Thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra – từ thực tiễn thanh tra tỉnh Thái Nguyên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

HOÀNG THỊ TRÀ MY

THẨM TRA, XÁC MINH TRONG HOẠT ĐỘNG
THANH TRA – TỪ THỰC TIỄN THANH TRA
TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ
CHUYÊN NGÀNH LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH

HÀ NỘI - NĂM 2016


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

HOÀNG THỊ TRÀ MY

THẨM TRA, XÁC MINH TRONG HOẠT ĐỘNG
THANH TRA - TỪ THỰC TIỄN THANH TRA
TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH

Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính
Mã số: 60.38.01.02

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN TUẤN KHANH

HÀ NỘI - NĂM 2016


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, trích dẫn
trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác và trung thực. Những kết luận khoa học của
luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

TÁC GIẢ

HOÀNG THỊ TRÀ MY


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy, Cô giáo của Học viện Hành chính Quốc
gia đã tận tình truyền đạt kiến thức chỉ bảo tôi trên con đƣờng học tập và nghiên
cứu khoa học.
Tôi xin bày tỏ lời tri ân đến TS. Nguyễn Tuấn Khanh, ngƣời hƣớng dẫn
khoa học đã luôn động viên khích lệ tôi hoàn thành luận văn.
Xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các cơ quan, bạn bè đã giúp tôi tìm kiếm
tài liệu, cung cấp thông tin có liên quan đến đề tài, cũng nhƣ góp ý kiến để luận văn
của tôi đƣợc hoàn thiện hơn!
Tôi xin cam đoan rằng đã tự mình viết luận văn này dƣới sự hƣớng dẫn của
TS. Nguyễn Tuấn Khanh mà không sao chép bất kỳ công trình nào.

Hà Nội, tháng năm 2016
Tác giả Luận văn

HOÀNG THỊ TRÀ MY


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

1.

UBND

Ủy ban nhân dân

2.

HĐND

Hội đồng nhân dân

3.

PCTN

Phòng chống tham nhũng

4.

KN

Khiếu nại

5.

GQKN

Giải quyết khiếu nại

6.

TC

Tố cáo

7.

GQTC

Giải quyết tố cáo


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1. Cơ cấu tổ chức của Thanh tra tỉnh Thái Nguyên ................................ 35
Bảng 2.2. Kết quả tiếp nhận và giải quyết đơn thƣ khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm
quyền theo quy định của pháp luật...................................................................... 38
Bảng 2.3. Kết quả kê khai tài sản, thu nhập từ năm 2013 – 2015 ...................... 41


DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 2.1. Quy trình tiến hành một cuộc thanh tra ............................................. 43

Sơ đồ 2.2. Quy trình giải quyết khiếu nại ........................................................... 45
Sơ đồ 2.3. Quy trình giải quyết tố cáo ................................................................ 55


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THẨM TRA, XÁC MINH TRONG HOẠT
ĐỘNG THANH TRA ........................................................................................... 7
1.1. Quan niệm về hoạt động thanh tra và thẩm tra, xác minh trong hoạt động
thanh tra ................................................................................................................. 7
1.1.1. Quan niệm chung về hoạt động thanh tra ................................................... 7
1.1.2. Quan niệm về thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra...................... 9
1.1.3. Vai trò của thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra ........................ 11
1.1.4. Đặc điểm thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra ........................... 13
1.2. Nội dung thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra .............................. 16
1.3. Thẩm quyền, trình tự, thủ tục thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra
của Thanh tra tỉnh ................................................................................................ 20
1.3.1. Thẩm quyền thẩm tra, xác minh của Thanh tra tỉnh ................................. 20
1.3.2. Trình tự, thủ tục thẩm tra, xác minh.......................................................... 27
1.4. Yêu cầu đặt ra đối với hoạt động thẩm tra, xác minh .................................. 30
Kết luận chƣơng 1 ............................................................................................... 32
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG THẨM TRA, XÁC MINH TRONG HOẠT ĐỘNG
THANH TRA TỪ THỰC TIỄN THANH TRA TỈNH THÁI NGUYÊN .......... 34
2.1. Khái quát về cơ cấu tổ chức và hoạt động của Thanh tra tỉnh Thái Nguyên34
2.1.1. Cơ cấu tổ chức ........................................................................................... 34
2.1.2. Hoạt động .................................................................................................. 37
2.2. Thực tiễn thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra của Thanh tra tỉnh
Thái Nguyên ........................................................................................................ 42
2.2.1. Thực tiễn thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra ........................... 42
2.2.2. Thực tiễn thẩm tra, xác minh trong hoạt động giải quyết khiếu nại ......... 45

2.2.3. Thực tiễn thẩm tra, xác minh trong hoạt động giải quyết tố cáo .............. 54
2.3. Đánh giá chung............................................................................................. 63
2.3.1. Những kết quả đạt đƣợc ............................................................................ 63


2.3.2. Những hạn chế .......................................................................................... 67
2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế .............................................................. 69
Kết luận chƣơng 2 ............................................................................................... 72
Chƣơng 3: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THẨM
TRA, XÁC MINH TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TRA ............................... 73
3.1. Định hƣớng nâng cao hiệu quả hoạt động thẩm tra, xác minh trong hoạt
động thanh tra ...................................................................................................... 73
3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động thẩm tra, xác minh trong hoạt động
thanh tra ............................................................................................................... 77
3.2.1. Hoàn thiện các quy định pháp luật về hoạt động thẩm tra, xác minh trong
thực hiện thanh tra ............................................................................................... 77
3.2.2. Nâng cao kỹ năng, năng lực chuyên môn, đạo đức nghề nghiệp của cán bộ
Thanh tra.............................................................................................................. 80
3.2.3. Đổi mới việc tuyển dụng, sử dụng và phát triển đội ngũ cán bộ, công chức
nhằm tạo dựng tính chuyên nghiệp nhạy bén, bản lĩnh chính trị vững vàng cho
đội ngũ cán bộ của ngành Thanh tra. .................................................................. 83
3.2.4. Tăng cƣờng phối hợp, phát huy vai trò của các cơ quan, tổ chức trong hệ
thống chính trị để tiến hành thẩm tra, xác minh.................................................. 85
3.2.5. Tăng cƣờng cơ sở vật chất, thiết bị phƣơng tiện, kinh phí để phục vụ cho
hoạt động thẩm tra, xác minh .............................................................................. 87
KẾT LUẬN ......................................................................................................... 90
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 92


MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài luận văn
Thanh tra có vai trò quan trọng trong quản lý nhà nƣớc. Qua các giai đoạn
phát triển, tổ chức và hoạt động của ngành Thanh tra không ngừng đƣợc hoàn
thiện. Cùng với đó các quy định pháp luật về những nội dung liên quan đến hoạt
động nghiệp vụ thanh tra cũng đƣợc hoàn thiện hơn. Trong thời kỳ mới, những
kỹ năng nghiệp vụ đối với cán bộ thanh tra đòi hỏi ngày càng phải đƣợc nâng
cao, trong đó có những kỹ năng liên quan đến thẩm tra, xác minh.
Hiện nay, các quy định về thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra
đƣợc quy định ở nhiều văn bản quy phạm pháp luật về tổ chức và hoạt động của
ngành thanh tra nhƣ: Luật Thanh tra 2010; Nghị định 86/2011/NĐ-CP quy định
chi tiết và hƣớng dẫn thi hành một số điều của Luật Thanh tra; Luật Khiếu nại
2011, Luật Tố cáo 2011; các Thông tƣ hƣớng dẫn quy trình nghiệp vụ thanh tra,
giải quyết khiếu nại, tố cáo….Tuy nhiên, trên thực tế, thì thẩm tra, xác minh
trong hoạt động thanh tra đƣợc thực hiện vẫn còn tồn tại nhiều khó khăn, vƣớng
mắc nhƣ: Quy định về nghiệp vụ thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra
đƣợc quy định tản mát trong nhiều văn bản; phạm vi, nội dung thẩm tra xác
minh rộng, liên quan đến lĩnh vực thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo; các
chƣơng trình đào tạo, bồi dƣỡng nghiệp vụ thẩm tra, xác minh cho đội ngũ cán
bộ thanh tra hiện nay cũng còn nhiều hạn chế. Chính những lý do đó dẫn đến
hoạt động thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra trong nhiều trƣờng hợp
không bảo đảm đƣợc tính khách quan, tính chính xác, tính toàn diện, làm cho
hiệu lực, hiệu quả công tác thanh tra, chất lƣợng hoạt động giải quyết khiếu nại,
tố cáo còn nhiều hạn chế.
Để nâng cao hơn nữa hiệu quả hoạt động thanh tra cần phải nghiên cứu
một cách thấu đáo, làm sáng tỏ những nội dung liên quan đến thẩm tra, xác minh
trong hoạt động thanh tra. Đặc biệt là cần phải nghiên cứu thực tiễn hoạt động
này từ thanh tra của một tỉnh – nơi mà phạm vi hoạt động thanh tra bao trùm
trên các lĩnh vực.
1

Với những lý do trên, tôi đã chọn đề tài “Thẩm tra, xác minh trong hoạt
động thanh tra - từ thực tiễn Thanh tra tỉnh Thái Nguyên” làm đề tài luận văn
tốt nghiệp của mình.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
Thanh tra là một giai đoạn quan trọng trong chu trình quản lý nhà nƣớc, là
phƣơng thức bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa, tăng cƣờng kỷ luật và nâng
cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nƣớc. Công tác thanh tra nói chung và hoạt
động thẩm tra, xác minh nói riêng trong thời gian qua đã nhận đƣợc sự quan tâm
nghiên cứu của các nhà khoa học. Đã có nhiều công trình, bài viết nghiên cứu
liên quan đến lĩnh vực tổ chức và hoạt động của ngành thanh tra, đặc biệt là các
đề tài của Thanh tra Chính Phủ; tiêu biểu có công trình nghiên cứu của các tác
giả: Hoàng Quốc Hùng, "Nghiệp vụ xác minh trong công tác thanh tra Tƣ pháp",
Trang thông tin hƣớng dẫn nghiệp vụ của Bộ Tƣ pháp; Đặng Xuân Thao – chủ
nhiệm đề tài, "Hoạt động thu thập, thẩm tra, xác minh chứng cứ trong giải quyết
khiếu nại", Đặng Xuân Thao – chủ nhiệm đề tài, “Hoạt động thu thập thẩm tra,
xác minh chứng cứ trong giải quyết khiếu nại”.
Tuy nhiên, những công trình nghiên cứu đó chủ yếu tập trung nghiên cứu
về tổ chức và hoạt động của ngành Thanh tra. Một số công trình đã phân tích sâu
về quy trình, nghiệp vụ trong hoạt động thanh tra và hoạt động giải quyết khiếu
nại, tố cáo nhƣng chƣa có một nghiên cứu chuyên biệt nào nghiên cứu toàn diện,
cơ bản về nội dung thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra.
Luận văn của tác giả nghiên cứu không trùng lắp với các công trình đã
đƣợc nghiên cứu trƣớc đó. Luận văn nghiên cứu một cách có hệ thống về hoạt
động thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra từ thực tiễn Thanh tra tỉnh
Thái Nguyên. Trên cơ sở đi sâu nghiên cứu cơ sở lý luận, thực tiễn và đánh giá
thực trạng hoạt động thẩm tra, xác minh trong thực hiện thanh tra của Thanh tra
tỉnh Thái Nguyên, nhằm góp phần bổ sung cơ sở lý luận và thực tiễn làm căn cứ
cho việc hoàn thiện cơ chế thẩm tra, xác minh; xác định đầy đủ nội dung, thẩm
quyền, trình tự cũng nhƣ phƣơng thức tổ chức thẩm tra, xác minh; đề xuất các

