Công tác xã hội với vấn đề giảm nghèo ở người dân tộc thiểu số tại xã Ianan huyện Đức Cơ, tỉnh Gia Lai

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
---------------------

LÊ KIM THẮNG

CÔNG TÁC XÃ HỘI VỚI VẤN ĐỀ GIẢM NGHÈO
Ở NGƢỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ TẠI XÃ IANAN,
HUYỆN ĐỨC CƠ, TỈNH GIA LAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ CÔNG TÁC XÃ HỘI

Hà Nội, 2016


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

----------------

LÊ KIM THẮNG

CÔNG TÁC XÃ HỘI VỚI VẤN ĐỀ GIẢM NGHÈO
Ở NGƢỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ TẠI XÃ IANAN,
HUYỆN ĐỨC CƠ, TỈNH GIA LAI
Chuyên ngành: Công tác xã hội
Mã số: 60 90 01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ CÔNG TÁC XÃ HỘI
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Khắc Bình

Hà Nội, 2016


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài: Công tác xã hội với vấn đề giảm nghèo ở
ngƣời dân tộc thiểu số tại xã Ianan, huyện Đức Cơ, tỉnh Gia Lai là công
trình nghiên cứu của riêng tôi, dưới sự hướng dẫn của PGS. TS Nguyễn Khắc
Bình. Các số liệu trong đề tài này được thu thập và sử dụng một cách trung
thực, tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.
Hà Nội, tháng 04 năm 2016
Tác giả luận văn

Lê Kim Thắng


LỜI CẢM ƠN
Sau gần sáu tháng thực hiện đề tài nghiên cứu, tôi đã hoàn tất được
những yêu cầu, những nhiệm vụ đặt ra.
Có được kết quả và thành công đó tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến
PGS. TS Nguyễn Khắc Bình - người đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá
trình thực hiện luận luận văn này. Tôi cũng chân thành cảm ơn tới Ban lãnh
đạo, các thầy cô trong khoa cùng nhà trường đã tạo điều kiện thuận lợi để tôi
có thể hoàn thành luận văn đúng thời gian quy định.
Đồng thời tôi cũng xin gửi lời cảm ơn tới Lãnh đạo, UBND và người
dân tại xã Ianan đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi tiến hành khảo sát, thu thập thông
tin trong suốt quá trình nghiên cứu.
Mặc dù luận văn đã hoàn thành nhưng tác giả còn hạn chế về chuyên
môn, kinh nghiêm, thời gian nghiên cứu nên khó tránh khỏi những thiếu sót.
Rất mong nhận được ý kiến đóng góp của quý thầy cô để luận văn được hoàn
thiện hơn.

Chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 4 năm 2016
Học viên

Lê Kim Thắng


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài..................................................................................... 1
2. Tổng quan nghiên cứu .......................... Error! Bookmark not defined.
3. Ý nghĩa của nghiên cứu ........................ Error! Bookmark not defined.
4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ...... Error! Bookmark not defined.
5. Phạm vi nghiên cứu .............................. Error! Bookmark not defined.
6. Câu hỏi nghiên cứu ............................... Error! Bookmark not defined.
7. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu........ Error! Bookmark not defined.
8. Giả thuyết nghiên cứu ........................... Error! Bookmark not defined.
9. Phương pháp nghiên cứu ...................... Error! Bookmark not defined.
10. Cấu trúc luận văn ................................ Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC XÃ HỘI VỀ GIẢM
NGHÈO CỦA NGƢỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ VÀ THỰC TIỄN CÔNG
TÁC XÃ HỘI ĐỐI VỚI GIẢM NGHÈO Ở VÙNG DÂN TỘC THIỂU
SỐ........................................................................ Error! Bookmark not defined.
1. Cơ sở lý luận ......................................... Error! Bookmark not defined.
1.1 Lý thuyết ứng dụng trong nghiên cứu Error! Bookmark not defined.
1.1.1 Cách tiếp cận lý thuyết hệ thống .. Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Cách tiếp cận dựa trên lý thuyết nhận thức hành vi ............. Error!
Bookmark not defined.
1.1.3. Lý thuyết nhu cầu ........................ Error! Bookmark not defined.
1.2. Các khái niệm công cụ ....................... Error! Bookmark not defined.

