Đánh giá hiện trạng ô nhiễm và đề xuất giải pháp giảm thiểu ô nhiễm môi trường cho làng nghề tinh bột dong phương trù, xã tứ dân, huyện khoái châu, tỉnh hưng yên

B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR

NG

B NÔNG NGHI P VÀ PTNT
I H C THU L I

NGUY N V N CHI N

ÁNH GIÁ HI N TR NG Ô NHI M VÀ
GI M THI U Ô NHI M MÔI TR
TINH B T DONG PH

XU T GI I PHÁP

NG CHO LÀNG NGH

NG TRÙ, XÃ T

DÂN, HUY N

KHOÁI CHÂU, T NH H NG YÊN

LU N V N TH C S

Hà N i – 2016


B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR

B NÔNG NGHI P VÀ PTNT

NG

I H C THU L I

NGUY N V N CHI N

ÁNH GIÁ HI N TR NG Ô NHI M VÀ
GI M THI U Ô NHI M MÔI TR
TINH B T DONG PH

XU T GI I PHÁP

NG CHO LÀNG NGH

NG TRÙ, XÃ T

DÂN, HUY N

KHOÁI CHÂU, T NH H NG YÊN
Chuyên ngành: Khoa h c môi tr
Mã s : 60-85-02

LU N V N TH C S
Ng

ih

ng d n khoa h c:

TS. Ph m Th Ng c Lan

Hà N i – 2016

ng


C NG HÒA XÃ H I CH NGH A VI T NAM
c l p – T do – H nh phúc
B N GI I TRÌNH S A LU N V N

H và tên h c viên: Nguy n V n Chi n

Mã s h c viên: 1481440301001

L p: 22KHMT11

Khoa: Môi tr

ng

Tên đ tài lu n v n: “ ánh giá hi n tr ng ô nhi m và đ xu t gi i pháp gi m thi u ô
nhi m môi tr

ng cho làng ngh tinh b t dong Ph

ng Trù, xã T Dân, huy n Khoái

Châu, t nh H ng Yên”
Chuyên ngành: Khoa h c môi tr

ng

N i dung c n ch nh s a

TT

Ý ki n ch nh s a c a h c viên

Hình th c
- Còn m t s l i chính t , ch b n;
- Tài li u tham kh o trình bày ch a
đúng quy đ nh, thi u ngu n trích d n.

- ã ch nh s a l i l i chính t , l i ch
b n;
- ã b sung ngu n trích d n t ng
ng, trình bày l i l i tài li u tham kh o
đúng quy đ nh.

I

Ph n m đ u

1

i t ng nghiên c u:
ã s a theo ý ki n c a PB 1: là s a l i

i t ng nghiên c u là nh h ng c a thành nh h ng c a các thành ph n
vi c s n xu t tinh b t dong là ch a môi tr ng t i làng ngh s n xu t tinh
đúng mà c n s a l i là các thành ph n b t dong Ph ng Trù, xã T Dân,
môi tr ng làng ngh này.
huy n Khoái Châu, H ng Yên.

2

Thông tin l ng n c th i là 8 – 12 m3/
ã s a theo ý ki n c a PB 2: là 25 – 40
t n s n ph m không th ng nh t
m3/ t n s n ph m

II

CH
NG 1: ÁNH GIÁ HI N TR NG Ô NHI M MÔI TR
NGH PH
NG TRÙ

NG LÀNG

Nên đ a gi i thi u khu v c nghiên c u
ã ch nh s a theo ý ki n c a PB 1:
1 m c 2.1 và 2.2 vào ch ng I
Chuy n m c 2.1 và 2.2 vào thành m c
1.5 và 1.6.
2 Thi u b ng t ng h p quy mô s n xu t

ã b

sung “B ng 1.9: Quy mô s n


tinh b t dong c a làng ngh

xu t tinh b t dong t i làng ngh ” theo
ý ki n c a PB1

B ng 1.5 ch t l ng môi tr ng không
ã s a theo ý ki n PB 2: th ng nh t
3 khí mâu thu n v th i gian so v i tài n m 2012 theo tài li u trích d n
li u trích d n
4
5
6
III

1

Làm rõ tên các làng ngh Bình Minh,
D ng Li u, Tân Hòa

ã làm rõ theo ý ki n PB2

Khi phân tích các b ng c n làm rõ các

ã làm rõ theo ý ki n PB2

ch tiêu v

t quá

B ng 1.6: có c t 2 thông tin làng
ã ch nh s a l i theo ý ki n PB2: b
D ng Li u
b t 1 c t thông tin không phù h p
Ch

ng II: ÁNH GIÁ HI N TR NG Ô NHI M MÔI TR

NGH PH

NG TRÙ

M c 2.4 c (m c 2.2 m i) nên s a l i là
ã vi t l i theo ý ki n c a PB1và s a
hi n tr ng s n xu t… b ch đánh giá l i th t đ m c.
vì đây ch là nêu hi n tr ng và đ a
tr c m c 2.3 c (m c 2.1 m i).
Xem l i k t qu môi tr

ng không khí,

2 b sung th i gian l y m u
S li u t ng l
3

NG LÀNG

ng n

ã b sung l i th i gian l y m u (l y m u
ngày 03/12/2015) và ch nh s a l i k t qu
cho phù h p

c th i c a xã T

Dân không nh t quán.

ã ch nh s a theo ý ki n c a PB 2:
th ng nh t l i kh i l ng n c th i xã
T Dân là 500.000 m3/n m theo thông
tin t cán b xã.

4

IV
1

Xem l i k t qu phân tich môi tr
n c và quy chu n áp d ng

CH

NG III:

ng - ã đi u ch nh l i k t qu phân tích
- i u ch nh, tách b ng 2.8 thành 2
b ng: ch t l ng n c m t và ch t

l ng n c m t.