2


giải pháp cụ thể góp phần nâng cao chất lƣợng hoạt động thẩm tra, xác minh
trong thực hiện thanh tra.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
- Mục đích nghiên cứu của đề tài “Thẩm tra, xác minh trong hoạt động
thanh tra - từ thực tiễn Thanh tra tỉnh Thái Nguyên” nhằm làm sáng tỏ những
vấn đề lý luận cơ bản về thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra hiện nay;
đánh giá đúng đắn hoạt động thẩm tra, xác minh từ thực tiễn hoạt động thanh tra
của Thanh tra tỉnh; chỉ ra những thuận lợi cũng nhƣ khó khăn, vƣớng mắc khi
thực hiện các hoạt động nghiệp vụ này. Thông qua những nhận định về nguyên
nhân, luận văn đƣa ra những giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động thẩm tra,
xác minh trong hoạt động thanh tra.
- Nhiệm vụ nghiên cứu:
+ Luận văn làm rõ những vấn đề cơ bản về thẩm tra, xác minh trong hoạt
động thanh tra nhƣ: Quan niệm; mục đích; vai trò; chủ thể; trình tự thủ
tục…hoạt động thẩm tra, xác minh.
+ Luận văn đánh giá đúng đắn thực trạng quy định của pháp luật và việc
thực hiện pháp luật về thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra, đặc biệt là
đánh giá từ thực tiễn hoạt động thẩm tra, xác minh trong quá trình tiến hành hoạt
động thanh tra của Thanh tra tỉnh Thái Nguyên, chỉ ra những kết quả đạt đƣợc,
những thuận lợi, khó khăn và nguyên nhân dẫn đến những khó khăn đó.
+ Luận văn đƣa ra những giải pháp cơ bản, tổng thể để nâng cao chất
lƣợng thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra. Từ đó góp phần nâng cao
hiệu lực, hiệu quả hoạt động thanh tra và công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo
hiện nay.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
- Đối tượng nghiên cứu của đề tài bao gồm:
Hoạt động thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra của Thanh tra

tỉnh Thái Nguyên thực hiện tập trung vào các quy định pháp luật và việc thực

3


hiện pháp luật liên quan đến chủ thể, quy trình, thủ tục, phƣơng pháp thẩm tra,
xác minh mà cán bộ tiến hành thanh tra phải thực hiện.
- Phạm vi nghiên cứu:
Hoạt động thanh tra từ thực tiễn Thanh tra tỉnh đƣợc hiểu theo nghĩa rộng
là hoạt động của cơ quan thanh tra, không chỉ giới hạn trong việc tiến hành các
cuộc thanh tra mà còn bao gồm cả các hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo. Vì
vậy, luận văn giới hạn phạm vi nghiên cứu ở hoạt động thẩm tra, xác minh trong
thanh tra từ thực tiễn Thanh tra tỉnh Thái Nguyên từ năm 2013 đến nay, tập
trung vào hoạt động thẩm tra, xác minh trong hoạt động tiến hành các cuộc
thanh tra và trong hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo.
Phạm vi nghiên cứu giới hạn từ năm 2013 đến nay bởi đây là giai đoạn
thực hiện Luật Thanh tra 2010, Luật Khiếu nại 2011, Luật Tố cáo 2011. Đồng
thời sau khi có ba luật này thì bắt đầu có hệ thống các Nghị định hƣớng dẫn của
Chính Phủ, có các Thông tƣ của Thanh tra Chính Phủ: Thông tƣ số 05/2014/TTTTCP quy định về tổ chức, hoạt động, quan hệ công tác của Đoàn thanh tra và
trình tự, thủ tục tiến hành một cuộc thanh tra; Thông tƣ số 06/2013/TT-TTCP
quy định quy trình giải quyết tố cáo; Thông tƣ số 07/2013/TT-TTCP quy định
quy trình giải quyết khiếu nại hành chính.
5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn
- Phương pháp luận:
Để giải quyết các nhiệm vụ đặt ra của đề tài, luận văn nghiên cứu dựa trên
cơ sở phƣơng pháp luận về duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa
Mác-Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng cộng sản Việt
Nam gắn với Chiến lƣợc phát triển ngành thanh tra về công tác thanh tra, kiểm
tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong giai đoạn hiện nay.
- Phương pháp nghiên cứu:

Trong Chƣơng 1, để làm rõ những vấn đề lý luận về hoạt động thẩm tra,
xác minh trong hoạt động thanh tra, Luận văn sử dụng phƣơng pháp phân tích,