1.2.1 Một số khái niệm về công tác xã hội .......... Error! Bookmark not
defined.
1.2.2 Một số khái niệm về nghèo đói và người dân tộc thiểu số .... Error!
Bookmark not defined.


1.3. Nhu cầu hoạt động nghề công tác xã hội trong công tác giảm nghèo
................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.4. Quan điểm của Đảng, nhà nước trong công tác xóa đói giảm nghèo
................................................................... Error! Bookmark not defined.
2. Cơ sơ thực tiễn ...................................... Error! Bookmark not defined.
2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu và khách thể nghiên cứu ............. Error!
Bookmark not defined.
2.1.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ...... Error! Bookmark not defined.
2.1.1.1. Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên ............ Error! Bookmark not
defined.
2.1.1.2. Đặc điểm dân cư .................... Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Đặc điểm về khách thể nghiên cứu............. Error! Bookmark not
defined.
CHƢƠNG 2 THỰC TRẠNG ĐÓI NGHÈO VÀ CÁC RÀO CẢN CẢN
TRỞ VIỆC THOÁT NGHÈO Ở NGƢỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ TẠI XÃ
IANAN, HUYỆN ĐỨC CƠ, TỈNH GIA LAI . Error! Bookmark not defined.
1. Thực trạng tình hình nghèo ở người DTTS tại xã Ianan ............... Error!
Bookmark not defined.
1.1. Quy mô và mức độ nghèo .................. Error! Bookmark not defined.
1.2. Đặc trưng của các hộ nghèo DTTS được khảo sát . Error! Bookmark
not defined.
1.2.1. Đặc điểm về giới tính, độ tuổi ..... Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Trình độ học vấn của chủ hộ ....... Error! Bookmark not defined.
1.2.3. Đặc trưng về nhân khẩu ............... Error! Bookmark not defined.

1.2.4. Thu nhập và chi tiêu của các hộ nghèo DTTS.. Error! Bookmark
not defined.
1.2.5. Các điều kiện sống cơ bản của các hộ nghèo DTTS ............ Error!
Bookmark not defined.


1.2.5.1. Về nhà ở................................. Error! Bookmark not defined.
1.2.5.2 Về nhu cầu sử dụng điện ........ Error! Bookmark not defined.
1.2.5.3. Nguồn nước sinh hoạt............ Error! Bookmark not defined.
1.2.5.4. Nhà vệ sinh của người nghèo DTTS .... Error! Bookmark not
defined.
1.2.5.6. Về đất canh tác và hiệu quả sử dụng đất canh tác .......... Error!
Bookmark not defined.
1.2.5.7. Giáo dục................................. Error! Bookmark not defined.
1.2.5.8. Y tế ........................................ Error! Bookmark not defined.
1.2.5.9. Tín dụng................................. Error! Bookmark not defined.
1.2.5.10. Sở hữu tài sản ...................... Error! Bookmark not defined.
1.2.5.11. Mức độ tham gia vào các hoạt động cộng đồng của người
nghèo................................................... Error! Bookmark not defined.
2. Các nguyên nhân cản trở việc thoát nghèo ở các hộ nghèo........... Error!
Bookmark not defined.
2.1. Nhóm nguyên nhân về bản thân người nghèo .. Error! Bookmark not
defined.
2.2. Nhóm nguyên nhân về điều kiện tự nhiên ........ Error! Bookmark not
defined.
2.3. Nhóm nguyên nhân về cơ chế chính sách xã hội.... Error! Bookmark
not defined.
2.4. Nhóm nguyên nhân liên quan đến xã hội. ........ Error! Bookmark not
defined.
CHƢƠNG 3 TRỢ GIÚP NGƢỜI NGHÈO VÀ VAI TRÒ CỦA CÔNG

TÁC XÃ HỘI ..................................................... Error! Bookmark not defined.
1. Vai trò của Công tác xã hội và sự cần thiết Công tác xã hội trong việc
thoát nghèo ở địa phương. ........................ Error! Bookmark not defined.


