I H C QU C GIA HÀ N I
TR
NG
I H C KINH T
V BÁ H I
VI C LÀM TRONG QUÁ TRÌNH CÔNG NGHI P HÓA
B C NINH
LU N V N TH C S KINH T CHÍNH TR
Hà N i - 2008
I H C QU C GIA HÀ N I
TRU NG
I H C KINH T
V BÁ H I
VI C LÀM TRONG QUÁ TRÌNH CÔNG NGHI P HÓA
B C NINH
Chuyên ngành: Kinh t chính tr
Mã s :
60 31 01
LU N V N TH C S KINH T CHÍNH TR
Ng
ih
ng d n khoa h c: PGS, TS. NGUY N ÌNH KHÁNG
Hà N i - 2008
M
U
1. Tính c p thi t c a đ tài
Vi c làm luôn là m t trong nh ng v n đ xã h i có tính c p thi t toàn c u, là
m i quan tâm l n c a t t c các qu c gia trên th gi i đ c bi t là các n
c đang
phát tri n.
n
nhà n
c ta, v n đ vi c làm cho ng
c ta đ c bi t quan tâm.
i lao đ ng luôn đ
c
ng và
i h i đ i bi u toàn qu c l n th IX c a
ng ch
rõ:ă“Gi i quy t vi c làm là y u t quy t đ nh đ phát huy nhân t con ng
i, n
đ nh và phát tri n kinh t , làm lành m nh hoá xã h i, đáp ng nguy n v ng chính
đáng và yêu c u b c xúc c a nhân dân.
T o vi c làm cho ng
i lao đ ng, m t m t phát huy đ
c ti m n ng
lao đ ng ngu n l c to l n cho s phát tri n kinh t ậ xã h i, m t khác là đi u ki n
c b n đ xoá đói gi m nghèo có hi u qu nh t, nâng cao đ i s ng nhân dân, góp
ph n gi v ng an ninh chính tr và tr t t an toàn xã h i, t o đ ng l c m nh m
thúc đ y s nghi p đ i m i đ t n
c.
B c Ninh là m t t nh nh thu c đ ng b ng B c b , đ
c tách ra t
t nh Hà B c c (1/1/1997) v i di n tích t nhiên 803,9 km2, dân s 976,700 ng
(2003). Sau nh ng n m tái l p t nh, B c Ninh cùng v i c n
cb
i
c vào quá trình
công nghi p hoá, hi n đ i hoá. Và t n m 2000 đ n nay, kinh t B c Ninh luôn
t ng tr
h
ng v i nh p đ cao, t
ng đ i toàn di n, c c u kinh t chuy n d ch theo
ng tích c c. T ng s n ph m n i đ a (GDP) hàng n m bình quân 13,9%, t
tr ng GDP c a khu v c công nghi p, xây d ng t ng nhanh t 25, 6% (2000) lên
47,2% n m 2005, cùng v i đó là quá trình đô th hóa di n ra nhanh chóng.
Tuy nhiên, B c Ninh v n còn mang đ m d u n c a m t t nh nông
nghi p, lao đ ng nông nghi p chi m 68,2% (2003) và m t trong nh ng thách th c
l n nh t c a B c Ninh hi n nay là tình tr ng th t nghi p đang có xu h
nh t là
ng t ng
khu v c nông thôn. M t khác t l gia t ng dân s còn khá cao trong khi
di n tích đ t nông nghi p có h n. i u đó đã và đang c n tr quá trình CNH, H H
c a t nh và là m t b c xúc ngày càng l n v vi c làm
Vì v y, nghiên c u v n đ vi c làm
đánh giá đúng th c tr ng, tìm ra ph
ng h
B c Ninh hi n nay.
t nh B c Ninh hi n nay nh m
ng và nh ng gi i pháp h u hi u đ s
d ng h p lý ngu n lao đ ng đang là m t đòi h i c p bách, có ý ngh a thi t th c c
v lý lu n và th c ti n. Do v y, tôi ch n đ n tài ắVi c làm trong quá trình công
nghi p hoá
B c Ninh” làm lu n v n th c s c a mình.
