Pháp luật về giải quyết tranh chấp đầu tư trực tiếp nước ngoài bằng trọng tài

đại học quốc gia hà nội
khoa luật
_____________

Đỗ thanh hà

pháp luật về giải quyết
tranh chấp đầu t- trực tiếp n-ớc ngoài
bằng trọng tài

Chuyên ngành: Luật kinh tế
Mã số:
60105

Luận văn thạc sĩ luật học

Ng-ời h-ớng dẫn khoa học:
Tiến sĩ Hoàng Ph-ớc Hiệp

Hà Nội - năm 2006


lời cam đoan

Tôi xin cam đoan Luận văn này là công trình nghiên
cứu của riêng tôi với sự h-ớng dẫn khoa học của TS
Hoàng Ph-ớc Hiệp mà không hề có việc sao chép lại
bất cứ công trình nào khác. Mọi trích dẫn trong Luận
văn này hoàn toàn trung thực và chính xác theo những
tài liệu tham khảo đã đ-ợc đề cập tại danh mục ở phần
cuối Luận văn.

Đỗ Thanh Hà


mục lục

Danh mục các chữ viết tắt

6

Lời mở đầu

7

Ch-ơng 1.

Một số vấn đề lý luận cơ bản về pháp luật giải

11

quyết tranh chấp đầu t- trực tiếp n-ớc ngoài bằng
trọng tài
1.1

Tổng quan về các quan điểm liên quan đến pháp luật về giải quyết tranh

11

chấp đầu t- trực tiếp n-ớc ngoài bằng trọng tài
1.1.1

1.1.2

Các thuật ngữ
Các ph-ơng thức giải quyết tranh chấp đầu t- trực tiếp n-ớc

11
ngoài

14

1.1.3

Mô hình pháp luật về các trọng tài

21

1.1.4

Một số vấn đề liên quan đến quy chế trọng tài

25

1.2

Thẩm quyền giải quyết tranh chấp của trọng tài

27

1.2.1

Căn cứ pháp lý để xác định thẩm quyền

27

1.2.2

Quan hệ giữa thẩm quyền của toà án và thẩm quyền của trọng tài

theo hợp

29

đồng đầu t- quốc tế.
1.3

Tổ chức và hoạt động của trọng tài

31

1.3.1 Tổ chức và hoạt động của trọng tài Ad-hoc

31

1.3.2 Tổ chức và hoạt động của trọng tài th-ờng trực

33

1.3.3 Trung tâm giải quyết tranh chấp đầu t- quốc tế (ICSID) đ-ợc Ngân hàng thế giới

35

thành lập và cơ chế hỗ trợ của ICSID.
1.3.4 Tổ chức và hoạt động của một số trọng tài khu vực

37


1.4

Quy tắc tố tụng của trọng tài

43

1.4.1 Quy tắc tố tụng của trọng tài Ad-hoc

43

1.4.2 Quy tắc tố tụng của trọng tài th-ờng trực

45

1.5

46

Công nhận và thi hành quyết định trọng tài

1.5.1 Công nhận và thi hành quyết định của trọng tài trong n-ớc

46

1.5.2 Công nhận và thi hành quyết định của trọng tài n-ớc ngoài

48

Ch-ơng 2.

56

Thực tiễn pháp luật một số n-ớc về giải quyết tranh
chấp đầu t- trực tiếp n-ớc ngoài bằng trọng tài

2.1

Thực tiễn pháp luật giải quyết tranh chấp đầu t- trực

56

tiếp n-ớc ngoài bằng trọng tài của một số n-ớc trên thế
giới
2.1.1

Hoa Kỳ

56

2.1.2

Một số n-ớc Châu Âu

57

2.1.3

Một số n-ớc ASEAN

61

2.2

Thủ tục giải quyết tranh chấp đầu t- bằng trọng tài tại

63

một số tổ chức trọng tài quốc tế trên thế giới
2.2.1

Toà án Trọng tài quốc tế bên cạnh Phòng th-ơng mại quốc tế (ICC -

64

INTERNATIONAL CHAMBER OF COMMERCE)

2.2.2

Trung tâm trọng tài quốc tế Singapore (SIAC)

74

2.2.3

Uỷ ban trọng tài th-ơng mại và kinh tế quốc tế Trung Quốc.

