Sáng kiến kinh nghiệm SKKN một số kinh nghiệm tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành bộ môn hóa học lớp 8

-1-

I. TÊN ĐỀ TÀI:
“MỘT SỐ KINH NGHIỆM TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI
THỰC HÀNH BỘ MÔN HÓA HỌC LỚP 8 ”
II/ ĐẶT VẤN ĐỀ:
Hóa học là bộ môn khoa học tự nhiên mà học sinh đƣợc tiếp cận muộn
nhất, nhƣng nó lại có vai trò quan trọng trong nhà trƣờng phổ thông. Môn hóa
học cung cấp cho học sinh một hệ thống kiến thức phổ thông, rèn cho học
sinh óc tƣ duy sáng tạo và khả năng trực quan nhanh nhạy. Vì vậy giáo viên
bộ môn hóa học cần hình thành ở các em một số kĩ năng cơ bản, thói quen
học tập và làm việc khoa học, bên cạnh đó còn hình thành cho các em những
phẩm chất cần thiết nhƣ cẩn thận, kiên trì, trung thực, tỉ mỉ, chính xác đặc biệt
là kĩ năng thực hành bởi vì thông qua thí nghiệm tự làm mà học sinh có thể:
- Hình thành khái niệm, tính chất hóa học mới.
- Ôn tập, củng cố kiểm tra kiến thức thông qua thí nghiệm hóa học.
- Rèn luyện kĩ năng thực hành hóa học và áp dụng vào thực tế cuộc
sống một cách có khoa học.
Qua thực tế giảng dạy bộ môn hóa học khối 8,9 và hơn hai mƣơi mấy
năm qua, ngoài việc đảm bảo nghiệm ngặt đúng, đủ có chất lƣợng về nội
dung, chƣơng trình, phƣơng pháp bộ môn nhằm từng bƣớc nâng cao chất
lƣơng giảng dạy đại trà tôi đã bỏ ra biết bao công sức tìm tòi, phát hiện, tổ
chức bồi dƣỡng đội ngũ học sinh năng khiếu hóa học nhất là học sinh giỏi
thực hành hóa học lớp 8 là môn học đầu tiên các em bắt đầu học tập, thực
hành hóa học bậc THCS khác với bộ môn khác nhƣ Ngữ Văn, Toán, Anh
Văn… học sinh có năng khiếu đƣợc phát hiện khá sớm ngay từ lớp 6 thậm chí
ở bậc tiều học còn hóa học đến năm lớp 8 các em mới đƣợc học tập. Hóa học
là môn khoa học thực nghiệm, việc dạy và học hóa ở trƣờng phổ thông phải
gắn với thí nghiệm. Thông qua việc tổ chức dạy và học đầy đủ, có chất lƣợng
các bài thực hành nhất định học sinh sẽ hứng thú, ham thích kể cả say mê học
tập bộ môn hóa học, dù kiến thức mới mẻ nhƣng các em tự tay thực hành,

nghiệm thu, đánh giá kết quả thí nghiệm, giải thích hiện tƣợng từ đó kiến
thức sẽ đƣợc khắc sâu. Đề tài “Một số kinh nghiệm tổ chức bồi dưỡng học
sinh giỏi thực hành bộ môn Hóa học lớp 8” đƣợc tôi nghiên cứu, thể nghiệm
từ năm học 2007-2008 đến 2012-2013 nhằm phục vụ 2 mục tiêu lớn trong
giảng dạy hóa học 8.
- Giúp học sinh tiếp cận ngay nội dung kiến thức, kĩ năng thực hành
hóa học 8 ngay từ đầu với niềm say mê, hứng thú làm cơ sở nâng cao chất
lƣợng bộ môn đại trà …
- Tổ chức phát hiện học sinh giỏi thực hành hóa học 8 là nền tảng hạt
nhân cho phong trào học tập của mỗi lớp, đồng thời định hƣớng giúp đỡ cho
bản thân học sinh giỏi có đủ mọi tố chất ban đầu để tự tu dƣỡng rèn luyện
đam mê bộ môn ở các lớp 9, bậc THPT sau này, góp một phần nhỏ bé vào quá
trình đào tạo nhân tài cho đất nƣớc mai sau.


-2Đề tài “Một số kinh nghiệm tổ chức bồi dƣỡng học sinh giỏi thực hành bộ
môn Hóa học lớp 8” đƣợc tôi thể nghiệm gần 6 năm học qua xuất phát từ một
số yêu cầu thực tế đã, đang diễn ra không những trong nhà trƣờng, địa
phƣơng nơi tôi công tác mà theo ý kiến chủ quan thực trạng này thật phổ biến
trên mọi miền đất nƣớc đó là:
- Về mặt chương trình nội dung SGK mới ban hành từ năm học
2004-2005: Ngay từ tiết học đầu tiên, học sinh lớp 8 bậc THCS rất bỡ ngỡ,
chƣa có sự chuẩn bị về tâm, thể để học tập, rèn luyện kĩ năng bộ môn hóa học
8 nên cần nhiều thời gian để thẩm định kết quả học tập cũng nhƣ phát hiện
học sinh năng khiếu.
- Về các điều kiện cơ sở vật chất hỗ trợ cho giảng dạy bộ môn: Đa số
các trƣờng THCS thiếu phòng bộ môn, thiếu cán bộ chuyên trách phòng bộ
môn, trang thiết bị thí nghiệm vừa thiếu vừa lạc hậu, hóa chất, mẫu vật, chai
lọ cũng chẳng đảm bảo yêu cầu tối thiểu phục vụ các tiết thực hành.
- Về mặt giáo viên: một số bộ phận không nhỏ giáo viên bộ môn hóa

học còn ngại trong việc tiếp cận với đổi mới phƣơng pháp giảng dạy theo
hƣớng: Dạy học tích cực: tích cực hóa hoạt động của học sinh, lấy học sinh
làm trung tâm của quá trình dạy học hoặc chƣa tổ chức tốt các hoạt động
nhận thức giúp học sinh phát huy tích cực tính sáng tạo, kĩ năng tự học tập, kĩ
năng tìm tòi, phát hiện, tƣ duy kiến thức cũng nhƣ kĩ năng vận dụng kiến thức
hóa học để giải quyết một số vấn đề liên quan đến bộ môn.
- Kĩ năng thực hành của học sinh mới đảm bảo yêu cầu về mặt chƣơng
trình, nội dung SGK quy định nên dẫn đến hệ quả rất lúng túng, thiếu cơ sở
khoa học từ khâu đánh giá kết quả học tập hóa học về kiến thức lẫn thực hành
của học đại trà từ đó công tác phát hiện, bồi dƣỡng học sinh giỏi thực hành
không vững chắc, thiếu độ tin cậy cao, đôi khi cứ chạy theo“bệnh thành
tích”cứ hẹn lại lên: chọn, thành lập đội tuyển để bồi dƣỡng tham dự các đội
khảo sát cấp phòng, cấp sở nhƣng với cách làm vội vàng nhƣ thế tất nhiên kết
quả sẽ không bao giờ cao, đôi khi gây tác dụng ngƣợc lại phong trào học sinh
giỏi của đơn vị mình: ( chọn trùng lặp học sinh giỏi từ 2 môn văn hóa trở lên
mà không tính đến yếu tố chủ thể học sinh có thực sự say mê, hứng thú, tự
giác theo đuổi bộ môn tới cùng hay không?) . Đặc biệt qua thực tế nhiều năm
học đƣợc phân công phụ trách công tác bồi dƣỡng học sinh giỏi thực hành hóa
học 8 ( kể cả hóa 9) tôi rút ra đƣợc một số tồn tại khá lớn trong khâu bồi
dƣỡng học sinh giỏi thực hành đó là :
+ Công tác bồi dƣỡng học sinh giỏi hóa học là một bộ phận hữu cơ
không thể tách rời trong việc đổi mới phƣơng pháp dạy - học của thầy và chất
lƣợng học sinh giỏi thực hành hóa học 8, có thể nói: “ chất lượng học sinh
giỏi thực hành tỉ lệ thuận với chất lượng đại trà của bộ môn”. Nhiều giáo
viên chƣa thực sự quan tâm đến yếu tố này.
+ Kế hoạch tổ chức bồi dƣỡng học sinh giỏi thực hành hóa học 8 chƣa
đƣợc gia công đầu tƣ đúng mức ở các khâu xây dựng kế hoạch dài, tập trung,
ngắn hạn, giáo trình, giáo án, chuẩn bị mọi công cụ hỗ trợ dạy bồi dƣỡng thực