2. Tình hình nghiên c u đ tài:
-
c ta t nh ng n m 90 c a th k XX tr l i đây đã có nh ng
n
tác gi có nh ng công trình, bài vi t xung quanh v n đ này tiêu bi u nh :
- PTS Nguy n H u D ng, PTS Tr n H u Trung (Ch biên): V chính
sách gi i quy t vi c làm
Vi t Nam, Nxb Chính tr Qu c gia. HN 1997. Các tác
gi đã trình bày t ng quát v ph
ng pháp lu n và ph
sách vi c làm, làm rõ th c tr ng v n đ vi c làm
khuy n ngh , đ nh h
ng pháp ti p c n chính
Vi t Nam hi n nay. T đó
ng m t s chính sách c th v vi c làm trong công cu c
CNH, H H.
- TS Nguy n H u D ng: Gi i quy t v n đ lao đ ng và vi c làm trong
quá trình đô th hóa, công nghi p hóa nông nghi p nông thôn ậ T p chí Lao đ ng
xã h i, s 247 ( t 16 ậ 30/9/2004). Tác gi đã đ c p đ n th c tr ng v lao đ ng
và vi c làm
nh ng ph
nông thôn trong quá trinh CNH, H H và đô th hóa, đ ng th i đ a ra
ng h
ng và gi i pháp c b n đ gi i quy t vi c làm
- PGS.TS Nguy n Sinh Cúc: Gi i quy t vi c làm
nông thôn.
nông thôn và
nh ng v n đ đ t ra, T p chí Con s và s ki n, s 8/ 2003, trong bài vi t tác gi
đã đ c p nh ng bi n đ ng c a tình hình dân s
m i trong vi c t o vi c làm
nông thôn và nh ng xu h
ng
nông thôn: Kinh t trang tr i, khôi ph c và phát tri n
làng ngh nông thôn, t o vi c làm m i t phát tri n công nghi p ch bi n nông ậ
lâm ậ th y s n theo h
ng s n xu t hàng hóa t các ch
ng trình qu c gia, qu c
t .
- GS.TS Ph m
c Thành: V n đ gi i quy t vi c làm
Vi t Nam,
T p chí Kinh t và phát tri n, s 64- 2002. Trong bài tác gi đã đánh giá th c tr ng
vi c làm và th t nghi p trên c s đó đ ra nh ng quan đi m và bi n pháp gi i
quy t vi c làm cho ng
i lao đ ng.
- TS Nguy n Ti p: Phát tri n doanh nghi p v a và nh
nông thôn:
Các gi i pháp t o thêm vi c làm, T p chí Lao đ ng và công đoàn, s 309 (6/2004).
Trong bài tác gi đã đ c p đ n phát tri n doanh nghi p v a và nh
nông thôn là
phù h p v i yêu c u CNH, H H nông nghi p nông thôn và vi c phát tri n này s
góp ph n t ng m c c u lao đ ng trên đ a bàn nông thôn.
- TS Nguy n Bá Ng c, KS Tr n V n Hoan (Ch biên): Toàn c u hóa:
c h i và thách th c đ i v i lao đ ng Vi t Nam, Nxb Lao đ ng xã h i, Hà n i
2002. Các tác gi đã trình bày tác đ ng c a toàn c u hóa đ n ng
i lao đ ng, phân
tích c h i và thách th c đ i v i lao đ ng Vi t Nam trong b i c nh toàn c u hóa
kinh t . T đó đ ra các gi i pháp cho lao đ ng Vi t Nam trong xu th toàn c u
hóa.
- TS V
ình Th ng: V n đ vi c làm cho ng
i lao đ ng
nông
thôn. T p chí Kinh t và phát tri n, s 3/2002. Tác gi đã đánh giá t m quan tr ng
và nh ng k t qu đ t đ
c trong gi i quy t vi c làm
tri n các ngành phi nông nghi p v i ph
- GS.TS
nông thôn b ng cách phát
ng châm:ă“Lyănông b t ly h
Th Tùng: nh h
ng”.
ng c a n n kinh t tri th c v i v n đ
gi i quy t vi c làm Vi t Nam, T p chí Lao đ ng và công đoàn, s 6/2002. Tác gi
phân tích và đánh giá nh h
ng c a kinh t tri th c đ i v i vi c làm.