2. Trợ giúp người nghèo và vai trò của công tác xã hội nhằm giúp các hộ
nghèo trên địa bàn xã Ianan thoát nghèo. . Error! Bookmark not defined.
2.1. Cung cấp các dịch vụ xã hội hỗ trợ cho các hộ nghèo ............... Error!
Bookmark not defined.
2.1.1. Cung cấp các dịch vụ đáp ứng các nhu cầu cơ bản .............. Error!
Bookmark not defined.
2.1.2. Các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, y tế .......... Error! Bookmark not
defined.
2.1.3. Các dịch vụ hỗ trợ về giáo dục, đào tạo ..... Error! Bookmark not
defined.
2.2. Hỗ trợ các điều kiện để phát triển kinh tế hộ gia đình................ Error!
Bookmark not defined.
2.3. Thay đổi nhận thức ............................ Error! Bookmark not defined.
2.4. Trợ giúp phòng ngừa tái nghèo .......... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN ........................................................ Error! Bookmark not defined.
1. Về mặt lý luận ....................................... Error! Bookmark not defined.
2. Về thực tiễn nghiên cứu. ....................... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 2
CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ .............. Error! Bookmark not defined.
PHỤ LỤC ........................................................... Error! Bookmark not defined.


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Tên đầy đủ

BHYT

Bảo hiểm y tế

DTTS

Dân tộc thiểu số

NVCTXH

Nhân viên công tác xã hội

UBDT

Ủy ban dân tộc

UBND

Ủy ban nhân dân


DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ
Bảng 2.1: Số hộ nghèo trong toàn xã [4] ........ Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.2. Sở hữu tài sản của các hộ nghèo ..... Error! Bookmark not defined.

Biểu đồ 2.1. Biểu đồ thể hiện nguyên nhân gây nghèo.. Error! Bookmark not
defined.

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong giai đoạn đất nước đang chuyển mình từ một quốc gia nông
nghiệp trở thành một quốc gia công nghiệp, gắn liền với hội nhập sâu rộng,
toàn diện điều này đã mang lại rất nhiều thành quả về kinh tế, văn hóa, xã hội.
Đi song song với những thành quả mà công cuộc đổi mới, hội nhập mang lại
thì nước ta cũng đang phải đối mặt với các vấn đề như thất nghiệp, khoảng
cách giàu nghèo, khai thác tài nguyên quá mức, ô nhiễm môi trường... Trong
đó thì vấn đề về khoảng cách giàu nghèo diễn ra rất nhanh, nếu không tích
cực xóa đói giảm nghèo và giải quyết các vấn đề xã hội khác thì khó có thể
đạt được mục tiêu xây dựng một cuộc sống ấm no, hạnh phúc, bình đẳng.
Trong chính sách kinh tế xã hội giai đoạn 1996 - 2000 nhà nước đã xây
dựng chương trình mục tiêu quốc gia. Trong đó chương trình xóa đói giảm
nghèo không chỉ là vấn đề đơn thuần mà nó còn là vấn đề kinh tế xã hội quan
trọng. Do đó phải có sự chỉ đạo thống nhất giữa chính sách kinh tế và chính
sách xã hội. Điều này được thể hiện rõ nét hơn trong Nghị quyết 80/NQ-CP
về định hướng giảm nghèo bền vững thời kỳ từ năm 2011 – 2020.
Xuất phát từ những điều kiện thực tế ở nước ta hiện nay, xóa đói giảm
nghèo về kinh tế là tạo điều kiện tiên quyết để xóa đói giảm nghèo về mặt văn
hóa xã hội. Vì vậy phải tiến hành xóa đói giảm nghèo cho người dân sinh
sống ở vùng cao, vùng sâu, vùng xa, hải đảo, nhằm phá vỡ thể chế sản xuất tự
cung tự cấp, độc canh, chuyển dịch cơ cấu kinh tế sản xuất nông nghiệp trên
tầm quốc gia, theo hướng sản xuất hàng hóa, phát triển công nghiệp nông
thôn, mở rộng thị trường nông thôn, tạo việc làm tại chỗ, tận dụng lao động ở
nông thôn vào hoạt động sản xuất tiểu thủ công nghiệp, thương nghiệp và
dịch vụ là con đường cơ bản để thoát nghèo. Chuyển dịch cơ cấu ở nông thôn