XU T GI I PHÁP GI M THI U Ô NHI M T I LÀNG NGH

xu t gi i pháp qu n lý nên đ a d ng
ã ch nh s a theo ý ki n c a PB1 t i
s đ qu n lý.
“Hình 3.1: S đ qu n lý môi tr ng t i
làng ngh Ph

Thi u v trí tr m x lý n
2 n i phân

c th i, v trí

ng Trù đ xu t”

ã b sung vào ph n ph l c theo ý
ki n h i đ ng


ngh Ph n bi n 1 xác nh n h c viên đã ch nh s a lu n v n theo ý ki n c a
H i đ ng:
………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………
ngh Ph n bi n 2 xác nh n h c viên đã ch nh s a lu n v n theo ý ki n c a
H i đ ng:
………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………
ngh H i đ ng xác nh n h c viên đã ch nh s a lu n v n theo ý ki n c a H i

đ ng:
………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………
Hà N i, Ngày …. tháng 04 n m 2016
H I

NG CH M LU N V N

H C VIÊN

Ch t ch h i đ ng

(Ký và ghi rõ h tên)

GS.TS Lê ình Thành

Nguy n V n Chi n

Th ký h i đ ng

Ph n bi n 1

PGS.TS. V Hoàng Hoa

PGS.TS. Nguy n Th Minh H ng
Ph n bi n 2

TS.

ng Th Thanh Huy n

L IC M
hoàn thành ch

ng trình cao h c và vi t lu n v n Th c s khoa khoa h c

chuyên ngành Khoa h c môi tr

c r t nhi u s d y b o, h

ng

Tr

c h t, tôi xin chân thành c m n đ n các th y cô Khoa Môi tr

ng,

ng

i h c Th y L i đã t n tình d y b o tôi trong su t quá trình h c t p.

d n, góp ý c a các th y cô Tr

Tr

N

ng, tôi đã nh n đ

ng

i h c Th y L i.

Tôi xin g i l i bi t n sâu s c t i TS. Ph mTh Ng c Lan, tr
thu t môi tr

ng, Khoa Môi tr

gian và tâm huy t h

ng, Tr

ng

ng b môn K

i h c Th y L i đã dành r t nhi u th i

ng d n tôi nghiên c u và hoàn thành lu n v n t t nghi p này.

ng th i tôi c ng xin chân thành c m n t i lãnh đ o và cán b môi tr

ng

c a UBND xã T Dân, các c s s n xu t tinh b t dong trong làng ngh và nhân
dân đ a ph

ng đã t o đi u ki n cho tôi tìm hi u, đi u tra, kh o sát và nghiên c u

đ có d li u hoàn thành bài lu n v n này.
M c dù đã có nhi u c g ng hoàn thành bài lu n v n b ng t t c s nhi t tình
và n ng l c c a mình, tuy nhiên th i gian và nhi u đi u ki n h n ch khác nên
không th tránh kh i nh ng thi u sót, r t mong nh n đ

c ý ki n đ ng góp quý báu

c a Quý th y cô và các b n đ ng nghi p.
Tôi xin chân thành c m n!
Tác gi lu n v n

NGUY N V N CHI N


L I CAM OAN
Mã s h c viên: 1481440301001

Tên tôi là: NGUY N V N CHI N
L p: 21KHMT11
Chuyên ngành: Khoa h c môi tr

Mã s : 60.85.02

ng

Khóa h c: 2014 - 2016
Tôi xin cam đoan quy n lu n v n đ

c chính tôi th c hi n d

is h

ng d n

c a TS. Ph m Th Ng c Lan v i đ tài nghiên c u trong lu n v n “ ánh giá hi n
tr ng ô nhi m và đ xu t gi i pháp gi m thi u ô nhi m môi tr
tinh b t dong Ph

ng cho làng ngh

ng Trù, xã T Dân, huy n Khoái Châu, t nh H ng Yên”.

ây là đ tài nghiên c u m i, không trùng l p v i các đ tài lu n v n nào
tr

c đây, do đó không có s sao chép c a b t kì lu n v n nào. N i dung c a lu n

v nđ

c th hi n theo đúng quy đ nh, các ngu n tài li u, t li u nghiên c u và s

d ng trong lu n v n đ u đ

c trích d n ngu n.

N u x y ra v n đ gì v i nôi dung lu n v n này, tôi xin ch u hoàn toàn trách
nhi m theo quy đ nh./.

NG

I VI T CAM OAN

NGUY N V N CHI N


M CL C
M
CH

U .....................................................................................................................1
NG I: T NG QUAN V Ô NHI M MÔI TR NG LÀNG NGH S N

XU T TINH B T DONG VI T NAM .................................................................4
1.1. Vai trò và s phát tri n c a ngành s n xu t tinh b t dong t i Vi t Nam ........4
1.1.1. V quy mô s n xu t tinh b t dong .......................................................6
1.1.2. V đ c thù s n xu t ............................................................................7
1.1.3. Các thách th c ....................................................................................7
1.2.

c tính chung ch t th i ngành s n xu t tinh b t dong ...............................7
1.2.1. nh m c tiêu th s n xu t tinh b t dong .........................................7
1.2.2. Khí th i ngành s n xu t tinh b t dong .................................................9
1.2.3. N c th i ngành s n xu t tinh b t dong ............................................10
1.2.4. Ch t th i r n ngành s n xu t tinh b t dong........................................11

1.3. Các v n đ ô nhi m môi tr ng ngành s n xu t tinh b t dong .....................11
1.3.1. Ô nhi m môi tr ng không khí........................................................112
1.3.2. Ô nhi m môi tr ng n c ................................................................12
1.3.3. Ô nhi m môi tr ng đ t .....................................................................14
1.3.4. V n đ s c kh e c ng đ ng ...............................................................15

1.4. Tình hình nghiên c u v n đ ô nhi m môi tr ng ngành s n xu t tinh b t dong 17
1.5. T ng quan khu v c ........................................................................................19
1.5.1. V trí đ a lý .........................................................................................19
1.5.2. i u ki n t nhiên, khí h u ...............................................................20
1.5.3. i u ki n kinh t xã h i ....................................................................22
1.6. Quy trình s n xu t tinh b t dong t i làng ngh Ph ng Trù .........................26
CH NG II: ÁNH GIÁ HI N TR NG Ô NHI M MÔI TR
NG LÀNG
NGH PH
NG TRÙ .............................................................................................29
2.1. Hi n tr ng s n xu t kinh doanh làng ngh .....................................................29
2.1.1. Lao đ ng trong s n xu t b t dong......................................................29
2.1.2. V n đ u t s n xu t ...........................................................................30
2.1.3. Công ngh s n xu t ............................................................................31
2.2. Kh o sát th c đ a hi n tr ng môi tr ng làng ngh ......................................31
2.2.1. Thi t k phi u đi u tra .......................................................................31
2.2.2. T ng h p k t qu đi u tra ..................................................................34