Ngoài ra, c ng có m t s lu n v n th c s vi t v đ tài vi c làm
t nh nh : Hà T nh, Hà N i, Kiên Giang,
ngă Nai,ă ….ă Tuyă nhiên d
khoa h c kinh t chính tr v n ch a có công trình nào vi t v v n đ này d
m ts
i góc đ
i d ng
lu n v n khoa h c đ tìm ra các gi i pháp đ ng b , h u hi u cho gi i quy t vi c
làm
t nh B c Ninh trong th i k CNH phát tri n m nh m . Vì v y, đ tài lu n
v n này là c n thi t đ i v i t nh B c Ninh.
3. M c đích và nhi m v nghiên c u
3.1. M c đích
Góp ph n làm rõ c s lý lu n và th c ti n c a v n đ gi i quy t vi c
làm
B c Ninh, phân tích th c tr ng, đ xu t nh ng gi i pháp ch y u nh m gi i
quy t vi c làm cho ng
i lao đ ng
t nh B c Ninh.
3.2. Nhi m v c a đ tài:
- Khái quát nh ng v n đ c b n v lý lu n lao đ ng, vi c làm và th t
nghi p, làm rõ nh ng nhân t tác đ ng đ n vi c gi i quy t vi c làm trong quá trình
công nghi p hóa t đó làm c s cho vi c phân tích tình hình gi i quy t vi c làm
t nh B c Ninh.
- Phân tích, đánh giá th c tr ng gi i quy t vi c làm
t nh B c Ninh
t n m 1997 đ n nay.
-
xu t nh ng gi i pháp c b n nh m gi i quy t vi c làm
t nh B c
Ninh.
4.
it
ng và ph m vi nghiên c u
tài ch t p trung vào các v n đ có tính tr ng đi m: gi i quy t vi c
làm cho ng
i lao đ ng trên đ a b n t nh B c Ninh trong quá trình công nghi p
hóa, hi n đ i hóa t nh ng n m 1997 ậ 2007, trên c s đó xây d ng m t s gi i
pháp ch y u đ gi i quy t vi c làm cho ng
i lao đ ng
t nh B c Ninh trong th i
gian t i.
5. Ph
ng pháp nghiên c u
tài s d ng ph
ng pháp lu n chung c a ch ngh a duy v t bi n
ch ng và ch ngh a duy v t l ch s . đ ng th i c ng s d ng ph
ng pháp đ c thù
c a khoa h c kinh t chính tr nh : ph
ng pháp tr u t
ng hóa khoa h c, k t h p
logic v i l ch s , phân tích, t ng h p, so sánh, k t h p v i kh o sát th c ti n.
6. Nh ng đóng góp ch y u c a lu n v n
Làm rõ c s lý lu n v v n đ lao đ ng, vi c làm và th t nghi p.
Phân tích, đánh giá th c tr ng gi i quy t vi c làm
t nh B c Ninh t n m
1997 đ n nay.
xu t đ
vi c làm
c nh ng gi i pháp ch y u có tính kh thi nh m gi i quy t
t nh B c Ninh trong quá trình công nghi p hóa.
7. B c c c a lu n v n
Ngoài ph n m đ u, ph n k t lu n và danh m c tài li u tham kh o,
lu n v n g m 3 ch
ng, 8 ti t.
N I DUNG
Ch
M TS
V N
ng 1
LÝ LU N VÀ TH C TI N V VI C LÀM
TRONG QUÁ TRÌNH CÔNG NGHI P HÓA
1.1. Vi c làm và các nhân t
nh h
N
C TA
ng t i vi c làm trong quá trình công
nghi p hoá
1.1.1. Khái quát v lao đ ng, vi c làm và th t nghi p
1.1.1.1. Khái quát v lao đ ng
Ngày nay có r t nhi u khác nhau v khái ni m lao đ ng nh ng suy đ n cùng
thì lao đ ng là ho t đ ng có m c đích, có ý th c c a con ng
i tác đ ng vào gi i
t nhiên nh m c i bi n nh ng v t t nhiên thành các s n ph m ph c v cho nhu
c u đ i s ng c a con ng
phân bi t con ng
i. Do đó, lao đ ng là ho t đ ng đ c thù c a con ng
i và xã h i loài ng
i,
i v i các loài đ ng v t và xã h i loài v t
khác.