-3hành, các hoạt động dạy theo góc , dạy theo nhóm, có thể thực hiện song hiệu
quả không cao, thực hiện kiểm tra đánh giá kết quả bồi dƣỡng thực hành ( kể
cả kiến thức) còn mang đậm tính chủ quan của ngƣời thầy, thiếu sự đầu tƣ tạo
điều kiện để học sinh tự đánh giá chất lƣợng học tập, rèn luyện kĩ năng khâu
sàn lọc, chọn lựa đội tuyển chính thức rất khó khăn.
+ Chƣa phát huy, tận dụng trang thiết bị, tƣ liệu, tài liệu nhằm phục vụ
công tác bồi dƣỡng học sinh giỏi thực hành hóa 8 trong điều kiện cụ thể của
đơn vị mình ( hầu hết các trường trung học cơ sỏ đều thiếu trang thiết bị
phục vụ thí nghiệm hóa 8,9 hoặc có với tình trạng hư hỏng).
+ Sự phối kết hợp với các lực lƣợng xã hội hóa trong và ngoài nhà
trƣờng hỗ trợ công tác bồi dƣỡng học sinh giỏi thực hành còn xem nhẹ đôi khi
khoán trắng cho giáo viên phụ trách.
- Về mặt học sinh giỏi thực hành: hạn chế lớn nhất của các em vẫn là
chƣa xác lập con đƣờng tự học, tự rèn luyện kĩ năng ở nhà, ở phòng bộ môn,
ở thƣ viện, trên mạng Internet … dẫn đến khá thụ động trong phát hiện vấn đề
, dự đoán hiện tƣợng, tính chất hóa học, quan sát, mô tả , giải thích, kết luận
chƣa thật sự đậm nét chủ thể sáng tạo tự học ở mỗi em. Tự học còn lúng túng,
kĩ năng cách sử dụng hóa chất, một số quy tắc an toàn trong phòng thí nghiệm
còn vi phạm dù đƣợc giáo viên bồi dƣỡng dặn dò thật chu đáo, kĩ lƣỡng song
đó đây vẫn còn một số nhỏ học sinh giỏi nhầm lẫn nhƣng tác hại ,không lớn.
Đề tài “Một số kinh nghiệm tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành
bộ môn Hóa học lớp 8” ra đời, thể nghiệm tƣơng đối dài cũng nhằm mục
đích hạn chế những tồn tại trong quá trình dạy học hóa học 8 tại lớp, quá trình
tổ chức bồi dƣỡng học sinh giỏi thực hành hóa 8. Từ đó khẳng định tác dụng
thực tế của đề tài đã đƣợc tôi tiến hành thể nghiệm. Đề tài chỉ giới hạn trong
lĩnh vực tổ chức bồi dƣỡng học sinh giỏi thực hành hóa học 8 và qua đó làm
rõ mối quan hệ giữa dạy chính khóa và tổ chức dạy – học bồi dƣỡng học sinh
giỏi, năng khiếu trong xu thế chung của toàn ngành đối với phƣơng pháp dạy
học hóa học bậc THCS theo tinh thần dạy học tích cực.
III/ CƠ SỞ LÝ LUẬN:

Đề tài “Một số kinh nghiệm tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành bộ
môn Hóa học lớp 8” xuất phát từ mục tiệu giáo dục - đào tạo của Đảng , nhà
nƣớc , ngành đề ra trong thời kì đất nƣớc đổi mới, tiến lên công nghiệp hóa –
hiện đại hóa và hội nhập quốc tế đó là : “ nâng cao dân trí , đào tạo nhân lực
, bối dưỡng nhân tài”, đáp ứng tốt nhất yêu cầu xây dựng và bảo vệ tổ quốc
và mục tiêu dân giàu, nƣớc mạnh, xã hội công bằng văn minh. Ngoài mục tiêu
chung đào tạo con ngƣời Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức , tri thức ,
sức khỏe , thẫm mĩ và nghề nghiệp trung thành với lí tƣởng độc lập dân tộc và
chủ nghĩa xã hội , bồi dƣỡng nhân cách , phẩm chất năng lực của công dân…
nhiệm vụ cao cả của ngành là tổ chức trƣờng học, cán bộ, giáo viên, nêu cao
tinh thần trách nhiệm, nỗ lực phát hiện – bồi dƣỡng khoa học hiệu quả nhân
tài cho tổ quốc mà công tác bồi dƣỡng học sinh giỏi , năng khiếu từ bậc trung
học cơ sở mang giá trị nền tảng ban đầu, bƣớc nhảy đà đầu tiên càng đƣợc


-4nâng niu , chăm sóc. Đề tài “Một số kinh nghiệm tổ chức bồi dưỡng học
sinh giỏi thực hành bộ môn Hóa học lớp 8” góp phần nâng cao chất lƣợng
dạy học hóa học 8 nói riêng bộ môn hóa 8,9 nói chung theo yêu cầu dạy học
tích cực mà ngành đã, đang thực hiện đồng thời tạo ra sự phối hợp, bổ sung
giữa dạy bồi dƣỡng học sinh giỏi và dạy chính khóa đối tƣợng đại trà giúp
ngƣời thầy tự phấn đấu hoàn thiện tay nghề, đảm bảo yêu cầu đổi mới phƣơng
pháp dạy học. Đề tài khơi gợi, định hƣớng, tổ chức các hoạt động tự học, học
nhóm, học hợp tác cho học sinh giỏi từ đó điều chỉnh và giúp các em rèn
luyện kĩ năng học tập tự giác, chủ động, sáng tạo làm hạt nhân nâng cao chất
lƣợng học tập bộ môn khối, lớp.
IV/ CƠ SỞ THỰC TIỄN: Qua trải nghiệm, thể hiện gần 6 năm học từ 20072013. Đề tài “Một số kinh nghiệm tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi thực
hành bộ môn Hóa học lớp 8” hẳng năm đƣợc bổ sung, đúc kết kinh nghiệm
đến nay có thể khẳng định đã đạt đƣợc một số kết quả khả quan và giải quyết
thỏa đáng nhiều tồn tại trong công tác dạy học bộ môn hóa cũng nhƣ bồi
dƣỡng học sinh giỏi thực hành:

1) Chất lƣợng học tập bộ môn hóa 8 đƣợc nâng cao, giữ vững liên tục
trong 6 năm học qua:
2) Chất lƣợng bộ môn hóa 8 năm học 2007-2008:
Khối Tổng Giỏi
lớp
số SL TL
8

Khá

Trung bình Yếu

SL

TL

81

33

2

6.1

4

12.1 15

45.5 11

33.3

82

34

5

14.7 5

14.7 15

44.1 9

33.38

83

34

4

11.7 4

11.7 16

47.5 10

29.4

84

36

6

16.6 6

16.6 12

33.3 12

33.3

SL

TL

SL

TL

Giải
thích

+ Tỉ lệ học sinh yếu trên 30 em.
+ Tỉ lệ học sinh khá, giỏi rất hạn chế.
* Chất lƣợng bộ môn hóa 8 năm học 2009-2010:
Khối
lớp 8

Tổng Giỏi

81

số

Khá

Trung bình

Yếu

SL

SL

SL

TL

SL

TL

32

8

25

5

15.6 15

46.9 4

12.5

82

32

6

18.8 8

25

46.9 3

9.4

83

34

6

17.6 8

23.5 17

50

3

8.8

84

32

6

18,8 4

12.5 21

65

1

3.1

15

TL

TL

Giải
thích


-5- Tỷ lệ HS từ TB trở lên chiếm 91 % .
- HS giỏi, khá tăng lên rõ rệt, không có HS kém.
- Tỉ lệ HS yếu, thấp.
*Kết quả khảo sát học sinh giỏi thực hành trong những năm học đầu tiên:
Năm
học

Cấp
phố

thành

20082009

1 giải ba

20092010

1 giải nhì

Cấp tỉnh

Toàn đoàn cấp
Ghi chú
tỉnh

1giải kk
1giải ba

1 giải kk
3) Đổi mới phƣơng pháp dạy- học hóa học 8 theo tinh thần dạy- học
tích cực đƣợc xác lập ngày càng hoàn thiện ở GV chủ nhiệm đề tài, chứng
minh tính đúng đắn, thiết thực của mối quan hệ “tỉ lệ thuận” giữa dạy học
chính khóa với dạy học bồi dƣỡng học sinh giỏi thực hành hóa 8.
Đổi mới
phƣơng pháp
dạy học hóa học
8
Chất lƣợng
bộ môn

Chất lƣợng bồi dƣỡng
ddưỡng
Học sinh giỏi thực hành
HS đạt
giải

HS đạt
giải

4) Giải quyết có hiệu quả rõ nét tình trạng học sinh rất yếu trong khâu
tự học, tự nghiên cứu thực hành kể cả học sinh giỏi trong đội tuyển học sinh
giỏi thƣc hành hóa 8. Đề tài đã từng bƣớc tạo điều kiện để học sinh phát huy
tốt nhất tính tích cực học tập của học sinh đại trà đồng thời rèn luyện kĩ năng
tự học tập tích cực cho đội ngũ học sinh giỏi.