4


tổng hợp nhằm làm rõ thêm khái niệm, mục đích, yêu cầu, chủ thể, các phƣơng
pháp thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra.
Trong Chƣơng 2, để làm rõ thực tiễn hoạt động thẩm tra, xác minh, Luận
văn sử dụng phƣơng pháp đánh giá, đối chiếu, phân tích, tổng hợp, so sánh,
thống kê, bình luận, diễn giải, tổng hợp…để đánh giá đúng đắn những kết quả
đạt đƣợc, những tồn tại, hạn chế đang gặp phải và nguyên nhân dẫn đến những
tồn tại, hạn chế trong hoạt động thanh tra từ thực tiễn Thanh tra tỉnh Thái
Nguyên hiện nay.
Trong Chƣơng 3, Tác giả dùng phƣơng pháp phân tích, tổng hợp, so sánh,
phƣơng pháp cấu trúc hệ thống để đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả
thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra.
Đồng thời, tác giả kết hợp lý luận và thực tiễn, đối chiếu để làm nổi bật
những vấn đề hiện tại với nội dung thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra.
Việc kết hợp các phƣơng pháp nghiên cứu, xem xét các vấn đề lý luận gắn với
thực tiễn cho phép nhìn nhận, đánh giá vấn đề một cách toàn diện, khách quan
trong các mối quan hệ qua lại, gắn bó, tác động với nhau trong những hoàn cảnh,
điều kiện cụ thể nhất định đối với vấn đề nghiên cứu.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
- Từ việc nghiên cứu và làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về thẩm tra,
xác minh trong hoạt động thanh tra nhƣ quan niệm, vai trò, chủ thể, trình tự, thủ
tục…Luận văn đánh giá đúng đắn thực trạng thẩm tra, xác minh trong hoạt động
thanh tra từ thực tiễn Thanh tra tỉnh Thái Nguyên; đề xuất một số giải pháp
nhằm nâng cao hiệu quả thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra thì kết quả
nghiên cứu chung của Luận văn sẽ góp phần hoàn thiện cơ sở khoa học để phục

vụ cho việc hoàn thiện pháp luật về thanh tra, nhất là các quy định về nghiệp vụ
thanh tra; bảo đảm cho các hoạt động thẩm tra, xác minh đƣợc thực hiện tốt, đầy
đủ, nghiêm chỉnh trên địa bản cả nƣớc nói chung và Thanh tra tỉnh Thái Nguyên
nói riêng.

5


- Luận văn còn là tài liệu tham khảo cho những ngƣời làm công tác
nghiên cứu, cán bộ thanh tra, sinh viên, học viên…và những ngƣời quan tâm đến
hoạt động thẩm tra, xác minh trong thực hiện thanh tra hiện nay.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, luận văn gồm 03 chƣơng:
Chương 1: Cơ sở lý luận về thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra;
Chương 2: Thực trạng thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra từ
thực tiễn Thanh tra tỉnh Thái Nguyên;
Chương 3: Định hƣớng và giải pháp nâng cao hiệu quả thẩm tra, xác minh
trong hoạt động thanh tra.

6


Chƣơng 1:
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THẨM TRA, XÁC MINH TRONG HOẠT
ĐỘNG THANH TRA
1.1. Quan niệm về hoạt động thanh tra và thẩm tra, xác minh trong
hoạt động thanh tra
1.1.1. Quan niệm chung về hoạt động thanh tra
Có nhiều quan niệm khác nhau về Thanh tra, theo từ điển tiếng Việt thì
“thanh tra” đƣợc hiểu là “kiểm soát, xem xét tại chỗ việc làm của địa phƣơng, cơ

quan, xí nghiệp”; Theo Từ điển pháp luật Anh – Việt, thanh tra là “sự kiểm soát,
kiểm kê đối với đối tƣợng bị thanh tra”; Theo Từ điển Luật học, thanh tra “là sự
tác động của chủ thể đến đối tƣợng đã và đang thực hiện thẩm quyền đƣợc giao
nhằm đạt đƣợc mục đích nhất định”.
Thuật ngữ “Thanh tra” hiểu một cách chung nhất là việc xem xét tại chỗ
các hoạt động của đối tƣợng thanh tra nhằm xác minh và xử lý đối với những vi
phạm của đối tƣợng này. Với vai trò là công cụ của quản lý nhà nƣớc, mục đích
chính của thanh tra là tham mƣu cho chủ thể quản lý nhà nƣớc kiểm soát việc
chấp hành pháp luật của đối tƣợng quản lý (đối tƣợng quản lý cũng chính là đối
tƣợng của thanh tra). Ngoài việc phát hiện ra những sai phạm để xử lý thông qua
công tác thanh tra, chủ thể quản lý nhà nƣớc còn kịp thời điều chỉnh, khắc phục
hoàn thiện cơ chế quản lý, chính sách, pháp luật. Do đó, thanh tra là một chức
năng thiết yếu của hoạt động quản lý nhà nƣớc, là một giai đoạn của chu trình
quản lý, là công cụ hữu hiệu cho cơ quan quản lý nhà nƣớc quản lý tất cả các
mặt đời sống xã hội, ở đâu có quản lý nhà nƣớc thì ở đó cần hoạt động thanh tra,
quản lý nhà nƣớc sẽ không đạt hiệu quả nếu tách biệt với hoạt động thanh tra.
Hiện nay, theo Khoản 1 điều 3 Luật Thanh tra 2010: “Thanh tra nhà nƣớc
là hoạt động xem xét, đánh giá, xử lý trình tự, thủ tục do pháp luật quy định của
cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật,
nhiệm vụ quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân”. Theo quy định của Luật
Thanh tra 2010, có 2 loại hình hoạt động thanh tra, đó là thanh tra hành chính và
7


thanh tra chuyên ngành. Thanh tra hành chính là hoạt động thanh tra của cơ
quan nhà nƣớc có thẩm quyền đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trực thuộc trong
việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn đƣợc giao. Thanh tra
chuyên ngành là hoạt động thanh tra của cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền theo
ngành, lĩnh vực đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc chấp hành pháp luật
chuyên ngành, quy định về chuyên môn – kỹ thuật, quy tắc quản lý thuộc ngành,

