Đánh giá hiệu quả kinh tế của hồ chứa đa mục tiêu áp dụng cho hồ sông mực, tỉnh thanh hóa

i

L IC M
Lu n v n đ

c thoàn thành t i Tr

ng

N
i h c Th y l i, Có đ

c b n lu n

v n này, tác gi xin bày t lòng bi t n chân thành và sâu s c nh t đ n Tr

ng

i

h c Th y l i, Khoa Kinh t và Qu n lý, B môn Qu n lý xây d ng và các b môn
khác thu c Tr

ng

i h c Th y l i; đ c bi t là TS. Tr n Th Thu Phong và TS.

Tr n Qu c H ng đã tr c ti p h

ng d n tác gi trong su t quá trình th c hi n lu n

v n này.
Xin chân thành c m n các Th y, Cô giáo - Các nhà khoa h c đã tr c ti p
gi ng d y, truy n đ t nh ng ki n th c chuyên ngành kinh t th y l i và qu n lý xây
d ng cho b n thân tác gi su t nh ng n m tháng qua.
Tác gi xin bày t lòng bi t n sâu s c đ n b n bè, đ ng nghi p, và gia đình
đã đ ng viên, khích l , t o đi u ki n giúp đ tác gi hoàn thành lu n v n này.
Lu n v n là k t qu c a quá trình nghiên c u khoa h c công phu, nghiêm
túc c a b n thân tác gi , tuy nhiên do đi u ki n tài li u, th i gian và ki n th c có
h n nên không th tránh kh i nh ng khi m khuy t nh t đ nh. Tác gi r t mong nh n
đ

c s tham gia góp ý và ch b o c a các Th y cô giáo và b n bè, đ ng nghi p.
Cu i cùng, m t l n n a tác gi xin chân thành c m n các th y cô giáo, các

c quan, đ n v và cá nhân đã giúp đ tác gi trong quá trình h c t p và hoàn
thành lu n v n này.
Hà N i, ngày

tháng

n m 2015

Tác gi lu n v n

ng Th Thanh Liêm


ii

L I CAM OAN

Tôi cam đoan đây là công trình nghiên c u c a riêng tôi. Các s li u, k t qu
nêu trong lu n v n là trung th c và ch a t ng đ

c ai công b trong b t k công

trình nào khác.
Tác gi lu n v n

ng Th Thanh Liêm

Comment [w1]: Hình nh l i cam đo
đ a lên tr c em


iii

M CL C
Ch

ng 1: C

S

LÝ LU N VÀ TH C TI N V

C A H TH NG H

HI U QU

KINH T

CH A A M C TIÊU .................................................... 1

1.1. T ng quan v công trình h ch a đa m c tiêu .................................................... 1
1.1.1. H ch a và h ch a đa m c tiêu ...................................................................... 1
1.1.2. Vai trò, hi u qu c a công trình h ch a đa m c tiêu ..................................... 2
1.1.3. Tình hình đ u t xây d ng các công trình h ch a
1.2. Ph

Vi t Nam ...................... 4

ng pháp đánh giá hi u qu kinh t công trình h ch a đa m c tiêu ........... 6

1.2.1. Khái ni m v hi u qu kinh t c a công trình.................................................. 6
1.2.2. Hi u qu kinh t c a công trình th y l i .......................................................... 8
1.2.3. Các ph
1.2.4. Ph

ng pháp đánh giá hi u qu kinh t c a công trình th y l i............. 12

ng pháp xác đ nh hi u qu kinh t công trình h ch a đa m c tiêu ...... 21

1.3. Các nhân t
1.3.1. Các y u t

nh h
nh h

ng đ n hi u qu kinh t c a công trình h ch a đa m c tiêu .. 27
ng đ n hi u qu c a công trình th y l i.......................... 27

1.3.2. Nhóm nhân t trong giai đo n quy ho ch ...................................................... 27
1.3.3. Nhóm nhân t trong giai đo n đ u t xây d ng............................................. 28
1.3.4. Nhóm nhân t trong giai đo n qu n lý, v n hành .......................................... 29
1.4. Kinh nghi m qu n lý và v n hành khai thác h ch a đa m c tiêu c a m t s
n

c trên th gi i ..................................................................................................... 30

1.5. Nh ng công trình nghiên c u có liên quan đ n đ tài ...................................... 32
K t lu n ch
Ch

ng 1 .................................................................................................... 33

ng 2: NGHIÊN C U HI U QU

M C TIÊU - H

KINH T

C A CÔNG TRÌNH

A

SÔNG M C T NH THANH HÓA.........................................34

2.1. Gi i thi u chung v t nh Thanh Hóa ................................................................. 34
2.1.1.

c đi m t nhiên t nh Thanh Hóa ................................................................ 34

2.1.2. Hi n tr ng h th ng công trình th y l i t nh Thanh Hóa ............................... 35
2.2. Gi i thi u v h th ng công trình H Sông M c .............................................. 36
2.2.1. Quá trình đ u t xây d ng và c i t o nâng c p công trình H Sông M c ..... 36
2.2.2. Vai trò, nhi m v c a công trình H ch a n

c ............................................ 38

2.2.3. Vai trò, nhi m v c a công trình................................................................... 39
2.2.4. Tình hình qu n lý khai thác v n hành công trình hi n nay ............................ 40


iv

2.3. ánh giá hi u qu kinh t c a h th ng công trình H Sông M c ................... 41
2.3.1. ánh giá hi u qu kinh t c a h theo thi t k .............................................. 42
2.3.2. ánh giá hi u qu kinh t th c t trong giai đo n qu n lý v n hành ............. 58
2.4. So sánh hi u qu kinh t c a công trình theo th c t và theo thi t k .............. 59
2.5. Các nhân t

nh h

ng đ n hi u qu kinh t c a công trình H Sông M c trong

quá trình qu n lý v n hành ....................................................................................... 60
2.5.1. Nh ng nhân t tích c c và tiêu c c nh h

ng đ n hi u qu kinh t c a công

trình .......................................................................................................................... 61
2.5.2. Nh ng nguyên nhân chính làm gi m hi u qu c a công trình ...................... 62
K t lu n ch
Ch

ng 3:

ng 2 .................................................................................................... 66
XU T M T S

KINH T C A H TH NG H
3.1.

nh h

GI I PHÁP NH M NÂNG CAO HI U QU
CH A A M C TIÊU .................................67

ng phát tri n công tác th y l i trong giai đo n t nay đ n 2020 c a

t nh Thanh Hóa ......................................................................................................... 67
3.1.1. Nâng cao hi u qu khai thác các h th ng thu l i hi n có ........................... 67
3.1.2. Xây d ng h th ng ki m soát và x lý n

c th i

các làng ngh , các khu dân

c t p trung............................................................................................................... 69
3.1.3. C ng c các doanh nghi p nhà n

c khai thác công trình th y l i ............... 69

3.1.4. Nâng cao vai trò c a c ng đ ng, t ng b

c xã h i hoá công tác thu l i ..... 71

3.1.5. T ng c

ng các bi n pháp gi m nh thi t h i do thiên tai l l t ................... 71

3.1.6. T ng c

ng h p tác khu v c và qu c t ........................................................ 72

