Bài 4: Nguồn gốc vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng

Bài 4
NGUỒN GỐC VẬN ĐỘNG, PHÁT TRIỂN
CỦA SỰ VẬT VÀ HIỆN TƯNG
( 2 tiết )
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1.Về kiến thức:
- Hiểu được khái niệm mâu thuẫn theo quan điểm của CN DVBC.
- Biết được sự đấu tranh giữa các mặt đối lập là nguồn gốc khách quan của mọi sự vận động,
phát triển của sự vật, hiện tượng .
2.Về kiõ năng:
- Biết phân tích một số mâu thuẫn trong các sự vật, hiện tượng.
3.Về thái độ:
- Có ý thức tham gia giải quyết một số mâu thuẫn trong cuộc sống phù hợp với lứa tuổi.
II. TRỌNG TÂM :
- Sự đấu tranh giữa các mặt đối lập của mâu thuẫn là nguồn gốc vận động, phát triển của sự
vật, hiện tượng.
III.PHƯƠNG PHÁP :
Đàm thoại, thuyết trình, trực quan.
IV. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC:
- Tranh, ảnh, sơ đồ.
- Có thể sử dụng vi tính, máy chiếu.
V. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP :
1. Ổn đònh tổ chức lớp :
2. Kiểm tra bài cũ:
3. Giảng bài mới:
Tạo tình huống có vấn đề:
Nhà cơ học Niu-tơn cho rằng, nguồn gốc của sự vận động nằm ngoài vật chất, nhờ “cái hích của
Thượng đế”. Hôn Bách, triết học duy vật tiêu biểu ở thế kỷ XVIII của Pháp cho rằng: “Vật chất
vận động là do sức mạnh của bản thân nó, không cần đến một sự thúc đẩy nào từ bên ngoài”. Còn
theo em thì sao ?
Bài học sẽ giúp ta tìm hiểu đúng đắn nguồn gốc vận động, phát triển của của các sự vật, hiện

tượng.

Phần làm việc của Thầy Phần làm việc của Trò Nội dung chính của bài học
Hoạt động 1:
GV sử dụng phương pháp
đàm thoại giúp HS tìm
hiểu: Khái niệm mâu thuẫn
GV đặt những câu hỏi:
Thế nào là các mặt đối lập
trong mỗi sự vật,hiện tượng ?
Cho các ví dụ.
- Các mặt đối lập là những mặt
chứa đựng các đặc điểm, tính
1. Thế nào là mâu thuẫn?
a. Các mặt đối lập của mâu
thuẫn :

Thế nào là sự thống nhất
giữa các mặt đối lập ? Cho
các ví dụ.
Thế nào là sự đấu tranh
giữa các mặt đối lập? Cho
các ví dụ.
GV giảng giải và minh hoạ
bằng sơ đồ:
> <
> <
S
ư
ï

v
a
ä
t
,

h
i
e
ä
n

t
ư
ơ
ï
n
g
S
ư
ï

v
a
ä
t
,

h

i
e
ä
n

t
ư
ơ
ï
n
g
chất, khuynh hướng vận động…
trái ngược nhau.
=> Các ví dụ:
+ Trong vũ trụ :
Lực hút >< Lực đẩy.
+ Trong nguyên tử :
Đ.tích âm >< Đ.tích dương
+ Toán học :
Số âm >< Số dương.
+ Trong sinh vật :
Di truyền >< Biến dò,
Đồng hóa >< Dò hóa
+ Trong con người :
Nh.thứcđúng >< Nh.thức sai.
+ Trong xã hội :
CN tập thể >< CN cá nhân.
+ Trong xã hội TBCN :
Giai cấp TS >< Giai cấp VS
- Sự thống nhất giữa các mặt

đối lập là sự liên hệ gắn bó với
nhau, làm tiền đề tồn tại cho
nhau giữa các mặt đối lập.
=> Các ví dụ:
+ Cực dương, cực âm tạo nên
thanh nam châm.
+ Đồng hóa, dò hóa tạo nên sinh
vật sống.
- Sự đấu tranh giữa các mặt đối
lập là sự tác động, bài trừ, gạt
bỏ nhau… giữa các mặt đối lập.
=> Các ví dụ:
+ Chân lý, sai lầm trong nhận
thức con người.
+ Giai cấp thống trò, giai cấp bò
trò trong xã hội có giai cấp đối
kháng (CHNL, PK, TBCN).
Đó là những mặt chứa đựng
các đặc điểm, tính chất, khuynh
hướng vận động… trái ngược
nhau.
b. Sự thống nhất giữa các mặt
đối lập:
Đó là sự liên hệ gắn bó với
nhau, làm tiền đề tồn tại cho
nhau giữa các mặt đối lập.
c. Sự đấu tranh giữa các mặt
đối lập:
Đó là sự tác động, bài trừ, gạt
bỏ nhau… giữa các mặt đối lập.

