Bài Giảng Tìm Kiếm Thông Tin Trong Môi Trường Điện Tử

TÌM KIẾM THÔNG TIN TRONG
MÔI TRƯỜNG ĐIỆN TỬ
Bài giảng dựa theo nguyên bản
Chương trình tập huấn ICT của UNESCO
Module 3: Phát triển nghề thông tin
Có điều chỉnh và bổ sung
Trình bày: Nguyễn Ngọc Sinh


Giải quyết 2 vấn đề


Công nghệ thông tin đã ảnh hưởng thế
nào đến hành vi tìm kiếm thông tin của
bạn đọc?



Một hệ thống thông tin cần dựa trên
những nguyên tắc và kỹ năng nào?


Sáng ngày 1

Sự bùng nổ thông tin

Thông tin, hình thức
thông tin.

Công nghệ Thông tin và
truyền thông (ICT)

- Tác động ICT lên nguồn
lực thông tin và công cụ
truy cập.
- Ảnh hưởng của ICT đến
thư viện, cán bộ thư viện.
- Nguồn lực thông tin
- Dịch vụ thư viện trong
môi trường điện tử
- Thư viện tự động hóa
- Mô hình thư viện điện tử
- Bản quyền, quyền sở
hữu

Chiều ngày 1
 Vai trò và trách nhiệm của
cán bộ thư viện
 Ảnh hưởng của ICT
 Các loại hình thư viện
--------------------------- Tìm kiếm thông tin
 Công cụ tra cứu
 Tác động ICT đến bạn đọc
 Tìm lướt
 Quy trình tìm kiếm thông tin
- Hành vi tìm kiếm thông tin
- Chiến lược tìm kiếm thông tin
- Quy trình tìm kiếm thông tin

Tóm tắt

Sáng ngày 2

Các khái niệm toán tử
Boolean, từ dừng, từ khóa, từ
khóa có kiểm soát.
- Giản đồ Venn

Các dạng câu hỏi

Tìm kiếm, thu hẹp tìm kiếm

Bài tập…

Kỹ năng Big 6
- 3 kỹ thuật đầu (Xác định
nhiệm vụ, chiến lược tìm
kiếm, định vị và truy cập)

Tìm kiếm nâng cao
- Nhóm từ, Chặt cụt…
- Hiệu chỉnh phép tra cứu

Chiều ngày 2

Tìm kiếm

Nguồn tra cứu

Thực hành
-------------------------------

Tiêu chuẩn đánh giá nguồn
lực thông tin

Bản quyền

Trích dẫn

Lợi thế/bất lợi nguồn lực điện
tử


Đối tượng




Phần 1: Có kiến thức về thư viện, có khả
năng sử dụng máy tính
Phần 2: Có khả năng sử máy tính

Mục tiêu


Phần 1: Cán bộ thư viện có kiến thức về Thông tin, ICT. Hiểu rõ
ảnh hưởng của ICT, vai trò của thư viện, cán bộ thư viện.



Phần 2: Hiểu nguyên tắc của hệ thống tra cứu thông tin, kỹ
thuật tra cứu, chiến lược tra cứu. Các hệ thống thông tin.

Phạm vi điều chỉnh
Tùy theo đối tượng và thời gian, có thể điều chỉnh bài giảng cho
phù hợp...


Tràn ngập thông tin








Ba thập niên cuối vừa
qua đã cho ra một lượng
thông tin mới lớn- lớn
hơn cả số lượng được tạo
ra trong suốt năm nghìn
năm trước đó.

Đo lường Thông tin được không? Như thế
nào?
Máy tính và ICT làm thay đổi thế giới như
thế nào?
Tìm trên internet


THÔNG TIN LÀ GÌ?



Thông tin là một cái gì đó có thể làm thay
đổi tình trạng kiến thức của một người
(những gì mà người đó biết) và đại diện vật
chất cho những gì trừu tượng có thể tạo ra
được sự thay đổi này..



