Sáng kiến kinh nghiệm một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả đọc hiểu tác phẩm đọc thêm cho học sinh 12 ban cơ bản

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

ĐỀ TÀI:
"MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ ĐỌC HIỂU TÁC PHẨM ĐỌC THÊM CHO HỌC SINH 12 - BAN CƠ
BẢN"
1


2


ĐẶT VẤN ĐỀ

1, Lí do chọn đề tài
Đổi mới phương pháp dạy học đang là một đòi hỏi bức thiết, một trong những vấn đề
được quan tâm hàng đầu của giáo dục nước ta. Phương pháp dạy học hiệu quả sẽ quyết
định trực tiếp đến sản phẩm giáo dục. Ngay từ Văn kiện Hội nghị lần thứ hai Ban chấp
hành Trung ương khoá VIII đã nêu lên yêu cầu: “Đổi mới phương pháp giáo dục đào tạo,
khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học”
(1, tr 41). Cùng với xu thế chung của đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới phương
pháp dạy học Văn học cũng được đặt ra như một đòi hỏi mang tính cấp bách.
Chương trình ngữ văn Trung học phổ thông (THPT) đã thể hiện quan điểm: đối với phần
văn học không chỉ chú trọng đến các tác phẩm học chính thức mà còn cần quan tâm đến
cả những tác phẩm đọc thêm. Các tác phẩm đọc thêm có vai trò vô cùng quan trọng trong
việc bổ sung và mở rộng kiến thức cho học sinh song song với các tác phẩm học chính
thức.
3


Với một khối lượng tác phẩm đọc thêm chiếm một tỉ lệ giờ đáng kể trong chương trình
ngữ văn THPT thì việc trang bị những phương pháp, biện pháp dạy học hiệu quả sẽ tháo

gỡ được bài toán thời lượng cho giáo viên đồng thời nâng cao khả năng tự học, khả năng
sáng tạo của học sinh.
Thực tế giảng dạy ngữ văn cho thấy còn một số giáo viên lúng túng trong việc giảng dạy
các tác phẩm đọc thêm, một số giáo viên do chưa nhận thấy tầm quan trọng của các tác
phẩm đọc thêm nên đã dạy qua loa các tác phẩm này. Bởi vậy, học sinh cũng có thái độ
xem nhẹ hoặc không quan tâm đến văn bản đọc thêm.
Vì những lí do trên, tôi mạnh dạn chọn đề tài “Một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu
quả đọc – hiểu tác phẩm đọc thêm cho học sinh lớp 12 – ban cơ bản” với mong muốn
đóng góp một số phương pháp để các tiết dạy văn bản đọc thêm có hiệu quả cao hơn.
2, Mục đích nghiên cứu:
Đề tài nghiên cứu nhằm cung cấp một số biện pháp giúp giáo viên nâng cao chất lượng
giảng dạy các tác phẩm đọc thêm

4


3, Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu các tác phẩm đọc thêm trong chương trình SGK THPT lớp 12 ban cơ
bản.
4, Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu tài liệu, tổng kết lí luận và thực tiễn
Phương pháp so sánh thống kê
Phương pháp xử lí thông tin định tính

GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

I/ Cơ sở lí luận của đề tài
1.1. Lí thuyết đoc – hiểu tác phẩm văn chương
Trong công trình nghiên cứu “Đọc và tiếp nhận văn chương”, tác giả Nguyễn Thanh
Hùng đã khẳng định: “Đọc văn chương là đọc cái phần chủ quan của người viết bằng

