MỘT SỐ BIỆN PHÁP TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI TIỂU HỌC

MỘT SỐ BIỆN PHÁP TỔ CHỨC BỒI
DƯỠNG HỌC SINH GIỎI TIỂU HỌC
Phần thứ nhất
ĐẶT VẤN ĐỀ
Lịch sử phát triển của nhân loại, ở bất kỳ thời đại nào, quốc gia nào con người
luôn là động lực của sự phát triển xã hội mà động lực tiên phong thúc đẩy sự phát triển
nhanh và bền vững là do những người tài, những người có trí tuệ tạo ra. Chính “Những
người tài giỏi là cái gốc làm nên sự nghiệp”. Họ đã tạo ra những bước ngoặt trong sự
phát triển lịch sử xã hội loài người, sản sinh ra những giá trị vật chất tinh thần tiêu biểu
trong nền văn minh nhân loại. Đặc biệt bước vào thế kỷ của nền văn minh trí tuệ thề
kỷ mà “cạnh tranh chất xám” sẽ diễn ra ngày càng gay gắt thì nhiều nước trong khu
vực và trên thế giới lại càng quan tâm tới chiến lược nhân tài, đầu tư cho giáo dục, đầu
tư cho việc đào tạo nhân tài và coi trọng nhân tài là chiến lược quyết định cho sự phồn
thịnh của đất nước.
Qua kinh nghiệm của các nước phát triển cao và những nước công nghiệp
mới phát triển, người ta càng thấy rõ: Một trong những yếu tố quan trọng có tính quyết
định tiến trình và tốc độ phát triển kinh tế - xã hội là việc hoạch định đúng và thi hành
được chính sách phát hiện, tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng, đãi ngộ và sử dụng người
tài. Những người tài năng nhất là các thiên tài không chỉ mang lại vinh dự, danh tiếng
cho quốc gia, mà còn mang lại giá trị tinh thần, vật chất to lớn không chỉ cho mỗi nước
mà còn cho cả nhân loại.
Qua 4000 nghìn năm lịch sử Việt Nam đã phát huy được vai trò của
những người tài giỏi. Bởi ông cha ta rất coi trọng việc đào tạo, bồi dưỡng nhân tài và



đúc rút thành kinh nghiệm quý báu: “Thiên tài là nguyên khí quốc gia, nguyên khí
thịnh thì thế nước mạnh rồi lên cao, nguyên khí suy thì thế nước yếu rồi xuống thấp”.

Nhận thức được vấn đề này, lịch sử Việt Nam đã ghi công nhiều người tài
năng và coi việc đào tạo nhân tài là quốc sách của nhà nước. Ngày nay vấn đề bồi
dưỡng nhân tài được Đảng và Nhà nước hết sức quan tâm. Tại văn kiện đại hội Đảng
VIII đã nêu “Cùng với khoa học công nghệ giáo dục đào tạo là quốc sách hàng đầu
nhằm nâng cao dân trí đào tạo nhân lực bồi dưỡng nhân tài”.
Văn kiện Đại hội Đảng IX tiếp tục khẳng định “Phát triển giáo dục và đào
tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy công nghiệp hoá, hiện đại hoá, là
điều kiện để phát huy nguồn lực con người - yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng
trưởng kinh tế nhanh và bền vững”.
Thực hiện tốt Nghị quyết TW2 khoá 8, trong đó việc bồi dường, đào tạo
học sinh giỏi là vấn đề hết sức cần thiết, bởi vì chỉ có những nhân tài mới nhanh chóng
tiếp thu thành tựu khoa học mới của nhân loại, phát minh ra sáng kiến để phục vụ cho
sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước.
Đào tạo, bồi dưỡng nhân tài là nhiệm vụ cao cả của toàn xã hội, song
trách nhiệm trực tiếp là của những người làm công tác giáo dục. Bởi vậy trong tài liệu
tiếp tục quán triệt Nghị quyết Trung ương II, Bộ giáo dục và đào tạo chỉ rõ “…trường
tiểu học và mỗi giáo viên tiểu học đều có nhiệm vụ phát hiện và bồi dưỡng học sinh
giỏi”.
Bậc tiểu học là bậc học nền tảng, bồi dưỡng học sinh giỏi ở tiểu học là
nền móng cho chiến lược đào tạo người tài của đất nước. Phát hiện và bồi dưỡng học
sinh giỏi ở cấp Tiểu học là việc làm cần thiết và có ý nghĩa. Để có được các thành quả
về giáo dục học sinh nói chung hay những thành tích cao của học sinh giỏi nói riêng,
ngay từ cấp Tiểu học các nhà trường phải có sự quan tâm, chú ý từ các buổi học hằng
ngày của các khối lớp và ở tất cả các môn học trong nhà trường. Việc giáo dục học