3.2. Nguyên t c đ xu t các gi i pháp...................................................................... 72
3.3.

xu t m t s gi i pháp nh m nâng cao hi u qu kinh t c a h th ng h ch a

đa m c tiêu- Áp d ng cho h th ng công trình H Sông M c ................................ 74
K t lu n ch

ng 3 .................................................................................................... 83

K T LU N VÀ KI N NGH ................................................................................84
1. K t lu n ................................................................................................................ 84
2. Ki n ngh .............................................................................................................. 85
TÀI LI U THAM KH O ......................................................................................87

v

DANH M C CÁC CH

VI T T T

Ch vi t t t

Ngh a đ y đ

B KH

Bi n đ i khí h u

HQKT

Hi u qu kinh t

CTTL

Công trình th y l i

NPV

Giá tr thu nh p ròng hi n t i

CBA

Phân tích chi phí – l i ích

IRR

Su t thu l i n i t i

B/C

T s l i ích trên chi phí

KT - XH

Kinh t - xã h i

LHQ

Liên h p qu c

GDP

T ng s n ph m qu c n i

TNN

Tài nguyên n

WEAP

Mô hình h th ng đánh giá và phát tri n ngu n n

WUP

Ch

WWC

H i đ ng n

GWP

C ng tác vì n

c

ng trình s d ng n
c th gi i
c toàn c u

c

c


vi

DANH M C CÁC B NG BI U
B ng 2.1: B ng t ng h p v n đ u t c a công trình (K) ..........................................42
B ng 2.2: Di n tích, n ng su t, s n l

ng nông nghi p khi không có công trình ....43

B ng 2.3: Di n tích, n ng su t, s n l

ng nông nghi p sau khi có công trình .........44

B ng 2.4: Giá tr thu nh p thu n túy t ng thêm hàng n m t s n xu t nông nghi p
theo thi t k ...............................................................................................................45
B ng 2.5: Thu nh p thu n tuý nuôi tr ng thu s n tính ............................................46
B ng 2.6: T ng h p thu nh p thu n túy hàng n m c a công trình ...........................47
theo thi t k ...............................................................................................................47
B ng 2.7: B ng tính NPV và B/C theo thi t k (r = 9%/n m) ..................................50
B ng 2.8: B ng tính NPV và B/C v i r = 20%/n m .................................................54
B ng 2.9: Giá tr thu nh p thu n túy t ng thêm hàng n m t s n xu t nông nghi p
theo hi n tr ng ...........................................................................................................58
B ng 2.10: T ng h p thu nh p thu n túy th c t hàng n m c a d án ....................59


vii

PH N M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
H ch a th y l i là công trình đ

c xây d ng v i m c tiêu chính là cung c p

n

c cho s n xu t nông nghi p và tham gia đi u ti t l cho vùng h du, t o ngu n

n

c cho sinh ho t và k t h p phát đi n. H ch a n

c đa m c tiêu có t m quan

tr ng đ c bi t r t l n đ i v i công tác phòng ch ng l , l t, t

i tiêu, phát đi n, giao

thông th y, th y s n, du l ch và nhi m v cung c p nhu c u dùng n
mùa m a bão, h có vai trò c t l , ch m l . V mùa ki t h cung c p n
yêu c u t
môi tr

i, c p n

c khác. V
c đáp ng

c công nghi p, sinh ho t, giao thông th y, đ y m n, gi gìn

ng sinh thái. Có th nói r ng, so v i công trình đ n m c tiêu cùng quy mô,

công trình h ch a đa m c tiêu có nhi u u đi m và mang l i hi u qu kinh t , xã
h i và môi tr

ng l n h n r t nhi u.

th y rõ hi u qu t ng h p c a các HTTL, kh c ph c tình tr ng xu ng c p
nhanh và nâng cao hi u qu khai thác c a các h th ng th y l i (HTTL) thì vi c
đánh giá hi u qu kinh t các h th ng công trình lo i này là r t quan tr ng, s giúp
cho các nhà qu n lý n m đ

c nh ng thi u sót, b t c p c a hi n tr ng công trình,

hi n tr ng qu n lý v n hành h th ng đ có bi n pháp c i ti n, nâng c p công trình
và qu n lý v n hành nh m đ t hi u qu t i u.
Vai trò quan tr ng, tính u đi m v

t tr i và hi u qu c a các công trình h

ch a đa m c tiêu là r t rõ ràng, nh ng cho đ n nay, chúng ta v n ch a có m t
ph

ng pháp lu n hoàn thi n và c p nh t đ đánh giá hi u qu kinh t c a công

trình lo i này, chính vì th vi c l a ch n gi i pháp công trình trong giai đo n quy
ho ch ch a đ

c quan tâm, kh n ng thuy t ph c đ u t trong giai đo n l p d án

ch a cao, tính thuy t ph c trong b

c thi t k ch a đ m b o và đ c bi t là vi c phát

huy hi u qu công trình trong giai đo n h u xây d ng ch a đ

c quan tâm, còn

nhi u h n ch .
Nh n th c rõ t m quan tr ng, vai trò c a h th ng các công trình th y l i
trong đi u ki n phát tri n m i,

ng và Nhà n

c ta đã có ch tr

các công trình th y l i đa m c tiêu trong chi n l

ng u tiên đ u t

c phát tri n th y l i đ n n m


viii

2020 và t m nhìn 2030. Nh v y, vi c phân tích đánh giá làm rõ tính hi u qu kinh
t c a các công trình th y l i đa m c tiêu trong giai đo n đ u t xây d ng c ng nh
trong giai đo n qu n lý v n hành s là c n c quan tr ng đ chúng ta s d ng hi u
qu các ngu n l c Qu c gia trong quá trình đ u t phát tri n kinh t xã h i đ t
n

c. Xu t phát t nh ng v n đ nêu trên, tác gi ch n đ tài lu n v n th c s v i

tên: “ ánh giá hi u qu kinh t c a h ch a đa m c tiêu Áp d ng cho H th ng
H Sông M c, T nh Thanh Hóa” v i mong mu n đóng góp chia s nh ng k t qu
nghiên c u và nh ng v n đ khoa h c mà tác gi quan tâm.
2. M c đích nghiên c u c a đ tài

tài nghiên c u nh m m c đích tìm ra ph
hi u qu kinh t c a lo i hình công trình h ch a n

ng pháp phân tích đánh giá
c đa m c tiêu

n

c ta, t k t

qu nghiên c u s áp d ng đánh giá cho m t công trình c th và đ xu t nh ng gi i
pháp nâng cao hi u qu kinh t c a lo i hình công trình này
3.

it

ng và ph m vi nghiên c u c a đ tài

a.

it

ng nghiên c u
it

ng nghiên c a đ tài: là ph

ng pháp và các ch tiêu trong phân tích

hi u qu kinh t c a công trình h ch a đa m c tiêu. Nh ng nhân t

nh h

ng t i

hi u qu kinh t c a h th ng và các gi i pháp nâng cao hi u qu c a lo i hình công
trình này.
b. Ph m vi nghiên c u
- Ph m vi v n i dung: Các ph

ng pháp và các ch tiêu dùng trong phân tích

hi u qu kinh t c a công trình h ch a đa m c tiêu;
- Ph m vi v không gian và th i gian:

tài t p trung nghiên c u, thu th p

s li u c a các công trình h ch a đa m c tiêu

Vùng núi Nh Xuân tr ng

tâm là H Sông M c t nh Thanh Hóa trong th i gian v a qua và đ xu t các
gi i pháp cho giai đo n t nay đ n n m 2020;
4. Ph

ng pháp nghiên c u c a đ tài
hoàn thành các n i dung và gi i quy t các v n đ nghiên c u c a đ tài, lu n

v n s d ng các ph

ng pháp nghiên c u sau đây:


ix

- Ph

ng pháp thu th p, t ng h p và phân tích s li u;

- Ph

ng pháp kh o sát th c t ;

- Ph

ng pháp phân tích đánh giá hi u qu kinh t ;

- Ph

ng pháp k th a và m t s ph

ng pháp k t h p khác.

