quá
trình s n xu t tiêu th s n ph m.
- Phân tích chi phí trong t ng th i k , c a các s n ph m, c a các th tr
giao khoán n i b v i m c tiêu gi m thi u chi phí

ng,

giai đo n nào đó trong quá

trình s n xu t tiêu th s n ph m.
- Xác đ nh khung giá trong kinh doanh đ m b o không b nh h

ng ho c áp

đ t b i các đ i th c nh tranh.
- Thi t l p các d toán cho t ng khâu công vi c, cho vi c s n xu t t ng lo i
s n ph m.
1.2. N i dung công tác qu n lý chi phí SXKD trong doanh nghi p
1.2.1. Khái quát v qu n lý chi phí SXKD
L p k ho ch

ánh giá

Ra quy t
đ nh

Th c hi n

Ki m tra
Hình 1.3: S đ chu k k ho ch và ki m tra


11

qu n lý t t chi phí s n xu t kinh doanh các nhà qu n tr ph i qu n lý t t
t khâu l p k ho ch chi phí s n xu t kinh doanh đ n khâu th c hi n, ki m tra, đánh
giá r i sau đó quay tr l i khâu l p k ho ch cho k sau.

làm t t các ch c n ng

này đòi h i nhà qu n tr ph i đ ra nh ng quy t đ nh đúng đ n nh t cho ho t đ ng
c a doanh nghi p.
1.2.1.1. L p k ho ch và d toán
L p k ho ch là xây d ng các m c tiêu ph i đ t đ
th c hi n đ đ t đ

c và v ch ra các b

c

c nh ng m c tiêu đó. Các k ho ch này có th dài hay ng n

h n. K ho ch mà nhà qu n tr ph i l p th

ng có d ng là d toán. D toán là s

liên k t các m c tiêu l i v i nhau và ch rõ cách huy đ ng và s d ng nh ng ngu n

l c có s n đ đ t đ

c các m c tiêu đã đ ra.

L p k ho ch chi phí là vi c xác đ nh toàn b m i chi phí doanh nghi p chi
ra đ s n xu t và tiêu th s n ph m c a k k ho ch. Thông qua vi c l p k ho ch,
doanh nghi p có th ki m tra tình hình s d ng chi phí, phát hi n kh n ng ti t ki m
chi phí đ thúc đ y c i ti n bi n pháp qu n lý kinh doanh. L p k ho ch chi phí s n
xu t kinh doanh ph c v đ c l c cho vi c hoàn thành nhi m v ti t ki m chi phí c a
doanh nghi p. Vì l p k ho ch chi phí ngh a là đã xây d ng cho doanh nghi p m t
m c tiêu đ ph n đ u. Khi s n xu t kinh doanh m c tiêu này luôn đ
nghi p c g ng th c hi n và đ ng th i c ng đ

c doanh

c doanh nghi p tìm tòi khai thác

ti m n ng h th p chi phí và giá thành s n ph m.
u tiên là l p k ho ch (d toán) chi phí. D toán có h p lý sát sao thì
doanh nghi p m i có c s đ ti n hành theo dõi và phát hi n kh n ng ti m tàng đ
ti t ki m chi phí. Vi c ki m tra quá trình th c hi n, ch p hành k ho ch d toán
c ng h t s c quan tr ng. Ki m tra th

ng xuyên, phân tích, đánh giá s bi n đ ng

c a chi phí trong t ng th i k , doanh nghi p m i có c h i đ tìm tòi nh ng bi n
pháp qu n lý c th thích ng v i t ng th i k ho t đ ng c a doanh nghi p. Có nh
v y các bi n pháp này m i phát huy đ
thành s n ph m.

c h t tác d ng trong h th p chi phí và giá


12

Do v y, d toán ph i đ

c xây d ng cho toàn doanh nghi p và cho t ng b

ph n trong doanh nghi p, theo t ng y u t chi phí và có th l p cho nhi u th i k
nh tháng, quý, n m.
1.2.1.2. T ch c th c hi n
V i ch c n ng t ch c th c hi n, nhà qu n tr ph i bi t cách liên k t t t nh t
gi a t ch c, con ng

i và các ngu n l c l i v i nhau sao cho k ho ch đ

hi n có hi u qu nh t.

c th c

th c hi n t t ch c n ng này, nhà qu n tr c ng có nhu c u

r t l n đ i v i thông tin k toán, nh t là thông tin k toán qu n tr . Nhà qu n tr c n
đ

c k toán cung c p thông tin đ ra quy t đ nh kinh doanh đúng đ n trong quá

trình lãnh đ o ho t đ ng hàng ngày, phù h p v i m c tiêu chung.
1.2.1.3. Ki m tra và đánh giá

Nhà qu n tr sau khi đã l p k ho ch đ y đ và h p lý, t ch c th c hi n k
ho ch đòi h i ph i ki m tra và đánh giá các vi c th c hi n nó. Ph

ng pháp th

ng

dùng là so sánh s li u k ho ch và d toán v i s li u th c hi n, đ t đó nh n di n
các sai bi t gi a k t qu đ t đ

c v i m c tiêu đã đ ra, đ làm đ

c đi u này, nhà

qu n tr c n các k toán viên cung c p các báo cáo th c hi n, có tác d ng nh m t
b

c ph n h i giúp nhà qu n tr nh n di n ra các v n đ còn t n t i và c n có tác

đ ng c a qu n lý.
Ki m tra và đánh giá là hai ch c n ng có liên quan ch t ch v i nhau. Các
nhà qu n tr th a hành th

ng đánh giá t ng ph n trong ph m vi ki m soát c a h ,

các nhà qu n tr c p cao h n không tham gia tr c ti p vào quá trình ho t đ ng hàng
ngày.