2.3. ánh giá hi n tr ng môi tr ng t i làng ngh Ph ng Trù ...........................35
2.3.1. ánh giá hi n tr ng môi tr ng không khí ........................................36
2.3.2. ánh giá hi n tr ng môi tr ng đ t ...................................................38
2.3.3. ánh giá hi n tr ng môi tr ng n c ................................................40
2.3.4. ánh giá hi n tr ng thu gom và x lý n c th i làng ngh ...........45
2.3.5. ánh giá v n đ s c kh e t i làng ngh ............................................48
2.4. ánh giá hi n tr ng qu n lý, ch p hành chính sách c a làng ngh ...............49
2.4.1. Chính sách b o v môi tr ng c a xã ................................................49
2.4.2. Ý th c b o v môi tr ng c a c ng đ ng ..........................................50
2.5. Nh ng t n t i v ô nhi m môi tr ng làng ngh Ph ng Trù ......................51
2.5.1. T n t i v qu n lý...............................................................................51

2.5.2. T n t i v ý th c ng i dân ...............................................................52
2.5.3. T n t i v m ng thu gom n c th i s n xu t và công ngh x lý ô
nhi m ............................................................................................................53
CH NG III:
XU T GI I PHÁP GI M THI U Ô NHI M T I LÀNG
NGH ........................................................................................................................55
3.1. c s đ xu t gi i pháp ..................................................................................55
3.2. Gi i pháp qu n lý ...........................................................................................56
3.2.1. Th ch chính sách .............................................................................56
3.2.2. Tuyên truy n nâng cao ý th c c ng đ ng ..........................................58
3.3. Gi i pháp k thu t ..........................................................................................60
3.3.1. Gi i pháp gi m thi u ô nhi m môi tr ng không khí ........................60
3.3.2. Gi i pháp gi m thi u ch t th i r n .....................................................62
3.3.3. Gi i pháp gi m thi u ô nhi m môi tr ng n c ................................63
3.4. Gi i pháp x lý n c th i làng ngh Ph ng Trù .........................................65
3.4.1. C s đ xu t gi i pháp ......................................................................65
3.4.2. L a ch n công ngh ...........................................................................67
3.4.3. Tính toán, thi t k m t s thông s c b n ........................................70
K T LU N ...............................................................................................................75
Tài li u tham kh o:....................................................................................................77


DANH M C B NG
B ng 1.1: Di n tích tr ng dong t i các khu v c c a Vi t Nam 2009 - 2014 ..............4
B ng 1.2: S n l ng dong trong các khu v c c a Vi t Nam 2009 - 2014 .................5
B ng 1.3: Công su t c a m t s nhà máy s n xu t tinh b t dong Vi t Nam...........5
B ng 1.4: nh m c tiêu th đ u vào ch bi n tinh b t dong.....................................8
B ng 1.5: Ch t l ng môi tr ng không khí m t s làng ngh s n xu t tinh b t
tháng 3 n m 2012 (trung bình 24 gi ) ......................................................................12
B ng 1.6: Ch t l ng n c m t m t s làng ngh s n xu t tinh b t ........................13

B ng 1.7: Ch t l ng n c ng m làng ngh s n xu t tinh b t .................................13
B ng 1.8: Tình hình bi n đ ng đ t đai làng Ph ng Trù, xã T Dân n m 2013 – 2015
...................................................................................................................................23
B ng 1.9: Dân s làng ngh Ph ng Trù, xã T Dân n m 2013 - 2015 ......................24
B ng 1.10: Quy mô s n xu t tinh b t dong t i làng ngh .......................................26
B
B
B
B
B

ng 1.11: Hi u su t nguyên li u c a ho t đ ng s n xu t b t dong ........................28
ng 2.1: T l h vay v n s n xu t .........................................................................30
ng 2.2: c c u v n s n xu t c a các h s n xu t b t dong ...................................30
ng 2.3: B ng t ng h p phi u đi u tra đ i v i h gia đình ....................................34
ng 2.4: B ng t ng h p phi u đi u tra đ i v i h s n xu t ....................................35

B ng 2.5: V trí l y m u ch t l ng không khí làng ngh Ph ng Trù....................36
B ng 2.6: K t qu phân tích ch t l ng không khí làng ngh Ph ng Trù l y vào
ngày 03/12/2015 (phân tích t i phòng thí nghi m b môn a Sinh Thái – CNMT,
tr ng đ i h c M
a Ch t) ....................................................................................37
B ng 2.7: V trí l y m u môi tr ng n c làng ngh Ph ng Trù ...........................40
B ng 2.8: Ch t l ng môi tr ng n c th i t i m t s đ a đi m c a làng ngh ngày
04/12/2015 (phân tích t i phòng thí nghi m b môn a Sinh Thái – CNMT, tr ng
đ ih cM
a Ch t) ................................................................................................41
B ng 2.9: Ch t l ng môi tr ng n c m t t i m t s đ a đi m c a làng ngh ngày
04/12/2015 (phân tích t i phòng thí nghi m b môn a Sinh Thái – CNMT, tr ng
đ ih cM

a Ch t) ................................................................................................41
B ng 2.10: M t s b nh th ng m c làng ngh xã T Dân. .................................48
B ng 3.1: B ng giá tr ph c v tính toán theo b ng 1.11 t i thôn Ph ng
ng ...70
B ng 3.2: Thông s c b n h th ng x lý n

c th i thôn Ph

ng

ng .............74


DANH M C HÌNH
Hình 1.1: V trí làng Ph ng Trù ..............................................................................20
Hình 1.2: Công ngh ch bi n tinh b t dong kèm dòng th i ....................................26
Hình 2.1: Lò h i đ c s d ng ph bi n t i làng ngh .........................................38
Hình 2.2: Khí th i t i x ng trong làng ngh ........................................................38
Hình 2.3: N c th i x th ng ra đ t gây ô nhi m môi tr ng đ t ............................39
Hình 2.4: M t s hình nh th c t v hi n tr ng ô nhi m c a làng ngh và quá trình
th c t l y m u n c th i ..........................................................................................44
Hình 3.1: S đ qu n lý môi tr ng t i làng ngh Ph ng Trù đ xu t .........................57
Hình 3.2: S đ ph ng pháp phân vi sinh............................................................62
Hình 3.3: Kích th c đ ng phân vi sinh ................................................................63
Hình 3.4: S đ phân lu ng dòng th i đ xu t ..........................................................64
Hình 3.5: Mô hình x lý n c th i cho làng ngh theo ph ng án 1 .......................67
Hình 3.6: Mô hình x lý n