Theo C.Mác:ă“Laoăđ ng tr
c h t là m t quá trình di n ra gi a con ng
t nhiên, m t quá trình trong đó, b ng ho t đ ng c a chính mình, con ng
i và
i làm
trung gian đi u ti t và ki m tra s trao đ i ch t gi a h và t nhiên”ă[9, tr 226].
Trong quá trình đó, con ng
i đã v n d ng s c l c c a mình, s d ng công c lao
đ ng đ tác đ ng vào t nhiên m t cách có ý th c, có m c đích nh m bi n đ i
nh ng v t th c a t nhiên cho phù h p v i nhu c u c a mình. Trong quá trình lao
đ ng s n xu t nào c ng đ u là s k t h p gi a ba y u t : lao đ ng, đ i t
ng lao
đ ng và t li u lao đ ng. Và trong b t k n n s n xu t nào, k c n n s n xu t hi n
đ i ngày nay, thì lao đ ng bao gi c ng là nhân t c b n, là đi u ki n không th
thi u c a s t n t i và phát tri n c a đ i s ng xã h i loài ng
i. i u này đã đ
c
C.Mác kh ng đ nh:ă“Laoăđ ng là m t đi u ki n t n t i c a con ng
i không ph
thu c vào b t k hình thái kinh t ậ xã h i nào, là m t s t t y u t nhiên v nh c u
làm môi gi i cho s trao đ i ch t c a con ng
s sáng t o c a con ng
i”ă[9, tr 61]. Và đ
i v i t nhiên, t c là cho b n thân
c Ph. ngghen nh n m nh r ng:ă“Laoă
đ ng là ngu n g c c a m i c a c i. Lao đ ng đúng là nh v y, khi đi đôi v i gi i
t nhiên là cung c p nh ng v t li u cho lao đ ng đem bi n thành c a c i. Nh ng
lao đ ng còn là m t cái gì vô cùng l n lao h n th n a, lao đ ng là đi u ki n c
b n đ u tiên c a toàn b đ i s ng loài ng
i, và nh th đ n m t m c mà trên m t
ý ngh a nào đó, chúng ta ph i nói: lao đ ng đã sáng t o ra b n thân con ng
i”ă[8,
tr 641]. Nh v y có th kh ng đ nh r ng, lao đ ng là m t ph m trù v nh vi n, nó ra
đ i, t n t i và phát tri n cùng v i s xu t hi n, t n t i và phát tri n c a xã h i loài
ng
i, lao đ ng làm thay đ i b n thân con ng
kinh t h c thu c tr
i. Nói đ n vai trò c a lao đ ng, nhà
ng phái c đi n Anh ậ William Petty c ng ph i th a nh n
r ng:ă“Laoăđ ng là cha, đ t đai là m c a m i c a c i”.
L ch s phát tri n c a xã h i loài ng
i đã ch ng minh r ng, trong b n
ngu n l c c b n là: lao đ ng, tài nguyên thiên nhiên, v n và khoa h c công ngh
thì ngu n l c lao đ ng có vai trò quan tr ng nh t, nó là “ngu n l c c a m i ngu n
l c”,ă là “chìa khoá”ă choă s phát tri n c a m i qu c gia. Ngày nay, khoa h c và
công ngh phát tri n cao đã chi ph i m i l nh v c kinh t ậ xã h i, nh ng xét cho
cùng c ng không th thay th vai trò quy t đ nh c a lao đ ng. H n n a, ngu n lao
đ ng là nhân t sáng t o ra công ngh , thi t b và s d ng chúng vào quá trình phát
tri n kinh t .
Trong m t qu c gia, m t vùng hay m t đ a ph
ng c th thì ngu n lao đ ng
là t ng th toàn b th l c và trí l c c a b ph n dân c có kh n ng lao đ ng. Nói
m t cách c th , ngu n lao đ ng là b ph n dân c có toàn b nh ng kh n ng v th
ch t và tinh th n có th s d ng trong quá trình lao đ ng.