81

2.3

Một số vụ việc cụ thể về tranh chấp trong lĩnh vực đầu t-

86

n-ớc ngoài đ-ợc giải quyết tại Trung tâm giải quyết
tranh chấp đầu t- quốc tế - ICSID
2.3.1

Vụ việc thứ nhất: Phán quyết trọng tài vụ ARB/94/2 tại Trung

86


tâm giải quyết tranh chấp đầu t- (ICSID)
2.3.2

Vụ việc thứ 2: Vụ kiện số ARB(AF)/00/1 tại Trọng tài của

99

Trung tâm giải quyết tranh chấp đầu t- (ICSID)
2.3.3

Vụ việc thứ 3: Vụ kiện số ARB/03/11 tại Trọng tài của Trung

105

tâm giải quyết tranh chấp đầu t- (ICSID)
2.4

Giải quyết tranh chấp đầu t- trực tiếp n-ớc ngoài ở Việt

108

Nam
Ch-ơng 3.

Thực trạng pháp luật Việt Nam về giải quyết tranh

111

chấp đầu t- trực tiếp n-ớc ngoài bằng trọng tài
- Ph-ơng h-ớng và giải pháp hoàn thiện
3.1

Khái quát thực trạng về hệ thống pháp luật đ-ợc áp dụng

111

để giải quyết tranh chấp đầu t- trực tiếp n-ớc ngoài từ
tr-ớc đến nay.
3.2.

Những qui định của pháp luật hiện hành về giải quyết

115

tranh chấp đầu t- trực tiếp n-ớc ngoài bằng trọng tài.
3.3

Ph-ơng h-ớng và giải pháp hoàn thiện pháp luật Việt

118

Nam về giải quyết tranh chấp đầu t- trực tiếp n-ớc ngoài
bằng trọng tài
Kết luận

124

Tài liệu tham khảo

126


danh mục các chữ viết tắt

AALCC

Uỷ ban t- vấn pháp luật á - phi

AF

Cơ chế phụ trợ ICSID

HKIAC

Trung tâm trọng tài quốc tế Hồng Kông

IAA

Luật trọng tài quốc tế

ICC

Phòng th-ơng mại quốc tế

ICSID

Trung tâm giải quyết tranh chấp đầu t- quốc tế

LCIA

Toà án trọng tài quốc tế London

RCAK

Trung tâm trọng tài khu vực Kuala Lumpur

SIAC

Trung tâm trọng tài quốc tế Singapore

UNCITRAL

Uỷ ban của Liên Hợp quốc về Luật Th-ơng mại Quốc tế


lời mở đầu

1.

Tính cấp thiết của đề tài
Trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay, các giao dịch giữa các doanh nghiệp Việt Nam