c th i cho làng ngh theo ph

ng án 2 .......................68


DANH M C CÁC T
ABR

VI T T T

: Anaerobic Baffled Reactor – ph n ng k khí d ng
vách ng n

BOD

:Biochemical Oxygen Demand - nhu c u oxy sinh hóa

BVMT

: B o v môi tr

COD

: Chemical Oxygen Demand - nhu c u oxy hóa h c

DO

: Dissolved Oxygen - Oxi hòa tan

VT

:

ng

n v tính

H ND

: H i đ ng nhân dân

HNNCKH

: H i ngh nghiên c u khoa h c

LVTN

: Lu n v n t t nghi p

NN

: Nông nghi p

PTBV

: Phát tri n b n v ng

QCVN

: Quy chu n Vi t Nam

QH

: Quy ho ch

SP

: S n ph m

TCVN

: Tiêu chu n Vi t Nam

TNHH

: Trách nhi m h u h n

TSS

: Total Suspended Solid – T ng ch t r n l l ng.

UASB

: Upflow anearobic sludge blanket - b x lý sinh h c
dòng ch y ng

c qua t ng bùn k khí.

UBND

: y ban nhân dân

VSMT

: V sinh môi tr

VSV

: Vi sinh v t.

ng


1

M
1. Tính c p thi t c a

U

tài:

Trong nh ng n m qua,

n

c ta ngành ch bi n nông s n th c ph m nói

chung và s n xu t tinh b t dong nói riêng đã phát tri n nhanh c v s l
nghi p l n quy mô s n xu t.
ph n l n

ng doanh

vùng châu th sông H ng, s n xu t tinh b t dong

quy mô nh t i các làng ngh v i n ng xu t kho ng 1 t n tinh b t/ ngày.

Tình hình c ng t
nhi m môi tr

ng t

khu v c Nam B . S n xu t càng phát tri n, tình tr ng ô

ng càng tr nên nghiêm tr ng. Nguyên nhân là do h u h t các làng

ngh s n xu t tinh b t dong phát tri n t phát, thi u quy ho ch, công ngh l c h u,
thi t b đ n gi n, không đ ng b , ch y u là th công nghi p, tiêu t n v t t nguyên
li u cao. Quy mô s n xu t nh , phân tán. N ng l c qu n lý c ng nh ý th c c a
ng

i lao đ ng trong ti t ki m v t t , nguyên li u và n

th c b o v môi tr

ng còn y u. Do đó, ô nhi m môi tr

đáng k t i ch t l

ng môi tr

ng n

c, môi tr

c còn th p.

c bi t là ý

ng do s n xu t nh h

ng

ng không khí và s c kh e c ng

đ ng trong khu v c.
Làng ngh s n xu t tinh b t dong Ph

ng Trù, xã T Dân thu c huy n Khoái

Châu t nh H ng Yên sinh s ng ch y u t ho t đ ng s n xu t ch bi n tinh b t
dong, làng hi n có kho ng 53 c s s n xu t ch bi n tinh b t dong và t p trung
thành 27 c m h s n xu t l n.
huy n Khoái Châu.

ây là làng có s h s n xu t tinh b t nhi u nh t t i

c đi m c a lo i hình s n xu t này là l

khá l n t 25 - 40 m3/1t n s n ph m và ngu n n
cho môi tr

Tr

c th i s n

c x th ng xu ng h th ng kênh r ch ho c các khu đ t tr ng

c, nh ng trong nhi u n m g n đây môi tr

ng th i l n, hàm l

n ng, n

c th i gây ô nhi m nghiêm tr ng

c đây, khi quy mô s n xu t còn ch a phát tri n, ph n l n n

nh ng chuy n bi n theo chi u h
l

c th i sinh ra

ng.

xu t tinh b t dong đ
t th m n

ng n

ng s ng

ng đáng lo ng i b i n

làng ngh đã có

c th i tinh b t v i l u

ng ch t h u c quá cao khi ch y ra kênh r ch b c mùi chua

c đ h ng. N

c ng m xu ng đ t gây ô nhi m n

c ng m. N

c ch y


2

tràn vào đ ng ru ng gây ô nhi m môi tr

ng đ t làm thay đ i đ c tính đ t và gi m

n ng su t cây tr ng.
Ch t th i t s n xu t và ch bi n không đ

c x lý gây ra ô nhi m môi tr

ng

t i đ a bàn làng ngh và các khu v c lân c n. Ch t th i làng ngh không ch

nh

h

ng t i ch t l

ng đ t, n

c, khí h u làm nh h

nghiêm tr ng h n ô nhi m môi tr

ng t i n ng su t tr ng tr t, mà

ng còn gây nguy hi m cho con ng

i. Tr

c

nh ng th c tr ng ô nhi m trên, vi c nghiên c u đ tài “ ánh giá hi n tr ng ô
nhi m và đ xu t gi i pháp gi m thi u ô nhi m môi tr
b t dong Ph

ng cho làng ngh tinh

ng Trù, xã T Dân, huy n Khoái Châu, t nh H ng Yên” là phù

h p và c n thi t.
2. M c đích c a

tài:

- ánh giá m c đ và nguyên nhân gây ô nhi m môi tr
-

ng c a làng ngh .

xu t các gi i pháp nh m c i thi n và gi m thi u ô nhi m môi tr

bi t là đ xu t công ngh x lý n

c th i phù h p v i đi u ki n đ a ph

ng, đ c
ng trong

th i gian t i.
3. Ph m vi nghiên c u
Ph m vi không gian: làng ngh Ph

ng trù, xã T Dân, huy n Khoái Châu,

t nh H ng Yên.
Ph m vi th i gian: c n c vào các s li u đi u tra, thu th p đ

c t n m 2011

– 2015 trên khu v c nghiên c u và s li u kh o sát th c đ a c a h c viên.
4.

it

ng nghiên c u

Làng Ph

ng Trù, xã T Dân là làng ngh s n xu t tinh b t dong. Các lo i

hình s n xu t khác nh s n xu t mi n dong, s n xu t m ch nha… là không có, ch n
nuôi gia c m, gia súc trong làng ngh ch y u là ch n nuôi l n, tuy nhiên không
nhi u. Do v y trong khuôn kh lu n v n, tác gi t p trung vào nghiên c u vào nh
h

ng c a các thành ph n môi tr

ng t i làng ngh s n xu t tinh b t dong Ph

ng


3

trù, xã T Dân, huy n Khoái Châu, t nh H ng Yên và t đó đ xu t gi i pháp gi m
thi u ô nhi m do ho t đ ng s n xu t tinh b t dong gây ra.
5. Ph

ng pháp nghiên c u

5.1. Ph

ng pháp thu th p, t ng h p tài li u

- Các ngu n tài li u và thông tin v làng ngh , bài báo khoa h c và lu n v n
v hi n tr ng ô nhi m làng ngh tinh b t dong và các gi i pháp x lý n
ngh tinh b t dong Ph

ng Trù.