B ph n chính c a ngu n lao đ ng là l c l
nhi u quan ni m khác nhau v l c l
ng lao đ ng. Trên th gi i có
ng lao đ ng, song nhìn chung đ u th ng nh t
v i quan ni m c a T ch c Lao đ ng qu c t (ILO) là:ă“L c l
ph n dân s trong đ tu i có kh n ng lao đ ng đ
đang làm vi c và nh ng ng
l i mu n h n. Tuy nhiên
c pháp lu t quy đ nh, th c t
i th t nghi p”.
i m khác nhau gi a các n
đ tu i quy đ nh. Có n
ng lao đ ng là b
c trong quan ni m v l c l
c quy đ nh tu i b
n
c vào ho c b
c ta, đ tu i lao đ ng đ
ng lao đ ng là
c ra s m h n, có n
c
c pháp lu t quy đ nh là đ
t 15 tu i đ n 60 tu i đ i v i nam và t 15 đ n 55 tu i đ i v i n . Quy đ nh v đ
tu i lao đ ng
n
c ta trùng v i quan ni m c a ILO.
c tr ng c a ngu n lao đ ng là các ch tiêu v s l ng và ch t l
ng nh : s
l ng, đ tu i, gi i tính, trình đ h c v n, s ng i đang đi h c, s ng i đang làm
vi c, kh n ng ti p thu c a ng i lao đ ng, ý th c k lu t, s c kho …
Vai trò c a ngu n l c lao đ ng đ
c th hi n
các khía c nh sau:
Th nh t, ngu n l c lao đ ng là nhân t quy t đ nh vi c tái t o, s d ng,
phát tri n các ngu n l c khác. Các nhà kinh t h c đ u th ng nh t cho r ng, có b n
ngu n l c ch y u là: lao đ ng, tài nguyên thiên nhiên, v n, khoa h c công ngh .
Nh ng c lý lu n và th c ti n đ u kh ng đ nh r ng, ngu n l c lao đ ng là nhân t
quy t đ nh nh t. B i không d a trên n n t ng phát tri n cao c a ngu n l c lao
đ ng thì không th s d ng h p lý các ngu n l c trên. Th m chí, thi u ngu n l c
lao đ ng ch t l
khác.
ng cao có th làm lãng phí, c n ki t và hu ho i các ngu n l c
DANH M C TI LI U THAM KH O
1. Ph m Th Võn Anh(2006), Phỏt tri n lng ngh
B c Ninh trong ti n trỡnh
CN, nụng nghi p nụng thụn, Lu nv nth c s Kinh t , H N i.
2. Ban ch o i u tra lao ng vi c lm B c Ninh(2003), Th c tr ng lao
ng vi c lm t nh B c Ninh n m 2003, B c Ninh.
3. Ban ch o i u tra lao ng vi c lm B c Ninh(2004), Th c tr ng lao
ng vi c lm t nh B c Ninh n m 2004, B c Ninh.
4. Ban ch o i u tra lao ng vi c lm B c Ninh(2005), Th c tr ng lao
ng vi c lm t nh B c Ninh n m 2005, B c Ninh.
5. B Nụng nghi p v phỏt tri n nụng thụn(1999),
ỏn chi n l c v lao
ng v phỏt tri n ngu n nhõn l c nụng nghi p v nụng thụn th i k CNH,
(1991-2000), H N i.
6. Ch ngtrỡnhKhoah c c pNhn c KX04 04(1995), Lu n c khoa h c
cho chớnh sỏch gi i quy t vi c lm n c ta khi chuy n sang n n kinh t
nhi u thnh ph n, H N i.
7. C.Mác(1988), Bộ T- bản, tập thứ nhất, phần 2, Nxb Sự thật, H N i.
8. C.Mỏc, ngghen(1994),Ton t p, t p 20, Nxb Chớnh tr qu c gia, H N i.
9.
C.Mỏc, ngghen(1993), Ton t p, t p 23, Nxb Chớnh tr qu c gia, H N i.
10. C.Mỏc, ngghen(2000),Ton t p, t p 46, ph n II, Nxb Chớnh tr qu c gia,
HN
11. C c Th ng kờ B c Ninh(2000), Niờn giỏm th ng kờ n m 2000, B c Ninh.
12. C c Th ng kờ B c Ninh(2001), Niờn giỏm th ng kờ n m 2001, B c Ninh.
13. C c Th ng kờ B c Ninh(2002), Niờn giỏm th ng kờ n m 2002, B c Ninh.
14. C c Th ng kờ B c Ninh(2003), Niờn giỏm th ng kờ n m 2003, B c Ninh.
15. C c Th ng kờ B c Ninh(2004), Niờn giỏm th ng kờ n m 2004, B c Ninh.
16. C c Th ng kờ B c Ninh(2005), Niờn giỏm th ng kờ n m 2005, B c Ninh.
17. C c Th ng kê B c Ninh(2007), Niên giám th ng kê n m 2007, B c Ninh.
18. C c Th ng kê B c Ninh(2007), B c Ninh s li u th ng kê ch y u n m
2007, B c Ninh.