5


cách đồng hóa tâm hồn, tình cảm, suy nghĩ của nó vào trang sách. Đọc là đón đầu những
gì mà mình đọc qua từng chữ, từng câu, từng đoạn, rồi quay về những gì đọc đã qua để
chứng kiến và đi tìm hợp lực của tác giả, để tác phẩm được tái tạo trong tính cụ thể và
giàu tưởng tượng” [4, tr. 29]
Như vậy, đọc – hiểu tác phẩm văn chương có nét khu biệt so với hoạt động đọc đại trà.
Đọc – hiểu tác phẩm văn chương không đơn giản là hoạt động tiếp cận ngữ nghĩa đơn
thuần. Nó đòi hỏi người đọc phát huy phẩm chất trí tuệ, khả năng tri giác ngôn ngữ và
đặc biệt là khả năng liên tưởng, tưởng tượng để thấu hiểu chia sẻ, đồng cảm với người
viết. Đồng thời, người đọc cũng có thể thể hiện vai trò bạn đọc đồng sáng tạo. Đọc – hiểu
tác phẩm văn chương dù ở hình thức đơn giản hay sâu sắc cũng đòi hỏi sự đắm mình vào
tác phẩm, đọc nó bằng cả vốn văn hóa và trái tim để hiểu giá trị nội dung, giá trị nghệ
thuật và chiều sâu tư tưởng của tác phẩm, để chuyển mã văn bản nghệ thuật thành bức
tranh đời sống.
Thực tế, đọc văn chương là một hoạt động thẩm mĩ thông qua hai phương diện:

6


Thứ nhất: kĩ thuật đọc: gồm phát âm, ngữ điệu, nhịp điệu, điệu bộ để có những ấn tượng
ban đầu về tác phẩm.
Thứ hai: nội dung đọc: đọc để thông hiểu nội dung ý nghĩa trên cơ sở tri giác văn bản.
Quá trình đọc – hiểu tác phẩm văn chương cần trải qua những kĩ năng cơ bản: đọc đúng,
đọc hay, đọc diễn cảm và hiểu cặn kẽ những điều mình đọc.
1.2. Đọc hiểu các tác phẩm văn chương trong nhà trường
Một trong những khái niệm cơ bản để xây dựng chương trình môn ngữ văn là khái niệm
đọc – hiểu. Đọc - hiểu giúp học sinh tham gia xây dựng bài một cách chủ động và sáng
tạo hơn. Đôi khi chính nhờ đọc – hiểu mà học sinh phát hiện ra những ý nghĩa thẩm mĩ

mới mẻ cho tác phẩm mà chính giáo viên cũng chưa phát hiện được. Vì vậy, đọc - hiểu là
phương pháp học văn tích cực hơn so với phương pháp bình giảng, giảng nghĩa thường
thấy trong cách dạy văn trước kia. Tác giả Trần Đình Chung khẳng định: “Giảng nghĩa,
bình văn cũng là đọc – hiểu, nhưng đó là đọc – hiểu của người dạy, còn đọc – hiểu của
người học sẽ là chiếm lĩnh văn học bằng đối thoại, lấy câu hỏi do thầy thiết kế là phương
tiện” [3, tr. 5].
7


Tác phẩm văn học chỉ thực sự có ý nghĩa khi bạn đọc biến nó thành sự kiện trong tâm
hồn mình. Cũng vậy, một tác phẩm văn chương trong nhà trường (bao gồm cả tác phẩm
văn học học chính thức và tác phẩm đọc thêm) phải được học sinh chủ động tìm hiểu mới
có thể trở thành một một sự kiện trong tâm hồn người học. Từ đó học sinh mới có thể say
mê và hứng thú với các tác phẩm văn chương.
1.3. Đặc điểm của các tác phẩm đọc thêm trong chương trình ngữ văn lớp 12 – ban
cơ bản
Chương trình ngữ văn lớp 12 tập trung vào hai giai đoạn văn học: giai đoạn từ sau Cách
Mạng Tháng Tám năm 1945 đến năm 1975 và giai đoạn từ năm 1975 đến hết thế kỷ XX.
Văn học từ cách mạng tháng 8/1945 đến 1975 là nền văn học mới ra đời phát triển dưới
sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản nên thống nhất về khuynh hướng tư tưởng, tổ chức và
quan niệm. Đây là giai đoạn hình thành kiểu nhà văn mới: Nhà văn - chiến sĩ. Văn học
giai đoạn này phát triển trong hoàn cảnh đất nước trải qua nhiều sự kiện lớn (Đấu tranh
chống thực dân Pháp, đế quốc Mĩ, xây dựng cuộc sống mới ở miền Bắc...) vì vậy văn
học hình thành những tư tưởng, tình cảm rất riêng và có đặc điểm riêng. Văn học từ cách
8