sinh hằng ngày trên lớp có chất lượng chính là tạo một nền móng vững chắc cho sự
phát triển đúng đắn và lâu dài. Mặt khác nội dung, phương pháp giáo dục đại trà và bồi
dưỡng học sinh giỏi cũng như hình thức tổ chức phải phong phú và phù hợp với đặc

điểm tâm sinh lí học sinh mới đem lại hiệu quả trong giáo dục.
Trường tiểu học Hoà Sơn A nhiều năm qua việc bồi dưỡng học sinh giỏi là một
trong những nhiệm vụ trọng tâm, yêu cầu về chất lượng giảng dạy và hiệu quả bồi
dưỡng ngày càng đòi hỏi cao. Việc bồi dưỡng học sinh giỏi là cả một quá trình, phải có
kế hoạch cụ thể cho người dạy và cả người học, vì vậy tôi mạnh dạn đưa ra “ Một số
biện pháp tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường tiểu học”.
Phần thứ hai
NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN
1. Cơ sở khoa học
Con người nói chung và người tài năng nói riêng hình thành phát triển
trưởng thành, cống hiến cho xã hôi trải qua 3 giai đoạn chính.
Giai đoạn 1: Giai đoạn bắt đầu từ lúc bào thai hình thành, phát triển và
kết thúc lúc đứa trẻ chào đời. Đây là giai đoạn hình thành các tổ chức cấu trúc tế bào,
gắn bó chặt chẽ với hình thành và phát triển của thai nhi, cũng như việc nảy sinh (hoặc
thui chột các mầm mống ban đầu của tài năng ở mỗi con người). Trong giai đoạn này
vai trò di truyền, vật chất tinh thần, những hiểu biết về điều kiện sống làm việc của
người bố và nhất là của người mẹ… có ảnh hưởng quyết định tới việc phát triển thai
nhi đặc biệt là phát triển trí tuệ và tình cảm sau này của đứa trẻ.
Giai đoạn 2: Giai đoạn bắt đầu lúc đứa trẻ ra đời cho đến khi trưởng
thành. Đây chính là giai đoạn cơ bản nhất để năng khiếu, tài năng hình thành, phát



triển trong cuộc đời của mỗi con người. Trong giai đoạn này, mầm mống ban đầu do di
truyền để lại và do tác động của môi trường sẽ được bộc lộ, phát triển ở độ tuổi tiên
học đường, ở độ tuổi học phổ thông mầm mống năng khiếu định hình, trẻ em trở thành
học sinh năng khiếu.
Trong giai đoạn này vai trò của môi trường tự nhiên và nhất là vai trò của
môi trường xã hội (vai trò của giáo dục ở gia đình, ở trường học - đặc biệt là vai trò

