Sáng kiến kinh nghiệm SKKN dạy học tác phẩm chiếc thuyền ngoài xa (tác giả nguyễn minh châu SGK ngữ văn 12, tập 2) theo hướng đổi mới

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

ĐỀ TÀI:
"DẠY HỌC TÁC PHẨM CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA (TÁC GIẢ
NGUYỄN MINH CHÂU - SGK NGỮ VĂN 12, TẬP 2) THEO
HƯỚNG ĐỔI MỚI"
1


2


PHẦN I: LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI

1. Yêu cầu đổi mới phương pháp và thực trạng dạy học môn Ngữ văn trong trường
phổ thông.
Những năm gần đây, giáo dục đã có những đổi mới quan trọng. Năm 2003 chương trình
sách giáo khoa môn Ngữ văn THPT được thiết kế điều chỉnh. Từ đó phương pháp dạy
học cũng thay đổi. Chương trình giáo dục phổ thơng hiện hành nêu rõ "Phải phát huy tính
tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc trưng môn học, đặc
điểm đối tượng học sinh, điều kiện từng lớp học; bồi dưỡng cho học sinh phương pháp tự
học, khả năng hợp tác; rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến
tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú và trách nhiệm học tập cho học sinh"
Trong các môn học ở trường phổ thông, môn Ngữ văn là mơn học có đặc trưng riêng: vừa
có tính nghệ thuật vừa có tính mơn học, đặc biệt là giờ học về tác phẩm văn chương. Bởi
mỗi tác phẩm văn học khơng chỉ có thơng tin thẩm mĩ mà cịn là một văn bản văn hố

3


chứa đựng thông tin về con người, về xã hội, về cuộc sống trong mỗi hoàn cảnh, thời đại

lịch sử, mỗi đất nước khác nhau. Mỗi tác phẩm văn học chân chính đều có xu hướng
khuếch trương cái đẹp làm cho nó trở nên đẹp hơn, khơi dậy khát vọng vươn tới lí tưởng
cao đẹp, đồng thời nhà văn cũng phóng đại tơ đậm cái xấu, cái ác làm cho nó trở nên
đáng ghê sợ để người đọc nhận mặt nó, khinh ghét và phủ nhận nó, trước hết là trong tác
phẩm sau đó là ngồi cuộc đời. Giờ học văn sẽ khơi dậy những cảm xúc tích cực, ni
dưỡng tình cảm thẩm mĩ lành mạnh, giữ cho tâm hồn các em luôn mới mẻ, nhạy cảm với
vẻ đẹp của thiên nhiên và cuộc sống. Và khi mỗi học sinh đã biếtcảm nhận cái hay, cái
đẹp cũng như cái xấu, cái ác trong tác phẩm thì các em sẽ khơng bao giờ nguôi lạnh, thờ
ơ trước số phận con người. Ngược lại các em sẽ biết đồng cảm, biết căm giận, biết tha
thiết hướng về những điều tốt đẹp. Nói tóm lại giảng dạy văn chương là bộ phận khơng
thể thiếu trong việc hình thành nhân cách học sinh trong nhà trường. Con đường nhận
thức của học sinh là đi từ việc " hiểu thế giới bên ngoài để hiểu chính mình, nhận thức để
tự nhận thức" ( Phan Trọng Luận). Nhưng để tác phẩm văn học tác động đến tâm hồn học
sinh không phải là điều dễ dàng.

4


Hiện nay, có một thực tế khơng thể phủ nhận là học sinh tỏ ra lạnh nhạt với môn Ngữ
văn. Đa số học sinh mang tâm lí đối phó khi học bài. Các em học để thi, để hoàn thành
một môn học bắt buộc chứ không học với niềm hứng thú say mê.
Có nhiều lí do, ngun nhân khiến cho việc học mơn Văn trở nên khó khăn, kém hấp dẫn
đối với học sinh, trong đó theo tơi ngun nhân chủ yếu là phương pháp dạy học. Một
thời gian dài, phương pháp dạy học Văn truyền thống nặng về cung cấp kiến thức, thầy
giảng - trò nghe, ghi chép đã làm mất tính tích cực, chủ động của học sinh. Mấy năm gần
đây để nâng cao chất lượng giáo dục, chúng ta đã nỗ lực thực hiện đổi mới phương pháp
dạy học trong đó có đổi mới dạy học mơn Ngữ văn. Các phương pháp dạy học tích cực
được giáo viên vận dụng. Tuy nhiên đổi mới, đưa các phương pháp dạy học mới vào giờ
học cũng gặp nhiều khó khăn: thời lượng cho mỗi bài học rất chặt chẽ, trình độ giáo viên,
mơi trường học tập cụ thể của học sinh... Vì thế, hiệu quả giờ học chưa cao.