mạng tháng 8/1945 đến 1975 có 3 đặc điểm cơ bản: Nền văn học chủ yếu vận động theo
hướng cách mạng hoá, gắn bó sâư sắc với vận mệnh chung của đất nước; nền văn học
hướng về đại chúng; nền văn học chủ yếu mang khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng

mạn.
Văn học từ năm 1975 đến hết thế kỷ XX phát triển trong hoàn cảnh đất nước đã thoát
khỏi chiến tranh nên nhà văn có điều kiện, cơ hội đi vào khám phá những “miền đất” mới
mà thời trước chưa có dịp nói đến. Đất nước bước vào kỉ nguyên độc lập, tự do và thống
nhất nhưng phải đương đầu với nhiều thử thách mới, nghiệt ngã mới đặc biệt gặp muôn
vàn khó khăn về kinh tế do hậu quả chiến tranh để lại. Lúc này, nguyện vọng của nhà văn
và người đọc đã khác trước. Cái nhìn của nhà văn không đơn giản, một chiều mà đa diện,
góc cạnh, có tính chất đối thoại. Người đọc cũng mong chờ những khám phá mới của văn
học và đáp ứng được nhiều nhu cầu phong phú trong đó có nhu cầu giải trí và thể nghiệm
tâm linh.
Chương trình Ngữ văn lớp 12 - ban cơ bản trích học 32 tác phẩm văn học, trong đó 12 tác
phẩm được phân phối vào phần đọc thêm. Chiếm tỉ lệ 37.5% - một tỷ lệ đáng kể trong

9


chương trình giảng dạy ngữ văn lớp 12, từ đó cho thấy nhóm biên soạn SGK dành sự
quan tâm không nhỏ đến phần Đọc thêm.
II/ Cơ sở thực tiễn của đề tài
2.1. Khảo sát tư liệu dạy học
Khảo sát: sách giáo khoa Ngữ văn lớp 12, sách giáo viên Ngữ văn 12 chương trình cơ
bản, và phân phối chương trình có thể nhận thấy:
Phần văn bản đọc thêm trong sách giáo khoa Ngữ văn lớp 12 chương trình cơ bản, Phan
Trọng Luận tổng chủ biên - NXB Giáo dục, 2012 được biên soạn gồm các nội dung sau:
- Tiểu dẫn: giới thiệu những nét chính về tiểu sử, sự nghiệp sáng tác, xuất xứ của tác
phẩm.
- Phần văn bản đoạn trích: nêu các câu hỏi về bố cục, cảm xúc, hình tượng thơ, nghệ
thuật nhằm hướng dẫn đọc thêm.
- Trong SGK đối với các văn bản đọc thêm, mục kiến thức cần đạt và ghi nhớ không có
nên các học sinh khó khái quát được về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm, chưa có

10


thước đo các chuẩn kiến thức cần thiết để có định hướng điều chỉnh quá trình nhận thức
phù hợp.
- Điều đáng lưu ý là các tác phẩm đọc thêm được sắp xếp phù hợp với đặc trưng thể loại
và giai đoạn văn học với các tác phẩm được học chính thức. Điều này là một dụng ý của
người biên soạn sách giáo khoa nhằm giúp học sinh có sự liên hệ giữa các tác phẩm cùng
giai đoạn, cùng thể loại.
Phần hướng dẫn dạy học văn bản đọc thêm trong sách giáo viên Ngữ văn 12 chương trình
cơ bản, Phan Trọng Luận tổng chủ biên - NXB Giáo dục, 2012 được biên soạn gồm 3
mục:
- Mục I: Sách hướng dẫn đưa ra những điều cần lưu ý về tác giả và tác phẩm liên quan tới
quá trình tiếp nhận văn bản.
- Mục II: Sách hướng dẫn dạy học phần đọc thêm bằng các gợi ý đáp án của các câu hỏi
trong SGK.
- Mục III: Sách chỉ cho GV những tài liệu tham khảo cần thiết phục vụ cho bài giảng.