1

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Trần Thị Vân Anh (2003) Nghiên cứu:“Về phương pháp đánh giá tác động
của chính sách XĐGN và xây dựng chiến lược XĐGN đến năm 2010.
2. Chương trình đào tạo Cao đẳng nghề (Hà Nội 2012) Giáo trình CTXH với
người nghèo.
3. Nguyễn Khắc Bình (2014) Sự phát triển của CTXH trong tương lai ở Việt
Nam (Báo cáo Hội nghị thảo CTXH quốc tế) tại Hà Nội.
4. Báo cáo UBND xã Ianan (2014) Báo cáo giảm nghèo.
5. Lê Kiên Cương (2013) với Luận án tiến sĩ “Tài chính vi mô hỗ trợ xóa đói
giảm nghèo tại tỉnh Đồng Nai đến năm 2020”
6. Trần Thị Kim Chung “Thực trạng đói nghèo và giải pháp xóa đói giảm
nghèo ở tỉnh Bình Định”,Luận văn thạc sĩ, Đại học Quy Nhơn
7. Nguyễn Hữu Dũng (2007) “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về xóa đói
giảm nghèo theo hướng bền vững”, Tạp chí Lý luận chính trị số 3.
8. Bùi Minh Đạo (2010) “Tổ chức và hoạt động buôn làng trong phát triển
bền vững”. NXB Khoa học xã hội.
9. Bùi Minh Đạo – Bùi Bích Lan (2002) “Thực trạng nghèo đói và một số
giải pháp xóa đói giảm nghèo đối với các dân tộc thiểu số tại chỗ tại Tây
Nguyên”. NXB Khoa học xã hội.
10. Bùi Minh Đạo và các cộng sự (2003) “Một số vấn đề giảm nghèo ở các
dân tộc thiểu số Việt Nam”. NXB Khoa học xã hội.
11. Trần Thị Minh Đức (2014) Giáo trình tham vấn tâm lý NXB ĐHQG Hà
Nội.

2


12. Nguyễn Thị Thu Hà (2013) Đổi mới công tác xã hội trong điều kiện kinh
tế thị trường và hội nhập quốc tế Lý luận và thực tiễn. NXB Chính trị quốc

gia Hà Nội.
13. Phạm Thái Hưng (chủ biên) “Nghèo đói của dân tộc thiểu số ở Việt Nam
thực trạng và thách thức tại các xã đặc biệt khó khăn”
14. Trần Duy Hưởng (2005) “Xóa đói giảm nghèo ở Gia Lai; một chính sách
đi vào lòng dân” Tạp chí Lao động và xã hội số 258.
15. Phạm Văn Hồ (2008) “Xây dựng và phát triển kinh tế xã hội vùng đồng
bào dân tộc tiểu số tỉnh Kon Tum kết quả và một số kinh nghiệm”, Tạp chí
Sinh hoạt lý luận số 5.
16. Nguyễn Hoàng Lý (2005) “ Xóa đói giảm nghèo ở Gia Lai – thực trạng
và giải pháp” Luận văn thạc sĩ Kinh tế- chính trị
17. Hà Quế Lâm (20020 “Xóa đói giảm nghèo ở vùng DTTS nước ta hiện
nay- thực trạng và giải pháp” NXB Chính trị quốc gia Hà Nội.
18. Bùi Thị Xuân Mai (2010), “Nhập môn Công tác xã hội”, NXB Lao động
Xã hội, Hà Nội.
19. Ngân hàng thế giới (WB) (2010), “Đánh giá nghèo đói và chiến lược”.
20. Nguyễn Thị Nhung (2013) “Giải pháp xóa đói giảm nghèo nhằm phát
triển kinh tế xã hội ở các tỉnh Tây Bắc Việt Nam” Luận án tiến sĩ.
21. Nguyễn Văn Nga (2014) "Công tác xã hội đối với người nghèo từ thực
tiễn các khu tái định cư trên địa bàn thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định",
Luận văn thạc sĩ Công tác xã hội, Học viện KHXH.
22. Oxfam (2013) “Mô hình giảm nghèo tại một số cộng đồng dân tộc thiểu
số điển hình tại Việt Nam

3


23. Lê Thị Quý (2010) “Giáo trình Xã hội học giới”. NXB Giáo dục Việt
Nam.
24. Mai Thị Kim Thanh (2012) “Nhập môn Công tác xã hội”. NXB Giáo dục
25. UBDT (2009) “Đánh giá giữa kỳ trương trình mục tiêu quốc gia về xóa

đói giảm nghèo và chương trình 135-II”. Hà Nội (2009)
26. UBDT (2012) “Báo cáo phân tích điều tra cơ bản chương trình 135-II”.
Hà Nội (2012).
27. Mai Hồng Việt (2012) “Một số vấn đề cơ bản của kinh tế Tây Nguyên
trong phát triển bền vững”. NXB Khoa học xã hội.

4