- Thu th p tài li u v : đ c đi m, tính ch t đ t, n
làng ngh Ph

c th i làng

ng Trù và n

c, không khí, trên đ a bàn

c th i c a quá trình s n xu t tinh b t t c dong ri ng

các h th ng rãnh th i chung.
- Thu th p tài li u liên quan: các ph
không khí, các tài li u v x lý n

5.2. Ph
-

c,

c th i làng ngh tinh b t dong hi n nay; các tài

li u liên quan đ n các làng ngh tinh b t
phân tích các ch tiêu n

ng pháp gi m thi u ô nhi m đ t, n
Vi t Nam cùng nh ng ph

ng pháp

c th i, các quy chu n Vi t Nam.

ng pháp đi u tra kh o sát th c t
i th c t , kh o sát và ph ng v n m t s h s n xu t, l y m u đ t, n

không khí, n

c th i t i c ng th i chung c a c làng ngh (n

c,

c th i h n h p) c a

các h s n xu t tinh b t t c dong ri ng.
- Kh o sát th c đ a: Kh o sát hi n tr ng môi tr
làng ngh , môi tr

ng n

c th i trên đ a bàn

ng dân c t i khu v c nghiên c u, đi u tra ngu n th i và các

thông tin liên quan, l p phi u tham v n.
- L y m u đ t, n

c, không khí, n

c th i, b o qu n m u và v n chuy n v

phòng thí nghi m.
5.3. Ph

ng pháp so sánh

Các k t qu phân tích và đ i chi u v i quy chu n đ đánh giá hi n tr ng ô
nhi m, m c đ ô nhi m.


4

CH

NG I

T NG QUAN V Ô NHI M MÔI TR

NG LÀNG NGH S N XU T

TINH B T DONG

VI T NAM

1.1. Vai trò và s phát tri n c a ngành s n xu t tinh b t dong t i Vi t Nam
Dong ri ng là m t trong nh ng cây l
Nam đã đ t đ

ng th c quan tr ng t i Vi t Nam. Vi t

c nhi u ti n b trong lai t o và nhân gi ng dong. i u đó có đ

do đã tuy n ch n và nhân r ng gi ng dong ri ng lai có n ng su t và hàm l
b t cao. N ng su t và s n l

ng tinh

ng dong ri ng c a nhi u t nh đã t ng lên g p đôi do

tr ng các gi ng m i và áp d ng k thu t canh tác thích h p, b n v ng. Th tr
xu t kh u chính c a Vi t Nam là Trung Qu c,
m r ng, s n l

c là

ài Loan. Cùng v i di n tích đ

ng c ng nh n ng su t tinh b t dong đ

ng

c

c s n xu t c ng t ng lên

theo th i gian.
B ng 1.1: Di n tích tr ng dong t i các khu v c c a Vi t Nam 2009 - 2014
n v : 1.000 ha
Khu v c

2009 2010 2011 2012 2013 2014

ng b ng sông h ng

9,9

8,5

8,4

8,8

7,9

7,9

Trung du và mi n núi phía B c

83,8 133,0 140,3 151,2 168,8 170,0

B c trung b và duyên h i mi n Trung

82,1

89,4

Tây Nguyên

38,0

89,4 125,9 129,9 150,1 150,0

16,1

98,8 100,9 102,9 113,5 115,0

7,7

6,4

ông Nam B
ng b ng sông C u Long
C n

c

93,7

6,0

96,5 110,0 110,0

6,2

7,4

7,5

237,6 425,5 475,2 495,5 557,7 560,4

[4]
Di n tích tr ng dong
trên c n

khu v c Trung du và mi n núi phía B c chi m cao nh t

c. T ng di n tích tr ng dong t i 4 vùng: Trung du và mi n núi phía B c,

vùng B c trung b và duyên h i mi n Trung,
kho ng 80% di n tích tr ng dong c n

c.

ông Nam B và Tây Nguyên chi m


5

B ng 1.2: S n l

ng dong trong các khu v c c a Vi t Nam 2009 - 2014

n v : 1.000 t n

Khu v c

2009

2010

2011

2012

2013

2014

87,9

92,4

93,7

102,9

102,1

105,5

Trung du mi n núi phía B c

645,9

1.855

2.167

2.359

2.808

2.810

B c trung b và duyên h i mi n Trung

678,5

986,8

1.070

1.132

1.328

1.330

Tây Nguyên

351,5

1.446

2.058

2.090

2.356

2.400

154,3

2.270

2.327

2.434

2.694

2.700

68,2

64,0

72,9

106,8

110,0

1.986

6.716

64,2
7.782,
5

8.192

9.395

9.455

ng b ng sông h ng

ông Nam B
ng b ng sông C u Long
C n

c

[4]

V i kho ng 2 ÷ 4 tri u t n b t dong xu t kh u k t n m 2009 - 2014, Vi t nam
đang d n tr thành là n

c xu t kh u l n th hai trên Th Gi i ch sau Thái Lan.