5) Đề tài mạnh dạn đƣa ra hàng loạt biện pháp, giải pháp nhằm tháo
gỡ một số vấn đề lý luận cũng nhƣ thực tiễn đó là: “ Làm sao tổ chức triển
khai bồi dƣỡng học sinh giỏi thực hành có hiệu quả đạt yêu cầu tổ, trƣờng,
ngành đề ra trong xu thế toàn ngành thực hiện đối với phƣơng pháp dạy- học,
dạy và học tích cực ở nhà trƣờng THCS”. Ngoài ra, những biện pháp khả thi
trong đề tài đã, đang giải quyết vấn nạn lớn trong dạy bồi dƣỡng hóa thực
hành là cơ sở trƣờng học rất thiếu từ cán bộ chuyên trách, phòng bộ môn đúng
chuẩn, trang thiết bị, hóa chất, mẫu vật, thiết yếu để phục vụ thí nghiệm cũng
nhƣ cảnh giác cao về phòng tránh cháy nổ, đảm bảo an toàn tuyệt đối khi tổ


-6chức cho học sinh thí nghiệm nhất thiết không đƣợc lơ là chủ quan đối tƣợng
của mình là học sinh giỏi.
V/ NỘI DUNG NGHIÊN CỨU:
Ngay từ đầu năm 2007-2008 sau khi đƣợc hiệu trƣởng bổ nhiệm chức
danh Tổ Trƣởng Chuyên môn Tổ: Hóa- Sinh- Thể dục, chịu trách nhiệm toàn
diện tổ, dạy hóa học khối 8, 9, bồi dƣỡng học sinh giỏi thực hành hóa học 8,
tôi bắt tay xây dựng, tổ chức, thể nghiệm đề tài “Một số kinh nghiệm tổ chức
bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành bộ môn Hóa học lớp 8” sau gần 6 năm
học với hàng chục lần bổ sung, điều chỉnh, đúc kết kinh nghiệm cả hai mặt lý
luận lẫn thực tiễn, đến tháng 4 năm học 2012-2013 có thể khẳng định đề tài
khá hoàn thiện hàng loạt biện pháp, giải pháp qua thể nghiệm đã đƣợc kiểm
chứng có hiệu quả đó là:
 Biện pháp 1: Nâng cao chất lượng dạy học bộ môn hóa học 8 tạo động
lực nâng cao hiệu quả trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi thực hành
Hóa 8.
Với quan niệm muốn dạy học bồi dƣỡng học sinh giỏi năng khiếu, thực
hành đạt yêu cầu cao trƣớc hết ngƣời Thầy phải tự nỗ lực phấn đấu nâng cao
chất lƣợng dạy - học Hóa 8 đại trà, thƣờng trực áp dụng đổi mới phƣơng pháp
dạy học theo hƣớng tích cực hóa các hoạt động của học sinh.Chọn lọc những

mặt tích cực nhất, tinh hoa nhất để tổ chức bồi dƣỡng sau khi đúc kết nội
dung, chƣơng trình SGK, đổi mới phƣơng pháp dạy học từ đó hạn chế đến
mức thấp nhất các biểu hiện thƣờng xảy ra ở nhóm đối tƣợng học sinh giỏi ở
các lớp, nhóm đối tƣợng trong đội tuyển hóa học 8 đang đƣợc bồi dƣỡng:
không hứng thú trong các giờ học chính nội khóa, chƣa thể hiện cánh chim
đầu đàn trong phong trào học tập, rèn luyện tại đơn vị mình. Nếu không kịp
thời chấn chỉnh sẽ dẫn đến thái độ tự mãn, chủ quan ở các em học sinh giỏi
nói chung và các em học sinh giỏi thực hành nói riêng.
Nâng cao chất lƣợng dạy học bộ môn hóa học 8 đòi hỏi ngƣời Thầy
thƣờng xuyên, liên tục cải tiến phƣơng pháp dạy học:Kết hợp sử dụng thiết bị
dạy học tối thiểu với việc ứng dụng công nghệ thông tin một cách linh hoạt,
phù hợp đảm bảo tính hiệu quả của việc dạy học tích cực
Ví dụ: Một số thí nghiệm hóa học có điều kiện GV làm hoặc HS thực hiện
đƣợc thì không nên sử dụng hình ảnh thí nghiệm trong bài.
Nên kết hợp phƣơng pháp này với phƣơng pháp khác nhƣ phƣơng pháp
thí nghiệm, nêu vấn đề, học tập theo nhóm nhỏ, sơ đồ tƣ duy để tăng tính đa
dạng và hiệu quả. nhằm nâng cao đồng bộ chất lƣợng đại trà lẫn chất lƣợng
bồi dƣỡng sẽ giúp ngƣời giáo viên không ngừng tự học, tự nâng cao tay nghề
và đây cũng là yếu tố thành công trong nghề dạy học….
 Biện pháp 2. Tạo cho học sinh yêu thích bộ môn thông qua các tiết dạy
thực hành theo phân phối chương trình để tuyển chọn đội tuyển.


-7a)Tạo cho học sinh yêu thích bộ môn hóa học:
Để tạo cho học sinh yêu thích môn hóa học nói chung và hóa học 8 nói riêng,
giáo viên cần giúp cho các em có sự định hƣớng về môn học, biết rõ mục
đích, yêu cầu môn học:là bộ môn khoa học gắn liền với tự nhiên, đi cùng đời
sống con ngƣời. Việc học tốt bộ môn hóa học trong nhà trƣờng sẽ giúp các em
hiểu rõ về cuộc sống, những biến đổi vật chất trong cuộc sống hàng ngày. Từ
những hiểu biết này giáo dục học sinh ý thức bảo vệ tài nguyên thiên nhiên

của tổ quốc, đồng thời biết làm những việc bảo vệ môi trƣờng sống trƣớc
những hiểm họa về môi trƣờng do con ngƣời gây ra trong thời kì công nghiệp
hóa, hiện đại hóa nhằm tạo dựng một cuộc sống tốt đẹp hơn. Có thể nói môn
hóa học trang bị cho các em những kiến thức cơ bản, tối thiểu để các em khỏi
bỡ ngỡ trong các tình huống gặp phải trong tự nhiên, trong cuộc sống. Từ đó
lý giải đƣợc các hiện tƣợng tự nhiên kì bí, bài trừ mê tín dị đoan…
- Qua từng tiết học trong chƣơng trình giáo viên khéo léo dẫn dắt các em
đến với các thí nghiệm do giáo viên biểu diễn và từ đó các em lại tự biểu
diễn các thí nghiệm từ đơn giản đến phức tạp thông qua 7 bài thực hành ở
SGK.
- Qua từng tiết học, giáo viên giúp các em việc vẽ hình, từ đó các em sẽ
yêu thích môn học hơn. Đây là cơ hội giáo viên phát hiện những học sinh
có năng khiếu vẽ hình đẹp là một tiêu chí cần phải có trong khi viết tƣờng
trình và vẽ hình khi thực hành sau này .
b) Tổ chức tốt các tiết thực hành theo phân phối chƣơng trình:
HS: Yêu cầu sự chuẩn bị của học sinh trƣớc khi lên lớp phải đảm bảo:
- Bảng tƣờng trình về nội dung thực hành, hóa chất, dụng cụ, cách tiến
hành. (nếu có thể tự kiếm những hóa chất tự có ở địa phƣơng nhƣ vôi sống,
cát trắng, đƣờng cát trắng, muối ăn…)
GV: - Phân nhóm học sinh ngay từ đầu năm học nhận lớp
- Chuẩn bị hóa chất, dụng cụ cho học sinh
- Lập kế hoạch cụ thể khi lên lớp(Giáo án)
- Dự đoán các tình huống có thể xảy ra trong quá trình thực hành
,GV: cần theo dõi từng nhóm, từng cá nhân để rèn luyện k năng thực hành
và thao tác thực hành cho các em nhƣ: quan sát, biết nhận xét các hiện tƣợng
trong quá trình xảy ra và đặc biệt hơn cả các thí nghiệm biểu diễn phải thật sự
an toàn, tránh cháy, tránh nổ.
VD: Nếu thí nghiệm đốt cháy H2 trong không khí hay trong khí O2 phải an
toàn vì hỗn hợp H2 và O2 khi cháy, cháy rất nhanh và tỏa nhiều nhiệt. Nhiệt
này làm cho thể tích hơi nƣớc tạo thành sau phản ứng tăng lên đột ngột nhiều

lần, do đó làm chấn động mạnh trong không khí, gây tiếng nổ.