5. Ý ngh a khoa h c và th c ti n c a đ tài
a. Ý ngh a khoa h c
tài nghiên c u l a ch n ph

ng pháp nghiên c u phân tích đánh giá hi u

qu kinh t phù h p, có c n c khoa h c ph c v cho vi c nghiên c u trong b

l p d án, c ng nh đánh giá h u d án các công trình h ch a n

c

c đa m c tiêu.

b. Ý ngh a th c ti n
K t qu nghiên c u c a đ tài s đ
qu kinh t các công trình h ch a n

c s d ng trong th c ti n phân tích hi u

c đa m c tiêu, các gi i pháp đ xu t s là

nh ng g i ý cho các nhà đ u t , nhà t v n, nh ng ng

i qu n lý, khai thác v n

hành h th ng trong đ u t , thi t k , qu n lý h th ng đ t hi u qu kinh t cao.
6. K t qu d ki n đ t đ

c

- H th ng c s lý lu n v h th ng h ch a đa m c tiêu, tình hình đ u t xây
d ng và hi u qu mang l i c a h th ng công trình h ch a đa m c tiêu
trong th i gian qua; làm rõ khái ni m, nêu ph

n

c ta

ng pháp xác đ nh và các ch tiêu

đánh giá hi u qu kinh t c a h th ng h ch a đa m c tiêu, các nhân t

nh h

ng

đ n hi u qu kinh t c a chúng.
- Phân tích th c tr ng hi u qu kinh t đ t đ

c c a các h th ng h ch a đa

m c tiêu Khu v c trung du, mi n núi phía B c, trong đó t p trung nghiên c u
tr

ng h p đi n hình là h th ng h ch a Sông M c Thanh Hóa. Qua k t qu phân

tích s làm rõ nh ng nhân t phát huy ho c h n ch hi u qu kinh t c a công trình
đ có nh ng gi i pháp qu n lý phù h p.
- Nghiên c u đ xu t nh ng gi i pháp v đ u t và qu n lý phù h p, nh m
nâng cao h n n a hi u qu kinh t xã h i c a các h th ng công trình h ch a đa
m c tiêu trong giai đo n quy ho ch thi t k và trong qu n lý v n hành.


x

7. N i dung c a lu n v n
Ngoài ph n m đ u, k t lu n ki n ngh , lu n v n đ

c b c c v i 3 ch

ng,

n i dung chính nh sau:
- Ch

ng 1: T ng quan v HQKT c a h th ng h ch a đa m c tiêu.

- Ch

ng 2: Nghiên c u HQKT c a h th ng H Sông M c t nh Thanh Hóa.

- Ch

ng 3:

xu t m t s gi i pháp nh m nâng cao HQKT c a h th ng h

ch a đa m c tiêu - Áp d ng cho H th ng H Sông M c t nh Thanh Hóa.


1

Ch
C

S

ng 1

LÝ LU N VÀ TH C TI N V HI U QU KINH T C A H
TH NG H

CH A A M C TIÊU

1.1. T ng quan v công trình h ch a đa m c tiêu
1.1.1. H ch a và h ch a đa m c tiêu
H ch a, còn g i là kho n
ch a n
đ n

ct

c nhân t o, h ch a nhân t o, là nh ng th y v c

ng đ i l n, hình thành m t cách nhân t o ho c bán nhân t o, có ch

c b đi u ti t nhân t o. Các h ch a do con ng

i t o ra b ng cách đ p đ p

ng n dòng ch y c a sông ho c su i. Các h ch a l n trên th gi i đ u đ
d ng theo ph

ng th c xây đ p ng n sông.

Nh ng h ch a đ u tiên đã đ
sông Tigris (Tích Giang)

v n minh L
n)
t

c xây

c xây d ng t kho ng 5.000 n m tr

Iraq và Euphrates

c trên

Syria (hai con sông đã t o nên n n

ng Hà - Mesopotamia); trên sông Nin

Pakistan. T t c các h ch a t xa x a đ

Ai C p và sông Indus (sông

c xây d ng ch y u đ ph c v

i cho nông nghi p và ki m soát l . Trên th gi i hi n có h n 45.000 h ch a l n

đang ho t đ ng (là nh ng h ch a có đ p cao >15m ho c có đ p cao t 5-15m
nh ng có dung tích >3 t m3) và kho ng trên 800.000 h ch a không thu c lo i l n.
Trong th i gian qua, h ch a l n đ
ng và chinh ph c thiên nhiên c a con ng

c xem là bi u t

ng c a kh n ng ch

i nh m m c đích phát tri n công nghi p

c ng nh nông nghi p, kinh t xã h i và đi n l c. K t qu là h n m t n a các con
sông l n trên th gi i đ u b
ng

nh h

ng c a vi c xây d ng h ch a và g n 40 tri u

i dân đã ph i di d i. Trung Qu c là n

c có nhi u h ch a l n nh t, v i trên

20.000 h ch a (trên t ng s > 90.000 h ch a); M có kho ng 6.400 h ch a l n,
n

có kho ng 4.000 h ch a l n, Nh t và Tây Ban Nha có kho ng > 1.000 h

ch a l n. N m 1992 Trung Qu c ti n hành xây d ng h ch a n
sông D

c Tam Hi p trên

ng T tr giá 50 t USD, v i đ p cao 185m có ch c n ng c p n

ti t l , phát đi n (12% nhu c u đi n toàn qu c). Công trình làm 1,2 tri u ng

c, đi u
i ph i

di d i và làm ng p 41.000ha đ t nông nghi p.
C n c vào tính ch t ho c nhi m v ch y u c a h ch a có th phân thành
2 lo i h ch a ch y u là h ch a th y l i và h ch a th y đi n.


2

H ch a đa m c tiêu là lo i công trình h ch a th y l i đ
khai thác t ng h p ngu n n

c: cung c p n

l cho h du, phát đi n, c p n
tr

ct

c xây d ng đ

i cho nông nghi p, gi m l , c t

c cho công nghi p và sinh ho t, t o c nh quan môi

ng đ phát tri n d ch v du l ch, ph c v giao thông th y, nuôi tr ng th y

s n,…

Công trình h ch a đa m c tiêu có ba v n đ chính c n quan tâm gi i quy t
mà

công trình đ

c thi t k cho m t m c tiêu duy nh t không có, đó là:

- V n đ gi i quy t các xung đ t và mâu thu n gi a các nhi m v (các
ngành dùng n

c) trong bài toán cân b ng n

c.