11


Phân phối chương trình môn Ngữ văn THPT của Sở GD - ĐT Thanh Hóa hướng dẫn thực
hiện dạy các bài Đọc thêm và các bài Tự học có ghi rõ : “Đối với những bài đọc thêm và
tự học có hướng dẫn: giáo viên tổ chức cho học sinh tự học, tự tìm hiểu thông qua hướng
dẫn, yêu cầu trong SGK. Với phần Văn học, cần hướng học sinh tới việc đọc – hiểu, nắm
vững các giá trị nội dung tư tưởng, hình thức nghệ thuật của tác phẩm” [2, tr.5]. Tài liệu
này cũng quy định rõ thời lượng cụ thể cho từng bài đọc thêm:

Tiết theo Tên bài dạy

Thời lượng

PPCT

12

- Mấy ý nghĩ về thơ (Nguyễn Đình Thi)

1/2 tiết mỗi bài

- Đôt–xtôi-ép-xki

29

- Đất nước (Nguyễn Đình Thi)

1 tiết

34-35

- Dọn về làng (Nông Quốc Chấn)

2/3 tiết mỗi bài

- Tiếng hát con tàu (Chế Lan Viên)

12

- Đò Lèn

40

- Bác ơi (Tố Hữu)

1/2 tiết mỗi bài

- Tự do (Ê-luy-a)

50

- Những ngày đầu của nước Việt Nam 1 tiết
mới (Võ Nguyên Giáp)

65

- Bắt sấu rừng U Minh Hạ - Sơn Nam

1 tiết

73

- Mùa lá rụng trong vườn (trích) - Ma 1 tiết
Văn Kháng

74

- Một người Hà Nội ( trích) - Nguyễn 1 tiết
Khải

Như vậy vị trí quan trọng của phần văn bản đọc thêm trong chương trình ngữ văn là không
thể phủ nhận. Tuy nhiên thời lượng dành cho các tác phẩm đọc thêm không nhiều. Vì vậy,

13


để có thể dạy hiệu quả những tiết đọc thêm đòi hỏi giáo viên phải có cách thức triển khai
bài giảng phù hợp. Đặc biệt phải phát huy cao độ khả năng đọc – hiểu một cách chủ động
của học sinh.
2.2. Thực tiễn dạy học các văn bản đọc thêm trong nhà trường THPT
Với việc quan sát những tiết dạy - học các văn bản đọc thêm và tham khảo các giáo
án dạy – học các văn bản đọc thêm, tôi nhận thấy một số thực tế như sau:
Về phía giáo viên
Tồn tại quan niệm coi những bài học thêm không quan trọng. Vì thế thường xem
nhẹ hoặc giảng dạy qua loa chủ yếu bằng phương pháp thuyết trình. Điều này dẫn đến
thái độ ỷ lại của học sinh.
Đối với những tác phẩm quá dài như “Tiếng hát con tàu” (Chế Lan Viên), “Mùa lá
rụng trong vườn” (Ma Văn Kháng), giáo viên chỉ cho học sinh đọc bài mà không tìm hiểu
tác phẩm hoặc chỉ tìm hiểu một số ý quan trọng điều này làm mất đi tính chỉnh thể của
hình tượng nghệ thuật.