2. Thực tế dạy học bài " Chiếc thuyền ngoài xa" trong chương trình lớp 12- THPT.
Trong phạm vi bài viết này, tôi xin nêu cụ thể thực trạng dạy học tác phẩm " Chiếc
thuyền ngoài xa " của Nguyễn Minh Châu trong sách giáo khoa Ngữ Văn lớp 12,tập hai.
5


Nguyễn Minh Châu là nhà văn có nhiều tác phẩm chiếm được cảm tình và sự trân trọng
của bạn đọc. Năm 1991, trong chương trình cải cách giáo dục, truyện ngắn " Mảnh trăng
cuối rừng " của ông lần đầu tiên có mặt trong sách giáo khoa Ngữ văn 12 và được giảng
dạy đến năm 2007. Năm 2005, truyện ngắn " Chiếc thuyền ngồi xa" được đưa vào SGK
thí điểm. Năm 2008 chính thức có mặt trong SGK Ngữ văn 12-THPT với thời lượng3 tiết
( tiết 69,70,71). Đây là một trong những sáng tác tiêu biểu của nhà văn Nguyễn Minh
Châu và của văn học Việt nam thời kì đổi mới. Vậy việc dạy học tác phẩm này như thế
nào? Qua khảo sát và thực tế giảng dạy của bản thân tơi nhận thấy việc dạy học tác phẩm
này cịn tồn tại những bất cập sau:
- Đi theo hình thức quen thuộc, mang những đặc điểm của phương pháp dạy học truyền
thống biểu hiện ngay ở câu hỏi phần hướng dẫn học bài trong sách giáo khoa và thiết kế
dạy học của giáo viên. Cụ thể:
+ Trong SGK có 6 câu hỏi thì câu 1 và 2 là câu tái hiện đơn giản, câu 3 và 4 có nội dung
trùng lặp, câu 5 và 6 yêu cầu nhận xét về nghệ thuật. Hệ thống câu hỏi này chưa phát huy
được tính chủ động tích cực của học sinh trong việc khám phá tác phẩm.

6


+ Phần thiết kế dạy học của giáo viên theo khn mẫu có tính áp đặt: Thầy phát hiện vấn
đề, cảm thụ theo hướng nào thì yêu cầu học sinh cũng phải đi theo hướng đó.
VD: Phần hướng dẫn dạy học trong cuốn " Dạy học theo chuẩn kkiến thức kĩ năng môn
Ngữ văn" - NXB Đại học Sư phạm cũng hướng học sinh tìm hiểu các nội dung được ghi
thành đề mục ( mục 2.2 - phân tích và bình giá).

a. Hai phát hiện của nghệ sĩ nhiếp ảnh.
b. Câu chuyện của người đàn bà ở toà án huyện.
c. Tấm ảnh được chọn trong " bộ lịch năm ấy "
Đi theo trình tự trên giờ học khó đạt được hứng thú và kích thích tư duy sáng tạo của học
sinh. Bởi những nội dung đó đã được gợi ý trong các sách tham khảo, sách để học
tốt...Học sinh không cần suy nghĩ, khơng hứng thú thậm chí khơng đọc tác phẩm mà vẫn
trả lời rành mạch các câu hỏi trong SGK hoặc do giáo viên đưa ra. Giờ học đối với học
sinh trở nên nhàm chán, không hiệu quả.