lĩnh vực đó.
Quy định trên đây trong Luật Thanh tra năm 2010 là quy định về “Thanh
tra nhà nƣớc”, từ góc độ hoạt động thanh tra là hoạt động của cơ quan thanh tra
thì hoạt động thanh tra bao gồm:
- Thứ nhất, tiến hành các cuộc thanh tra kinh tế xã hội.
- Thứ hai, thực hiện nhiệm vụ trong quá trình giải quyết khiếu nại.
- Thứ ba, thực hiện nhiệm vụ trong quá trình giải quyết tố cáo.
Sở dĩ quan niệm hoạt động thanh tra bao gồm cả việc thực hiện nhiệm vụ
giải quyết khiếu nại, tố cáo vì thực tế trong các cơ quan thanh tra cũng tiến hành
các cuộc thanh tra giải quyết khiếu nại, tố cáo. Trong các cuộc thanh tra đó, các
chủ thể có thẩm quyền phải tiến hành các hoạt động thẩm tra, xác minh theo quy
định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo.
Đặc điểm của hoạt động thanh tra:
Thứ nhất, hoạt động thanh tra của cơ quan thanh tra là hoạt động mang
tính quyền lực nhà nƣớc: Trong lĩnh vực hành pháp, chủ thể tiến hành hoạt động
thanh tra luôn là các cơ quan nhà nƣớc đƣợc trao quyền lực nhà nƣớc; có quyền
ra quyết định bắt buộc thực hiện đối với đối tƣợng thanh tra; có quyền kiến nghị
cấp có thẩm quyền giải quyết các vấn đề liên quan đến nội dung thanh tra, đề
nghị truy cứu trách nhiệm pháp lý đối với những ngƣời vi phạm pháp luật; trong
những trƣờng hợp cần thiết và đƣợc pháp luật quy định, trực tiếp áp dụng các
biện pháp cƣỡng chế (thu hồi, hủy hàng giả, hàng nhái, băng đĩa lậu…).
Thứ hai, hoạt động thanh tra của cơ quan thanh tra phải bảo đảm tính
khách quan: Hoạt động thanh tra luôn đòi hỏi phải xem xét, đánh giá một cách
8


khách quan việc thực hiện chính sách pháp luật, nhiệm vụ, kế hoạch nhà nƣớc
của các cơ quan, tổ chức, cá nhân, các tài liệu, chứng cứ thu thập đƣợc nhằm
đƣa ra kết luận đúng, sai, đánh giá ƣu, khuyết điểm, phát huy nhân tố tích cực,
phòng ngừa và xử lý vi phạm, góp phần bảo vệ lợi ích của nhà nƣớc, xã hội, các

quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Hoạt động thanh tra dựa trên cơ sở
pháp luật và đều tuân thủ pháp luật. Thanh tra phải chịu trách nhiệm trƣớc pháp
luật về hành vi và quyết định của mình.
Thứ ba, hoạt động thanh tra của cơ quan thanh tra phải bảo đảm tính độc
lập tƣơng đối: Thanh tra có bộ máy riêng, có nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định
của pháp luật thanh tra, thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của pháp
luật.
Thứ tư, thanh tra luôn gắn với quản lý nhà nƣớc: Thanh tra là một giai
đoạn của chu trình quản lý, nhằm phát hiện những sở hở trong cơ chế quản lý,
sơ hở trong chính sách, pháp luật để kiến nghị với cơ quan nhà nƣớc có thẩm
quyền các biện pháp để khắc phục; nhằm phòng ngừa, phát hiện và xử lý hành vi
vi phạm pháp luật giúp các cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện đúng các quy
định của pháp luật; phát huy nhân tố tích cực góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu
quả quản lý nhà nƣớc; bảo vệ lợi ích nhà nƣớc, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ
quan, tổ chức, các nhân.
1.1.2. Quan niệm về thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra
Thẩm tra là “điều tra, xem xét lại có đúng, có chính xác không một vấn đề, một
sự việc nào đó” (Từ điển Tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng, 2000, trang 922).
Xác minh là “làm cho rõ sự thật qua thực tế và chứng cứ cụ thể” (Từ điển Tiếng
Việt, Nxb Đà Nẵng, 2000, trang 1140).
Thẩm tra, xác minh trong hoạt động của cơ quan thanh tra gắn liền với
hoạt động cụ thể, chủ yếu là thẩm tra, xác minh các loại thông tin, tài liệu.
Tài liệu ở đây đƣợc hiểu một cách chung nhất là những vật mang tin đƣợc
hình thành trong quá trình hoạt động của cơ quan, tổ chức, cá nhân, bao gồm:
Văn bản, dự án, bản vẽ thiết kế, bản đồ, công trình nghiên cứu, sổ sách, biểu
9


thống kê, âm bản, dƣơng bản phim, ảnh, vi phim; tài liệu điện tử; bản thảo tác
phẩm văn học, nghệ thuật; sổ công tác, nhật ký, hồi kỳ, bút tích, tài liệu viết tay;