Trung Qu c v n là th tr

ng nh p kh u chính m t hàng tinh b t dong c a Vi t Nam,

chi m h n 90% kim ng ch. Ti p theo là Hàn Qu c chi m 5,5%, ài Loan 2%... [4].
Ngành công nghi p ch bi n dong có tính th i v , th

ng b t đ u t tháng 9

và k t thúc vào tháng 4 n m sau. Các c s s n xu t tinh b t dong quy mô công
nghi p

n

c ta ch y u t p trung

các t nh phía Nam, Tây Nguyên và m t s t nh

mi n núi phía B c nh Lào Cai, Yên Bái, V nh Phúc, Hoà Bình... [4].
B ng 1.3: Công su t c a m t s nhà máy s n xu t tinh b t dong
TT

Tên nhà máy

Vi t Nam

Công su t (t n
SP/ngày)

1 Nhà máy An Giang

60

2 Nhà máy Qu ng Ngãi

50

3 Nhà máy Qu ng Nam

50

4 Công ty v t t t ng h p Thanh Hoá

60

5 Công ty ch bi n lâm nông s n Yên Bái

50

6 Nhà máy ch bi n tinh b t Yên Bình

160


6

TT

Công su t (t n

SP/ngày)

Tên nhà máy

7 Nhà máy ch bi n tinh b t Lào Cai

80

8 Nhà máy tinh b t Phú Th

50

9 Nhà máy Toàn N ng - Tây Ninh

70

10 Nhà máy s n xu t tinh b t

80

kL k

11 Công ty liên doanh TAPIOCA Vi t Nam

165

[4]
1.1.1. V quy mô s n xu t tinh b t dong
Vi t Nam hi n t n t i 3 lo i quy mô s n xu t tinh b t dong đi n hình sau:
1. Quy mô nh (h và liên h ):

ây là quy mô có công su t 0,5 - 10 t n tinh

b t s n ph m/ ngày. S c s ch bi n quy mô nh chi m 70 - 74%. Công ngh th
công, thi t b t t o ho c do các c s c khí đ a ph
và ch t l

ng ch t o. Hi u su t thu h i

ng tinh b t không cao [4].

2. Quy mô v a: ây là các doanh nghi p có công su t d

i 50 t n tinh b t s n

ph m/ ngày. S c s ch bi n quy mô v a chi m 16 - 20%. a ph n các c s đ u
s d ng thi t b ch t o trong n
l

c nh ng có kh n ng t o ra s n ph m có ch t

ng không thua kém các c s nh p thi t b c a n

c ngoài [4].

3. Quy mô l n: Nhóm này g m các doanh nghi p có công su t trên 50 t n tinh
b t s n ph m/ ngày. S c s ch bi n quy mô l n chi m kho ng 10% t ng s các
c s ch bi n c n

c v i công ngh , thi t b nh p t Châu Âu, Trung Qu c, Thái

Lan. ó là công ngh tiên ti n h n, có hi u su t thu h i s n ph m cao h n, đ t ch t
l

ng s n ph m cao h n, và s d ng ít n

c h n so v i công ngh trong n

Theo s li u th ng kê ch a đ y đ , kho ng 40 - 45% s n l

c.

ng dong ri ng

dành cho ch bi n quy mô l n, hay còn g i là quy mô công nghi p, 40 - 45% s n
l

ng s n dành cho ch bi n tinh b t

quy mô nh và v a, dùng đ s n xu t các

s n ph m khô, ch bi n th c n ch n nuôi và 10 - 15% dùng cho n t
cho các nhu c u khác [4].

i và s d ng


7

1.1.2. V đ c thù s n xu t

vùng

ông Nam B có đi u ki n thu n l i v nhi t đ cho phát tri n cây

dong nên các nhà máy ch bi n tinh b t hi n nay có th s n xu t đ

c 2 v .

Riêng các nhà máy ch bi n t i Tây Ninh có th i gian ch bi n kéo dài 330 ngày/
n m. Th i gian s n xu t trong n m c a các nhà máy khác kho ng 200 ngày [12].
Nhu c u nguyên li u dong t
69,48% s n l

i là: 5.360.000 t n dong t

ng dong hi n có. Trong khi đó s n l

i/ n m, chi m

ng dong hàng n m dành

làm l

ng th c cho ng

i và cho ch n nuôi kho ng 3.000.000 t n. Vì v y, v i

s nl

ng dong 7.700.000 t n s n/ n m, nhi u nhà máy ch bi n tinh b t dong b

thi u nguyên li u [12].
1.1.3. Các thách th c
Ngoài v n đ v nguyên li u, hi n t i các doanh nghi p s n xu t tinh b t
dong đang đ i m t v i thách th c l n nh t v ô nhi m môi tr

ng và suy thoái

đ t tr ng dong. B Nông nghi p và Phát tri n nông thôn đã đ a ra các h

ng d n

v th c hi n quy ho ch phát tri n vùng nguyên li u dong và s n xu t tinh b t
dong đ m b o phát tri n b n v ng tr

c m t và lâu dài.

c tính chung ch t th i ngành s n xu t tinh b t dong

1.2.

nh m c tiêu th s n xu t tinh b t dong

1.2.1.

Quá trình ch bi n tinh b t dong s d ng các đ u vào chính g m c dong
t

i, n

ra t

c đ r a, n ng l

ng đi n đ ch y máy, nhi t nóng đ s y (th

lò d u) và hóa ch t đ t y tr ng. N

kho ng 5 - 6.

d ng yêu c u đ t pH trong

nh m c tiêu th nguyên, nhiên, v t li u c a m t s nhà máy s n

xu t tinh b t dong c a Vi t Nam và các n
b ng sau:

c s

ng sinh

c trong khu v c đ

c th hi n trong


8

nh m c tiêu th đ u vào ch bi n tinh b t dong

B ng 1.4:

nv

u vào
1. C dong t

i

Các n

c khác

3,67- 5,00

3,5 - 4

m / t n SP

25- 40

24-30

3. Phèn chua

kg/ t n SP

0,08- 0,09

0,066 – 0,08

4. L u hu nh

kg/ t n SP

2- 2,78

2,0 - 2,2

5.1. D u FO

t n/ t n SP

0,03-0,05

0,03 - 0,04

5.2.Than cám

t n/ t n SP

0,6- 0,8

0,5 – 0,7

Kwh/ t n SP

175- 180

120-130

cái

15 - 20

15 - 20

2. N

t n/ t n SP

Vi t Nam

3

c

5. N ng l

ng

5.3. i n
6. Bao bì

[3]
ng b t 25% tr lên s thu đ

Trung bình t 100kg c dong có hàm l
nh t 25 kg tinh b t th

ng ph m lo i 1 có đ

c ít

m 12%. Trong quá trình s n xu t tinh

b t dong, tùy theo quy mô s n xu t và công ngh s n xu t khác nhau s có nhu c u
nguyên, nhiên li u, n ng l

ng khác nhau [3].

quy mô s n xu t nh th
v cho s n xu t ch y u là n
s n xu t s d ng n

ng tiêu th m t kh i l

ng n

c l n. N

c ph c

c gi ng khoan và m t ph n là gi ng đào; nhi u h

c không qua x lý s b .