7


Vậy làm thế nào để khơi gợi hứng thú học tập cho học sinh, tạo hiệu quả cho giờ đọc hiểu một tác phẩm văn học, đặc biệt là đọc -hiểu một tác phẩm hay như " chiếc thuyền
ngoài xa". Làm thế nào để giờ học không chỉ cung cấp kiến thức mà cịn giúp các em
hình thành phương pháp nghiên cứu, tư duy khoa học, đặc biệt là hình thành năng lực tích
cực, chủ động tìm tịi khám phá phát hiện vấn đề? Thiết nghĩ, cần phải thay đổi, phải đổi
mới phương pháp dạy học cho phù hợp với từng bài cụ thể.
Vì những lí do trên, qua q trình giảng dạy, tơi xin đề xuất hướng đổi mới dạy học bài "
Chiếc thuyền ngồi xa" trong chương trình sách giáo khoa Ngữ văn lớp 12,tập hai.

Phần II: DẠY HỌC BÀI
"CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA" THEO HƯỚNG ĐỔI MỚI.
1. Định hướng đổi mới.
a. Khơng tổ chức bài học theo trình tự các câu hỏi trong sách giáo khoa, phần hướng dẫn
học bài. Chỉ nên coi đó là những gợi ý để học sinh đọc tác phẩm.

8


b. Khơng áp đặt, buộc học sinh phải tìm hiểu tác phẩm theo trình tự mà giáo viên đã vạch

sẵn trong thiết kế bài học của mình.
c. Tổ chức dạy học theo hướng mở, giờ học trở thành giờ đọc, đối thoại, tranh luận về tác
phẩm để cùng khám phá nội dung và nghệ thuật của tác phẩm. Bởi ý nghĩa của tác phẩm
văn chương rất khó xác định. Lịch sử phê bình tiếp nhận văn học cho thấy ý nghĩa tác
phẩm ý nghĩa tác phẩm có khi được qui về ý đồ sáng tạo, tức là ở phương diện ý thức của
tác giả, có khi được đẩy sang bình diện ý thức của người đọc, tức là nằm trong ý đồ giải
thích của cơng chúng, có khi lại cơ lập chỉ coi là có trong văn bản cắt đứt với ý đồ nhà
văn, với sự cắt nghĩa của người đọc, với cội nguồn đời sống. Vì vậy ngày nay người ta có
thể xét ý nghĩa tác phẩm trong ba quan hệ: Ý nghĩa mà nhà văn muốn gửi gắm; ý nghĩa
vốn có trong văn bản, tương quan với một hiện thực nào đó; ý nghĩa đối với mối quan hệ
của người đọc đặt vào văn bản. Điều đó cho thấy văn bản văn chương mang tính đa
nghĩa.
Theo Bakhtin, ý nghĩa tác phẩm không nằm trong ý rhức của tác giả, khơng vốn có trong
tác phẩm, trong ý thức người đọc mà nằm trong sự tương tác qua tại giữa tác giả-người

9


đọc trên cơ sở những tín hiệu nghệ thuật mà tác giả phát ra trong tác phẩm. Cho nên chỉ
qua đối thoại, tranh luận, ý nghĩa tác phẩm mới nảy sinh, bộc lộ một cách phong phú, đa
dạng, giàu có hơn.
2. Mô tả các bước tiến hành dạy học bài "Chiếc thuyền ngồi xa" theo hướng đổi
mới.
Hoạt động 1: Tìm hiểu vài nét về tác giả, tác phẩm.
* Giáo viên: Yêu cầu học sinh giới thiệu ngắn gọn những nét chính về tác giả Nguyễn
Minh Châu và truyện ngắn "Chiếc thuyền ngồi xa"
*Học sinh: Trên cơ sở thơng tin trong sách giáo khoa, hiểu biết của bản thân giới thiệu về
tác giả, tác phẩm.
* Giáo viên: Nhận xét, bổ sung và nhấn mạnh những kiến thức trọng tâm.
1. Tác giả Nguyễn Minh Châu.

10


- Được đánh giá là nhà văn "thuộc trong số những nhà văn mở đường tinh anh và tài năng
nhất của văn học ta hiện nay" ( Nguyên Ngọc). Sự tinh anh và tài năng ấy thể hiện trước
hết ở quá trình đổi mới tư duy nghệ thuật.
+ Trước năm 1975: Nguyễn Minh Châu là ngịi bút sử thi có khuynh hướng lãng mạn.
Những tác phẩm tiêu biểu như Cửa sơng (1967), Dấu chân người lính (1972), Mảnh trăng
cuối rừng...
+ Sau 1975: Nguyễn Minh Châu được coi là môt trong những cây bút tiên phong của văn
học thời kì đổi mới, đi sâu khám phá sự thật đời sống ở bình diện đạo đức thế sự. Tác
phẩm tiêu biểu: Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (1983), Bến quê (1985), Cỏ lau
(1987)...
- Năm 2000, Nguyễn minh Châu được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ
thuật.
2. Truyện ngắn: Chiếc thuyền ngoài xa.