-8- Muốn tránh nổ các em cần phải biết làm thế nào?
Từ các tiết học này giáo viên sẽ phát hiện những HS có k năng thực hành tốt
để chọn vào đội tuyển
c)Tổ chức tuyển chọn HS để tiếp tục bồi dƣỡng dự thi cấp thành phố:
- Đây là bƣớc hết sức quan trọng, đòi hỏi giáo viên bồi dƣỡng phải có sự
tập trung cao độ, xác định nội dung, thời lƣợng và qui trình bồi dƣỡng sao cho
thích hợp? Chọn đối tƣợng nào để bồi dƣỡng?
- Đối tƣợng HS cần tuyển chọn để tiến hành bồi dƣỡng phải đảm bảo các
tiêu chí sau:
*Ham thích môn học, dạn dĩ, có k năng tốt về thực hành, học lực từ khá
trở lên, hạnh kiểm tốt và có khả năng vẽ hình đẹp.
- Trong những năm qua HS tham gia khảo sát khá nhiều từ 20 em trở lên
việc này đòi hỏi GV phải dày công để chọn ra đối tƣợng HS bồi dƣỡng cho
thật chính xác theo tiêu chí trên qua các lần tham gia khảo sát vòng1, vòng 2 .
. * Đề khảo sát GV ra phải đảm bảo 2 nội dung sau:
KỲ THI CHỌN HỌC GIỎI THÍ NGHIỆM THỰC HÀNH (Vòng 1)
MÔN :Hoá học lớp 8 (2012-2013)
Thời gian :60 phút
ĐỀ CHÍNH THỨC
A)Phần lý thuyết : (30 phút, 5 đ)
1. Cho biết cách sử dụng đèn cồn ? (2,5đ)
2. Nêu công dụng của cốc thuỷ tinh, bình cầu đáy tròn và vẽ hình (2,5đ)
B) Phần thực hành : (30 phút, 5 đ)
Tách riêng từng chất ra khỏi hỗn hợp gồm muôi ăn và cát ?
Đáp án :
A) Phần lý thuyết :
1. Nêu đúng và đầy đủ các bƣớc sử dụng đèn cồn (2,5 đ)

2. Nêu đúng và các công dụng của cốc thuỷ tinh (1,5 đ)
Vẽ hình đúng và đẹp (1 đ)
B) Phần thực hành :
- Thao tác an toàn (1 đ)
- Cho hỗn hợp vào nƣớc khuấy đều (0,5 đ)
- Lọc bằng phễu, giấy lọc trên giá sắt (0,5 đ)
- Cô cạn dung dich bằng cốc sứ (1,0 đ)
- Sản phẩm muối tinh sạch, khô (1,0 đ)
- Sản phẩm cát khô, sạch (1,0đ)
Với bài khảo sát này giúp GV phát hiện ra các em có khả năng tƣ duy
cao, có kĩ năng về thực hành và vẽ hình đẹp, nếu còn yếu về mặt nào thì GV
có thể tiếp tục sửa sai cho các em trong quả trình bồi dƣỡng tiếp theo….Từ


-9kết quả khảo sát, GV sẽ chọn 2 đến 4 em để bồi dƣỡng và sau đó chọn lại còn
2 em tham gia dự thi cấp thành phố.
 Biện pháp 3. Tập trung nghiên cứu, tự kiểm tra, rà soát, đối chiếu với
chương trình giảm tải, chuẩn kiến thức bộ môn để thiết kế chương trình
bồi dưỡng thực hành Hóa 8 :
Trên cơ sở kinh nghiệm đúc kết qua từng năm học, ngay từ tháng 7( trong
thời gian nghỉ hè), tôi tập trung nghiên cứu toàn bộ nội dung chƣơng trình
SGK hóa học 8 đối chiếu với chƣơng trình cập nhật của bộ, chƣơng trình
giảm tải, yêu cầu chuẩn kiến thức kỷ năng. Đặc biệt nghiên cứu 7 bài thực
hành để thiết riêng chƣơng trình bồi dƣỡng thực hành môn hóa học lớp 8
Thời
Giáo
Nội dung dạy
Ghi chú
gian
viên

Tuần 1,2
1.Một số qui tắc an toàn trong PTN
2.Cách sử dụng hóa chất
3..Một số dụng cụ thí nghiệm
4.Một số thao tác thực hành
5.Một số biện pháp sơ cứu trong PTN
6. Lý thuyết cắt uốn ống thủy tinh
*7. Bài thực hành 1: Tách chất từ hỗn hợp
Tuần 3,4
8.Tách đƣờng ra khỏi hỗn hợp đƣờng và cát
9.Tách đƣờng ra khỏi hỗn hợp đƣờng và
tinh bột
10.Tách bột sắt ra khỏi bột sắt và lƣu huỳnh
*11..Bài thực hành 2 : Sự lan tỏa cuachất

Viết bảng
tƣờng trình
Viết bảng
tƣờng trình

Viết bảng
tƣờng trình

Tuần 5,6

Vẽ hình,viết
8.Thí nghiệm chứng minh định luật bảo toàn bảng tƣờng
khối lƣợng
trình
*9. Bài thực hành 3: Dấú hiệu của hiện Viết bảng

tƣợng và phản ứng hóa học
tƣờng trình

Tuần
7,8

10.Tính chất hóa học của Oxi

Viết bảng
tƣờng trình
*11 .Bài thực hành 4: Điều chế - thu khí Vẽ
hình,
Oxi và thử tính chất của Oxi
bảng tƣờng
trình


- 10 Tuần
9,10
Tuần
11,12

Tuần 13

12.Tính chất hóa học của Oxi:
Vẽ
hình,
-Sắt cháy trong khí Oxi
bảng tƣờng
-Lƣu huỳnh cháy trong khí Oxi

trình
-Phot pho cháy trong khí Oxi
*13.Bài thực hành 5: Điều chế - thu khí Vẽ
hình,
Hidro và thử tính chất của Hidro
bảng tƣờng
trình
14.Tính chất hóa học của Hidro:
Vẽ
hình,
-Hidro tác dụng với Oxi
bảng tƣờng
-Hidro tác dụng với đồng II Oxit
trình
*15.Bài thực hành 6:
Viết bảng
Tính chất hóa học của nƣớc
tƣờng trình
16.Cách bảo quản hóa chất

Tuần 14

*17.Bài thực hành 7:
Pha chế dung dịch theonồng độ

Viết bảng
tƣờng trình

18. Ôn tổng hợp- Giải đề
 Biện pháp 4. Thiết kế bài giảng, tăng cường số lượng lẫn nội dung các

bài thực hành Hóa 8 để rèn luyện, củng cố, nâng cao chất lượng thực
hành thí nghiệm cho HS đội tuyển:
Mọi thành công trong giảng dạy bồi dƣỡng HS giỏi thực hành nói riêng phải
xây dựng thật kĩ lƣỡng, chu đáo thiết kế bài dạy trƣớc khi lên lớp. Từ thực
tiễn, từ đối tƣợng HS cụ thể của mỗi đội tuyển qua mỗi năm học phải đúc kết
rút ra đƣợc những ƣu, khuyết của giáo trình đồng thời có hƣớng bổ sung điều
chỉnh kịp thời.Tổ chức giảng dạy, bồi dƣỡng HS giỏi thực hành hóa 8 đạt yêu
cầu cao.
Ví dụ: Khi dạy bài thực hành 3,5 tôi thiết kế bài dạy rất công phu, khoa học :
- Đảm bảo phƣơng pháp bộ môn theo hƣớng tích cực .
- Chú ý đặt vấn đề để HS giải quyết vấn đề có liên quan đến thực hành .
- Áp dụng phù hợp các chuyên đề
- Ứng dụng công nghệ thông tin vào thực hành qua bản đồ tƣ duy:
Bài thực hành 3
DẤU HIỆU CỦA HIỆN TƯỢNG VÀ PHẢN ỨNG HÓA HỌC
I/ MỤC TIÊU
1. Kiến thức
- Phân biệt đƣợc hiện tƣợng vật lí và hiện tƣợng hóa học
- Nhận biết đƣợc dấu hiệu có phản ứng hóa học xảy ra


- 11 2. Kĩ năng
- Tiếp tục rèn luyện để thực hiện thành thạo các thao tác thí nghiệm nhƣ lấy
hóa chất, sử dụng dụng cụ, hòa tan chất rắn trong nƣớc, đun nóng ống
nghiệm.
- Rèn luyện kĩ năng quna sát, nhận xét các hiện tƣợng thí nghiệm
II/ NỘI DUNG

1. Thí nghiệm hòa tan và đun nóng thuốc tím
2. Thí nghiệm thực hiện phản ứng với Canxihiđroxit.

III/ DỤNG CỤ VÀ HÓA CHẤT
1. Dụng cụ dùng cho mỗi nhóm
2. Hóa chất
Ống nghiệm (6), ống dẫn bằng thủy Kali pemanganat (thuốc tím) : 1 gam
tinh hình chữ L (1), đũa thủy tinh (1), Nƣớc vôi trong :
10 ml
kẹp ống nghiệm (1), giá để ống Cây hƣơng (hoạc que đốm), nƣớc cất
nghiệm (1), giá để ống nghiệm (1),
đèn cồn (1)
IV/ LƯU Ý VỀ AN TOÀN TRONG THÍ NGHIỆM
- Khi thực hiện phản ứng đun nóng ống nghiệm chứa hóa chất phải cẩn thận,
không cuối sát mặt vào miệng ống nghiệm, đề phòng hóa chất bắn vào ngƣời.
- Dùng ống dẫn thủy tinh hình chữ L thổi vào ống nghiệm đựng dung dịch
nƣớc vôi trong, cần thổi nhẹ, thổi từ từ, không hít vào.
V/ PHIẾU THỰC HÀNH
Thứ ngày tháng
năm
1. Phần đánh giá của thầy cô giáo
Nhận xét
Điểm
Thao tác thí Kết quả thí Giải thích Ý thức thái Tổng số
nghiệm
nghiệm
kết
quả độ (1đ)
(10đ)
(3đ)
(3đ)
(3đ)