- Hai mặt đối lập , ràng buộc
nhau trong một sự vật, hiện
tượng mới tạo thành mâu
thuẫn ( Chẳng hạn, mặt đồng
hoá ở cơ thể A và mặt dò hoá
ở cơ thể B không tạo thành
mâu thuẫn )
- Mỗi sự vật, hiện tượng có
thể tồn tại nhiều mâu thuẫn.
Hoạt động 2:
GV sử dụng phương pháp
đàm thoại giúp HS tìm
hiểu: Mâu thuẫn là nguồn
gốc vận động, phát triển
của sự vật, hiện tượng .
GV đặt các câu hỏi:
 Tại sao nói đấu tranh giữa
các mặt đối lập là nguồn gốc
vận động, phát triển của sự
vật, hiện tượng?
Tìm các ví dụ trong tự
nhiên, trong xã hội và trong
nhận thức để chứng minh
điều đó.
GV giảng thêm:
Trong cuộc sống , cần lưu ý
nguyên tắc “Mâu thuẫn chỉ
được giải quyết bằng sự đấu
tranh giữa các mặt đối lập
chứ không phải bằng con

đường điều hoà”. (“đấu
tranh” theo nghóa của Triết
-Trong tự nhiên, các giống loài
sinh vật phát triển do
đâu ? => Do sự đấu tranh giữa
biến dò và di truyền.
- Trong xã hội ta có những
người lương thiện, cần cù lao
động, tạo ra của cải vật chất
cho xã hội và bọn làm ăn phi
pháp, sản xuất hàng giả, trốn
thuế… làm thế nào để xã hội
phát triển ? => Đấu tranh của
của các lực lượng chuyên trách
và quần chúng tiêu diệt bọn
làm ăn phi pháp, bảo vệ người
lương thiện.
-Tư duy con người ngày càng
phát triển, do đâu ? => Sự đấu
tranh giữa nhận thức đúng và
sai.

=> Mâu thuẫn là một chỉnh
thể, trong đó hai mặt đối lập
vừa thống nhất với nhau, vừa
đấu tranh với nhau.
2. Mâu thuẫn là nguồn gốc vận
động, phát triển của sự vật
và hiện tượng :

học)
GV chốt lại:
Mỗi mâu thuẫn đều bao hàm
sự thống nhất và đấu tranh
giữa các mặt đối lập. Sự đấu
tranh giữa các mặt đối lập
làm cho sự vật, hiện tượng
không giữ nguyên trạng thái
cũ. Mà cái cũ mất đi, cái mới
ra đời, mâu thuẫn mới lại
xuất hiện…Quá trình này tạo
nên sự vận động, phát triển
không ngừng của sự vật, hiện
tượng.
GV có thể đặt các câu hỏi,
yêu cầu HS vận dụng kiến
thức đã học để rút ra bài học
cho mình:
-Theo em, cần có thái độ như
thế nào để góp phần giúp tập
thể lớp tiến bộ khi có nhiều
bạn vi phạm nội quy của nhà
trường?
-Theo em, cần phải làm gì để
nâng cao nhận thức, phát
triển nhâncách của bảnthân ?
- Cần phải tiến hành phê bình
và tự phê bình, tránh thái độ
xuê xoa, không dám đấu tranh
chống cái lạc hậu, tiêu cực.

-Cần biết phân tích cái đúng,
cái sai, cái tiến bộ, cái lạc hậu,
đấu tranh loại trừ cái sai trái,
cái lạc hậu, tiêu cực
a. Giải quyết mâu thuẫn:
Sự đấu tranh giữa các mặt
đối lập là nguồn gốc vận động,
phát triển của sự vật, hiện
tượng.
b. Mâu thuẫn chỉ được giải
quyết bằng đấu tranh:
Mâu thuẫn chỉ được giải quyết
bằng sự đấu tranh giữa các mặt
đối lập, không phải bằng con
đường điều hoà…
4. Củng cố:
 Thế nào là mâu thuẫn ? Nêu vài ví dụ.
 Tại sao nói mâu thuẫn là nguồn gốc, là động lực thúc đẩy xã hội phát triển? Nêu vài ví dụ.
 Khi bàn về sự phát triển, V.I. Lê-nin viết: “ Sự phát triển là một cuộc đấu tranh giữa các mặt
đối lập”. Theo em, Lênin muốn bàn về:
a. Hình thức của sự phát triển.
b. Nội dung của sự phát triển.
c. Điều kiện của sự phát triển.
d. Nguồn gốc của sự phát triển.
5. Dặn dò: