Nghiên cứu tác động của biến đổi khí hậu tới cấp nước nông thôn vùng đồng bằng sông cửu long và đề xuất giải pháp ứng phó

L IC M
Sau quá trình h c t p, nghiên c u đ

N
ng h đ ng viên c a gia đình, b n

cs

bè, đ ng nghi p, cùng v i s n l c ph n đ u c a b n thân, tác gi đã hoàn thành
lu n v n th c s chuyên ngành C p thoát n
Bi n đ i khí h u t i c p n

c v i đ tài: “Nghiên c u tác đ ng c a

c nông thôn vùng

ng b ng sông C u Long và đ

xu t gi i pháp ng phó”
Trong quá trình làm lu n v n, tác gi đã có c h i h c h i và tích l y thêm
đ

c nhi u ki n th c và kinh nghi m quý báu ph c v cho công vi c c a mình.
Tác gi xin chân thành c m n Tr

giáo Khoa K thu t Tài nguyên n

ng

i h c Th y l i, các th y giáo, cô

c, các b môn đã truy n đ t nh ng ki n th c

chuyên môn trong su t quá trình h c t p.
Tác gi xin bày t lòng kính tr ng và bi t n sâu s c t i TS.
ng

i đã tr c ti p t n tình h

oàn Thu Hà,

ng d n, giúp đ và cung c p nh ng tài li u, nh ng

thông tin c n thi t cho tác gi hoàn thành Lu n v n này.
C m n lãnh đ o Vi n N

c, T

i tiêu và Môi tr

ng, phòng C p thoát n

c

đã t o đi u ki n th i gian đ ng viên tôi trong quá trình h c t p.
Tuy nhiên do th i gian có h n, trình đ còn h n ch , s li u và công tác x lý
s li u v i kh i l

ng l n nên nh ng thi u sót c a Lu n v n là không th tránh

kh i. Do đó, tác gi r t mong ti p t c nh n đ

c s ch b o giúp đ c a các th y cô

giáo c ng nh nh ng ý ki n đóng góp c a b n bè và đ ng nghi p.
Cu i cùng, tác gi xin g i l i c m n sâu s c t i gia đình, b n bè và đ ng
nghi p đã đ ng viên, giúp đ và khích l tác gi trong su t quá trình h c t p và
hoàn thành Lu n v n.
Xin chân thành c m n./.
Hà N i, ngày tháng n m 2013
Tác gi

Nguy n Quang Trung


B N CAM K T
Tên tác gi : Nguy n Quang Trung
H c viên cao h c 19CTN
Ng

ih

ng d n: TS. oàn Thu Hà

Tên đ tài Lu n v n: “Nghiên c u tác đ ng c a Bi n đ i khí h u t i c p n
nông thôn vùng ng b ng sông C u Long và đ xu t gi i pháp ng phó”
Tác gi xin cam đoan đ tài Lu n v n đ c làm d a trên các s li
đ c thu th p t ngu n th c t , đ c công b trên báo cáo c a các c
n c…đ tính toán ra các k t qu , t đó đánh giá và đ a ra m t s đ
pháp. Các s li u, k t qu trong Lu n v n là trung th c và ch a t ng đ
b trong b t k công trình nào khác.

Hà N i, ngày tháng
Tác gi

c

u, t li u
quan nhà
xu t gi i
c ai công

n m 2013

Nguy n Quang Trung


M CL C
M

U .....................................................................................................................1

1.

S C N THI T C A

2.

M C TIÊU C A

3.

CÁC TI P C N ....................................................................................................... 4

4.

N I DUNG NGHIÊN C U .................................................................................... 4

5.

PH

CH

TÀI ............................................................................... 1

TÀI ....................................................................................... 3

NG PHÁP NGHIÊN C U ........................................................................... 4

NG I: T NG QUAN

TR NG C P N

I U KI N T

C VÀ NH NG TÁC

NHIÊN – KINH T XÃ H I, HI N
NG C A B KH T I C P N

C

NÔNG THÔN VÙNG BSCL...................................................................................6
1.1. T NG QUAN I U KI N T NHIÊN – KINH T XÃ H I ............................ 6
1.1.1.

i u ki n t nhiên .........................................................................................6

1.1.1.1. Ph m vi và v trí đ a lý ..................................................................................6
1.1.1.2.

a hình đ a ch t th nh

1.1.1.3.

c đi m khí h u...........................................................................................9

1.1.1.4.

c đi m th y v n.......................................................................................10

1.1.1.5. Ng p l t

ng ........................................................................7

...................................................................................................14

1.1.1.6. V n đ chua phèn ........................................................................................14
1.1.1.7.

a ch t th y v n.........................................................................................14

1.1.2.

i u ki n kinh t xã h i ..............................................................................15

1.1.2.1. Dân s và dân t c ........................................................................................15
1.1.2.2. Y t giáo d c và đào t o ..............................................................................16
1.1.2.3. C c u kinh t ..............................................................................................16
1.1.2.4. Tình hình s d ng đ t..................................................................................17
1.1.2.5. Th y l i
1.1.3.

...................................................................................................17

ánh giá KTN-KTXH ..............................................................................18

1.2. HI N TR NG C P N

C NÔNG THÔN VÙNG BSCL ............................. 21

1.2.1.

Tình hình s d ng n

c theo các lo i hình c p n

c phân tán ...................22

1.2.2.

Tình hình s d ng n

c theo các lo i hình c p n

c t p trung ..................25


1.2.3.

Tình hình t ch c qu n lý ...........................................................................26

1.3. DI N BI N B KH VÙNG BSCL..................................................................... 27
1.3.1.

Di n bi n khí h u n

1.3.2.

Di n bi n v l

1.3.3.

Di n bi n v m c n

Xu th m c n
1.3.4.
CH

c bi n dâng...............................................................27

ng m a ..............................................................................28
c ...............................................................................29

c th y tri u t i BSCL theo các tài li u th c đo ............................29

Di n bi n xâm nh p m n .............................................................................31
NG II: NGHIÊN C U C

XU T CÁC GI I PHÁP
C PN

S

KHOA H C VÀ TH C TI N

NG PHÓ V I CÁC TÁC

NG C A B KH T I

C NÔNG THÔN VÙNG BSCL ...........................................................35

2.1. CÁC M C TIÊU PHÁT TRI N C P N

C NÔNG THÔN ........................... 35

2.1.1.

Chi n l

2.1.2.

Ch ng trình m c tiêu qu c gia NS&VSMTNT giai đo n 2012-2015 ...............35

2.1.3.

Quy ho ch xây d ng vùng BSCL đ n n m 2020 và t m nhìn đ n 2050 .........35

2.2. XÁC

c qu c gia v VSNT đ n n m 2020 ............................................35

NH NHU C U C P N

C NÔNG THÔN .......................................... 36

2.2.1.

D báo dân s ..............................................................................................36

2.2.2.

Nhu c u n

2.3. BI N
2.3.1

c sinh ho t nông thôn ..............................................................37

I KHÍ H U VÙNG

NG B NG SÔNG C U LONG ................... 39

Các k ch b n B KH và B KH

BSCL .................................................39

2.3.1.1 Các k ch b n B KH ....................................................................................39
2.3.1.2 B KH
2.3.2

BSCL.........................................................................................40

Tác đ ng c a B KH đ n tài nguyên n

c .................................................43

2.3.2.1

ánh giá xâm nh p m n – Bài toán mùa c n ..............................................43

2.3.2.2

ánh giá ng p l – Bài toán mùa l ............................................................46

b) ánh giá di n bi n tình hình ng p l ....................................................................48
ánh giá tác đ ng c a B KH đ n tài nguyên n

2.3.3
2.4.

ÁNH GIÁ NGU N N

c ...................................52

C TRONG I U KI N B KH .............................. 54

2.4.1.

N

c m a ....................................................................................................54

2.4.2.

N

c m t .....................................................................................................55


N

2.4.3.

ánh giá kh n ng ngu n n

2.4.4.
CH

c ng m ..................................................................................................59
c vùng BSCL ............................................62

NG III: GI I PHÁP C P N

C VÙNG

BSCL TRONG

I U KI N

B KH .....................................................................................................................63
3.1.

XU T GI I PHÁP

C PN

NG PHÓ V I CÁC TÁC

NG C A B KH T I

C NÔNG THÔN VÙNG BSCL ................................................................ 63

3.2.

XU T GI I PHÁP C P N

C TRONG K B KH ................................. 63

3.2.1.

C s đ xu t ph

3.2.2.

Gi i pháp phát tri n c p n

3.3.

XU T GI I PHÁP NGU N N

3.3.1.

Phân vùng c p n

ng án c p n

c .............................................................63

c trong K B KH .........................................64
C ............................................................. 66

c s ch nông thôn vùng BSCL ....................................67

3.3.1.1. Nguyên t c phân vùng .................................................................................67
3.3.1.2. Các c s phân vùng ...................................................................................67
3.3.1.3. Phân vùng c p n
3.4.

c s ch nông thôn ...........................................................68

XU T QUY MÔ CÔNG TRÌNH H P LÝ CHO CÁC CÔNG TRÌNH

CNNT VÙNG BSCL TRONG T
Quy mô h th ng c p n

3.4.1.
CH

NG LAI TRONG K B KH ......................... 69
c .........................................................................69

NG IV: GI I PHÁP C P N

C TRONG

I U KI N BI N

I KHÍ

H U VÙNG NGHIÊN C U I N HÌNH ..............................................................72
4.1. L A CH N VÙNG NGHIÊN C U I N HÌNH.............................................. 72
4.2. GI I PHÁP C P N
B KH
4.2.1.

C NÔNG THÔN CHO T NH CÀ MAU TRONG

K

................................................................................................................. 72

T ng quan chung t nh Cà Mau ....................................................................72

4.2.1.1. V trí đ a lý và đi u ki n t nhiên................................................................72
4.2.1.2. Tình hình dân sinh kinh t ...........................................................................74
4.2.1.3. M ng l
4.2.1.4.

c tr ng phân b dòng ch y .....................................................................76

4.2.1.5. Ch t l
4.2.1.6.

i sông ngòi ...................................................................................74
ng n

c m t ...................................................................................76

c đi m xâm nh p m n .............................................................................76


4.2.1.7. N

c ng m ..................................................................................................77

4.2.2.

Hi n tr ng c p n

4.2.3.

Nhu c u s d ng n

4.2.4.

Phân vùng c p n

c t nh Cà Mau ...............................................................78
c t nh Cà Mau...........................................................80
c t nh Cà Mau ...............................................................81

4.2.4.1. Nguyên t c phân vùng .................................................................................81
4.2.4.2. Các c s phân vùng ...................................................................................82
4.2.5.

Gi i pháp và ph

K B KH

ng án c p n

c sinh ho t nông thôn t nh Cà Mau trong

........................................................................................................84

4.2.5.1. Các gi i pháp ...............................................................................................84
4.2.5.2. Gi i pháp ngu n n
4.2.6.

c .................................................................................84

Gi i pháp c th và tính toán m ng c p n

c (ngu n n

c t xa) cho các

xã Huy n Phú Tân t nh Cà Mau ................................................................................86
4.2.6.1. S đ dây chuy n công ngh .......................................................................87
4.2.6.2. Gi i thi u v ch

ng trình ..........................................................................91

4.2.6.3. C s lý thuy t tính toán m ng l
4.2.6.4. L p mô hình mô ph ng m ng l
4.2.6.5. Xây m i m ng c p n

ic pn
iđ

c ............................................93

ng ng c p n

c ............................95

c Phú Tân ...............................................................97

4.2.6.6. Ki m đ nh và ki m nghi m mô hình ...........................................................99
K T LU N VÀ KI N NGH .................................................................................103
PH L C 1: ............................................................................................................107

PH L C 2: ............................................................................................................116


DANH M C B NG BI U
B ng 1.1. L u l

ng trung bình và các t n su t tính toán t i Phnom Penh (m3/s) .11

B ng 1.2. L u l

ng trung bình t i Tân Châu-Châu

c (m3/s) ............................11

B ng 1.3. L u l ng bình quân tháng mùa ki t Tân Châu,Châu
B ng 1.4. L u l ng th c đo t i Tân Châu, Châu

c theo t n su t (m3/s) ....12

c và Vàm Nao, 1990-2008 (m3/s) .......13

B ng 1.5. T ng h p thông tin dân s n m 2011 .......................................................15
B ng 1.6. C c u t ng s n ph m kinh t theo khu v c vùng