2. Phần thực hành


- 12 a) Thí nghiệm 1: Hòa tan và đun nóng kali pemanganat (thuốc tím)
Cách làm
Lấy một lƣợng nhỏ thuốc tím (khoảng 0,5 gam) chia làm 3 phần:
- Một phần giữ lại để làm đối chứng.
- Lấy một phần cho vào ống nghiệm (1), thêm khoảng 3 ml
nƣớc, lắc đều cho thuốc tím tan hết, sao đó đặt ống nghiệm (1)
vào giá đựng ống nghiệm.
- Lấy một phần còn lại cho vào ống nghiệm khô (2) (lấy một tờ
giấy nhỏ, gấp đôi, đặt vào sát đáy ống nghiệm rồi rót nhẹ các
tinh thể thuốc tím xuống đáy ống nghiệm). Kẹp ống nghiệm
bằng kẹp gỗ hoặc kẹp trên giá thí nghiệm.
Dùng đèn cồn đun nóng ống nghiệm. Khi đƣa cây hƣơng (hoặc
que đóm) còn tàn đỏ vào miệng ống nghiệm, cây hƣơng bùng
cháy (hình 14) (dấu hiệu có oxi thoát ra từ thuốc tím). Khi cây
hƣơng không còn bùng cháy thì dừng đun. Để nguội, cho
khoảng 3 ml nƣớc vào ống nghiệm (2) lắc mạnh. Quan sát màu
dung dịch. Trả lời câu hỏi 1,2,3.
Câu hỏi 1: Nêu các thao tác chính trong thí nghiệm này.
Trả lời:
………………………………………………………………………………
Câu hỏi 2: Mô tả các hiện tƣợng đã quan sát đƣợc. Cho biết sự khác
nhau khi cho nƣớc vào bể hòa tan chất trong ống nghiệm (1) và ống nghiệm
(2)? Chất rắn trong ống nghiệm (2) có tan hết không?
Trả lời:
- Hiện tƣợng quan sát đƣợc:
Ống nghiệm (1) ………………………………………………Ống nghiệm (2)
………………………………………………………………………………

Cho thuốc tím vào ống nghiệm (2) nung nóng, thử bằng cây hƣơng (đóm còn
tàn đỏ)
………………………………………………………………………………
Khi que hƣơng không còn bùng cháy, để nguội rồi cho nƣớc vào ống nghiệm
(2), lắc mạnh
………………………………………………………………………………
- Sự khác nhau khi hòa tan chất rắn trong ống nghiệm (1) và ống nghiệm (2).
Ống nghiệm (1)
Ống nghiệm (2)
Màu
dung .............................................. ..................................................
dịch
.....
.
Chất rắn có .............................................. ..................................................
hòa tan hết .....
.
không?
Kết luận: Thuốc tím trong ông nghiệm 2 khi đun ra xảy ra hiện tƣợng:


- 13 -

.............................................................................................................................
Câu hỏi 3: Trong hai ống nghiệm ở thí nghiệm trên, ở ống nghiệm nào chỉ
xảy ra hiện tƣợng vật lí, ống nghiệm nào xảy ra hiện tƣợng hóa học?
Trả lời:
Ống nghiệm (1)
…………………………………………………………………………………
Ống nghiệm (2)

…………………………………………………………………………………
b) Thí nghiệm 2 : Thí nghiệm thực hành phản ứng với canxi hiđroxit
Cách làm:
- Cho vào ống nghiệm (1) khoảng 1ml nƣớc cất, ống nghiệm (2) khoảng 1 ml
nƣớc vôi trong. Dùng ống dẫn thủy tinh hình chữ L, cho một đầu ống dẫn cắm
vào phần chất lỏng và thổi hơi lần lƣợt vào ống nghiệm 1, 2 (hình 15). Khi ở
ống nghiệm (2) xuất hiện kết tủa thì ngừng thổi.
- Lấy tiếp hai ống nghiệm khác, đựng nƣớc và dung dịch nƣớc vôi trong nhƣ
trên. Lần này dùng ống nhỏ giọt cho tiếp vào mỗi ống nghiệm vài giọt dung
dịch natri cacbonat (Na2CO3) ( hình 16). Quan sát hiện tƣợng. Trả lời câu hỏi
4,5.
Câu hỏi 4:
Nêu thao tác chính của thí nghiệm này.
Trả lời:
..........................................................................................................................
Câu hỏi 5: Mô tả hiện tƣợng quan sát đƣợc. Dấu hiệu nào chứng tỏ có phản
ứng hóa học xảy ra.
Trả lời:
- Hiện tƣợng quan sát đƣợc:
Khi thổi hơi thở vào hai ống nghiệm:
Ống nghiệm(1) ………………………………………………………………..
Ống nghiệm (2) ……………………………………………………………….
Khi cho dung dịch Na2CO3 vào:
Ống nghiệm (1) ………………………………………………………………
Ống nghiệm (2) ………………………………………………………………..
-Dấu hiệu có hiện tƣợng hóa học xảy ra:
.............................................................................................................................
Chú ý: Sau khi làm thí nghiệm phải thu dọn hóa chất, dụng cụ thí nghiệm, vệ
sinh phòng thí nghiệm sạch sẽ, gọn gàng theo sự hƣớng dẫn của thầy cô.
Bài thực hành 5

ĐIỀU CHẾ - THU KHÍ HIĐRO VÀ THỬ TÍNH CHẤT CỦA KHÍ
HIĐRO
I/ MỤC TIÊU
1. Kiến thức
Củng cố kiến thức về:
- Nguyên tắc điều chế khí hiđro trong PTN


- 14 - Tính chất vật lí và hóa học của khí hiđro.
2. Kĩ năng
- Tiếp tục rèn luyện các thao tác trong phòng thí nghiệm nhƣ sử dụng, lắp ráp
các dụng cụ thí nghiệm, lấy hóa chất thực hiện các phản ứng hóa học (kẽm tác
dụng với dung dịch axit, hiđro tác dụng với CuO và thu khí hiđro.
- Biết cách thử khí hiđro có tinh khiết không ( khí hiđro không lẫn với khí
Oxi).
II/ NỘI DUNG

1. Điều chế hiđro, đốt cháy hiđro trong không khí.
2. Thu khí hiđro bằng cách đẩy không khí. Thử độ tinh khiết của khí hiđro.
3. Thức hiện phản ứng hiđro khử đồng (II) oxit.
III/ DỤNG CỤ VÀ HÓA CHẤT
1. Dụng cụ dùng cho mỗi nhóm
2. Hóa chất
Ống nghiệm (5), lọ thủy tinh (1), giá Kim loại kẽm (Zn): 4 viên
thí nghiệm (1), giá thí nghiệm cải tiến Đồng (II) oxit CuO: 1 gam
(1), ống dẫn thủy tinh hình chữ Z (1), Dung dịch HCl loãng: 20 ml
ống thủy tinh vút nhọn (1), kẹp gỗ Bông sạch, que đóm, diêm
(1), nút cao su (2), đèn cồn (1), ống
nhỏ giọt (5).
IV/ LƢU Ý VỀ AN TOÀN TRONG THÍ NGHIỆM

- Thử phản ứng nổ hiđro- oxi phải làm thí nghiệm lƣợng nhỏ, phản ứng này
tuy không thât nguy hiểm nhƣng phải thực hiện cẩn thận, tránh gây đổ vỡ.
- Để tránh hiện tƣợng nổ mạnh, trƣớc khi đốt hiđro phải xem khí hiđro đó có
lẫn khí oxi không bằng cách thu khí H2 đó vào ống nghiệm nhỏ rồi đốt ở
miệng ống nghiệm. Nếu H2 là tinh khiết thì chỉ nghe tiếng nổ nhỏ, nếu H2 có
lẫn O2 ( hoặc không khí) tiếng nổ mạnh.


- 15 - Làm thí nghiệm với axit phải cẩn thận, không để dây vào ngƣời.
V/ PHIẾU THỰC HÀNH
Thứ ngày tháng
năm
1. Phần đánh giá của thầy cô giáo
Nhận xét
Điểm
Thao tác thí Kết quả thí Giải thích Ý thức thái Tổng số
nghiệm
nghiệm
kết
quả độ (1đ)
(10đ)
(3đ)
(3đ)
(3đ)

2. Phần thực hành
a) Thí nghiệm 1: Điều chế hidro, đốt cháy
trong không khí
Cách làm
- Cho vào ống nghiệm khoảng 5 ml dung dịch

axit clohidric loãng, 4 – 5 viên kẽm (Zn), đặt
ống nghiệm trên giá để ống nghiệm. Đậy ống
nghiệm bằng nút cao su có dẫn khí vuốt nhọn
một đầu xuyên qua (hình 21a).
- Chờ khoảng nửa phút cho khí hidro đẩy hết
không khí ra khỏi ống nghiệm, không còn
hỗn hợp oxi và hidro trong ống nghiệm nữa,
cho que đóm đang cháy vào đầu ống dẫn khí
vuốt nhọn (hình 21b). Quan sát hiện tƣợng.
Trả lời câu hỏi 1,2.
Câu hỏi 1: Nêu các thao tác chính trong thí nghiệm này
Trả lời: ..............................................................................................................
Câu hỏi 2: Nêu hiện tƣợng quan sát đƣợc.Các em hãy nêu nhận xét về
tính chất vật lí của khí hidro. Viết phƣơng trình hóa học của phản ứng điều
chế khí hidro từ axit clohidric và kẽm.
Trả lời:
- Hiện tƣợng quan sát đƣợc: ...............................................................................
- Tính chất vật lí của khí hidro:………………………………………………..
- Phƣơng trình hóa học của phản ứng điều chế khí hidro:
.........................................
..................................................................................