14


Giáo viên rất ít quan tâm đến vấn đề thể loại, giai đoạn văn học khi tìm hiểu các
văn bản đọc thêm, cũng ít liên hệ giữa các tác phẩm đọc thêm với các tác phẩm được học
chính thức.
Cách soạn giáo án giảng dạy các văn bản đọc thêm không khác so với cách soạn
giáo án các văn bản dạy chương trình chính thức.

Về phía học sinh
Tài liệu hướng dẫn cho phần đọc thêm môn ngữ văn bậc THPT hầu như chưa có.
Để chuẩn bị cho bài đọc thêm, học sinh chỉ biết dựa vào hướng dẫn của SGK. Thậm chí
đối với một số học sinh việc chuẩn bị bài ở phần đọc thêm chỉ dừng lại ở đọc văn bản.
Trong giờ học, học sinh học phần tác phẩm đọc thêm thiếu chủ động, chủ yếu lắng
nghe những đáng giá của giáo viên về tác phẩm mà chưa có được cách đọc – hiểu phù
hợp. Điều này dẫn đến việc kiến thức về các tác phẩm đọc thêm thường nhanh phai trong
tâm trí học sinh.

15


Có thể khẳng định, hiện nay cả người dạy và người học đều chưa có sự quan tâm
đúng mức đến các tác phẩm đọc thêm. Điều này đặt ra những câu hỏi bức thiết: Cần làm
gì để khơi gợi hứng thú học tập của học sinh đối với các tác phẩm đọc thêm?; làm sao để
mỗi giờ đọc – hiểu tác phẩm đọc thêm có thể để lại những ấn tượng sâu sắc cho học
sinh?; bài toán thời lượng của các tiết dạy tác phẩm đọc thêm cần được giải quyết như thế
nào?
III/ Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả đọc – hiểu tác phẩm đọc
thêm cho học sinh lớp 12 – ban cơ bản.
Trên cơ sở tìm hiểu lí thuyết về đọc – hiểu tác phẩm văn chương và đọc – hiểu tác phẩm
văn chương trong nhà trường đồng thời dựa vào kinh nghiệm giảng dạy văn của bản
thân ở bậc THPT, tôi đã đúc rút được một số kinh nghiệm nhằm nâng cao hiệu quả đọc
– hiểu tác phẩm đọc thêm cho học sinh lớp 12 – ban cơ bản.
3.1. Đổi mới cách tiếp cận phần tiểu dẫn
Trước khi tiếp xúc với tác phẩm, giáo viên cần tổ chức, hướng dẫn cho học sinh tìm hiểu
những yếu tố ngoài văn bản, nắm được những tri thức chung về tác giả, tác phẩm (hoàn
16

cảnh sáng tác, vị trí...). Những tri thức này phần lớn đã được trình bày ở phần tiểu dẫn.
Một số các giáo viên chọn cách thuyết trình cho học sinh về phần này. Tuy nhiên cách
làm như vậy thường ít gây được hứng thú cho người học, người học không chủ động đọc
– hiểu phần tiểu dẫn nên hiệu quả không cao. Hơn thế cách làm này sẽ khiến việc tìm
hiểu những yếu tố ngoài văn bản chiếm một thời lượng đáng kể. Tôi cho rằng, cần phải
có cách thức hợp lí hơn để hướng dẫn học sinh tìm hiểu những yếu tố ngoài văn bản.
Trước hết, để chuẩn bị cho tiết học, giáo viên yêu cầu học sinh đọc trước phần tiểu dẫn
SGK, đồng thời gợi ý cho học sinh một số tài liệu (nhà văn trong nhà trường, bình giảng
văn học...) các trang mạng (ví dụ: Wikipedia, diễn đàn kiến thức văn học...) để người học
có sự khám phá thêm về tác giả, tác phẩm một cách chủ động nhằm tạo nên những hứng
thú cho người học. Trong tiết dạy, giáo viên chỉ cần đưa ra những câu hỏi gợi mở để học
sinh tự tìm thông tin, những câu hỏi này có thể trình bày dưới hình thức trắc nghiệm.
Biện pháp này vừa giúp học sinh đọc – hiểu kiến thức ngoài văn bản một cách chủ động
vừa tiết kiệm thời gian.
3.2. Đổi mới cách tiếp cận tác phẩm