tranh vẽ hoặc in; ấn phẩm và vật mang tin khác.
Hoạt động thẩm tra thông tin, tài liệu có thể coi là quá trình tìm hiểu, xem
xét lại tài liệu để xác định tính chính xác và hợp pháp của thông tin, tài liệu với
những hoạt động cụ thể nhƣ sau:
- Nghiên cứu, phân tích từng tài liệu, xem xét nó có phù hợp với thực tế
không;
- So sánh đối chiếu các tài liệu xem có phù hợp nội dung, vụ việc cần giải
quyết không, nếu mâu thuẫn thì do đâu;
- Sàng lọc, loại bỏ những thông tin, tài liệu không liên quan và tìm những
thông tin, tài liệu mới làm sáng tỏ những thông tin, tài liệu đã thu thập đƣợc;
- Xác định nguồn thông tin, tài liệu.
Thẩm tra trong thanh tra mà cụ thể là thẩm tra thông tin, tài liệu là hoạt động
do các chủ thể có thẩm quyền trong cơ quan thanh tra tiến hành để kiểm tra lại tính xác
thực của thông tin, tài liệu đã thu đƣợc nhằm loại bỏ những tài liệu giả hoặc không cần
thiết cho việc kết luận các nội dung của cuộc thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Để
tiến hành công việc này, cán bộ thanh tra phải có linh cảm, phân tích các hiện
tƣợng một cách có hệ thống để phát hiện ra các sai phạm trong hoạt động đƣợc
phản ánh trong những tài liệu đã thu thập đƣợc, đôi khi phải hết sức nhạy bén để
phát hiện những điểm bất hợp lý (nhƣ các trƣờng hợp lập ra các chứng từ, hoá
đơn, hợp đồng giả, hạch toán lắt léo, phân bổ chi phí sai nguyên tắc…) trên cơ
sở đó chọn ra tài liệu điển hình nhất.
Xác minh trong hoạt động thanh tra mà cụ thể là xác minh thông tin, tài
liệu là làm sáng tỏ những nghi vấn về tính khách quan, liên quan và hợp pháp
của thông tin, tài liệu. Đó là quá trình tìm hiểu, thu thập, kiểm tra các thông tin,
tài liệu, thông tin, tài liệu từ những sự việc, hiện tƣợng xảy ra trong thực tế cuộc
sống bằng những cách khác nhau để làm sáng tỏ sự thật khách quan. Trong hoạt
động thanh tra, xác minh là một biện pháp nghiệp vụ, đƣợc thực hiện nhằm mục
10

đích thu thập các thông tin, tài liệu có liên quan đến nội dung thanh tra, làm cơ
sở cho việc phân tích, đánh giá và kết luận về một hoặc một số vấn đề phục vụ
cho cuộc thanh tra.
Sự phân biệt các khái niệm trên chỉ là tƣơng đối, bởi quá trình thu thập
hoặc thẩm tra tài liệu thực chất là quá trình xác minh tài liệu và ngƣợc lại, quá
trình xác minh tài liệu để làm rõ vụ việc thực chất là quá trình thu thập, thẩm tra
tài liệu. Thẩm tra, xác minh tài liệu trong hoạt động thanh tra là hai khái niệm
khác nhau nhƣng có liên hệ qua lại biện chứng với nhau; do vậy, khi nói đến
một khái niệm ngƣời ta thƣờng nhắc đến cả cụm từ là: Thẩm tra, xác minh tài
liệu trong hoạt động thanh tra.
1.1.3. Vai trò của thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra
Mục đích cuối cùng của hoạt động thẩm tra, xác minh tài liệu trong thanh
tra là nhằm đƣa ra kết luận thanh tra (gồm cả giải quyết khiếu nại, tố cáo) khách
quan, chính xác, trung thực. Thẩm tra, xác minh là công việc rất quan trọng
trong hoạt động thanh tra. Vai trò của thẩm tra, xác minh trong thanh tra đƣợc
thể hiện trên các phƣơng diện sau:
Thứ nhất, thẩm tra, xác minh thông tin, tài liệu nhằm mục đích củng cố,
hoàn thiện các căn cứ để giải đáp cho những nội dung mà hoạt động thanh tra
(cuộc thanh tra) yêu cầu. Thẩm tra, xác minh thông tin, tài liệu để tìm kiếm,
củng cố, hoàn thiện thông tin, tài liệu, xác định tính chính xác và hợp pháp của
thông tin, tài liệu, làm cơ sở đƣa ra các nhận xét chính xác, khách quan, đúng
pháp luật về vụ việc, từ đó giúp cấp có thẩm quyền ra quyết định giải quyết, xử
lý đƣợc chính xác, đủ căn cứ, bảo vệ đƣợc lợi ích của Nhà nƣớc, quyền và lợi
ích hợp pháp của các chủ thể liên quan.
So với các hoạt động khác trong quản lý nhà nƣớc, trọng tâm của hoạt
động thanh tra là hoạt động thẩm tra, xác minh thông tin, tài liệu.
Thứ hai, trong từng bƣớc của hoạt động thanh tra thì hoạt động thẩm tra,
xác minh đóng vai trò ở những mức độ nhất định:

11

+ Trong khâu chuẩn bị cho hoạt động thanh tra, thẩm tra, xác minh thông
tin, tài liệu ban đầu về đối tƣợng thanh tra sẽ tạo cơ sở ban đầu để lập kế hoạch
và tổ chức chuỗi hành vi thanh tra sau đó.
+ Trong quá trình tác nghiệp thanh tra, hoàn tất thông tin cần thiết cho
cuộc thanh tra, hiệu quả của hoạt động thẩm tra, xác minh thông tin, tài liệu
quyết định sự thành bại của cuộc thanh tra.
Suốt quá trình này, vai trò của hoạt động thẩm tra, xác minh tài liệu thể
hiện rõ nét phục vụ xây dựng báo cáo nghiệp vụ và kết luận thanh tra, kết luận
nội dung khiếu nại, tố cáo. Thẩm tra, xác minh tài liệu còn phục vụ cho kiểm tra
những tình huống, sự việc mang tính đột xuất trong thanh tra. Chất lƣợng và kết
quả của hoạt động thẩm tra, xác minh trực tiếp quyết định độ chính xác của các
kết luận và độ xác đáng của các quyết định xử lý đối với đối tƣợng kiểm tra.
Thứ ba, thẩm tra, xác minh tài liệu là hoạt động quan trọng trong quá trình
tiến hành các hoạt động thanh tra của các cơ quan Thanh tra nhà nƣớc, là yếu tố
quyết định chất lƣợng các cuộc thanh tra. Hoạt động thanh tra có chất lƣợng khi
thu thập, kiểm tra, xác minh tài liệu đƣợc tiến hành đúng pháp luật, đúng thủ tục,
trình tự và với phƣơng pháp khoa học, hợp lý.
Trong thực tiễn, hoạt động thẩm tra, xác minh liên quan trực tiếp đến sự
thật khách quan mà dựa vào đó có thể xác định đƣợc tính đúng, sai, thật, giả của
vấn đề. Tính khách quan, tính chính xác của các kết luận thanh tra và những đề
xuất, kiến nghị trong hoạt động thanh tra phụ thuộc phần lớn vào kết quả thẩm
tra, xác minh. Nếu thẩm tra, xác minh thông tin, tài liệu đầy đủ, đánh giá tài liệu
khách quan, chính xác sẽ tạo ra những căn cứ vững vàng để kết luận, quyết định
xử lý trong thanh tra có tính thuyết phục cao. Ngƣợc lại, nếu không làm rõ bản
chất của vụ việc thì việc đánh giá vụ việc sẽ không chính xác, các kết luận, kiến
nghị trong công tác thanh tra sẽ không thuyết phục.
Vậy, nếu làm tốt việc thẩm tra, xác minh thông tin, tài liệu trong hoạt
động thanh tra sẽ có vai trò hết sức quan trọng đối với chất lƣợng một cuộc

thanh tra, cũng nhƣ hiệu lực, hiệu quả của công tác thanh tra. Có thể nói, ngoài
12


yếu tố con ngƣời, chất lƣợng thông tin, tài liệu thanh tra quyết định các yếu tố
của một cuộc thanh tra. Kết luận thanh tra có tính khách quan không? Chính xác
không? Có giúp ngƣời quản lý và đối tƣợng thanh tra nhận biết đúng đắn thực
trạng không? Kết luận, kiến nghị thanh tra có hiệu lực và hiệu quả không?... Tất
cả đều phụ thuộc vào quá trình thẩm tra, xác minh tài liệu.
Nếu nhƣ chúng ta thu thập tài liệu không đầy đủ, không đúng sẽ dẫn đến
một kết luận thanh tra phiến diện, thiếu chính xác. Nếu nhƣ chúng ta sử dụng
những sự kiện, sự vật, tài liệu…không có các thuộc tính của thông tin, tài liệu để
làm căn cứ đƣa ra kết luận, kiến nghị thì những kết luận, kiến nghị đó không
khách quan, không có giá trị cho hoạt động quản lý, thậm chí gây ra “phản ứng
ngƣợc”. Nếu nhƣ chúng ta thu thập tài liệu một cách tràn lan (những tài liệu
không liên quan) thì không những không đáp ứng đƣợc trọng tâm yêu cầu của
một cuộc thanh tra mà còn dễ dẫn đến tình trạng tuỳ tiện, mở rộng phạm vi, đối
tƣợng thanh tra, kéo dài thời gian thanh tra, gây phiền hà cho cơ sở. Nếu nhƣ
chúng ta sử dụng không đúng các biện pháp nghiệp vụ để thu thập thì không
những tài liệu không có giá trị chứng minh bởi vì không có tính hợp pháp, mà
ngƣời tiến hành thanh tra còn vi phạm các quy định của pháp luật. Thực tiễn
công tác thanh tra những năm qua cho thấy: Có những cuộc thanh tra kéo dài
nhƣng không kết luận đƣợc những vấn đề đặt ra theo yêu cầu quản lý, có những
kết luận thanh tra không đầy đủ, thiếu tính khách quan, mang tính chủ quan, áp
đặt hoặc bỏ sót những hành vi vi phạm pháp luật…
1.1.4. Đặc điểm thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra
Thứ nhất, do các chủ thể có thẩm quyền trong cơ quan thanh tra tiến hành.
Điều này khác với thẩm quyền thu thập và đánh giá chứng cứ trong tố tụng hình
sự, tố tụng dân sự.
Thứ hai, các nguồn thông tin, tài liệu để thẩm tra, xác minh trong hoạt

động thanh tra khác nguồn chứng cứ trong tố tụng hình sự. Nguồn thông tin, tài
liệu để thẩm tra, xác minh ở đây gần giống, hay nói cách khác là tƣơng tự các
nguồn thông tin, tài liệu phục vụ cho việc giải quyết các vụ án hành chính:
13


Hoạt động thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra thực chất là hoạt
động nghiệp vụ đƣợc thực hiện theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định và do
cơ quan có chức năng thanh tra tiến hành. Đặc điểm của hoạt động thẩm tra, xác
minh mặc dù đi đến tận cùng là xem xét, đánh giá chứng cứ trong hoạt động
thanh tra, nó có đặc điểm khác so với việc xem xét, đánh giá chứng cứ trong tố
tụng hình sự, tố tụng dân sự, tố tụng hành chính.
- Trong tố tụng hình sự, Điều 87 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định:
1. Chứng cứ đƣợc thu thập, xác định từ các nguồn:
a) Vật chứng;
b) Lời khai, lời trình bày;
c) Dữ liệu điện tử;
d) Kết luận giám định, định giá tài sản;
đ) Biên bản trong hoạt động khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án;
e) Kết quả thực hiện ủy thác tƣ pháp và hợp tác quốc tế khác;
g) Các tài liệu, đồ vật khác.
2. Những gì có thật nhƣng không đƣợc thu thập theo trình tự, thủ tục do
Bộ luật này quy định thì không có giá trị pháp lý và không đƣợc dùng làm căn
cứ để giải quyết vụ án hình sự.
Mọi chứng cứ xác định có tội, chứng cứ xác định vô tội, tình tiết tăng
nặng, tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, áp dụng điểm, khoản, điều của Bộ
luật hình sự để xác định tội danh, quyết định hình phạt, mức bồi thƣờng thiệt hại
đối với bị cáo, xử lý vật chứng và những tình tiết khác có ý nghĩa giải quyết vụ
án đều phải đƣợc trình bày, tranh luận, làm rõ tại phiên tòa.
- Trong tố tụng dân sự, tố tụng hành chính, Điều 94 Bộ luật Tố tụng dân