19.
ng C ng s n Vi t Nam(1996), V n ki n
th VIII, Nxb Chính tr qu c gia, Hà N i
ih i
i bi u toàn qu c l n
20.
ng C ng s n Vi t Nam(2001), V n ki n
th IX, Nxb Chính tr qu c gia, Hà N i
ih i
i bi u toàn qu c l n
21.
ng C ng s n Vi t Nam(2006), V n ki n
th X, Nxb Chính tr qu c gia, Hà N i.
ih i
i bi u toàn qu c l n
22.
ng C ng s n Vi t Nam(1999), V n ki n H i ngh l n th II, Ban ch p
hành T khóa VIII, Nxb Chính tr qu c gia, Hà N i.
23. inhă ngă nh(2004), M t s v n đ v lao đ ng, vi c làm và đ i s ng
ng i lao đ ng Vi t Nam hi n nay,ăNxbăLaoăđ ng, Hà N i.
24. V.I. Lênin(1977), Toàn t p, t p 38, Nxb Ti n b ,ăMatxc va.
25. HoàngăV năLong(2003),ă“Gi i quy t vi c làm trong th i k đ y m nhăđôă
th hóa
àăN ng”,ăT p chí Lao đ ng – xã h i, s 218, tr16-17.
26. Lê Du Phong, Nguy năV năÁng,ăHoàngăV năHoa(2005), nh h ng c a đô
th hóa đ n nt ngo i thành Hà N i. Th c tr ng và gi i pháp, Nxb Chính tr
qu c gia, Hà N i.
27. Lê Du Phong(2007), Thu nh p, đ i s ng, vi c làm c a ng i có đ t b thu
h i đ xây d ng các khu công nghi p, khu đô th , k t c u h t ng kinh t - xã
h i, các công trình công c ng ph c v l i ích qu c gia, Nxb Chính tr qu c
gia, Hà N i.
28. D ngăBáăPhu ng(1996),ăPhát tri n doanh nghi p v a và nh
nông thôn
trong quá trình công nghi p hóa và chuy n sang n n kinh t th tr ng, Nxb
Nông nghi p, Hà N i.
29.
Th XuânăPh ng(2000),ăPhát tri n th tr ng s c lao đ ng, g i quy t
vi c làm(qua th c t
Hà N i), Lu n án ti n s kinh t , H c vi n Chính tr
qu c gia H Chí Minh.
30. S Laoăđ ng ậ Th ngăbinhăxãăh i t nh B c Ninh (2004), Quy ho ch phát
tri n ngu n nhân l c t nh B c Ninh đ n n m 2010, B c Ninh.
31. Nguy n S (2006),ă “B că Ninhă đ y nhanh công nghi p hóa, hi nă đ i hóa
nông nghi pănôngăthôn”,ăT p chí C ng s n, s 15.
32. Lê Hà Trung(1993), Th gi i h u chi n tranh, Quan h qu c t , s 48, trang
31.
33. T ng c c Th ng kê(2005), T li u kinh t - xã h i 64 t nh và thành ph Vi t
Nam, Nxb Th ng kê, Hà N i.
34. Trung tâm Thông tin Focotech(2004), Nhân l c Vi t Nam trong chi n l
kinh t 2001 – 2010, Nxb Hà N i .
35.
Th Tùng(2000), Giáo trình Kinh t chính tr , ch
1, Nxb Chính tr qu c gia, Hà N i.
36. Phàm H ng Ti n(2000), V n đ vi c làm
kinh t , s 260, tr 32 ậ 38.
c
ngătrìnhăcaoăc p, t p
Vi t Nam, T p chí Nghiên c u
37. UBND t nh B c Ninh(2005), K ho ch phát tri n kinh t - xã h i 5 n m
2006 – 2010 và đ nh h ng đ n n m 2020, B c Ninh.
38. Vi n Kinh t và phát tri n(2007), Giáo trình kinh t h c phát tri n, Nxb Lý
lu n chính tr , Hà N i.