- V n đ phân b v n đ u t cho t ng nhi m v .
- V n đ xác đ nh thu nh p và l i ích c a t ng nhi m v .
Nói chung trong l nh v c th y l i ngày nay, h u h t các h th ng th y l i,
đ c bi t là các h th ng có h ch a đi u ti t dòng ch y đ u thu c lo i h th ng th y
l i đa m c tiêu, cùng m t lúc ph c v nhi u ngành kinh t qu c dân.
1.1.2. Vai trò, hi u qu c a công trình h ch a đa m c tiêu
H ch a đa m c tiêu là m t bi n pháp công trình nh m ki m soát và đi u
ti t l

ng n

cđ

c s d ng cho nhi u ngành, nhi u l nh v c m t cách h p lý,

mang l i hi u qu cao; có vai trò quy t đ nh đ n s phát tri n kinh t - xã h i c a

khu v c d án. H ch a đa m c tiêu đ
1. C p n

c xây d ng nh m các m c tiêu sau:

c nông nghi p;

2. H th ng th y l i cung c p n

c sinh ho t và công nghi p;

3. Nuôi tr ng thu s n và th y c m đ
4. H th ng th y l i k t h p c p n

c CTTL c p, thoát n

c;

c cho ch n nuôi;

5. H th ng th y l i k t h p cung c p n

c cho ti u công nghi p, d ch v

nông thôn;
6. H th ng th y l i k t h p cung c p n

c cho th y đi n và giao thông th y;

7. Các công trình th y l i phòng ch ng úng ng p, l l t;

8. H th ng th y l i Tác đ ng đ n chu trình th y v n và môi tr
9. H th ng th y l i (HTTL) b sung ngu n n

c ng m;

ng;


3

10. Tác d ng làm s ch n

c c a các h th ng th y l i;

11. B o t n đa d ng sinh h c nh các HTTL;
12. Giá tr du l ch sinh thái và gi i trí c a các h th ng th y l i;
13. H th ng th y l i b o v môi tr

ng,c i thi n khí h u;

14. H th ng th y l i tác đ ng tích c c đ n s phát tri n v n hóa, xã h i;
H ch a có vai trò quy t đ nh t o đà phát tri n trong phát tri n kinh t c a
khu v c d án. T o đi u ki n quan tr ng cho phát tri n nhanh và n đ nh di n tích
canh tác, n ng su t, s n l

ng lúa đ đ m b o an ninh l

ng th c và xu t kh u. T o

đi u ki n hình thành và phát tri n các vùng chuyên canh cây tr ng, v t nuôi nh

lúa, ngô

đ ng b ng sông C u Long và đ ng b ng sông H ng, cao su và cà phê

mi n ông nam B , Tây Nguyên, chè

Trung du và mi n núi B c B ,...Nuôi tr ng

th y s n phát tri n b n v ng mang l i hi u qu cao t i nh ng vùng có h th ng th y
l i b o đ m ngu n c p và thoát n

c ch đ ng.

H ch a có tác d ng phòng ch ng gi m nh thi t h i do thiên tai (l l t, úng,
h n, s t l ,...), b o v tính m ng c a nhân dân, b o v s n xu t, c s h t ng k
thu t, h n ch d ch b nh. Các công trình h ch a l n và v a
b

th

ng du đã t ng

c đ m b o ch ng l cho công trình và tham gia c t l cho h du.
H ch a còn có tác d ng cung c p n

c cho sinh ho t, công nghi p, d ch v

và các ngành kinh t kháctheo s li u c th :

Vi t Nam, Hàng n m các công

trình th y l i cung c p kho ng 6 t mét kh i n

c cho sinh ho t, công nghi p, d ch

v , trong đó ch y u là t các h ch ac p n
mi n núi.

c sinh ho t cho đ ng b ng, trung du

n nay kho ng (70-75)% s dân nông thôn đã đ

sinh v i m c c p 60 lít/ng

i/ngày đêm.C p n

cc pn

ch pv

c cho các khu công nghi p, các

làng ngh , b n c ng.
Các công trình h ch a còn góp ph n phát tri n ngu n đi n: L i d ng th y
n ng đ phát tri n ngành đi n - m t ngành có vai trò quan tr ng trong vi c phát
tri n kinh t c a các ngành ngh khác.
Bên c nh đó các công trình h ch a đã góp ph n làm t ng đ
ngu n n

m, b sung

c ng m, đi u hòa dòng ch y, c i t o đ t chua, phèn, m n, c i t o môi


4

tr

ng n

c, b o t n đa d ng sinh h c, phòng ch ng cháy r ng, c i thi n đi u ki n

vi khí h u,…
Tuy nhiên, vi c xây d ng và ho t đ ng c a các h ch a đa m c tiêu c ng có
th gây ra m t s tác đ ng tiêu c c nh : Ph i th c hi n di dân và tái đ nh c đ có
di n tích xây d ng công trình và làm m t đi m t s ph n tr m di n tích đ t canh tác
và đ t r ng, đa d ng sinh h c b thay đ i, t p quán canh tác thay đ i,... Các tác đ ng
tiêu c c th

ng là nh , có th gi m thi u đ n m c t i đa nh công tác quy ho ch,

thi t k , xây d ng và qu n lý khai thác h p lý và t i u, do v y nó h u nh không
đáng k so v i các l i ích thu đ

c t hi u qu ph c v c a các h ch a.

1.1.3. Tình hình đ u t xây d ng các công trình h ch a
Theo s li u đ
th o “

Vi t Nam

c B Nông nghi p và phát tri n nông thôn công b t i H i

m b o an toàn h

10/07/2014 thì hi n nay c n

đ p-Th c tr ng, thách th c và gi i pháp”, ngày
c ta có 6.648 h ch a th y l i v i t ng dung tích tr

kho ng 11 t m , trong đó, có 560 h ch a l n (có dung tích tr >3,0 tri u m3 ho c
3

đ p cao >15m); 1.752 h ch a có dung tích t 0,2 tri u m3 đ n 3,0 tri u m3, còn l i
4.896 h ch a nh có dung tích d

i 0,2 tri u m3.