11


- Nằm trong xu hướng nghệ thuật chung của văn học thời kì đổi mới: hướng nội, khai
thác sâu sắc số phận cá nhân trong muôn mặt đời thường. đay là tác phẩm in đậm phông
cách tự sự - triết lí của nguyễn Minh Châu.
Hoạt động 2: Đọc hiểu văn bản.
Bước 1: Yêu cầu học sinh đọc và tóm tắt tác phẩm.
Bước 2: Gợi mở, định hướng tìm hiểu tác phẩm.
* Giáo viên: Sau khi đọc em có suy nghĩ, hứng thú tìm hiểu điều gì trong tác
phẩm?
* Học sinh: Phát biểu cảm nhận của bản thân.

* Giáo viên: Nghe, kết hợp ghi nhanh lên phần bảng nháp những vấn đề học sinh
nêu ra. Sau đó nhận xét phân loại vấn đề và định hướng cho các em tìm hiểu những tín
hiệu nghệ thuật nổi bật, những vấn đề trọng tâm bộc lộ nội dung, tư tưởng, chủ đề của tác
phẩm. Cụ thể. có thể cho học sinh tìm hiểu những vấn đề sau:
- Tình huống truyện.

12


- Quá trình nhận thức của Phùng và Đẩu.
- Nhân vật người đàn bà hàng chài.
Bước 3: Tổ chức cho học sinh đối thoại, tranh luận về các vấn đề trên.
Vấn đề 1: Tình huống truyện.
* Giáo viên nêu vấn đề: Truyện ngắn "Chiếc thuyền ngoài xa" được tổ chức xung quanh
một tình huống truyện như thế nào? Nhận xét về cách tạo tình huống truyện của Nguyễn
Minh Châu trong tác phẩm này?
* Học sinh: Trao đổi với nhau, phát biểu ý kiến.
* Giáo viên: Tổng hợp các ý kiến, có thể cho học sinh tự nhận xét sau đó định hướng cho
các em hiểu về tình huống truyện của tác phẩm.
- Có ý kiến cho đây là tình huống nhận thức, có người lại cho là tình huống nghịch lí,
hoặc cho là cả hai nhưng khơng đồng đẳng. Và quả thực qua câu chuyện của gia đình
hàng chài thấy nổi lên tình thế nghịch lí: Chồng đánh vợ, con đánh bố, người vợ bị chồng
đánh mà vẫn nín nhịn, còn xin đưa lên bờ mà đánh...

13


- Nhưng sự kiện bao trùm cả thiên truyện không phải là cuộc sống nghịch lí của gia đình
thuyền chài mà là chuyến đi thực tế đến làng chài của Phùng chụp một bức ảnh theo yêu
cầu của trưởng phòng. Trong chuyến đi này Phùng đã phát hiện ra những nghịch lí, làm

phá vỡ những nhận thức lâu nay về thực trạng cuộc sống, về sự trái ngược của hiện thực
cuộc sống với ý đồ nghệ thuật của trưởng phòng. Trong vai người kể chuyện Phùng
không chỉ kể về những nghịch cảnh trong gia đình hàng chài mà cịn trình bày những "vỡ
lẽ" trong hành trình nhận thức quanh co mà cả người nghệ sĩ, vị thẩm phán trải qua. Vì
vậy tình huống bao trùm thiên truyện là tình huống nhận thức, cịn tình huống nghịch lí
của gia đình hàng chài chỉ là một tình huống nhỏ được lồng trong đó.
Tác giả đã tạo ra một tình huống truyện vừa đan lồng ( tình huống nhỏ lồng trong tình
huống lớn) vừa đồng tâm ( cả người nghệ sĩ lẫn thẩm phán đều trải qua hành trình nhận
thức quanh co để vỡ ra chân lí) mang ý nghĩa khám phá phát hiện về đời sống là nét độc
đáo trong cách tổ chức tình huống truyện của tác phẩm. tình huống truyện như vậy vừa
tạo hấp dẫn, vừa làm nổi bật chủ đề tư tưởng của tác phẩm.