17


Nhìn chung, các tác phẩm được phân phối đọc thêm trong chương trình ngữ văn lớp 12
có dung lượng lớn trong khi thời gian dành cho việc tìm hiểu tác phẩm lại rất hạn chế.
Không ít giáo viên lúng túng khi giải quyết bài toán thời gian đối với một tác phẩm đọc
thêm. Không thể dạy tác phẩm đọc thêm như dạy một tác phẩm được học chính thức song
vẫn phải đảm bảo rằng học sinh nắm được các giá trị nội dung tư tưởng, hình thức nghệ
thuật của tác phẩm. Để đạt được mục đích như trên giáo viên có thể thực hiện như sau:
Giáo viên hướng dẫn học sinh tiếp xúc bước đầu với văn bản bằng hình thức đọc văn bản
(đối với tác phẩm trữ tình) hoặc tóm tắt văn bản (đối với tác phẩm tự sự). Giáo viên có
thể yêu cầu học sinh đọc (tóm tắt) văn bản trước, sau đó nhận xét, bổ sung. Đối với tác
phẩm trữ tình, giáo viên có thể đọc lại văn bản. Việc đọc văn bản (đối với tác phẩm trữ
tình) hoặc tóm tắt văn bản (đối với tác phẩm tự sự) là rất quan trọng trong việc tạo nên

những ấn tượng ban đầu cho học sinh về tác phẩm văn học.
Sau khi tạo được trong học sinh những ấn tượng ban đầu về tác phẩm, giáo viên hướng
dẫn học sinh thâm nhập vào cấu trúc hình tượng nghệ thuật. Đây chính là phần đọc – hiểu
nội dung văn bản, nhằm đi sâu vào văn bản văn học để phát hiện, phân tích, đánh giá văn

18


bản từ các chi tiết, hình ảnh. Tầng hình tượng thường được tổ chức thành các mối quan
hệ rất phức tạp giữa cái hiển ngôn và cái vô ngôn, giữa cái ổn định và cái biến đổi, giữa
nghĩa thực và nghĩa biểu trưng... Nếu giáo viên vẫn áp dụng cách thức giảng dạy tác
phẩm học chính thức để khám phá cấu trúc hình tượng trong những bài học thêm thì sẽ
không đáp ứng được yêu cầu về thời gian. Vì vậy, khi hướng dẫn học sinh thâm nhập vào
cấu trúc hình tượng nghệ thuật trong những tác phẩm đọc thêm chỉ nên hướng dẫn học
sinh đọc – hiểu để xác định những dấu hiệu nghệ thuật cơ bản (thể loại, không gian nghệ
thuật, thời gian nghệ thuật, yếu tố thời đại...) và khám phá chủ đề tư tưởng của tác phẩm
(vấn đề đặt ra trong tác phẩm là gì? Những nhân vật chính trong tác phẩm là ai? Vấn đề
mà tác giả gửi gắm qua các nhân vật chính?...). Giáo viên có thể hướng dẫn học sinh
thâm nhập vào cấu trúc hình tượng nghệ thuật bằng cách đặt những câu hỏi gợi mở để
học sinh suy nghĩ trả lời.
Từ những hiểu biết cơ bản về nội dung và nghệ thuật, giáo viên hướng dẫn học sinh đọc –
hiểu sâu về một nội dung hoặc một hình thức nghệ thuật nào đó. Giáo viên có thể tự chọn
một, hai vấn đề để giúp học sinh khắc sâu ấn tượng về tác phẩm bằng phương pháp đặt