của thầy giáo giỏi), nơi đứa trẻ ăn, ở, sinh sống, học tập, giao tiếp… hàng ngày có tác
động cực kỳ quan trọng đến sự phát triển hoặc làm thui chột năng khiếu của trẻ.
Giai đoạn 3: Giai đoạn mà môi trường vĩ mô có ảnh hưởng lớn tới việc
cống hiến tài năng của mỗi con người. Đây là giai đoạn mà tài năng đã được xác lập,
được thể hiện, được sử dụng trong thực tiễn mang lại các kết quả, các cống hiến cụ thể
của xã hội.
Trong giai đoạn này vai trò của môi trường vĩ mô như: đường lối, chủ
trương cơ chế, chế độ, chính sách, cách tổ chức, quản lý, chỉ đạo… các mặt kinh tế -
xã hội của nhà nước, của quốc gia và có khi của cả một trào lưu một xu thế phát triển
của thời đại… có tác động và có ảnh hưởng lớn tới việc phát hiện các tài năng cũng
như tới việc phát triển sức sáng tạo và sự cống hiến tài năng của công đồng cũng như
của mỗi con người.
Ba giai đoạn trên đây, kế tiếp, đan xen tạo nên điều kiện cho nhau phát
triển. Vì vậy trong mỗi giai đoạn cần có chủ trương, phương hướng, biện pháp và tác
động đúng, kịp thời để năng lực của từng người phát triển nảy nở, đặc biệt trong giai
đoạn hai, môi trường nhà trường có ý nghĩa to lớn trong việc giáo dục và bồi dưỡng
năng khiếu.
Giai đoạn thứ hai phù hợp với học sinh tiểu học nếu như gia đình, nhà
trường và xã hội biết chăm lo học sinh ngay ở giai đoạn này thì sẽ có tác dụng kích



thích sự phát triển của các tài năng, tạo tiền đề cho các tài năng, làm cơ sở cho các bậc
học cao hơn.
Như vậy sự hình thành và phát triển năng khiếu, tài năng của con người
chịu sự tác động của các yếu tố di truyền (Tư chất và năng khiếu) môi trường tự nhiên
và xã hộ, vĩ mô cũng như vi mô của gia đình, nhà trường, xã hội của dân tộc, quốc gia
và thời đại trong suốt quá trình sinh thành phát triển của cả đời người nói chung của
những con người có năng khiếu, tài năng nói riêng.
Dựa trên nền tảng đó chúng ta đề cập tới vấn đề chiến lược của Đảng và

Nhà nước ta đối với việc bồi dưỡng, đào tạo nhân tài cho đất nước trong thời kỳ công
nghiệp hoá hiện đại hoá nói chung và công việc của người quản lý nói riêng trên lĩnh
vực phát hiện, tuyển chọn và bồi dưỡng học sinh năng khiếu, tài năng cho quê hương
đất nước.
2. Cơ sở thực tiễn
Việc tổ chức thi chọn học sinh giỏi và bồi dưỡng học sinh giỏi nhằm động
viên khích lệ học sinh và giáo viên dạy giỏi, góp phần thúc đẩy việc cải tiến, nâng cao
chất lượng dạy và học, chất lượng của việc quản lý chỉ đạo của các cấp quản lý giáo
dục, đồng thời phát hiện học sinh có năng khiếu để tiếp tục bồi dưỡng ở cấp học cao
hơn, nhằm đào tạo nhân tài cho đất nước.
Quản lí trường tiểu học thực chất là quản lý quá trình dạy học, trong quá
trình dạy học thì việc chú ý tới sự phát triển của từng học sinh luôn là yêu cầu cơ bản.
Bởi vậy việc bồi dưỡng học sinh giỏi bao giờ cũng là nhiệm vụ quan trọng của mỗi
giáo viên và cán bộ quản lý.
Trường tiểu học là nơi đầu tiên tham gia vào viêc học với tư cách là hoạt
đông chủ đạo. Nhờ có các nội dung giáo dục toàn diện mà các em có điều kiện bộc lộ
năng khiếu tài năng. Nếu cha mẹ, bạn bè và thầy cô cảm nhận, phát hiện, nâng đỡ bồi



dưỡng mầm mống năng khiếu kích thích niềm say mê học tâp thì biểu hiện của năng
khiếu sẽ ngày càng rõ hơn. năng khiếu được bồi dưỡng sớm sẽ định hướng phát triển
và dần định hình trở thành học sinh năng khiếu, ngược lại năng khiếu của các em
không được phát hiện hay không được quan tâm bồi dưỡng thì năng khiếu của các mất
dần, mầm mống năng khiếu tuy có nhưng sẽ bị mai một, thui chột đi.
Tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi ở tiểu học là phát huy hết khả năng phát
triển tiềm tàng của trẻ, là tạo nguồn học sinh giỏi cho các cấp học tiếp theo, thực hiện
chiến lược “ bồi dưỡng nhân tài cho đất nước”. Mặt khác tổ chức bồi dưỡng học dinh
giỏi là một tiêu chí không thể thiếu để đánh giá sự phát triển của một nhà trường. Mỗi
học sinh giỏi không những là niềm tự hào của cha mẹ, thầy cô mà còn là niềm tự hào