- 16 b) Thí nghiệm 2: Thu khí
hidro bằng cách đẩy không
khí. Thử độ tinh khiết của
khí hidro
Cách làm :
- điều chế hidro từ dung
dịch axit clohidric và kẽm

trong ống nghiệm (1)
(hình 22a).

- Lắp ốn nghiệm (2) lên đầu vuốt nhọn ống dẫn thủy tinh để thu khí hidro
(hình 22b). Giữ cho ống nghiệm đứng thẳng, miệng ống úp xuống dƣới. Sau
khoảng nửa phút, đƣa miệng ống nghiệm vào gần ngọn lửa đèn cồn (hình
22c), trả lời các câu hỏi 3,4.
Câu hỏi 3: Nêu các thao tác chính trong thí nghiệm này.
Trả
lời:
....................................................
....................................................
......
Câu hỏi 4: Hãy nêu hiện tƣợng quan sát đƣợc. Viết phƣơng trình hóa
học của phản ứng đốt khí hidro. Tại sao khi phản ứng giữa Zn và dung dịch
HCl xảy ra, phải sau khoảng nửa phút mới thu khí hidro vào ống nghiệm để
thử.
Trả lời:
- Hiện tƣợng quan sát đƣợc: ...............................................................................
- Phƣơng trình hóa học của phản ứng đốt cháy khí hidro:
.......................................................................................................................
- Khi phản ứng giữa Zn và dung dịch HCl xảy ra phải sau nửa phút mới thu
khí hidro để thử vì:
.............................................................................................................................
c) Thí nghiệm 3: Hidro khử đồng (II) oxit
Cách làm:
- Cho 4-5 hạt kẽm vào ống nghiệm chứa khoảng 10 ml dung dịch HCl. Sử
dụng nút cao su có ống dẫn khí hình chữ Z xuyên qua. Sục nhẹ một đầu ống
thủy tinh chữ Z vào bột đồng (II) oxit, rồi hƣớng miệng ống lên cho CuO rơi
vào đáy ống dẫn thủy tinh tạo thành một lớp mỏng.Đậy miệng ống nghiệm

bằng nút cao su trên. Kẹp ống nghiệm nằm nghiêng trên giá thí nghiệm cải


- 17 tiến, điều chỉnh sao cho phần đáy ống dẫn hình chữ Z chứa CuO đƣợc đặt vào
phần nóng nhất của ngọn lửa đèn cồn (hình 23).

- Sau khoảng nửa phút để khí hidro đẩy hết không khí ra khỏi ống nghiệm.
Dùng đèn cồn hơ nóng đầu ống dẫn thủy tinh, rồi đun nóng mạnh ở phần chứa
CuO. Quan sát hiện tƣợng xảy ra. Trả lời câu hỏi 5,6.
Câu hỏi 5: Nêu các thao tác chính trong thí nghiệm này
Trả lời: .............................................................................................................
Câu hỏi 6: Hãy nêu hiện tƣợng quan sát đƣợc. Viết phƣơng trình hóa
học của hidro với CuO. Qua phản ứng này có thể kết luận nhƣ thế nào về tính
chất hóa học của hidro.
Trả lời:
- Hiện tƣợng quan sát đƣợc ở đoạn ống dẫn chứa CuO trƣớc và sau khi nung:
Trƣớc
khi
nung:
...........................................................................................................................
Sau khi nung: ....................................................................................................
- Phƣơng trình hóa học của phản ứng khử CuO bằng hidro:
............................................................................................................................
- Qua thí nghiệm này có thể kết luận về tính chất hóa học của khí hidro là:
...........................................................................................................................
Chú ý: Sau khi làm thí nghiệm phải thu dọn hóa chất, dụng cụ thí
nghiệm, vệ sinh phòng thí nghiệm sạch sẽ, gọn gàng theo sự hƣớng dẫn của
thầy cô.
Tăng cường số lượng lẫn nội dung các bài thực hành chính khóa để rèn
luyện:

Ngoài các bài thực hành có trong chƣơng trình hóa học cơ sở, phải đƣợc củng
cố, nâng cao cho đối tƣợng học sinh giỏi trong các tiết, buổi tổ chức bồi
dƣỡng.
- Khi tổ chức ôn luyện các bài thực hành tôi thƣờng đặt và yêu cầu rất cao về
các mặt.


- 18 - Tuyệt đối đảm bảo nghiêm ngặt quy tắc an toàn trong phòng thí nghiệm và
cách sử dụng hóa chất: bằng cách mỗi học sinh trong trang vở ghi chép đều có
dán tờ đánh vi tính về 2 nội dung yêu cầu trên dể không bao giờ quên- Qua tổ
chức thí nghiệm em nào vi phạm tôi đều có các hình thức xử phạt thích đáng
tùy theo mức lỗi vi phạm (phê bình, cho dừng tham gia thí nghiệm, chép phạt
nội qui an toàn thí nghiệm)
Trong suốt những năm học qua các thế hệ đội tuyển học sinh thực hành
của trƣờng không có em nào vi phạm.
- Thƣờng trực theo dõi, uốn nắn, bồi dƣỡng để học sinh giỏi tích cực học tập,
tự học, tự giác, tự sáng tạo.
Đội tuyển học sinh giỏi ít từ 6 em đến 8 em (lần 1) qua thi rút lại còn 2
đến 4 em ( lần 2) và cuối cùng chọn lại 2 em để đi thi, nên có điều kiện để tôi
theo dõi uốn nắn kịp thời mọi biểu hiện .
Về phần tôi qua mỗi buổi bồi dƣỡng quan sát các em và tôi luôn tự hỏi
mình, nhắc nhở bản thân :” học sinh có hứng thú say mê học tập, có tập trung
chú ý tới bài thực hành, có tự giác tìm tòi, có khám phá sáng tạo trong thực
nghiệm hay không? Các k năng so sánh – phân tích – kiểm tra và tự đánh giá
kết quả học tập ở mỗi em thể hiện nhƣ thế nào? Ngoài việc ý thức thực hiện
các nhiệm vụ học tập đƣợc giao tinh thần hợp tác học tập ở nhóm, góc ra sao,
hiểu bài nhƣng phải biết trình bày, biết báo cáo thực hành lại theo cách riêng
của mình một cách thuyết phục nhằm giải quyết các vấn đề thí nghiệm. Bên
cạnh đó tôi cũng không quên tìm hiểu cuộc sống, hoàn cảnh của các em ra
sao…”

- Với giải pháp này giúp tôi khẳng định kết quả của sự đổi mới, phƣơng pháp
theo hƣớng tích cực hóa học tập của học sinh, bồi dƣỡng quá trình diễn ra bên
trong của ngƣời học, hoạt động chủ thể một cách tích cực và tự giác từ đó mới
tạo ra sự hứng thú thực sự trong các em mà hứng thú tự giác là tiền đề tạo ra
nên tích cực. Bên cạnh đó chất lƣợng các bài thực hành đƣợc nâng cao rất rõ
nét, giải pháp còn giúp tôi chọn lọc trừ dẫn một số ít học sinh không đáp ứng
yêu cầu, tất nhiên có sự hỗ trợ khách quan qua các lần kiểm tra chọn lọc, vì
thế đội tuyển học sinh giỏi thực hành Hóa 8 do tôi phụ trách thƣờng đạt giải
cao.


- 19 Năm học

Cấp thành phố

Cấp tỉnh

- 1 giải khuyến khích
- 1 giải ba
2008-2009
- 1 giải ba
- 1 giải khuyến khích
2009-2010
- 1 giải nhất
- 1 giải ba
- 1 giải nhì
2010-2011
- 2 giải nhất
- 1 giải 3
2011-2012

- 1 giải nhất
- 1 giải nhất
- 1 giải nhì
- 1 giải khuyến khích
2012-2013
- 2 giải nhất
- 1 giải nhất
 Biện pháp 5. Rèn luyện năng lực sáng tạo cho học sinh trong thực
hành Hóa 8.
Câu 1: Tại sao lại có thể thu O2 bằng cách dời chỗ nƣớc hoặc dời chỗ
không khí?
Trong sách giáo khoa chỉ nếu thu khí oxi bằng hai cách là đẩy nƣớc hoặc đẩy
không khí. Với những học sinh thụ động thì chỉ đơn giản là học thuộc điều
này nhƣng không hiểu vì sao. Để tăng cƣờng trí tò mò và rèn luyện tƣ duy cho
học sinh thì nên đặt câu hỏi trên. Qua câu hỏi này giáo viên giúp học sinh lớp
8 bƣớc đầu có thể kết luận đƣợc chất khí nào thu bằng phƣơng pháp đẩy
nƣớc, chất nào thu bằng phƣơng pháp đẩy không khí
Câu 2: Lắp dụng cụ điều chế và thu khí O2 bằng phƣơng pháp đẩy không khí
2007-2008

nhƣ sau:
Cách lắp dụng cụ trên có đúng không ? Tại sao?
Với câu hỏi này học sinh bình thƣờng dễ bị lừa hoặc chỉ nhận xét đƣợc
là sai nhƣng không biết tại sao. Chính vì vậy đây là câu hỏi giúp học sinh tăng
cƣờng tƣ duy, khả năng suy luận: khí oxi nặng hơn không khí thì không thể
úp ống nghiệm thu khí đƣợc, làm nhƣ vậy oxi sẽ bay hết ra ngoài.