19


những câu hỏi gợi mở. Giáo viên cũng có thể cho học sinh hoạt động nhóm. Mỗi nhóm
chuẩn bị trước một vấn đề đặc biệt ấn tượng về tác phẩm để trình bày trước lớp. Giáo
viên chỉnh sửa, bổ sung. Việc khắc sâu những ấn tượng trong tác phẩm là điều vô cùng

quan trọng giúp học sinh đọc – hiểu văn bản văn học một cách chủ động, phù hợp với bản
chất của đọc – hiểu tác phẩm văn chương.
Sau khi học sinh đã có những hiểu biết khái quát về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm,
đồng thời cũng thể hiện được những ấn tượng sâu đậm của mình về tác phẩm đọc thêm.
Giáo viên nên liên hệ những vấn đề trong tác phẩm học thêm với những tác phẩm được
học chính thức. Như đã trình bày, các tác phẩm đọc thêm được sắp xếp phù hợp với đặc
trưng thể loại và giai đoạn văn học với các tác phẩm được học chính thức. Việc liên hệ
này vừa làm phong phú kiến thức của mỗi tác phẩm vừa tạo hứng thú cho học sinh khi
tìm hiểu tác phẩm đọc thêm. Giáo viên có thể hướng dẫn học sinh liên hệ những vấn đề
trong tác phẩm học thêm với những tác phẩm được học chính thức bằng cách đặt những
câu hỏi gợi mở hoặc bằng hình thức trắc nghiệm.
3.3. Đổi mới cách kiểm tra, đánh giá

20


Do điều kiện thời gian, thời lượng hướng dẫn học sinh đọc – hiểu các tác phẩm đọc thêm
trên lớp có hạn, những bài học thêm đòi hỏi học sinh phải phát huy năng lực tự học cao.
Vì vậy, giáo viên bắt buộc phải có sự kiểm tra, đánh giá kiến thức tự học của học sinh để
kịp thời uốn nắm bổ sung. Bên cạnh hình thức kiểm tra miệng, giáo viên có thể kiểm tra
bằng hình thức trắc nghiệm. Hình thức kiểm tra này có ưu điểm là trong một thời gian
ngắn giáo viên có thể kiểm tra được nhiều lượng kiến thức nhất, vừa đảm bảo tính vừa
sức vừa khắc phục lối học vẹt của học sinh.
3.4. Đổi mới cách soạn giáo án
Có một thực tế là một số giáo viên soạn giáo án giảng dạy các văn bản đọc thêm không
khác so với cách soạn giáo án các văn bản dạy chương trình chính thức. Điều này dẫn đến
những sự bất cập về thời gian khi triển khai bài đọc thêm. Thiết nghĩ giáo án dạy thêm
chỉ nên có cái nhìn khái quát về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm, từ đó khai thác sâu
một hoặc hai ấn tượng đặc biệt của tác phẩm đồng thời thể hiện sự liên hệ đối với các tác
phẩm được học ở chương trình chính thức. Giáo án dạy thêm cũng nên thể hiện những

biện pháp nhằm khắc phục bài toán thời gian (Ví dụ: đặt câu hỏi trắc nghiệm đối với phần

21


tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm...). Hơn hết, giáo án dạy thêm phải thể hiện rõ quan
điểm dạy học tích cực, phải để học sinh chủ động đọc – hiểu tác phẩm, để tác phẩm thực
sự trở thành một dấu ấn tâm hồn của người học, giáo viên chỉ là người hướng dẫn, gợi
mở, tuyệt đối không đọc – hiểu thay học sinh.
Giáo viên cũng nên sử dụng giáo án điện tử, các phương tiện hỗ trợ để bài giảng thêm
sinh động, hấp dẫn.
IV/ Kết quả bước đầu trong việc áp dụng những biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả
đọc – hiểu tác phẩm đọc thêm cho học sinh lớp 12 – ban cơ bản.
Trong năm học 2012 – 2013, tôi đã tích cực áp dụng những biện pháp trên để giảng dạy tác
phẩm đọc thêm cho học sinh các lớp 12I, 12Đ, 12A trường THPT chuyên Lam Sơn và đã
thu được những kết quả khả quan. Cụ thể:
- 100% các tiết dạy bài đọc thêm không vi phạm quy định về thời gian cho phép.
- Học sinh học tập chủ động, tích cực trong việc đọc – hiểu tác giả, tác phẩm. Học sinh có
sự hứng thú trong học tập.