của cả cộng đồng.
Ban giám hiệu nhà trường chịu trách nhiệm tổ chức chỉ đạo việc bồi
dưỡng học sinh giỏi, vì vậy cần phải biết tác động tới các yếu tố của quá trình bồi
dưỡng học sinh giỏi như: giáo viên giỏi, học sinh giỏi, cha mẹ học sinh, chương trình
bồi dưỡng, tài liệu tham khảo… sao cho phát huy được các điều kiện thuận lợi để việc
bồi dưỡng học sinh giỏi của trường đạt kết quả cao nhất.
3. Nội dung và hình thức tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi
a) Nội dung tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi
Dựa vào nội dung chức năng tổ chức trong quản lý giáo dục thì nội dung
tổ chức bồi dưỡng học giỏi gồm các nội dung sau:
- Xác định cấu trúc tổ chức hợp lý của đối tượng quản lý đó là giáo viên
giỏi và học sinh giỏi.
- Xây dựng cấu trúc tổ chức hợp lý của chủ thể quản lý: Từ hiệu trưởng,
phó hiệu trưởng, các tổ chức chuyên môn.



- Tạo ra một mạng lưới các quan hệ tổ chức giữa những người trong hệ
quản lý và hệ được quản lý là màng lưới từ hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, các tổ
chuyên môn đến giáo viên đứng lớp, giáo viên bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi.
- Tuyển lựa, sắp xếp, bồi dưỡng giáo viên, giáo viên dạy đội tuyển.
- Tổ chức bồi dưỡng một cách khoa học nhằm nâng cao hiệu quả hoc sinh
giỏi.
b) Các hình thức tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi
Lịch sử phát triển của loài người đã chứng tỏ rằng thế hệ trước muốn
truyền lại kiến thức, kinh nghiệm về mọi mặt cho lớp người sau một cách tối ưu thì
phải qua các hình thức giáo dục đào thạo thích hợp. Vì vậy đối với học sinh giỏi ở bậc
tiểu học cần phải có hình thức bồi dưỡng phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của các
em, phù hợp với mục tiêu, nội dung, phương pháp ở bâc tiểu học.
Các hình thức bồi dưỡng học sinh giỏi rất đa dạng phong phú song có thể

phân thành ba loại: Bồi dưỡng theo nhóm, bồi dưỡng trong lớp học sinh bình thường
và hình thức bồi dưỡng đặc biệt.
*Bồi dưỡng theo nhóm:
Người ta phân loại sắp xếp học sinh theo các nhóm đặc biệt có sự tương
đồng về năng lực, thành tích, năng khiếu, hứng thú hoặc động cơ. Các nhóm học sinh
này có sinh hoạt mỗi tuần một hoặc hai buổi.
- Ưu điểm:
Hình thức bồi dưỡng này giảm bớt sự khác biệt giữa các cá nhân trong
nhóm, cho phép dễ áp dụng thử nghiệm các nội dung học ở mức độ cao hơn. Học sinh