Thông tin từng được thu thập từ bạn bè,
chuyên gia, ấn phẩm in ấn, bằng từ, v.v.



Thông tin từng được tra cứu từ phích mục
lục, thư mục in ấn,v.v




Có rất nhiều khái niệm về thông tin, tùy theo lĩnh vực… Khái niệm thông
tin được hiểu theo 2 nghĩa: nghĩa rộng và nghĩa hẹp.
Các hình thức của thông tin, biểu diễn, trao đổi thông tin


Tại sao chúng ta nói về thông tin?


Các thư viện đã từng trải qua một thời

gian dài chú trọng vào hình thức thông
tin ở dạng in ấn như sách hay báo tạp chí



Chúng ta biết có nhiều cách thức đã từng
được dùng đến để làm ra sách báo, từ lá
cọ cho đến vật liệu in ấn nhưng các sản
phẩm cũng vẫn chỉ là viết hay in lên

Câu hỏi: Thông tin có giá trị như thế nào?


Tại sao chúng ta nói về thông tin?


Trong cuộc sống, có nhiều người trong
chúng ta đã từng chứng kiến sự thay
đổi trong hình thức thông tin âm
thanh hình ảnh: phim, TV, DVD, băng
từ, CD….



Tất cả chúng ta đã từng thấy và sẽ còn
thấy nhiều sự thay đổi hơn nữa trong
hình thức điện tử: CSDL báo chí, trang
web hay nhật ký điện tử (blog)

Công nghệ Thông tin và truyền thông là gì?






Information Technologies
Communication Technologies
Thuật ngữ ICT (Information and Communication
Technologies – Công nghệ thông tin và truyền thông) nhằm
chỉ các hình thức của công nghệ được sử dụng để truyền
phát, lưu trữ, tạo, hiển thị, chia sẻ hoặc trao đổi thông tin
bằng các phương tiện điện tử.
Định nghĩa rộng này của ICT bao gồm cả những kỹ thuật
như truyền thanh, truyền hình, video, DVD, điện thoại (cố
định và di động), hệ thống vệ tinh, máy tính, phần cứng và
phần mềm, cũng như các thiết bị và dịch vụ liên quan đến
những công nghệ này, như hội thảo video qua mạng, email,
blog.


Tác động của ICT lên nguồn
lực thông tin và công cụ truy
cập như thế nào?
In ấn
Tài liệu nghe nhìn:
VHS, DVD, VCD

Môi trường kỹ thuật số đã đưa

đến những thay đổi trong việc
hình thành, lưu trữ, phát hành
truy cập và phân phối thông tin.

Tài liệu số,
file máy
tính…


Nguồn lực thông tin


Sách in/Sách điện tử



Báo/Tạp chí in ấn và điện tử



Công cụ tham khảo
Từ điển, CSDL, chỉ mục, bách khoa toàn
thư,…


Một số nguồn lực thông tin


(20.000 đầu sách trực tuyến)






/>/ojs/index.php/fm/index












o






Ảnh hưởng ICT đến thư viện






Môi trường thông tin số làm thay đổi cách
thức thông tin được tạo ra, thu thập, hợp
nhất và truyền thông cho nhau.
Dịch vụ thư viện được tự động hóa và
dịch vụ thông tin được điện tử hóa.
Thư viện phải bổ sung, tổ chức, phân
phối, lưu hành, bảo quản thông tin dạng
số hóa


Dịch vụ thư viện trong môi trường điện tử








Hệ thống thư viện được tự động hóa.
Dịch vụ cho các nguồn lực điện tử tại chỗ:
Compact Disc, Tài liệu số hóa… đăng ký
sử dụng báo điện tử, sách điện tử.
Dịch vụ Internet
Dịch vụ thông tin: Dịch vụ xử lý, phân tích
thông tin chọn lọc, đóng gói lại thông tin.