22


- Đa số học sinh nắm được những nét cơ bản về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.
Đồng thời học sinh có được những ấn tượng sâu sắc đối với những vấn đề, chi tiết quan
trọng trong tác phẩm.
Tôi cũng đã dạy thao giảng trước tổ Ngữ Văn - trường THPT chuyên Lam Sơn bài đọc
thêm: Đò Lèn (Nguyễn Duy) và có được kết quả như sau:
- Học sinh trả lời được tất cả câu hỏi trắc nghiệm nêu lên trong giờ giảng.
- 95% học sinh trả lời đúng hoàn toàn những câu hỏi trắc nghiệm trong phiếu kiểm tra

đánh giá sau giá học.
- 100% giáo viên dự giờ đánh giá giờ thao giảng đạt loại giỏi với số điểm trung bình là
18.5/20.

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ KHOA HỌC

23


1. Đổi mới phương pháp dạy học nói chung, dạy học văn nói riêng đang là một trong
những vấn đề được quan tâm hàng đầu của giáo dục nước ta. Vấn đề đó đòi hỏi bản thân
mỗi người dạy phải không ngừng nghiên cứu, học hỏi để tìm được những phương pháp,
biện pháp thật sự phù hợp đối với từng đối tượng bài dạy.
2. Bằng cách tự học hỏi, nghiên cứu lí thuyết đọc – hiểu tác phẩm văn chương nói chung
và đọc – hiểu văn chương trong nhà trường nói riêng, đồng thời dựa vào kinh nghiệm
giảng dạy Ngữ văn của bản thân ở bậc THPT, tôi đã đúc rút được một số biện pháp nhằm
nâng cao hiệu quả đọc – hiểu tác phẩm đọc thêm cho học sinh lớp 12 – ban cơ bản. Tất cả
những biện pháp đó đều nhằm mục đích giúp học sinh chủ động và hứng thú hơn trong
nắm bắt tác phẩm đọc thêm, khắc phục được những hạn chế về thời gian cho phép. Bước
đầu những biện pháp ấy đã thu được một số kết quả nhất định, song vẫn cần một sự
nghiên cứu, trau dồi hơn nữa để những biện pháp trở nên hoàn thiện hơn.
3. Thiết nghĩ sự thành công trong công tác giảng dạy ở bất cứ bộ môn nào đều cần sự
phối hợp của nhiều yếu tố. Trong đó rất cần sự tạo điều kiện của Sở Giáo dục và Đào tạo,

24


của nhà trường, sự nỗ lực của bản thân người dạy và người học. Trên cơ sở đó, xin đưa ra
một số kiến nghị sau:
- Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo: Tổ chức tập huấn cho giáo viên theo chuyên đề giúp

giáo viên các trường có điều kiện học tập trao đổi kinh nghiệm.
- Đối với nhà trường: Hàng năm duy trì công việc báo cáo kinh nghiệm về công việc
giảng dạy bộ môn, tiếp tục có sự quan tâm, hỗ trợ, động viên giáo viên và học sinh cùng
vươn lên trong dạy và học.
- Đối với giáo viên: Luôn tự học, tự trau dồi kiến thức, kinh nghiệm bản thân. Luôn ý
thức rõ ý nghĩa của dạy học tích cực trong giảng dạy Ngữ văn là phải để học sinh chủ
động đọc – hiểu văn bản.
- Đối với người học cần có sự chuẩn bị bài nghiêm túc trước khi đến lớp, luôn có ý thức
chủ động trong công việc học tập của bản thân.

25