- 20 Câu 3: Tại sao lại lắp một ít bông gòn miệng ống nghiệm KMnO 4 , trong thí
nghiệm điều chế O2 ?

Trong các thí nghiệm học sinh thƣờng chỉ có thói quen cố gắng lắp theo
đúng mẫu chứ rất hiếm khi suy nghĩ k tại sao lại làm nhƣ vậy. Câu hỏi này
giúp học sinh phải quan sát những chi tiết rất nhỏ và phán đoán về tác dụng
của nó.
Câu 4: Có thể lắp dụng cụ điều chế H2 trong hình vẽ đƣợc không? Tại sao?

Câu hỏi này cũng tăng cƣờng khă năng quan sát của học sinh để phát hiện ra
điểm sai. Bên cạnh đó để trả lời đúng và đầy đủ câu hỏi, học sinh phải dựa
vào kiến thức mấu chốt là hiđro là khí rất nhẹ, nhẹ hơn không khí, rồi vận
dụng kiến thức này để trả lời.
Câu 5: Nếu dẫn luồng khí H2 qua FeO nung nóng thì hiện tượng có tương
tự như khi dẫn khí H2 qua CuO nung nóng không?
Trong bài thực hành 5 của sách giáo khoa hoá học lớp 8 có yêu cầu học
sinh làm thí nghiệm hiđro khử CuO. Trên cơ sở của bài này giáo viên có thể
mở rộng kiến thức và phát triển tƣ duy sáng tạo cho học sinh khi yêu cầu học


- 21 sinh suy nghĩ và trả lời câu hỏi trên. Để trả lời đƣợc học sinh phải suy nghĩ về
sự thay đổi hiện tƣợng trong quá trình phản ứng, về bản chất của phản ứng.
 Biện pháp 6. Học sinh tự giác đánh giá năng lực học tập thực hành
Hóa 8.
Một yêu cầu quan trọng trong học tập, rèn luyện chính bản thân mình. Đây
chính là một hình thức đánh giá mà học sinh tự liên hệ vào nhiệm vụ đã đƣợc
thực hiện với các mục tiêu xuyên suốt quá trình học tập. Học sinh sẽ học cách
đánh giá lại các nỗ lực và sự tiến bộ cá nhân, nhìn lại quá trình từ đó phát hiện
những điểm cần thay đổi để hoàn thiện bản thân, những đổi thay có thể là
cách nhìn tổng quan mới về nội dung thực hành các kĩ năng mới nhằm đạt đến
mức độ thuần phục ( mà học sinh giỏi, học sinh năng khiếu phải phấn đấu đạt
đƣợc). Hỗ trợ và định hƣớng cho các em tự đánh giá bản thân và tôi tiến hành
các công đoạn sau:

“ Hôm nay em đã học đƣợc gì?”, “ Em muốn tìm hiểu thêm về…”, “
Sẽ rất khó hay dễ nếu em làm tiếp những thí nghiệm mới ?…”. “ Bài thực
hành này theo em dễ …”. Những câu hỏi này đã đƣợc các em tự trả lời và
thực tiễn khối 8 do tôi phục trách dạy hóa đạt từ 85% -92% số học sinh mỗi
lớp đã hoàn thành khá vững chắc kĩ năng nhìn lại quá trình học tập của bản
thân. Riêng học sinh thuộc đội tuyển thực hành Hóa 8 hình thành , hoàn thiện
kĩ năng này từ đầu năm học: k năng tự đánh giá năng lực bản thân cùng k
năng tự điều chỉnh những sai phạm, đặc biết tính cẩn thận, gọn gàng, chịu
khó, thực hiện thí nghiệm theo đúng trình tự là những phẩm chất quan trọng
hàng đầu càng đƣợc hoàn thiện ở mỗi thành viên trong đội tuyển….
 Biện pháp 7. Huy động sức mạnh tổng hợp từ các lực lượng trong nhà
trường để hổ trợ nâng cao chất lượng, thành tích đội tuyển:
a) Tích cực tham mƣu với lãnh đạo nhà trƣờng, xây dựng kế hoạch bồi
dƣỡng HS giỏi thực hành ngay từ đầu năm học:
Trƣớc ngày tựu trƣờng ( đầu tháng 8) hằng năm tôi đều tham mƣu với lãnh
đạo nhà trƣờng và trình dự thảo kế hoạch tổ chức bồi dƣỡng HS giỏi thực
hành Hóa 8 để lãnh đạo duyệt, cho phép triển khai thực hiện đồng thời yêu
cầu bổ sung về nội dung, biện pháp tổ chức bồi dƣỡng cũng nhƣ nắm bắt
những kiến nghị của tôi vể trang thiết bị, hóa chất, các điều kiện thiết yếu cần
tu bổ, mua sắm mới để phục vụ công tác dạy và học hóa 8,9 nói chung và dạy
bồi dƣỡng nói riêng. Bằng văn bản trao đổi, năm học nào nhà trƣờng cũng
mua sắm, tu bổ trang thiết bị cho phòng bộ môn cũng nhƣ quản lí sát sao công
tác bồi dƣỡng HS giỏi hằng tuần, kịp thời hỗ trợ tôi tháo gỡ những khó khăn


- 22 nảy sinh. Đây là niềm động viên tinh thần đáng quí và đáng trân trọng giúp cô
trò chúng tôi ra sức phấn đấu đạt thành tích hơn nữa….
b)Phối hợp chặt chẽ với phụ huynh, giáo viên chủ nhiệm HS đƣợc bồi
dƣỡng:
- Bằng kinh nghiệm thực tiễn qua công tác bồi dƣỡng HS giỏi nhiều năm

liền đạt thành tích cao cũng có phần đóng góp to lớncủa quí cha mẹ con em
tham gia bồi dƣỡng. Trong những phiên họp tôi trình bày, phân tích cặn kẽ có
dẫn chứng cụ thể tất cả các ƣu khuyết điểm trong học tập của HS, chỉ ra
hƣớng khắc phục, trong đó về trách nhiệm cha mẹ phải hỗ trợ nội dung nào?
- Vì bộ môn thực hành, đa số dụng cụ là thủy tinh, nhƣng có một số dụng
cụ GV và HS phải tự làm: nhƣ muỗng đốt hóa chất rắn, cây nhọn gắp than,
hoặc các thỏi gỗ vuông để kê đèn cồn …., tôi thƣờng đƣợc phụ huynh tận tình
giúp đỡ.
- Bên cạnh bản thân tôi luôn lắng nghe, ghi chép tất cả lƣợng thông tin từ học
trò ,cha mẹ để có hƣớng phát huy mặt mạnh, điều chỉnh mặt tồn tại, trao đổi
trực diện k năng giáo dục ( điểm tốt, điểm chƣa tốt) hoặc qua trao đổi trực
tiếp, qua thƣ tay, điện thoại...
- Phối kết hợp với giáo viên chủ nhiệm lớp có HS trong đội tuyển: là mắc
xích quan trọng, không thể thiếu trong việc nâng cao chất lƣợng bồi dƣỡng
đồng thời nghe thông tin phản hồi ở hai mặt hạnh kiểm, học tập và thái độ học
tập.Sự phối kết hợp thƣờng trực của giáo viên chủ nhiệm lớp trong công tác
bồi dƣỡng HS giỏi tất yếu sẽ mang lại nhiều kết quả khả quan…
VI. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU:
Sau gần 6 năm học 2007-2008 đến tháng 4 năm học 2012-2013 triển
khai và thể nghiệm đề tài “ Một số kinh nghiệm tổ chức bồi dưỡng học sinh
giỏi thực hành bộ môn Hóa học lớp 8” đã đạt đƣợc kết quả rất tốt đẹp.
1. Chất lượng học tập bộ môn Hóa học 8 của học sinh khối 8 đạt và
vượt chỉ tiêu của nhà trường đề ra.
* Tháng 1/2013 (Cuối học kỳ I năm học 2012 - 2013)
_ Tỷ lệ HS từ TB trở lên chiếm 95% .
_ HS giỏi, khá tăng lên rõ rệt, không có HS kém.
_ Tỉ lệ HS yếu, thấp.
Lớp TS

Giỏi

Khá

SL

TL

SL

Yếu

TB
TL

SL

TL

SL

Kém
TL SL

Ghi
TL chú

8/1

36

16

44.4 8

22.2 10

27.8 2

5.6 0

0

8/2

37

16

43,3 14

37,8 7

18,9 0

0

0

0

8/3

35

12

34.3 11

31.4 10

28.6 2

2.9 0

0

8/4

37

18

48.6 4

10.8 14

37.8 1

2.7 0

- 23 -

2. Thành tích đội tuyển HS giỏi thực hành Hóa 8 dự khảo sát cấp
tỉnh, cấp thành phố liên tục đạt các giải thưởng tập thể, cá nhân
Năm
học