Hoạt động chia sẻ nguồn lực: Mượn liên
thư viện, phân phối tài liệu.


Một thư viện tự động hóa


Một hệ thống thư viện tự động hóa sử dụng
cùng một cơ sở dữ liệu cho nhiều hoạt động
và dịch vụ khác nhau được gọi là hệ thống
quản trị thư viện tích hợp (ILS).

SERVER
(CSDL)
Quầy lưu hành

Bàn biên mục
Workstation

Tra cứu mục lục trực tuyến (OPAC)


QUYỀN SỞ HỮU
• Sách in/ điện tử
• Báo chí in/ điện tử

THƯ VIỆN
Nhân viên/
Dịch vụ/
Cơ sở hạ tầng

TRUY CẬP
ĐIỆN TỬ
Nguồn
Internet

• Tài liệu nghe nhìn
và vi phim

• CD-ROMs,
DVD, DAT
• Kho tài liệu
đặc biệt

BẠN ĐỌC

Các
thư viện
và
trung tâm
thông tin khác

Thư viện trong môi trường số
Mô hình thư viện điện tử

UNESCO EIPICT MODULE 3. LESSON 1

11

Tác động của ICT đến cán bộ thư viện


Tác động của ICT đến cán bộ thư viện?



Cán bộ thư viện làm gì?



Vai trò và trách nhiệm của cán bộ thư
viện?


Tác động của môi trường số đến
cán bộ thư viện: Vai trò mới

•Tạo lập
•Thu thập
•Hòa nhập
•Truyền thông
•Bảo quản

Thông tin

Bạn
đọc

Trong môi trường điện tử những chức năng

và dịch vụ này được thực hiện và cung cấp
băng cách ứng dụng CNTT &TT
UNESCO EIPICT MODULE 3. LESSON 1

12


Thư viện lai


Hầu hết các thư viện đều không tự động
hóa hoàn toàn.



Đa số thư viện còn đều phải kết hợp giữa
in ấn và ICT.



Thuật ngữ “Thư viện lai” dùng để mô tả
những thư viện kết hợp, trộn lẫn, tích
hợp giữa nguồn lực in ấn truyền thống
với các nguồn điện tử


Tác động của môi trường số
đến cán bộ thư viện: Kiến
thức mới
Hiểu biết về phạm vi hoạt động của nghề thông

tin rộng hơn

Kiến thức
chủ đề
Hành vi
Bạn đọc
Nhu cầu thông tin
của bạn đọc

Cán bộ thư viện
Dịch vụ
Thư viện
Bạn đọc
Kiến thức mới

UNESCO EIPICT MODULE 3. LESSON 1

13


QUYỀN SỞ HỮU
• Sách in/ điện tử
• Báo chí in/ điện tử

THƯ VIỆN
Nhân viên/
Dịch vụ/
Cơ sở hạ tầng

TRUY CẬP

ĐIỆN TỬ
Nguồn
Internet

• Tài liệu nghe nhìn
và vi phim

• CD-ROMs,
DVD, DAT
• Kho tài liệu
đặc biệt

BẠN ĐỌC

Các
thư viện
và
trung tâm
thông tin khác

Thư viện trong môi trường số
Mô hình thư viện điện tử

UNESCO EIPICT MODULE 3. LESSON 1

11








Nếu bạn đọc có thể truy cập
Internet, liệu rằng họ còn cấn
đến thư viện và cán bộ thư
viện không?
Vấn đề giấy phép sử dụng có
đối nghịch với việc sở hữu
nguồn lực?
Vấn đề bản quyền


Các loại hình thư viện






Thư
Thư
Thư
Thư
Thư

viện
viện
viện

viện
viện

truyền thống
tự động hóa
điện tử
ảo
lai

Cách tiếp cận tra cứu thông tin của độc
giả ở 4 loại hình thư viện này đã từng
được nghiên cứu trong nhiều năm qua.