14


Vấn đề 2: Quá trình nhận thức của hai nhân vật Phùng, Đẩu và thông điệp nhà văn
muốn thể hiện.
a. Nhân vật Phùng.
* Học sinh: Tìm hiểu, thảo luận, nêu ý kiến về các vấn đề:
+ cảm nhận về nhân vật Phùng?
+ Những phát hiệncủa Phùng trong chuyến đi thực tế này đã giúp anh nhận thức ra điều
gì?
* Giáo viên nghe các ý kiến, tổ chức cho học sinh tự nhận xét, đối thoại với nhau, cuối
cùng đưa ra định hướng để có kết luận thống nhất.
- Ấn tượng về nhân vật Phùng: Say mê với nghề, cảm nhận và trân trọng cái đẹp; dũng
cảm trước cái xấu, cái ác; cịn đơn giản trong cách nhìn nhận cuộc sống và con người...
- Nhận thức của Phùng sau những gì đã chứng kiến, phát hiện trong chuyến đi.
+ Chứng kiến đến hai lần cảnh bạo hành dã man của gia đình hàng chài. Ngay sau khi
phát hiện và được chiêm ngưỡng một "cảnh đắt trời cho" một cảch đẹp khiến người ta

15


như được thanh lọc tâm hồn, Phùng đã vỡ ra nhiều điều trong nhận thức về cuộc sống về
nghệ thuật.
Vẻ đẹp bên ngồi có thể che lấp sự thực bên trong vốn khơng có gì đẹp đẽ.
Khơng thể hiểu cuộc sống nếu chỉ nhìn từ xa, bên ngồi.
Nghệ thuật nếu chỉ chụp ảnh cái vẻ ngồi thì đó là thứ nghệ thuật giả dối,
phù phiếm, phi đạo đức.
+ Nghe câu chuyện người đàn bà hàng chài ở toà án, Một lần nữa Phùng lại có
thêm nhận thức mới mể, sâu sắc về cuộc sống, con người.
Người đàn bà hàng chài khơng như những gì Phùng nghĩ và nhìn thấy. Sau
sự nhẫn nhục là đức hi sinh vô bờ; sau vẻ ngồi ù lì, thất học là sự thấu hiểu sâu sắc lẽ
đời.
Người đàn ông mà Phùng vẫn đinh ninh là độc ác tàn nhẫn nhất thế gian, độc
ác do đi lính, do rượu chè, do bản tính... hố ra khơng phải. cái xấu, cái ác lại là do bị

16


cầm tù trong cuộc sống quẩn quanh, đói nghèo, lạc hậu. người đàn ơng đó vừa là tội
phạm vừa là nạn nhân.
Hành vi của đứa con - thằng Phác - như là cơn đồ, vơ học nhưng ẩn sau đó là
tình thương mẹ mãnh liệt.
- Thơng điệp: Người nghệ sĩ nếu chỉ nhìn nhận giản đơn, sơ lược thì khơng thể phát hiện
được cái khuất lấp, bề sâu của cuộc đời và con người. Vì vậy, người nghệ sĩ phải dấn
thân vào cuộc đời, phải có các nhìn bề sâu, đa diện, nhiều chiều mới có thể phát hiện ra
sự thật thường lại bị che lấp bởi vể đẹp bề ngoài, cái đẹp bị che lấp bởi cái xấu bề nổi của
cuộc sống và con người.
b. Nhân vật Đẩu.

* Học sinh trao đổi vấn đề: Đẩu đã suy nghĩ và làm gì để giải quyết lai lịch của gia đình
thuyền chài? cái gì " vừa mới vỡ lẽ ra trong đầu vị bao công của phố huyện vùng biển "
sau khi nghe câu chuyện của người đàn bà hàng chài?
* Giáo viên tổng hợp ý kiến, đưa ra ý thống nhất.