Các t nh đã xây d ng nhi u h ch a là: Hoà Bình 521 h , B c Giang 461 h ,
Tuyên Quang 503 h , V nh Phúc 209 h , Phú Th 124 h , Thanh Hoá 618 h , Ngh
An 625 h , Hà T nh 345 h , Bình

nh 161 h ,

k L k 439 h ,…

V i trên 500 h đ p l n có dung tích trên 1 tri u m3 n

c ho c có đ p cao

trên 10 m ho c công trình x l trên 2.000 m3/s (phân lo i theo tiêu chu n c a).
Theo s l
đ

ng này Vi t Nam đ ng th 15 trên th gi i v nh ng thành t u đã đ t

c trong công tác th y l i sau Trung Qu c, M , n

, Nh t B n, Tây Ban Nha,

Canada, Hàn Qu c, Th Nh K , Brazil, Pháp, Nam Phi, Mêxico, Italia, Anh. Trong
s h đ p l n trên có: 72 h đ p có dung tích trên 10 tri u m3, 41 h đ p có dung
tích trên 20 tri u m3.
1.1.3.1. Quá trình đ u t xây d ng các h ch a th y l i
T nh ng n m 1960 đ n n m 2000 c a th k tr

Vi t Nam
c, n

c ta đã đ u t xây

d ng hàng ngàn h ch a v i các quy mô và hình th c đ u t khác nhau, c th :


5

- Giai đo n 1960÷1975: Nhà n

c đã đ u t xây d ng nhi u h ch a có

dung tích tr t 10÷50 tri u m và chi u cao l n ch y u là các đ p v t li u đ a
3

ph

ng trong đó đ p đ t chi m đa ph n nh :

Khuôn Th n (B c Giang); Th

i L i, Su i Hai,

ng Mô (Hà N i);

ng Tuy (Hà T nh); Rào Nan, C m Ly (Qu ng

Bình)…, trong đó, h C m S n v i dung tích tr 248 tri u m3 và chi u cao đ p 40m
(là h ch a có đ p đ t cao nh t nh t lúc b y gi ).
- Giai đo n 1975÷2000: Sau khi đ t n
kinh t , nhà n

c th ng nh t, đ đ y m nh phát tri n

c đã đ u t xây d ng hàng lo t h ch a v i nhi u quy mô khác

nhau (l n, v a và nh ):
+ M t s h ch a quy mô l n nh : Sông M c (Thanh Hóa), K G (Ngh
An); Yên L p (Qu ng Ninh); (Thanh Hóa), Phú Ninh (Qu ng Nam), D u Ti ng
(Tây Ninh) …, trong đó h D u Ti ng có dung tích l n nh t 1,58 t m3.
+ Các đ a ph

(1÷10) tri u m .
3

tr

ng trên c n

c đã xây d ng h n 700 h ch a có dung tích t

c bi t trong giai đo n này các huy n, xã, h p tác xã, nông lâm

ng đã xây d ng hàng ngàn h ch a nh có dung tích d

i 0.2 tri u m3.

- T n m 2000 đ n nay, b ng nhi u ngu n v n, đ c bi t ngu n v n trái
phi u Chính ph , B Nông nghi p và PTNT đã qu n lý đ u t xây d ng m i nhi u
h ch a có quy mô l n, nh : C a
Tr ch (Th a Thiên Hu ), N
Thác Chu i (Qu ng Bình),
Th

ng, Krông Pach Th

t (Thanh Hóa),

c Trong (Qu ng Ngãi),

nh Bình (Bình

nh), T

á Hàn (Hà T nh), Rào

á,

á Mài, Tân Kim (Qu ng Tr ), Krông Buk H , IaSup

ng (

k L k),…

1.1.3.2. V công tác qu n lý đ u t xây d ng các h ch a th y l i
Nh ng lo i h ch a n

c v a và l n do B Th y l i tr

c đây và nay là B

Nông nghi p và Phát tri n nông thôn qu n lý vi c đ u t xây d ng đ u giao cho các
Ban qu n lý đ u t và xây d ng chuyên ngành th y l i thay m t B làm nhi m v
Ch đ u t xây d ng.
xây d ng các h ch a n

ây là nh ng c quan có n ng l c và kinh nghi m qu n lý
c nhi u n m. Các c quan tham m u c a B là các C c,

V chuyên ngành có đ n ng l c chuyên môn giúp B theo dõi, ki m tra và ch đ o
tr c ti p th

ng xuyên công tác qu n lý đ u t xây d ng k c m t k thu t, kinh t

và các th t c chính sách v xây d ng c b n.


6

i v i nh ng d án xây d ng h ch a v a và nh do UBND t nh qu n lý
đ u t xây d ng đ

c giao cho các Ban Qu n lý d án chuyên ngành th y l i thu c

t nh ho c thu c S Nông nghi p và Phát tri n nông thôn thay m t UBND t nh làm
nhi m v c a Ch đ u t qu n lý. ây c ng là các c quan có trình đ , chuyên môn
k thu t v xây d ng th y l i.
i v i các h ch a nh do các xã, h p tác xã, nông tr
d ng h ch a, thông th

ng đ u t v n xây

ng vi c qu n lý đ u t xây d ng giao cho 1 Ban qu n lý

c a xã, h p tác xã, nông tr

ng đ m nhi m, các đ n v này th

ng thi u cán b

chuyên môn v th y l i nên công tác qu n lý k thu t có nh ng khó kh n. i u này
nh h

ng đ n ch t l

1.2. Ph

ng xây d ng các h ch a n

c.

ng pháp đánh giá hi u qu kinh t công trình h ch a đa m c tiêu

1.2.1. Khái ni m v hi u qu kinh t c a công trình
Hi u qu kinh t c a công trình là toàn b m c tiêu kinh t đã đ
c a công trình, đ
hi n

c đ ra

c đ c tr ng b ng hai lo i ch tiêu là các ch tiêu đ nh tính (th

các lo i hi u qu đ t đ

c c a công trình ) và b ng các ch tiêu đ nh l

(th hi n quan h gi a chi phí đã b ra c a công trình và các k t qu đ t đ
m c tiêu c a công trình). Ngoài các l i ích khó l
môi tr

c theo

ng hóa thành ti n nh : l i ích v

ng; l i ích v m t xã h i,… M c tiêu kinh t c a m t d án h ch a đa

m c tiêu là Hi u qu t c p n

c cho s n xu t nông nghi p; Hi u qu t c p n

cho sinh ho t, ch n nuôi; Hi u qu t c p n
n

ng

c

c cho công nghi p; Hi u qu t c p

c cho phát tri n th y s n; Hi u qu t d ch v du l ch;Hi u qu t giao thông

th y;…
1.2.1.1. Phân lo i hi u qu kinh t
1. Hi u qu v m t đ nh tính
Hi u qu v m t đ nh tính c a công trình là nh ng hi u qu không th l
hóa đ

ng

c. Tu theo t ng l nh v c ho t đ ng, các quan đi m đánh giá hay m c đ

phát sinh mà đ

c chia thành các lo i nh sau:

- Theo l nh v c ho t đ ng c a xã h i, hi u qu v m t đ nh tính bao g m
hi u qu tài chính, hi u qu k thu t, hi u qu xã h i và hi u qu qu c phòng.


7

- Theo quan đi m l i ích, hi u qu v m t đ nh tính đ

c chia thành hi u

qu c a công trình (hi u qu tài chính) và hi u qu đem l i cho nhà n

c và c ng

đ ng (hi u qu kinh t - xã h i).
- Theo ph m vi tác đ ng, hi u qu v m t đ nh tính đ

c chia thành hi u qu

toàn c c và hi u qu b ph n.
- Theo ph m vi th i gian, hi u qu v m t đ nh tính đ
qu tr

c chia thành hi u

c m t, ng n h n và hi u qu lâu dài.
- Theo m c đ phát sinh, hi u qu v m t đ nh tính đ

c chia thành hi u qu

phát sinh tr c ti p và hi u qu phát sinh gián ti p.
Ngoài ra hi u qu kinh t c ng có th đ

c chia thành hi u qu h u hình và

hi u qu vô hình.
2. Hi u qu v m t đ nh l

ng

Hi u qu v m t đ nh l
hi u qu đ nh tính, đ

ng c a công trình ch rõ đ l n c a m i ch tiêu

c chia thành các lo i sau:

- Theo cách tính toán, hi u qu v m t đ nh l
hi u qu đ
s t

ng đ

c chia thành 2 lo i là

c tính theo s tuy t đ i (k t qu c a đ u t ) và hi u qu đ

c tính theo

ng đ i.
- Theo th i gian tính toán, hi u qu v m t đ nh l

qu tính cho m t th i đo n niên l ch (th

ng đ

c chia thành hi u

ng là 1 n m) và hi u qu tính cho c đ i

công trình(kéo dài nhi u n m).
- Theo m c đ t yêu c u, hi u qu v m t đ nh l

ng đ

c chia thành các lo i:

+ Hi u qu ch a đ t m c yêu c u, khi tr s hi u qu c a công trình đ
tính ra nh h n tr s hi u qu đ nh m c (ng

ng hi u qu ).Khi đócông trình đ

c
c

g i là không đ t hi u qu , hay là không đáng giá.
+ Hi u qu đ t m c yêu c u, khi tr s hi u qu c a công trình đ

l n h n tr s hi u qu đ nh m c. Khi đó công trình đ

c tính ra

c g i là đ t hi u qu , hay

đáng giá.
+ Hi u qu có tr s l n nh t ho c bé nh t.
- Theo kh n ng tính toán thành s l
hi u qu có th tính toán đ nh l
s l

ng đ

c,...

ng đ

ng c ng có th đ

c phân ra thành

c và hi u qu khó tính toán bi u hi n b ng


8

1.2.1.2. H th ng ch tiêu hi u qu c a công trình
ánh giáhi u qu c a công trình ph i d a trên m t h th ng các ch tiêu v
m t k thu t, công ngh , tài chính, kinh t xã h i, trong đó có m t s ch tiêu tài

chính và kinh t đóng vai trò ch tiêu hi u qu t ng h p. Các ch tiêu này ph n ánh
đ

ct

ng đ i t ng h p và toàn di n hi u c a c a công trình, c v m t k thu t và

xã h i. Các ch tiêu tài chính, kinh t , xã h i c a công trình đ

c phân chia thành

các nhóm sau:
- Nhóm ch tiêu hi u qu tài chính c a công trình: ph n ánh l i ích tr c ti p
c a công trình mang l i, bao g m các ch tiêu t nh (tính toán cho 1 n m) và các ch
tiêu đ ng (tính toán cho c đ i công trình có k đ n y u t th i gian trong các ch
tiêu kinh t ).
- Nhóm ch tiêu hi u qu kinh t - xã h i c a công trình: ph n ánh l i ích thu
đ

c c a Nhà n

c và c ng đ ng. Các ch tiêu này có th x y ra tr c ti p ho c gián

ti p do công trình mang l i.
1.2.2. Hi u qu kinh t c a công trình th y l i
1.2.2.1. Các m t hi u qu c a công trình th y l i
H th ng các công trình th y l i là c s h t ng quan tr ng, ph c v yêu
c ut

i, tiêu n

c cho s n xu t nông nghi p, nuôi tr ng th y s n, sinh ho t, gi m

nh thiên tai và thúc đ y các ngành kinh t khác phát tri n. Các m t hi u qu c a
công trình th y l i c th nh sau:
1. T o đi u ki n quan tr ng cho phát tri n nhanh và n đ nh di n tích canh
tác; t ng n ng su t, s n l

ng lúa và hoa màu đ đ m b o an ninh l

ng th c và

xu t kh u.
Các công trình th y l i đã góp ph n c i t o đ t chua, phèn, m n, c i t o môi
tr

ng n

c nh vùng vùng T Giác Long Xuyên,

ng Tháp M

i,...

Phát tri n thu l i đã t o đi u ki n hình thành và phát tri n các vùng chuyên
canh cây tr ng, v t nuôi nh lúa, ngô
sông H ng, cao su và cà phê
mi n núi B c B ,...

đ ng b ng sông C u Long và đ ng b ng

mi n ông Nam B , Tây Nguyên, chè

Trung du và


9

Nuôi tr ng th y s n phát tri n b n v ng t i nh ng vùng có h th ng th y l i
b o đ m ngu n c p và thoát n

c (n

c ng t, n

c m n) ch đ ng.

2. Phòng ch ng gi m nh thi t h i do thiên tai (l l t, úng, h n, s t l b ...),
b o v tính m ng, tài s n c a nhân dân, các c s s n xu t, c s h t ng k thu t,
h n ch d ch b nh:
H th ng đê bi n

B c B và B c Trung B có th ng n m n và tri u t n

su t 10% g p bão c p 9. H th ng đê Trung B , b bao đ ng b ng Sông C u Long
ch ng đ

c l s m và l ti u mãn đ b o v s n xu t v Hè Thu và ông Xuân.

Các công trình h ch a l n và v a

th

ng du đã t ng b

c đ m b o ch ng

l cho công trình và tham gia c t l cho h du. Các công trình ch ng l
sông H ng v n đ

đ ng b ng

c duy tu, c ng c .

3. Hàng n m các công trình thu l i b o đ m c p (5÷6) t m3 n

c cho sinh

ho t, công nghi p, d ch v và các ngành kinh t khác:
C pn
đ n 75% s
lít/ng

c sinh ho t cho đ ng b ng, trung du mi n núi.
dân nông thôn đã đ

c c p n

n nay kho ng 70

c h p v sinh v i m c c p 60

i/ngày đêm.
C pn

c cho các khu công nghi p, các làng ngh , b n c ng.

Các h thu l i đã tr thành các đi m du l ch h p d n du khách trong n
và qu c t nh :

i L i,

ng Mô - Ng i S n, h Xuân H

c

ng, D u Ti ng...

4. Góp ph n l n vào xây d ng nông thôn m i: th y l i là bi n pháp h t s c
hi u qu đ m b o an toàn l

ng th c t i ch , n đ nh xã h i, xoá đói gi m nghèo

nh t là t i các vùng sâu, vùng xa, biên gi i.
5. Góp ph n phát tri n ngu n đi n: hàng lo t công trình thu đi n v a và
nh do ngành Thu l i đ u t xây d ng. S đ khai thác thu n ng trên các sông do
ngành Thu l i đ xu t trong quy ho ch đóng vai trò quan tr ng đ ngành

i n

tri n khai chu n b đ u t , xây d ng nhanh và hi u qu h n.
6. Góp ph n c i t o môi tr
t ng đ
n

ng: các công trình th y l i đã góp ph n làm

m, đi u hòa dòng ch y, c i t o đ t chua, phèn, m n, c i t o môi tr

c, phòng ch ng cháy r ng.

ng


10

7. Công trình thu l i k t h p giao thông, qu c phòng, ch nh trang đô th ,
phát tri n c s h t ng nông thôn; nhi u tr m b m ph c v nông nghi p góp ph n
đ m b o tiêu thoát n

c cho các đô th và khu công nghi p l n.