với đối tác n-ớc ngoài ngày càng đa dạng, phức tạp. Phần lớn các giao dịch đ-ợc thực hiện tốt, bảo vệ
đ-ợc quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể. Tuy nhiên, vẫn còn một số giao dịch có phát sinh tranh
chấp. Đây là một thực tế khách quan khó tránh khỏi, đặc biệt khi các chủ thể giao dịch thuộc các hệ thống
pháp luật, văn hoá kinh doanh khác nhau. Pháp luật, do đó cũng qui định nhiều ph-ơng thức khác nhau để
giải quyết các tranh chấp nh- trung gian, hoà giải, đ-a tranh chấp ra tr-ớc toà án hoặc trọng tài.
Với các lợi thế nh- bảo đảm tối đa quyền tự do thoả thuận của các bên, bảo đảm bí mật kinh
doanh, giải quyết nhanh gọn và linh hoạt, tố tụng trọng tài từ lâu đã trở thành một hình thức giải quyết
tranh chấp th-ơng mại thông dụng trên thế giới.
Chính vì vậy, tại Việt Nam không chỉ nhiều nhà nghiên cứu bắt đầu quan tâm đến vấn đề này mà
ngay cả Nhà n-ớc cũng có sự chú ý tới ph-ơng thức giải quyết tranh chấp này. Ngày 25/02/2003, Uỷ ban
th-ờng vụ quốc hội đã thông qua Pháp lệnh về Trọng tài th-ơng mại, ngày 31/7/2003 Hội đồng thẩm phán
Toà án nhân dân tối cao đã thông qua Nghị quyết số 05/2003/NQ-HĐTP h-ớng dẫn thi hành một số qui
định của Pháp lệnh trọng tài th-ơng mại, ngày 15/01/2004 Chính phủ đã thông qua Nghị định số
25/2004/ND-CP qui định chi tiết một số điều của Pháp lệnh trọng tài th-ơng mại... Việc ban hành những
văn bản pháp luật này cùng với việc tham gia Công -ớc New York về công nhận và thi hành phán quyết
trọng tài đã góp phần tạo ra một khung pháp lý điều chỉnh hoạt động của Trọng tài phi chính phủ ở b-ớc
ban đầu.

Song việc giải quyết tranh chấp đầu t- trực tiếp n-ớc ngoài vẫn là vấn đề khá
phức tạp thu hút sự chú ý của nhiều cơ quan, tổ chức, cá nhân. Nhiều vấn đề lý luận
và thực tiễn đã đ-ợc đặt ra nh-ng ch-a đ-ợc giải đáp cụ thể. Vì vậy, việc nghiên
cứu vấn đề này nhằm góp phần hoàn thiện pháp luật về trọng tài trong việc giải
quyết tranh chấp về đầu t- trực tiếp n-ớc ngoài phù hợp với tình hình thực tiễn Việt
Nam cũng là một yêu cầu khách quan và cần thiết.
2.

Tình hình nghiên cứu


Những vấn đề pháp lý về trọng tài phi chính phủ đã đ-ợc nhiều luật gia trong và ngoài n-ớc quan
tâm.
Về phía các luật gia n-ớc ngoài, có thể kể ra ở đây cuốn Trọng tài kinh tế quốc tế của Klaus
Peter Berger (Nxb Klewer Law and taxation, 1993), bài viết Giải quyết bằng trọng tài các tranh chấp
đầu t- n-ớc ngoài tại Việt Nam của GS. Kazu Iwasaki - Tr-ờng đại học Nagoya, Nhật Bản...
Về phía các luật gia Việt Nam, có thể kể đến TS. Hoàng Ph-ớc Hiệp với Vấn đề công nhận và thi
hành tại Việt Nam các quyết định của Trọng tài n-ớc ngoài (Tạp chí Nhà n-ớc và pháp luật, số 3,
1994); TS. Hà Hùng C-ờng với Gia nhập Công -ớc New York 1958 - môi tr-ờng pháp lý cho kinh
doanh, th-ơng mại đ-ợc hoàn thiện thêm một b-ớc quan trọng (Diễn đàn doanh nghiệp số 24, 1995);
TS. Nguyễn Am Hiểu với Một số đặc điểm về trọng tài phi chính phủ ở n-ớc ta hiện nay (Tạp chí Nhà
n-ớc và Pháp luật, số 5, 1997)...
Nhìn chung, các bài viết, công trình nghiên cứu nói trên đã đề cập vấn đề ở nhiều khía cạnh và
mức độ khác nhau. Tuy nhiên, vẫn ch-a có một công trình có tính hệ thống về pháp luật giải quyết tranh
chấp đầu t- trực tiếp n-ớc ngoài thông qua trọng tài, liên hệ với tình hình pháp luật Việt Nam và trên cơ sở
đó đ-a ra những kiến nghị để góp phần hoàn thiện pháp luật về trọng tài trong lĩnh vực giải quyết tranh
chấp đầu t- trực tiếp n-ớc ngoài ở n-ớc ta. Vì vậy, việc hệ thống hoá những vấn đề pháp lý về giải quyết
tranh chấp đầu t- trực tiếp n-ớc ngoài bằng trọng tài là cần thiết.
3.