17


Đẩu là một chánh án và cũng từng là một người lính. Với lối nghĩ thời chiến, anh tin rằng
pháp luật cơng bằng và thiện chí của mình sẽ giúp thay đổi số phận người đàn bà hàng
chài. Anh đã giáo dục người chồng nhưng không hiệu quả, đành gợi ý bà ta bỏ chồng
nhưng người đàn bà không đồng ý. Đẩu "không thể nào hiểu được". Sau câu chuyện ở toà
án điều anh "vỡ ra" phải chăng là trong cuộc sống có bao điều tưởng vơ lí mà lại thành có
lí riêng? Nhiều chuyện ngỡ đơn giản mà kì thực vơ cùng phức tạp? Khơng thể đem thiện
chí, ý chí đơn thuần giải quyết mà xong.
Vấn đề 3: Nhân vật người đàn bà hàng chài.
* Giáo viên nêu vấn đề cho học sinh tìm hiểu, trao đổi: Em có suy nghĩ gì về nhân vật
người đàn bà hàng chài? Liệu có cách giải quyết nào khác cho bi kịch cuộc sống gia đình
chị khơng?
* Học sinh trao đổi, nêu ý kiến: Các em có thể đưa ra những ý kiến khác nhau, có thể trái
ngược nhau. Giáo viên hướng các em nhận định dựa trên những chi tiết cụ thể. Cuối cùng
học sinh phải thấy được:

18


- Những thiệt thòi,bất hạnh của người đàn bà hàng chài:ngoại hình xấu xí với khn mặt
rỗ,thân hìnhvới những đường nét thô kệch;cuộc sống vất vả lam lũ,phải chịu sự bạo hành
của người chồng...
- Phẩm chất đáng trân trọng: Tình thương con, đức hi sinh, lòng bao dung và sự sâu sắc lẽ

đời. Sự lựa chọn của chị ( không hề bỏ người chồng thơ bạo, thường xun đánh đập
mình dã man) là sự shấp nhận nghịch lí cuộc sống bằng tất cả nghị lực, tình yêu thương
các con và gắn bó với gia đình.
Bước 4: Đối thoại mở rộng về nội dung ý nghĩa tác phẩm.
* Giáo viên nêu vấn đề: Từ những thay đổi trong nhận thức cửa Phùng, Đẩu, từ hình
tượng nhân vật người đàn bà hàng chài, nhà văn Nguyễn Minh Châu muốn nói điều gì?
* Học sinh suy nghĩ, thảo luận, nêu được: Điều mà tác giả muốn nói qua tác phẩm trước
hết là bài học về cách nhìn con người, cuộc sống. Cần phải có cái nhìn đa diện, nhiều
chiều, phát hiện ra bản chất thật sau vẻ bề ngoài của hiện tượng.

19


* Giáo viên nêu vấn đề: Ngoài việc đem đến bài học đúng đắn về cách nhìn con người và
cuộc sống, truyện ngắn này còn đề cập đến một vấn đề khác của cuộc sống: Bạo lực gia
đình.
Theo em, nguyên nhân của tình trạng bạo lực trong gia đình hàng chài là gì? các chi tiết
lão đàn ồng " rút trong người ra một chiếc thắt lưng của lính nguỵ ngày xưa" quật tới tấp
vào lưng người đàn bà, ngay cạnh " chiếc xe rà phá mìn của cơng binh Mĩ" Có phải là
gợi ý của tác giả về nguyên nhân bạo lực gia đình khơng? Tư tưởng nhân đạo của tác giả
khi đề cập đến vấn đề này?
* Học sinh suy nghĩ nêu cách lí giải của mình nhưng phải thấy được:
- Các chi tiết trên là sắp đặt đầy dụng ý của tác giả nhưng không đơn giản chỉ để ám chỉ
cái xấu, cái ác kia như một thứ tàn tích của chiến tranh mà cịn chứa đựng ẩn ý sâu sắc:
bạo lực chiến tranh do kẻ thù gây ra chưa lùi xa thì đã sinh ra một thứ bạo lực khác, dai
dẳng và đáng sợ hơn. Vì thứ bạo lực này chà đạp phẩm giá con người, huỷ hoại nhân
tính, tha hố phẩm chất nhưng lại khó nhận ra, khó tiêu diệt hợn