1.2.2.2. Nguyên t c xác đ nh hi u qu kinh t c a công trình th y l i
Khi xác đ nh hi u qu kinh t mà công trình thu l i đem l i c n ph i tuân
theo các nguyên t c sau đây:
1. Ph i xem xét, phân tích hi u qu kinh t c a công trình trong tr

ng h p có

d án và không có d án. Hi u qu mà d án mang l i là ph n hi u qu t ng

thêm gi a tr

ng h p có d án so v i khi không có d án;

2. Khi đánh giá hi u qu kinh t v n đ u t xây d ng c b n c a m t d án có
liên quan đ n vi c gi i quy t nh ng nhi m v phát tri n lâu dài c a h
th ng thu nông, c a vi c áp d ng nh ng ti n b khoa h c k thu t m i vào
s n xu t, d án khai thác nh ng khu v c m i... thì vi c đánh giá đ
đ nh v i đi u ki n công trình đã đ
h c k thu t đã đ
đã đ

c xác

c xây d ng hoàn ch nh, ti n b khoa

c áp d ng, s n xu t và s n ph m c a c a khu v c m i

c th c hi n. Trong nh ng tr

ng h p c n thi t có th thay đ i giá tr

và tiêu chu n hi u qu kinh t ;
3. Khi xác đ nh hi u qu kinh t c a vi c dùng n

c tiêu th i đ t

tích đ t nông nghi p, thì hi u qu kinh t c a công trình đ

i cho di n

c xác đ nh trên

k t qu c a vi c th c hi n 2 nhi m v : Là nâng cao n ng su t cây tr ng và
b o v môi tr

ng;

4. Khi nghiên c u, xác đ nh hi u qu kinh t c a công trình thu l i, ngoài
vi c đánh giá hi u qu v m t kinh t còn ph i đánh giá hi u qu v m t
b o v môi tr

ng và vi c c i thi n các ch tiêu kinh t xã h i khác;

5. Khi phân tích tính toán hi u qu v n đ u t , c n xét t i s gián đo n v m t
th i gian th c hi n d án trong giai đo n b v n và giai đo n thu nh n k t qu .
a. Giai đo n 1: Là giai đo n b v n đ u t nh ng v n thu nh n đ

ck t

qu . Hi u qu kinh t trong giai đo n này ph thu c vào kho ng th i
gian b v n xây d ng công trình.


11

b. Giai đo n 2: là giai đoan khai thác công trình, trong giai đo n này hi u
qu kinh t c a công trình ph thu c vào quãng th i gian công trình đ t
đ

c công su t thi t k .

6. Khi quy ho ch, thi t k công trình, nh t thi t ph i xác đ nh hi u qu kinh t
t

ng đ i và hi u q a kinh t tuy t đ i:

a. Hi u qu kinh t t

ng đ i là hi u qu kinh t gi các ph

ng án đ a ra

xem xét đ i ch ng.
b. Hi u qu kinh t tuy t đ i là hi u qu kinh t c a m t công trình.
7. Ngoài vi c phân tích nh ng ngu n l i mà công trình đem l i, c ng c n ph i
phân tích, đánh giá nh ng thi t h i do công trình đem l i m t cách khách
quan và trung th c.
8. Không đ

c xem xét hi u qu kinh t theo giác đ l i ích c c b và đ n

thu n c a m t công trình, mà ph i xu t phát t l i ích toàn c c, toàn di n.
9. Không đ n thu n xem xét hi u qu kinh t là m c t ng s n l
công trình nào đó, đi u quan tr ng là m c t ng s n l

ng c a m t

ng t ng h p c a t t

c các công trình ( k c công nghi p,xu t kh u... ).
10. Trong tr

ng h p đ c bi t, không nên ch xem xét hi u qu kinh t c a

công trình là ngu n l i kinh t . Có nh ng khi vì m c đích chính tr , qu c
phòng, nhu c u c p thi t c a dân sinh, v n ph i ti n hành xây d ng công
trình. Trong tr

ng h p này hi u qu c a công trình là hi u qu v m t

chính tr , qu c phòng.
11. Khi xây d ng công trình, v a ph i quan tâm đ n l i ích tr
ph i quan tâm đ n l i ích lâu dài. Không nên vì l i ích tr

c m t, l i v a
c m t mà không

tính đ n l i ích lâu dài, ho c h n ch vi c phát huy hi u qu c a công trình
trong t

ng lai.

12. Ph i xem xét hi u qu kinh t c a công trình c v m t kinh t và v m t tài
chính. Hay nói cách khác ph i đ ng trên giác đ n n kinh t qu c dân và
ch đ u t đ xem xét tính hi u qu c a d án. D án ch kh thi khi đ t
hi u qu c v m t kinh t và c v m t tài chính;


12

13. Do ti n t có giá tr theo th i gian, nên trong nghiên c u hi u qu kinh t
ph i xét t i y u t th i gian c a các dòng ti n chi phí và thu nh p c a d án;
14. D án ch th c s kh thi khi nó đ m b o tho mãn c hi u qu v m t kinh
t và hi u qu v m t tài chính.
1.2.3. Các ph

ng pháp đánh giá hi u qu kinh t c a công trình th y l i

đánh giá hi u qu kinh t c a công trình chúng ta ph i k t h p dùng
nhi u ph

ng pháp vì không th dùng m t ch tiêu đ n đ c hay m t ph

ng pháp

đ xác đ nh, mà c n ph i dùng k t h p các ch tiêu, các nhóm ch tiêu và các
ph

ng pháp khác nhau đ xác đ nh hi u qu kinh t . Vì m i ch tiêu, m i ph

pháp ch ph n ánh đ
Các ph

ng

c m t m t hi u qu kinh t c a d án.

ng pháp đánh giá hi u qu kinh t c a công trình bao g m:

-Ph

ng pháp phân tíchchi phí-l i ích;

- Ph

ng pháp phân tích đ nh y

- Ph

ng pháp dùng nhóm ch tiêu đánh giá t ng m t hi u qu kinh t c a

công trình;
- Ph

ng pháp dùng nhóm ch tiêu phân tích trình đ s d ng v n;

- Ph

ng pháp dùng ch tiêu t ng h p không đ n v đo;

1.2.3.1. Ph
Ph
t t là ph

ng pháp phân tích chi phí- l i ích
ng pháp phân tích chi phí - l i ích (Cost Benefit Analysis hay còn g i
ng pháp CBA) hi n nay đang đ

c áp d ng r ng rãi trên th gi i, nó là

c s đ các nhà đ u t đ a ra nh ng quy t đ nh h p lý v vi c có th c hi n hay
không th c hi n d án đ u t và c ng là c n c đ đánh giá hi u qu kinh t c a d
án. Ph

ng pháp CBA s d ng ba ch tiêu sau đ đo hi u qu c a d án:

1. Ch tiêu 1: Giá tr t
Theo ph

ng đ

ng (Equivalent Worth).

ng pháp này toàn b chu i dòng ti n t c a d án (chi phí và l i

ích) trong su t th i k phân tích đ

c qui đ i t

ng đ

ng thành:

- Giá tr hi n t i c a hi u s thu chi (Present Worth - PW), còn g i là giá tr
thu nh p ròng hi n t i (NPV).