ôi khi n

c s n xu t còn đ

cl y

t ao, gi ng đào…không đ m b o v sinh an toàn th c ph m. Nhu c u s d ng
n

c r t l n:

đó n

nh m c n

c th i cho 1 t n nguyên li u kho ng 5 ÷ 5,5m3. Trong

c c p cho công đo n r a c 15%, l c tách bã 50%, r a tr ng b t 30% và 5%

cho r a b ch a, thi t b .

quy mô công nghi p, các công đo n đ

t đ ng hoá h u nh hoàn toàn, cho nên t n d ng đ
N

c c khí hoá và

c t i đa các nguyên v t li u.

c s d ng cho s n xu t có th tu n hoàn m t ph n ho c toàn b n

đ a lên làm n

c r a c [3].

c tách b t


9

1.2.2. Khí th i ngành s n xu t tinh b t dong
Các ngu n sinh ra phát th i d ng khí g m:
thành đ ng đ lâu, h x lý n

- Bã th i r n khi

c th i y m khí: sinh khí

H 2 S, NH 3 ;
- Lò h i, ph

ng ti n chuyên ch : sinh khí NO x , SO x , CO, CO 2 , HC;

- Khu v c s y và đóng bao có nhi u b i tinh b t dong;
- Kho bãi ch a nguyên li u c dong t

i có b i đ t cát, vi sinh v t;

- Bãi nh p nguyên li u, than, dây chuy n n p li u, kho ch a nguyên li u có
b i đ t cát;
Ngoài ra, g u t i, máy xát tr ng, máy bóc v , máy s y tinh b t, máy phát đi n,
qu t gió, xe v n t i... gây ti ng n. S n xu t tinh b t dong

th

quy mô công nghi p

ng có lò c p nhi t cho quá trình s y khô. Do v y, khí ô nhi m có th phát sinh

do quá trình đ t d u, than cám hay than đá v i thành ph n chính g m CO, CO 2 ,
NO x , SO x , C x H y , mu i, b i…Ngoài ra đ t y tr ng tinh b t

quy mô s n xu t l n

có th có lò đ t l u hu nh t o sunfua quá trình này làm phát sinh SO 2 .
Bên c nh khí th i c a lò h i, m t v n đ khí th i khác c a nhà máy s n xu t
tinh b t dong là mùi hôi. Mùi hôi phát sinh do các ch t h u c có trong ch t th i
r n, n

c th i t n đ ng trong h th ng thu gom b phân h y là ngu n gây ô nhi m

môi tr

ng không khí

các c s s n xu t, ch bi n tinh b t. Quá trình phân h y

y m khí t o ra các ch t khí đ c h i nh H 2 S, CH 4 , NH 3 , khí indol, scatol…
B i phát sinh cho ho t đ ng c a các ph

ng ti n giao thông ra vào nhà máy,

trong quá trình xe ch y và b c x p nguyên li u, s n ph m c ng gây ô nhi m b i cho

khu v c xung quanh nhà máy hay phát sinh t quá trình sàng, s y, đóng gói tinh
b t. B i phát sinh t khu v c t p k t nguyên li u và đóng bao thành ph m l

ng

tinh b t này thu l i đ tái s d ng, ngoài ra còn có ô nhi m ti ng n t các máy r a,
máy nghi n, máy ly tâm...


10

1.2.3. N

c th i ngành s n xu t tinh b t dong

Quá trình s n xu t tinh b t dong là m t quy trình công ngh có nhu c u s
d ng n
nhau. L
N

c khá l n kho ng 25 – 40 m3/t n s n ph m, tu thu c vào công ngh khác
ng n

c th i t quá trình này chi m 80 – 90% t ng l

ng n

c s d ng.

c th i t công đo n r a c và tinh ch b t là hai ngu n gây ô nhi m chính trong

công ngh ch bi n tinh b t dong.
-N
n

c th i t công đo n r a c và bóc v chi m kho ng 30% t ng l

c s d ng ch a ch y u là: cát, s n, hàm l

ng

ng h u c không cao, pH ít bi n

đ ng kho ng 6,5 – 6,8 [12].
-N

c th i t công đo n tinh ch b t có hàm l

ng ô nhi m ch t h u c cao

(COD: 10.000 – 13.000mg/l; BOD: 4.000 – 9.000mg/l), hàm l

ng c n l l ng, c n

khó chuy n hoá l n (g m x m n, pectin và các c n không tan khác), pH = 5,7 – 6;
l

ng n

c này chi m kho ng 60% [12].

- Ngoài hai ngu n ô nhi m trên còn có kho ng 10% n
sàng, thi t b , t sinh ho t...N

c th i t quá trình r a

c th i lo i này có COD kho ng 2.000 – 2.500 mg/l;

BOD kho ng 400 – 500mg/l.
Nhìn chung, n

c th i đ

c sinh ra t các công đo n s n xu t chính sau đây:

- Mài c , ép bã: ch a m t hàm l
xenluloza, pectin, đ
th

ng và tinh b t.

ng l n alcaloid, antoxian, protein,

ây là ngu n chính gây ô nhi m n

c th i,

ng dao đ ng trong kho ng 20 – 25m3/ t n nguyên li u, có ch a SS, BOD, COD
m c r t cao.
- L ng trích ly: ch a tinh b t, xenluloza, protein th c v t, lignin, do đó có SS,

BOD, COD r t cao, pH th p.
- R a máy móc, thi t b , v sinh nhà x

ng: có ch a d u máy, SS, BOD.


11

-N

c th i sinh ho t (bao g m n

c th i t nhà b p, nhà t m, nhà v sinh)

ch a các ch t c n bã, SS, BOD, COD, các ch t dinh d
-N

ng (N, P) và vi sinh v t…

c m a ch y tràn qua khu v c nhà máy cu n theo các ch t c n bã, rác, b i.