ánh giá d a vào các báo cáo th c hi n c a t ng b ph n th a hành mà k

toán qu n tr cung c p.
N u gi a báo cáo th c hi n v i các m c tiêu đ ra có sai bi t l n, ph i đi u tra
tìm hi u nguyên nhân đ t đó đ ra bi n pháp kh c ph c. N u sai bi t nh ho c không
có thì không ph i quan tâm. Tuy nhiên vi c ch n đ

c cách đáng giá thích h p có tác

d ng kích thích nhà qu n t th c hi n t t nhi m v là r t quan tr ng, vì n u ch n không
đúng có khi làm h i đ n quá trình sinh l i lâu dài c a doanh nghi p.


13

Ví d : N u đánh giá ng

i qu n đ c phân x

tiêu chu n thì s khi n anh ta có khuynh h

ng ch d a trên c n c chi phí

ng b qua ch t l

ng s n ph m, công

tác b o trì,… có th d n đ n nh ng k t qu x u nh làm m t uy tín s n ph m d n
đ n m t khách hàng, doanh thu gi m và vì th l i nhu n gi m theo.
1.2.1.4. Ra quy t đ nh
Ph n l n thông tin do k toán qu n tr cung c p nh m ph c v ch c n ng ra
quy t đ nh c a nhà qu n tr .

ó là m t ch c n ng quan tr ng, xuyên su t các khâu

qu n tr doanh nghi p, t khâu l p k ho ch, t ch c th c hi n cho đ n khâu ki m
tra đánh giá. Ch c n ng ra quy t đ nh đ

c v n d ng liên t c trong su t quá trình

ho t đ ng c a doanh nghi p. Ví d : hàng ngày, hàng tu n nhà qu n tr quy t đ nh
s n ph m ph i mua vào hay ph i s n xu t đ đáp ng nhu c u tiêu th nh t đ nh,
ho c quy t đ nh hình th c qu ng cáo s nh th nào trên các ph

ng ti n thông tin

đ i chúng đ có hi u qu nh t.
có thông tin thích h p, đáp ng cho nhu c u thích h p c a qu n lý, k
toán qu n tr s th c hi n các nghi p v phân tích chuyên môn vì nh ng thông tin
này th

ng không có s n. K toán qu n tr s ch n l c nh ng thông tin c n thi t,

thích h p r i t ng h p, trình bày chúng theo m t trình t đ hi u nh t và gi i thích
quá trình phân tích đó cho các nhà qu n tr .
1.2.2. Khái quát v hi u qu qu n lý chi phí s n xu t kinh doanh
M c tiêu c a s n xu t kinh doanh c a các doanh nghi p là ph i thu đ
nhu n t i đa vì v y đ đ t đ

cl i

c m c tiêu này ngoài y u t cung c u c a th tr

ng

đ đi u ti t, đ nh giá bán thì còn m t y u t n a đó là giá thành s n xu t là ph n n i
t i c a doanh nghi p. Doanh nghi p b ng các ph

ng pháp và công c qu n lý c a

mình đ ti t ki m chi phí, t ng l i nhu n cho doanh nghi p và giúp các đ n v s n
xu t linh ho t s d ng chi phí c a mình nh m m c đích nâng cao n ng xu t và t ng
thu nh p cho ng

i lao đ ng.

Theo hình 1.4: L i nhu n = Doanh thu - Chi phí
Do đó đ t ng hi u qu SXKD t ng l i nhu n thì doanh thu ph i t ng chi phí ph i gi m:


14

- Doanh thu = s n l
l

ng, t ng giá bán:

ng x Giá bán. Do đó đ t ng doanh thu ph i t ng s n

ây là v n đ còn ph thu c vào th tr

ng, t c là ph thu c

vào y u t ch quan là ch y u.
- Gi m chi phí:

i u này mang tính ch quan là ch y u, đòi h i các doanh

nghi p c n ch đ ng qu n lý ch t ch chi phí, làm sao v i m t chi phí có h n đ nh
khai thác đ

c nhi u tài nguyên nh t, có giá tr kinh t cao nh t.

Hình 1.4: M i quan h gi a chi phí, doanh thu và l i nhu n
1.3. Các nhân t ch y u nh h

ng đ n chi phí s n xu t kinh doanh

1.3.1. i u ki n t nhiên
Quy lu t v vai trò tác đ ng đ c bi t c a nhân t m đ a ch t t nhiên đ n
hi u qu s n xu t kinh doanh, mà tr c ti p đ n giá thành s n xu t. Theo quy lu t
này g m đi u ki n đ a ch t m , đi u ki n khí h u, đi u ki n t nhiên. Thu c tính
c a nó là tính không đ ng nh t v ch t l
nhiên c a môi tr

ng khoáng.

ng, c u t o và các đi u ki n đ a ch t t