Cấp
phố

thành

20082009

1 giải ba

20092010

1 giải nhì

20102011

2giải nhất

1giải ba

20112012

1giải nhất

1giải nhất

1 giải nhì

1 giải kk

20122013

1 giải kk

1giải nhất

Cấp tỉnh

Toàn đoàn cấp
Ghi chú
tỉnh

1giải kk
1giải ba

1 giải kk

nhất toàn đoàn
Ba toàn đoàn

1giai kk

3.Đổi mới phương pháp dạy học hóa học 8 theo tinh thần dạy học tích

cực được xác lập ngày càng hoàn thiện ở GVCN, đề tài chứng minh
tính đúng đắn, thiết thực của mối quan hệ “ Tỉ lệ thuận giữa dạy học
chính khóa với dạy học bồi dưỡng HS giỏi thực hành Hóa 8”

Dạy học đại trà Hóa học 8 tốt, hiệu quả sẽ tác động tích cực to lớn đến chất
lƣợng dạy học bồi dƣỡng HS giỏi thực hành Hóa 8 và ngƣợc lại.
4. Qua thể nghiệm đề tài với thời gian khá dài đã giúp cho giáo viên bộ
môn Hóa học 8 đúc kết, bổ sung, nghiên cứu chọn ra nội dung, phương


- 24 -

pháp hiệu quả nhất áp dụng dạy học bộ môn nói chung dạy học bồi
dưỡng HS giỏi thực hành nói riêng:
- Có thể tự hào, hãnh diện trong quá trình thể nghiệm đề tài này cộng với
tinh thần trách nhiệm cao, lòng say mê cống hiến cho nghề, nỗ lực phấn đấu
nâng cao tay nghề tính đến năm học 2012-2013 bản thân đã:
- Đảm bảo tốt yêu cầu đổi mới phƣơng pháp dạy học theo hƣớng tích cực
hóa các hoạt động học tập của HS ( Dạy học tích cực) vào thực tiễn dạy học
Hóa 8,9, dạy bồi dƣỡng HS giỏi bộ môn đƣợc tổ viên và đồng nghiệp mến mộ
- Liên tục giữ vững các danh hiệu thi đua của Ngành .
Nhƣ vậy, thành tích thi đua cá nhân đạt đƣợc cũng có phần to lớn từ
thành tích, hiệu quả trực tiếp bồi dƣỡng đội tuyển HS giỏi thực hành Hóa học
8 cuả nhà trƣờng .
Truyền thụ kiến thức, đảm bảo chuẩn kiến thức k năng hóa học 8, 9 cho
học sinh một cách khoa học và hiệu quả.
- Giáo viên đã hƣớng dẫn học sinh làm tốt các bài tập thực nghiệm hóa
học 8,9 và đạt đƣợc nhiều kết quả thực chất.
VII. KẾT LUẬN:
Đề tài “Một số kinh nghiệm tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi thực

hành bộ môn Hóa học lớp 8” đƣợc triển khai thể nghiệm liên lục gần 6 năm
học từ 2007 đến tháng 4/ 2013 trên đối tƣợng HS giỏi thực hành Hóa học 8
nhiều khóa lớp của nhà trƣờng đồng thời có quan tâm bồi dƣỡng các em trong
đội tuyển ngay tại lớp của mình các giờ nội ngoại khóa đạt kết quả cao nhờ
tính kiên trì, tinh thần trách nhiệm cao của giáo viên qua việc tổ chức các biện
pháp liên hoàn từ nổ lực nghiên cứu, nắm vững chuẩn kiến thức, rèn k năng
,năng lực sáng tạo cho HS trong thực hành Hóa học 8. Nắm vững nội dung,
hình thức đổi mới, đánh giá kết quả học tập Hóa 8... trong đó phải kể đến tính
khả thi của quá trình tổ chức hƣớng dẫn học sinh sau nhiều lần điều chỉnh, bổ
sung tính đến tháng 4/2013 đề tài chính thức đi vào nghiệm thu với các kết
quả nhƣ sau :
-Đúc kết đƣợc bài học kinh nghiệm lớn nhằm xóa tan nếp nghĩ- cách làm
ở một số bộ phận nhỏ GV dạy Hóa học 8,9 đồng thời phụ trách công tácbồi
dƣỡng HS giỏi thực hành theo tỉ lệ thuận, không đƣợc sao lãng, xem nhẹ hoặc
tùy tiện cả hai loại hình dạy nội khóa lẫn bồi dƣỡng.
-Tổ chức chu đáo, tỉ mỉ, khoa học từ thiết kế bài dạy ( nội dung- phƣơng
pháp - chuẩn bị trang thiết bị....) đa dạng hóa các bài tập thực hành thí nghiệm
tại lớp, phòng thí nghiệm nhắm nâng cao k năng thực hành sáng tạo tự chủ
cho HS giỏi thuộc đội tuyển cũng nhƣ giao thật nhiều bài tập thực hành về
nhà để các em tƣ duy thí nghiệm bằng các thao tác k thuật chuẩn giúp các
em vững vàng khi tiến hành thí nghiệm tại phòng bộ môn, tham gia khảo sát


- 25 -

các cấp. Phƣơng pháp tự làm thí nghiệm không những thuần thục thao tác mà
còn giải quyết nhiều bài tập thực hành bằng sự tự diễn đạt của mình.
-Liên tục, thƣờng xuyên nâng cao tay nghề với tinh thần trách nhiệm cao
trƣớc HS, đơn vị đã thôi thúc tôi nỗ lực lực không ngừng cải tiến phƣơng
pháp dạy học Hóa học 8,9 theo hƣớng tích cực, áp dụng các loại hình chuyên

đề đã đƣợc tập huấn học tập quyết tâm nâng cao chất lƣợng bộ môn Hóa 8,9
nói chung giữ vững, nâng cao dần thành tích HS giỏi thực hành Hóa 8 nói
riêng hôm nay và những năm học sắp tới.
Đề tài đƣợc thể nghiệm khá thuận lợi: nhờ sự hỗ trợ tích cực của Ban Giám
hiệu, đồng nghiệp trong tổ chuyên môn và đồng nghiệp các trƣờng bạn, trên
tinh thần sẵn sàng ghi nhận những đóng góp xác đáng của quý đồng nghiệp để
tôi bổ sung hoàn thiện thêm cho đề tài: “Một số kinh nghiệm tổ chức bồi
dưỡng học sinh giỏi thực hành bộ môn Hóa học lớp 8” hầu góp phần nhỏ bé
vào thời kỳ toàn ngành đang ra sức đổi mới căn bản toàn diện nền giáo dục
đào tạo nƣớc nhà và làm tốt các bài thực hành theo phân phối chƣơng trình ,
góp phần nâng cao chất lƣợng học tập đại trà của học sinh khối 8 toàn trƣờng.
* Phần trình bày trên đây là một trong những kinh nghiệm bản thân đã
thu thập trong quá trình giảng dạy, với khả năng và kinh nghiệm có hạn chắc
rằng phần trình bày sẽ còn những thiếu sót, hạn chế. Rất mong sự đóng góp
của đồng nghiệp để việc giảng dạy thực hành môn Hóa học ngày càng đạt
đƣợc chất lƣợng cao hơn...
VIII. ĐỀ NGHỊ.
Đối với đề tài này thực chất không phải là mới, nhƣng để áp dụng có
hiệu quả xin có một số đề nghị sau:
+ Về phía nhà trƣờng: Nhằm đẩy mạnh việc nâng cao chất lƣợng dạy
học bộ môn Hóa học 8,9 nói chung, đội tuyển HS giỏi thƣch hành nói riêng
cần cung cấp thêm những đầu sách tham khảo về bài tập trắc nghiệm Hóa học
nhà trƣờng cần khẩn trƣơng huy động nguồn kinh phí (Nhà nƣớc – xã hội
hóa) để tu bổ sửa chữa trang thiết bị phòng bộ môn Hóa đã có hiện tƣợng
xuống cấp, mua sắm mới trang thiết bị- hóa chất phục vụ theo yêu cầu
chuyên sâu từ tổ nhóm Hóa, giáo viên Hóa hằng năm, mỗi học kỳ.
+ Về phía địa phƣơng và phụ huynh cần tạo điều kiện cho các em có
thời gian học, theo dõi, giúp đỡ để các em có điều kiện tiếp xúc với nhiều
luồng kiến thức nhằm thúc đẩy quá trình học tập của các em tốt hơn.
+ Đối với cấp trên cần luôn tổ chức các đợt tập huấn về cách sử dụng

một số đồ dùng dạy học mới để từ đó các đồng nghiệp giáo viên giao lƣu học
hỏi, trau dồi thêm, tích lũy thêm cho mình những kiến thức phục vụ cho việc
giảng dạy nhằm mục đích nâng cao chất lƣợng dạy và học thực hành tốt nhất,
đáp ứng nhu cầu thực tế của xã hội.