20

- Thứ bạo lực ấy sinh ra từ đâu? Qua một người đàn ơng có thể thấy nó nằm sâu trong
con người, nó sinh ra từ tình trạng cuộc sống đói khổ, tăm tối, lạc hậu.
- Đề cập vấn đề bạo lực gia đình, Nguyễn Minh Châu khơng chỉ làm dấy lên nỗi thương
xót, niềm lo âu trước tình trạng phụ nữ, trẻ em bị bạo hành, ngược đãi, nguy cơ trẻ em dễ
nhiễm thói thơ bạo do bị tổn thương tâm hồn, mất niềm tin vào gia đình, cuộc sống. Tác
giả không chỉ lên án bạo lực , phê phán cái xấu, cái lạc hậu mông muội, không chỉ tỏ tình
u thương mà cịn cảnh báo một nguy cơ đáng sợ: nếu khơng giải phóng con người khỏi
đói nghèo, lạc hậu thì khơng thể tiêu diệt được cái xấu, cái ác. Đó là chiều sâu nhân đạo
của tác phẩm.
Bước 5: Hướng dẫn tìm hiểu vài nét về nghệ thuật như:
- Tình huống truyện.
- Ngơi kể chuyện và điểm nhìn nghệ thuật.
Hoạt động 3: Tổng kết giờ học.

21


* Giáo viên chốt lại những nội dung kiến thức đã tìm hiểu, đồng thời định hướng cho học
sinh: Khám phá tác phẩm khơng có con đường duy nhất và cũng khơng có giới hạn cuối
cùng. các em có thể về nhà tự suy ngẫm thêm về các nhân vật như người đàn ông hàng
chài, đứa con trai, các chi tiết nghệ thuật mang ý nghĩa biểu tượng như chiếc thuyền
ngoài xa, bức ảnh...để hiểu sâu sắc hơn nội dung tư tưởng của tác phẩm.

PHẦN III: KẾT LUẬN
Để một giờ dạy học có hiệu quả, đặc biệt đối với những giờ dạy học mở, rất cần sự nỗ
lực, nghiêm túc và say mê công việc của giáo viên. Sự chuẩn bị chu đáo, tích cực của học
sinh. Trước mỗi giờ đọc - hiểu tác phẩm văn học, giáo viên cần phải thiết kế được hệ
thống câu hỏi hướng dẫn đọc hiểu để học sinh tự đọc tác phẩm ở nhà, nhờ đó phần trao
đổi, thảo luận, thuyết trình trên lớp sẽ sôi nổi,hiệu quả hơn.

Thực tế giảng dạy luôn nảy sinh sáng tạo và cũng là cơ hội để tích luỹ kinh nghiệm. tất cả
những giáo viên tâm huyết với nghề sẽ ln trăn trở, tìm tịi những cách đi, áp dụng
những phương pháp dạy học tích cực để giúp học sinh chủ động lĩnh hội kiến thức một
22


cách hiệu quả nhất. Trong q trình giảng dạy tơi nhận thấy những giờ đọc hiểu tác phẩm
văn học được tổ chức theo hướng mở, học sinh được đối thoại, tranh luận, được trình bày
vấn đề mình quan tâm thì giờ học rất sôi nổi, tạo được hứng thú, niềm u thích mơn học
cho các em. Truyện ngắn " Chiếc thuyền ngoài xa" là một truyện ngắn hay, hấp dẫn, có
nhiều vấn đề và rất gắn với thực tế cuộc sống. vì vậy làm thế nào để khới dậy trong học
sinh hứng thú, niềm yêu thích, say mê khám phá tác phẩm, làm thế nào để giờ học không
chỉ cung cấp kiến thức mà cong giúp các em rèn luyện nhân cách, hình thành phương
pháp nghiên cứu, tư duy khoa học, hình thành năng lực tích cực, chủ động khám phá,
phát hiện vấn đề. Có lẽ đó khơng chỉ là mong muốn của riêng tôi. Dạy học bài " Chiếc
thuyền ngồi xa" theo hướng đổi mới như trình bày ở trên là một nỗ lực nhằm nâng cao
hiệu quả dạy học mơn văn. Có thể phần trình bày của tơi cịn nhiều thiếu sót, chưa hợp lí.
rất mong được các đồng nghiệp chia sẻ, góp ý.

23