Mục đích nghiên cứu
Mục đích của Luận văn là đ-a ra một cách nhìn tổng quát và có hệ thống về giải quyết tranh chấp

đầu t- trực tiếp n-ớc ngoài bằng trọng tài, từ đó có những kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật Việt Nam
về giải quyết tranh chấp đầu t- trực tiếp n-ớc ngoài bằng trọng tài.
Để thực hiện đ-ợc điều đó, nhiệm vụ của Luận văn là:
-

Làm rõ khái niệm, tính -u việt của trọng tài trong việc giải quyết tranh chấp đầu t- trực tiếp n-ớc
ngoài.

-

Phân tích thực trạng pháp luật một số n-ớc và Việt Nam về giải quyết tranh chấp đầu t- trực tiếp n-ớc
ngoài bằng trọng tài.

-

Đ-a ra một số ph-ơng h-ớng và giải pháp hoàn thiện pháp luật về giải quyết tranh chấp đầu t- trực
tiếp n-ớc ngoài bằng trọng tài.

4.

Đối t-ợng và phạm vi nghiên cứu
Giải quyết tranh chấp đầu t- trực tiếp n-ớc ngoài bằng trọng tài là một lĩnh vực liên quan đến

nhiều lĩnh vực khoa học. Luận văn này không có tham vọng giải quyết tất cả mọi vấn đề mà chỉ tập trung


vào một số vấn đề pháp lý cơ bản nhất hiện nay ở Việt Nam liên quan đến giải quyết tranh chấp đầu ttrực tiếp n-ớc ngoài bằng trọng tài.

5.

Ph-ơng pháp nghiên cứu
Để thực hiện đề tài này, chúng tôi sử dụng các ph-ơng pháp của Triết học Mác - Lênin: ph-ơng

pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử; ph-ơng pháp logic, ph-ơng pháp so sánh, ph-ơng pháp phân tích
và ph-ơng pháp hệ thống.
6.

Kết cấu của Luận văn
Với khuôn khổ một Luận văn thạc sĩ Luật học, ngoài phần Mở đầu và Kết luận, Luận văn này đ-ợc

trình bày theo 3 ch-ơng:

Ch-ơng 1.

Một số vấn đề lý luận cơ bản về pháp luật giải quyết tranh chấp đầu
t- trực tiếp n-ớc ngoài bằng trọng tài

Ch-ơng 2.

Thực tiễn pháp luật một số n-ớc về giải quyết tranh chấp đầu t- trực
tiếp n-ớc ngoài bằng trọng tài

Ch-ơng 3.

Thực trạng pháp luật Việt Nam về giải quyết tranh chấp đầu t- trực
tiếp n-ớc ngoài bằng trọng tài - Ph-ơng h-ớng và giải pháp hoàn
thiện

tài liệu tham khảo

I.

Tiếng Việt

1.

Bộ T- pháp (1996), Dự án VIE/94/003, Hà Nội

2.

David A. Gantz (2004), Giải quyết tranh chấp đầu t- quốc tế thông qua trọng tài, Bộ T- Pháp, Hà
Nội.

3.

Chính phủ, Nghị định số 25/2004/ND-CP ngày 15/01/2004 qui định chi tiết một số điều của Pháp
lệnh trọng tài th-ơng mại.

4.

Công -ớc New York, 1958.

5.

Công -ớc Oashington 1965 về giải quyết tranh chấp đầu t- giữa chính phủ n-ớc nhận đầu t- và công
dân của n-ớc khác.

6.

Hà Hùng C-ờng (1995), "Gia nhập Công -ớc năm 1958 - Môi tr-ờng pháp lý cho kinh doanh,
th-ơng mại đ-ợc hoàn thiện thêm một b-ớc quan trọng", Diễn đàn doanh nghiệp (số 24/1995).

7.