13

- Giá tr t

ng lai c a hi u s thu chi (Future Worth - FW), còn g i là giá tr

thu nh p ròng t

ng lai.

- H s thu chi phân ph i đ u hàng n m (Annual Worth - AW).
M i giá tr đó là m t m c đ đo hi u qu kinh t c a d án và đ
làm c s đ so sánh ph

c dùng

ng án.

Trong ph m vi lu n v n này ch đ c p đ n ch tiêu giá tr thu nh p ròng
hi n t i (NPV)
a. Ch tiêu giá tr thu nh p ròng hi n t i (NPV)
Ch tiêu giá tr thu nh p ròng hi n t i NPV c a m t d án đ u t là l i nhu n
ròng c a d án trong vòng đ i kinh t c a nó đ

c quy v hi n t i. Tùy theo m c

đích c a vi c xác đ nh l i ích c a d án mà ta có ch tiêu giá tr hi n t i ròng trong
phân tích kinh t , và đ

c xác đ nh theo công th c chung sau:
n

NPV = ∑
t =0

n
Bt
Ct
H
−
+
∑
t
t
(1 + r ) t =0 (1 + r ) (1 + r ) n

(1.1)

Trong đó:
B t - Thu nh p c a d án
C t - Chi phí c a d án

n m th t;
n m th t;

H - Giá tr thu h i khi k t thúc d án;
n - Th i k tính toán (tu i th c a d án hay th i kì t n t i c a d án);
r - T l chi t kh u (còn g i là lãi su t chi t kh u);
NPV là giá tr ròng quy v hi n t i c a d án đ u t , ngoài ra c ng là m i
chi phí và thu nh p c a d án thu c dòng ti n t đ u đã tính trong NPV. M i d án
khi phân tích kinh t , n u NPV ≥ 0 đ u đ

c xem là có hi u qu . i u này c ng có

ngh a là khi NPV = 0 thì d án đ

c xem là hoàn v n, khi NPV < 0 thì d án không

hi u qu và không nên đ u t d

i góc đ hi u qu kinh t . T ng quát là nh v y,

nh ng trong th c t , khi phân tích hi u qu kinh t m t d án đ u t , có kh n ng
x y ra m t s tr
- Tr
đ

ng h p sau:

ng h p các d án đ c l p t c là các d án không thay th cho nhau

c. Trong tr

ng h p này n u l

án NPV > 0 đ u đ

ng v n đ u t không b ch n, thì t t c các d

c xem là hi u qu nên đ u t ;

14

- Tr

ng h p các d án lo i tr l n nhau, t c là n u đ u t cho d án này thì

không c n đ u t cho d án kia và ng

c l i, thì d án nào có NPV l n nh t, đ

c

coi là d án có hi u qu kinh t cao nh t và nên đ u t nh t;
- Tr

ng h p có nhi u d án đ c l p và đ u có ch tiêu NPV > 0, trong khi

v n đ u t có h n, thì c n ch n các d án v i t ng s v n n m trong gi i h n c a
ngu n v n, đ ng th i NPV ph i l n nh t. Và trong tr

ng h p này nên s d ng

thêm m t s ch tiêu kinh t khác đ so sánh, l a ch n.
u nh

c đi m c a ph

ng pháp dùng ch tiêu NPV đ đánh giá hi u qu

kinh t c a công trình:

-

u đi m:

+ Có tính đ n s bi n đ ng c a ch tiêu th i gian.
+ Có tính toán cho c vòng đ i c a d án.
+ Có tính đ n giá tr ti n t theo th i gian.
+ Có th tính đ n nhân t tr

t giá và l m phát thông qua vi c đi u ch nh

các ch tiêu: Doanh thu, chi phí và tr s c a su t chi t kh u.
+ Có tính đ n nhân t r i ro thông qua m c đ t ng tr s c a su t chi t kh u.
+ Có th so sánh các ph

ng án có v n đ u t khác nhau v i đi u ki n lãi

su t đi vay và lãi su t cho vay b ng nhau nh m t cách g n đúng.
- Nh

c đi m:

+ Ch tiêu NPV ch đ m b o chính xác trong th tr

ng v n hoàn h o (m t

đi u ki n khó b o đ m trong th c t ).
+ Khó d báo chính xác các ch tiêu cho c vòng đ i d án.
+ Ch tiêu NPV ph thu c nhi u vào h s chi t kh u.
+ Hi u qu không bi u di n d

hi u qu có tr s d

i d ng t s , ch a đ

c so v i m t ng

ng

ng khác 0.

- H qu : T ch tiêu NPV, có th xác đ nh th i h n thu h i v n đ u t theo ki u
đ ng.
2. Ch tiêu 2: Su t thu l i (Rates of Return). Ng
tr t

ng đ

ng c a ph

i ta g i m c lãi su t làm cho giá

ng án b ng không là su t thu l i n i t i (Internal Rate of


15

Return - IRR) c a ph

ng án.

ó là m t đ đo hi u qu hay đ

c dùng nh t hi n

nay. Ngoài ra còn có m t s ch tiêu su t thu l i khác nh : Su t thu l i ngo i lai,
su t thu l i tái đ u t t

ng minh. Trong ph m vi lu n v n này ch gi i thi u ch

tiêu su t thu l i n i t i (IRR).
b. Ch tiêu Su t thu l i n i t i IRR
Su t thu l i n i t i hay còn đ

c g i là h s hoàn v n n i t i (Internal Rate

of Return - IRR) là m c lãi su t mà n u dùng nó làm lãi su t chi t kh u đ quy đ i
dòng ti n t c a d án thì giá tr hi n t i c a thu nh p s cân b ng v i giá tr hi n t i
c a chi phí.
Ch tiêu IRR là m t lo i su t thu l i t i thi u đ c bi t r

trong các công th c

tính toán ch tiêu NPV sao cho NPV = 0, ngh a là IRR là nghi m c a ph
n

NPV = ∑
t =0

ng trình:

n
Bt
Ct
H
−
+
=0
∑
t
t
(1 + IRR )
(
1
+
IRR
)
(
1
+
IRR
)n
t =0

(1.2)

đ n gi n tính toán có th gi i IRR theo công th c g n đúng:

IRR = ra + (rb − ra )

NPVa

NPVa + NPVb

(1.3)

Trong đó:
r a - Là m t giá tr lãi su t nào đó đ sao cho NPV a > 0
r b - là m t tr s lãi su t nào đó sao cho NPV b < 0
ra < rb ;
Chú ý: Ch n r a , r b sao cho NPVa>0 và NPVb <0. Khi đó IRR đ

c tính theo

công th c (1.3)
V th c ch t ch s IRR là su t thu l i đ
v nđ ut

đ u các th i đo n và khi s d ng ch tiêu IRR nh là m c sinh l i cho

n i b c a d án sinh ra, ng
thu đ

c tính theo các k t s còn l i c a

i ta đã ng m công nh n r ng hi u s thu chi d

c trong quá trình ho t đ ng c a d án đ u đ

c đem đ u t l i ngay l p t c

cho d án v i su t thu l i b ng chính tr s IRR, và ng

âm s đ

ng

c l i nh ng hi u s thu chi

c bù đ p ngay b ng ngu n v n ch u lãi su t b ng chính tr s IRR.