1.2.4. Ch t th i r n ngành s n xu t tinh b t dong
Ch t th i r n sinh ra trong quá trình s n xu t ch y u bao g m:
- V c , chi m kho ng 2 ÷ 3% l
bóc v . Ph li u này

d ng khô ho c

ng dong c t

t có th đ

i, đ

c lo i b ngay t khâu

c s d ng làm th c n gia súc

ho c làm nguyên li u s n xu t phân h u c .
- X và bã dong thu đ
÷ 20% kh i l

ng dong c t

c sau khi đã l c h t tinh b t, th

ng xuyên chi m 15

i. X và bã dong sau khi trích ly đ

c tách n

c làm

th c n gia súc, th c n cho cá, s n xu t phân bón, giá th tr ng n m.
- B t đen và m dong chi m kho ng 3,5 ÷ 5% kh i l
đen và m đ

c tách ra t d ch s a, có hàm l

ng dong c t

ng ch t h u c cao (1,5 ÷ 2,0%) và

x (12,8 ÷ 14,5%) d phân h y sinh h c nên gây mùi r t khó ch u.
nghi p b t đen th
÷ 63,0% đ

ng thu d

i d ng

t. L

i. B t

nhi u doanh

ng tinh b t ch a trong b t đen là 51,8

c s d ng làm th c n gia súc, th c n cho cá [12].

1.3. Các v n đ ô nhi m môi tr

ng ngành s n xu t tinh b t dong

Ch t th i t ngành công nghi p ch bi n th c ph m nói chung và ngành công
nghi p s n xu t tinh b t dong nói riêng luôn là v n đ b c xúc c a m i qu c gia,
không ch

nh h

ng đ n môi tr

v c xung quanh mà còn nh h

ng đ t, n

c, không khí, gây m t m quan khu

ng tr c ti p t i s c kho c a c ng đ ng. Công

ngh s n xu t tinh b t s n làm phát sinh c ba d ng ch t th i: Khí th i, n

c th i,

ch t th i r n.
1.3.1. Ô nhi m môi tr

ng không khí

Khí th i trong nhà máy s n xu t tinh b t dong ph i k đ n là các h p ch t SO x
t quá trình t y r a dùng n

c SO 2 , dung d ch NaHSO 3 , CO 2 t quá trình đ t nhiên


12

li u, các lo i khí NH 3 , indon, scaton, H 2 S, CH 4 t các quá trình lên men y m

khí và hi u khí các h p ch t h u c nh tinh b t, đ
th i, bã th i. Các báo cáo phân tích môi tr
th y v n đ ô nhi m môi tr

ng, protein trong n

c

ng trong s n xu t tinh b t dong cho

ng không khí c n quan tâm là các khí đ c, mùi và

b i tinh b t.
B ng 1.5: Ch t l

ng môi tr

ng không khí

m t s làng ngh s n xu t tinh b t

tháng 3 n m 2012 (trung bình 24 gi )
n v tính: mg/m3
D ng Li u Tân Hòa
(Hoài
c) (Qu c Oai
0,28
0,11

Bình Minh

( ng Nai)
0,31

TT

Ch tiêu

1

B i

2

NO 2

0,009

0,0078

0,01

0,1

3

SO 2

0,063

0,097

0,01

0,5

4

CO

3,96

4,12

3,01

-

5

NH 3

0,221

0,112

0,09

0,125

6

H2S

0,32

0,26

0,32

-

QCVN05:2013/BTNMT
0,2

[4]
H u h t các ch tiêu ch t l
Tuy nhiên,

ng môi tr

ng không khí còn

c 3 làng ngh , v n có m t s ch tiêu v

phép. C th nh ch tiêu b i (v
t i làng ngh D

ng Li u v

1.3.2. Ô nhi m môi tr

t quá quy chu n cho

t quá 1,4 – 1,5 l n Quy chu n cho phép), NH 3

t quá 1,7 l n Quy chu n cho phép.

ng n

c

Nhìn chung, s n xu t tinh b t tác đ ng rõ r t đ n ch t l
n

c ng m

ch t l

ng n

các làng ngh . N
c m t và n

m c cho phép.

ng n

c m t và

c th i c ng chung có đ ô nhi m cao đã làm

c ng m có các ch tiêu COD đ u l n h n Quy chu n

cho phép.
Hàm l

ng t ng nit t

ng đ i cao trong n

nguyên nhân gây bùng n t o trong n

c m t.

cm t

D

ng Li u có th là


13

B ng 1.6: Ch t l
TT

Ch tiêu

1

pH

2

Nhi t đ

3

ng n

nv

c m t m t s làng ngh s n xu t tinh b t

QCVN
D ng Li u Tân Hòa Bình Minh
08:2008/BTNMT
(Hoài
c) (Qu c Oai) ( ng Nai)
c t B1
7,5

6,75

6,9

5,5 – 9

C

27,0

28,5

30,5

-

COD

mg/l

55

36,7

59,8

30

4

BOD 5

mg/l

12

12,0

23,1

15

5

SS

mg/l

68

52,0

47,0

50

6

NH 4 +-N

mg/l

0,6

1,46

1,12

0,5

mg/l

0,12

0,23

0,20

0,3

MPN/100ml

12.300

13.460

11.175

10.000

o

7 Phôtpho t ng
8

Coliform

[4]

áng chú ý là

c 3 làng ngh ch tiêu coliform ch t l ng n c ng m đ u v t

Quy chu n cho phép. Có hi n t ng này là do n c ng m đã b nhi m n c th i sinh ho t,
do gi ng ch

đ sâu 16m. Ngoài ra các ch tiêu COD v t quá 1,8 – 2 l n Quy chu n cho

phép, BOD5 làng ngh Bình Minh v t quá 1,5 l n Quy chu n cho phép, NH4+ - N v t
quá 4 – 6,5 l n Quy chu n cho phép.
B ng 1.7: Ch t l
TT

Ch tiêu

1

pH

2

COD

3

nv

ng n

c ng m làng ngh s n xu t tinh b t

D ng Li u Tân Hòa Bình Minh
QCVN
(Hoài
c) (Qu c Oai) ( ng Nai) 09:2011/BTNMT
7,2

6,1

6,9

5,5 – 8,5

mg/l

32

28

21

4

BOD 5

mg/l

5

-

-

-

4

SS

mg/l

15

80

22

-

5

NH 4 + - N

mg/l

4,0

2,36

3,2

0,1

mg/l

0,14

0,4

0,2

-

mg CaCO 3 /l

326

256

297

500

6 Phôtpho t ng
7

c ng

[4]