Hoàng Ph-ớc Hiệp (1994), "Vấn đề công nhận và thi hành tại Việt Nam các quyết định của trọng tài
n-ớc ngoài", Tạp chí Nhà n-ớc và pháp luật (số 3/1994).

8.

Hội đồng thẩm phán toà án nhân dân tối cao, Nghị quyết số 05/2003/NQ-HĐTP ngày 31/7/2003
h-ớng dẫn thi hành một số qui định của pháp lệnh trọng tài th-ơng mại.

9.

Khoa Luật, Đại học quốc gia Hà Nội (2003), Giáo trình t- pháp quốc tế, Nxb Đại học quốc gia Hà
Nội, Hà Nội

10. Kỷ yếu hội thảo khoa học (1999), Giải quyết tranh chấp kinh tế có yếu tố n-ớc ngoài tại Việt Nam,
NXB Chính trị quốc gia, Thành phố Hồ Chí Minh.
11. Luật lệ trọng tài th-ơng mại - kinh tế, tập I, Nxb TP Hồ Chí Minh, 1993.
12. Luật lệ trọng tài th-ơng mại - kinh tế, tập II, Nxb TP Hồ Chí Minh, 1993.
13. Luật lệ trọng tài th-ơng mại - kinh tế, tập III, Nxb TP Hồ Chí Minh, 1993.
14. Luật mẫu UNCITRAL về Trọng tài Th-ơng mại Quốc tế, 1985.
15. Nguyễn Minh Chí (2005), Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam - Một chặng đ-ờng phát triển,
www.viac.org.vn.
16. Nguyễn Thị Mơ, Hoàng Ngọc Thiết (1994), Giáo trình Pháp luật trong hoạt động kinh tế đối ngoại,
Nxb Giáo dục, Hà Nội.

17. Nhà pháp luật Việt - Pháp (2001), Hội thảo Pháp lệnh Trọng tài, Hà Nội.
18. Phòng th-ơng mại và công nghiệp Việt Nam, Quy tắc tố tụng trọng tài trong n-ớc của Trung tâm
trọng tài quốc tế Việt Nam, 1996.
19. Quốc hội n-ớc Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004.


20. Quốc hội n-ớc Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Luật đầu t- 2005.
21. Quy tắc tố tụng trọng tài UNCITRAL, 1976.
22. Quy tắc tố tụng trọng tài của Phòng Th-ơng mại Quốc tế, 1998.
23. Tổ công tác liên ngành của Chính phủ (2004), Báo cáo về về việc xử lý vấn đề thuế thu nhập doanh
nghiệp của Công ty liên doanh Phú Mỹ H-ng, Hà Nội.
24. Trung tâm th-ơng mại quốc tế và Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam (2003), Trọng tài và các
ph-ơng thức giải quyết tranh chấp lựa chọn, Công ty In công đoàn Việt Nam, Hà Nội.
25. Uỷ ban th-ờng vụ quốc hội, Pháp lệnh về trọng tài th-ơng mại, 2003.
26. Võ Nhật Thăng (1997), Giải quyết tranh chấp th-ơng mại quốc tế bằng trọng tài th-ơng mại - Một
số vấn đề lý luận và thực tiễn của Việt Nam, Luận văn đại học, Viện đại học mở Hà Nội, Hà Nội.
27. Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) bên cạnh phòng th-ơng mại và công nghiệp Việt Nam
( 2002), 50 phán quyết trọng tài quốc tế chọn lọc, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
II.
Tiếng Anh
28. Bilateral
Investment

Treaty

between

Grenada

and

United

States,

www.ftaa-

alca.org/ngroups/ngin/publications/english99/greusa.asp.
29. Bilateral

Investment

Treaty

between

Jamaica

and

the

United

States,

www.ftaa-

alca.org/WGroups/WGIN/English.
30. Katia Yannaca-Small (2006), Improving the system of Investor-State dispute settlement: An

overview, www.oecd.org/investment, 2006.
31. www.worldbank.org/icsid/cases/awards.htm.
32. www.hkiac.org/HKIAC/HKIAC.