sự 2015, Điều 81 Luật Tố tụng hành chính 2015:
Chứng cứ đƣợc thu thập từ các nguồn sau đây:
1. Tài liệu đọc đƣợc, nghe đƣợc, nhìn đƣợc, dữ liệu điện tử;
2. Vật chứng;
3. Lời khai của đƣơng sự;
14


4. Lời khai của ngƣời làm chứng;
5. Kết luận giám định;
6. Biên bản ghi kết quả thẩm định tại chỗ;
7. Kết quả định giá, thẩm định giá tài sản;
8. Văn bản xác nhận sự kiện, hành vi pháp lý do ngƣời có chức năng lập;
9. Văn bản công chứng, chứng thực;
10. Các nguồn khác theo quy định của pháp luật.
- Trong hoạt động thanh tra, các nguồn chứng cứ cũng nhƣ các tài liệu,
chứng cứ, vật mang tin hiện nay chƣa đƣợc quy định rõ trong một văn bản quy
phạm pháp luật nào. Tuy nhiên, trên thực tế có thể hiểu các tài liệu, chứng cứ
trong hoạt động thanh tra mà đòi hỏi cán bộ thanh tra phải thẩm tra, xác minh
bao gồm những loại sau đây:
1. Tài liệu là bản chính hoặc bản sao.
2. Tài liệu nghe đƣợc, nhìn đƣợc.
3. Thông điệp dữ liệu điện tử.
4. Vật chứng.
5. Lời trình bày, giải trình.
6. Kết luận giám định.
7. Biên bản ghi kết quả thẩm định tại chỗ.
8. Kết quả định giá tài sản, kết quả thẩm định giá tài sản.
9. Văn bản ghi nhận sự kiện, hành vi pháp lý do ngƣời có chức năng lập
tại chỗ

10. Văn bản công chứng, chứng thực.
Qua hoạt động thực tế, các thông tin, tài liệu, chứng cứ trong hoạt động
thanh tra gần với chứng cứ trong tố tụng hành chính.
Thứ ba, nội dung, đối tƣợng thẩm tra, xác minh rất đa dạng, không chỉ tập
trung vào những hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật của các cơ quan, tổ chức,
cá nhân mà còn cả những thông tin, tài liệu thể hiện tính đúng, sai trong hoạt
động quản lý, thậm chí cả các ƣu điểm, nhƣợc điểm của các chủ thể.
15


Thứ tư, trong quá trình thẩm tra, xác minh phải đƣợc thực hiện công khai,
không sử dụng các biện pháp nghiệp vụ của các cơ quan bảo vệ pháp luật nhƣ sử
dụng cơ sở bí mật, đặc tình và phƣơng pháp nội tuyến, ngoại tuyến.
Thứ năm, hoạt động thẩm tra, xác minh đƣợc thực hiện theo trình tự, thủ
tục do pháp luật quy định (lập kế hoạch thẩm tra, xác minh, tiến hành thẩm tra,
xác minh, báo cáo kết quả thẩm tra, xác minh và sử dụng kết quả thẩm tra, xác
minh) nhằm mục đích thu thập các thông tin, tài liệu có liên quan đến nội dung
thanh tra, làm cơ sở cho việc phân tích, đánh giá, kết luận về một hoặc một số
vấn đề phục vụ cho cuộc thanh tra.
1.2. Nội dung thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra
Hoạt động thanh tra theo nghĩa rộng gồm cả thanh tra, tiếp công dân, giải
quyết khiếu nại. Tuy nhiên, ở đây phải hiểu hoạt động tiếp công dân chủ yếu
phục vụ cho công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo và trong lĩnh vực thanh tra thì
việc thanh tra, kiểm tra việc thực hiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng
đƣợc thực hiện theo quy định của pháp luật về thanh tra hiện hành. Chính vì vậy,
trong Luận văn này sẽ giới hạn nội dung thẩm tra, xác minh trong hoạt động
thanh tra tập trung vào ba nội dung lớn:
Một là, thẩm tra, xác minh trong hoạt động tiến hành các cuộc thanh tra.
Hai là, thẩm tra, xác minh trong hoạt động giải quyết khiếu nại.
Ba là, thẩm tra, xác minh trong hoạt động giải quyết tố cáo.

Nhƣ đã phân tích trong phần phạm vi nghiên cứu, từ thực tiễn hoạt động
thanh tra của cơ quan thanh tra tỉnh, có nhiều cuộc thanh tra về giải quyết khiếu
nại, tố cáo. Thực chất đây cũng chính là hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo.
Do đó, thẩm tra, xác minh trong hoạt động thanh tra không tách rời với thẩm tra,
xác minh trong giải quyết khiếu nại, tố cáo.
Trong hoạt động thanh tra và giải quyết khiếu nại, tố cáo, thông tin, tài
liệu sau khi thu thập đƣợc cần đƣợc tìm hiểu và xem xét lại để xác định tính
chính xác và hợp pháp của thông tin, tài liệu. Việc tìm hiểu, xem xét lại thông

16