được phát huy được hết khả năng nhận thức của mình. Tạo nhiều cơ hội để kích thích
học sinh trao đổi những năng lực, thành tích, hứng thú và phán đoán.
Thuận lợi trong việc tìm giáo viên phụ trách.
- Nhược điểm:
Nếu không quản lý tốt học sinh dễ rơi vào tình trạnh hoặc quá sức học
lệch. Xu hướng bồi dưỡng các em thành các thợ toán, thợ văn dễ xảy ra.
* Tổ chức trong lớp học bình thường
Giáo viên phải chỉ đạo các giáo viên lựa chọn, điều chỉnh nội dung dạy
học trên lớp để có sự phân hoá, phù hợp với nhu cầu nhận thực của học sinh giỏi.
- Ưu điểm:
Việc cung cấp kiến thức để bồi dưỡng học sinh giỏi ngay trên lớp học bình
thường là trách nhiệm của mỗi giáo viên.
Sự phát triển nhân cách của học sinh luôn có sự thay đổi nên lớp học bình
thường là chỗ dựa tốt nhất để tiếp nhận sự biến đổi đó và để bồi dưỡng sự phát triển
toàn diện.
Tính toán nhanh nhẹn, sáng tạo và tư duy linh hoạt của học sinh giỏi có
tác dụng kích thích tốt đến chất lượng của học sinh toàn lớp.
Học sinh giỏi có nhận thức sâu sắc, sáng tạo hơn học sinh bình thường,

nên luôn làm phong phú hơn những tình huống diễn ra trên lớp, tạo không khí học tập
và hứng thú dạy học cho thầy và trò.
- Nhược điểm:



Giáo viên gặp khó khăn trong việc điều khiển lớp học nhiều trình độ, ở
thời điểm này chú ý tới đối tượng học sinh yếu thì học sinh giỏi bị bỏ rơi và ngược lại.
Học sinh dễ bằng lòng với kết quả đạt được với những điểm số cao nhưng
đánh giá ở mức thấp.
* Hình thức bồi dưỡng đặc biệt:
Đối với những trẻ em có khả năng trí tuệ đặc biệt có thể cho học sinh
nhảy lớp, học nhảy lên các đơn vị kiến thức kế tiếp rút ngắn thời gian học từ 5 năm
xuống 4 năm… nhưng trong thực tế trường hợp này rất ít.
Ngoài ra có thể tổ chức cho học sinh học theo tài liệu: giáo viên hướng
dẫn các em tham khảo tài liệu tự chọn và tự học ở nhà, nếu gặp khó khăn thì giáo viên
có thể giúp đỡ các em.
Mỗi hình thức đều có những ưu, nhược điểm riêng. Người ta thường sử
dụng phối hợp hình thức bồi dưỡng theo nhóm và bồi dưỡng ngay tại lớp bình thường
để hạn chế các nhược điểm, phát huy các ưu điểm của mỗi hình thức.
4. Đặc điểm và tình hình bồi dưỡng học sinh giỏi của trường tiểu học Hoà
Sơn A:
Trường Tiểu học Hoà Sơn A là trường thuộc xã miền núi, địa bàn trải
rộng, tuy nhiên những năm gần đây, nhờ sự quan tâm của các cấp về cơ sở hạ tầng
như: đường, điện, trường, trạm... đường xá đi lại thuận lợi, kinh tế tương đối ổn định,
chính vì vậy sự quan tâm của nhân dân đối với nhà trường cũng như đối với việc học
hành của con em khá chu đáo. Những thuận lợi đó đã thúc đẩy rất nhiều tới việc giảng
dạy và giáo dục của nhà trường. Tập thể cán bộ giáo viên của trường luôn nỗ lực thi
đua “dạy tốt - học tốt”, phấn đấu tạo môi trường giáo dục tốt nhất, nhiều năm liền có
học sinh giỏi cấp huyện, cấp tỉnh. Có được những thành quả đó là nhờ vào sự miệt

mài phấn đấu không ngừng của đội ngũ cán bộ giáo viên trong nhà trường và của các



cấp các ngành Với quan điểm chỉ có phát triển học sinh giỏi trên cơ sở, nền tảng chất
lượng đại trà vững chắc và có đội ngũ giáo viên dạy giỏi, môi trường xã hội giáo dục
sâu rộng. Việc lập kế hoạch phát hiện, bồi dưỡng học sinh giỏi ngay từ đầu mỗi năm
học là việc làm cần thiết của nhà trường. Trường tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi từ
lớp 1, chỉ đạo từng giáo viên đưa vào kế hoạch giảng dạy và phụ trách lớp, công tác
bồi dưỡng học sinh giỏi đã trở thành công việc thường xuyên ở tất cả các lớp và cũng
là trách nhiệm của mỗi giáo viên đứng lớp. Hơn nữa để có đội tuyển học sinh giỏi và
chất lượng cao, tuy không có hình thức lớp chọn nhưng cứ vào đầu năm học nhà
trường chủ động làm công tác tư tưởng cho phụ huynh, cộng tác với phụ huynh để có
được sự đầu tư về vật chất cũng như tinh thần cho con em học tập. Tham gia bồi
dưỡng đội tuyển là những giáo viên có trình độ kiến thức vững vàng, nắm chắc chuyên
môn nghiệp vụ, có tâm huyết trong việc giáo dục giảng dạy, có điều kiện đầu tư cho
nghề dạy học, có kinh nghiệm trong việc rèn luyện, bồi dưỡng học sinh giỏi. Bên cạnh
đó Ban giám hiệu đã cùng các tổ khối chuyên môn xây dựng nội dung, chọn lọc tài
liệu bồi dưỡng sao cho phù hợp và hiệu quả đối với công tác bồi dưỡng học sinh.

II. MỘT SỐ BIỆN PHÁP TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI Ở
TRƯỜNG TIỂU HỌC
1. Nội dung và biện pháp nâng cao nhận thức
Toàn thể cán bộ giáo viên, cha mẹ học sinh đặc biệt là giáo viên được
phân công bồi dưỡng đội tuyển phải hiểu và phân biệt rõ các khái niệm: Năng lực, tài
năng, năng khiếu, thông minh, thiên tài ... đồng thời phải có hiểu biết về cơ sở khoa
học của các giai đoạn phát triển của một tài năng. Mặt khác phải hiểu một cách sâu sắc
các tiêu chuẩn của năng khiếu tài năng... Bên cạnh đó phải hiểu tâm lý của học sinh
giỏi, học sinh năng khiếu. Từ đó nhận thức được vị trí của học sinh giỏi. Giúp phụ

huynh có phương pháp nuôi dạy khoa học, định hướng cho học sinh giỏi có sự phát
triển tự nhiên toàn diện, cân bằng về tình cảm và nhận thức.
Nhà trường cũng như cha mẹ học sinh cần hiểu đúng về chính sách nhân
tài của Đảng ta, tạo ra sự ủng hộ hợp tác hoá tích cực của cha mẹ học đối với nhà
trường trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi.
Đưa các nội dung, biện pháp và các hình thức bồi dưỡng học sinh giỏi
cũng như nâng cao về kiến thức về trình độ để bồi dưỡng học sinh vào các buổi sinh
hoạt tổ chuyên môn. Kết hợp với cha mẹ học sinh tạo được sự hỗ trợ trong giáo dục và
giảng dạy.
Động viên, khích lệ kịp thời những giáo viên, học sinh có sự cố gắng
cũng như có thành tích trong học tập, rèn luyện.
2. Xây dựng kế hoạch phát hiện, tuyển chọn học sinh giỏi
Đây là một việc làm hết sức cần thiết góp phần quyết định sự thành công
của công tác bồi dưỡng học sinh giỏi. Kế hoạch phải được rõ ràng chi tiết ngay từ đầu
năm học và chỉ đạo từng giáo viên đưa vào kế hoạch công tác giảng dạy và phụ trách
lớp. Trong kế hoạch phải thể hiện rõ: Thời gian tuyển chọn; hình thức tuyển chọn ; địa
điểm tuyển chọn, nội dung tuyển chọn, số lượng học sinh vào đội tuyển, ai sẽ thực
hiện việc tuyển chọn, hỗ trợ học sinh giỏi có hoàn cảnh khó khăn, xây dựng kế hoạch
chuyển giao học sinh giỏi giữa các lớp.
Việc xây dựng kế hoạch tốt giúp cho các hoạt động có hướng đi đứng đắn
đạt được hiệu quả mong muốn và định hướng được triển vọng phát hiện tuyển chọn và
bồi dưỡng học sinh giỏi trong tương lai. Đồng thời kế hoạch hoá mang tính pháp chế
yêu cầu mọi giáo viên phaỉ thực thi nhiệm vụ.
3. Tổ chức phát hiện tuyển chọn học sinh giỏi.