BSCL t 2000-2010

và chuy n d ch c c u đ n n m 2015, 2020 .............................................................17
B ng 1.7. Th ng kê hi n tr ng công trình thu l i ch y u vùng BSCL...............17
B ng 1.8. T ng h p s l

ng công trình c p n

c ...................................................22

B ng 1.9. B ng t ng h p các CTCNTT theo đ a bàn t nh vùng BSCL .................25
B ng 1.10. Các thành ph n kinh t tham gia qu n lý tr m c p n

c nông thôn ......27

B ng 1.11. L ng m a n m bình quân các th i đo n m t s tr m vùng BSCL (mm)...29
B ng 1.12: Chi u dài xâm nh p m n bình quân tháng các c a sông BSCL (km) .34
B ng 1.13: Chi u dài xâm nh p m n l n nh t tháng v i m c 4 g/l (km) .................34
B ng 2.1. D báo dân s nông thôn vùng BSCL theo các giai đo n trong QH.................. 36
B ng 2.2. D báo nhu c u n
B ng 2.3. Nhu c u n

c nông thôn vùng BSCL(m3) ................................38

c t ng thêm trong các giai đo n ...........................................38

B ng 2.4. Mô t k ch b n phát th i ...........................................................................39
B ng 2.5. S thay đ i nhi t đ , m a và m c n

c bi n

Vi t Nam theo các k ch

b n phát th i ..............................................................................................................40
B ng 2.6. M c t ng nhi t đ (oC) trung bình n m so v i th i k 1980-1999 theo
k ch b n phát th i trung bình (B2) ............................................................................41

B ng 2.7. M c thay đ i (%) l

ng m a n m so v i th i k 1980-1999 theo k ch

b n phát th i trung bình (B2) ....................................................................................41
B ng 2.8. M c n

c bi n dâng theo k ch b n phát th i trung bình (cm) .................42

B ng 2.9. M c n

c bi n dâng theo k ch b n phát th i cao (cm) ...........................42

B ng 2.10. Di n bi n xâm nh p m n trên các sông chính .......................................43
B ng 2.11. Di n tích xâm nh p m n max
B ng 2.12. Di n tích ng p tri u max

......................................................46
............................................................46


B ng 2.13. Phân b di n tích ng p max l chính v theo đ sâu ............................51
B ng 2.14. Phân b di n tích ng p max đ n 25/VIII theo đ sâu............................51
B ng 3.1. Quy mô và công su t h th ng CTCNTT có h th ng b m d n n
B ng 4.1. T l c p n

c phân theo gi i pháp c p n

c ............69

c trên đ a bàn nông thôn

t nh Cà Mau ..............................................................................................................78
B ng 4.2. D báo dân s nông thôn t nh Cà Mau đ n n m 2015, 2050 ...................80
B ng 4.3. D báo nhu c u n

c nông thôn t nh Cà Mau đ n n m 2015, 2050 (m3)

...................................................................................................................................80
B ng 4.4. D báo nhu c u n

c t ng thêm đ n n m 2015, 2050 (m3) ....................81

B ng 4.5. S l ng công trình và chi phí đ u t t nh Cà Mau giai đo n 2013-2015.........85
B ng 4.6. S l

ng công trình và chi phí đ u t t nh Cà Mau .................................85

giai đo n 2015-2020 ..................................................................................................85
B ng 4.7. Ch t l

ng n

c m t khu v c ..................................................................86

B ng 4.8. So sánh gi a 2 dây chuy n công ngh x lý n

c ...................................90

B ng 4.21. So sánh k t qu ki m nghi m mô hình 2020 ........................................100

B ng 4.22. So sánh k t qu ki m nghi m mô hình 2030 ........................................101
B ng 4.9. Tính t ng nhu c u dùng n

c cho huy n Phú Tân ................................110

B ng 4.10. Tính toán công su t cho nhà máy n

c Phú Tân..................................111

B ng 4.11.Phân ph i l u l

ng trong ngày dùng n

c max – NMN Phú Tân ......112

B ng 4.12. Phân ph i l u l

ng trong ngày dùng n

c max – NMN Phú Tân .....113

B ng 4.13. Phân ph i l u l

ng t i các nút - NMN Phú Tân .................................114

B ng 4.14. Phân ph i l u l

ng t i các nút - NMN Phú Tân .................................115

B ng 4.15. K t qu ch y th y l c gi max - NMN Phú Tân ..................................117

B ng 4.16. K t qu ch y th y l c gi max - NMN Phú Tân ..................................118
B NG 4.17. K t qu ch y th y l c gi max - NMN Phú Tân ...............................119
B ng 4.18. K t qu ch y th y l c gi max - NMN Phú Tân ..................................120
B ng 4.19. K t qu tính toán th y l c trong gi dùng n

c max đ so sánh ki m

nghi m mô hình.......................................................................................................121
B ng 4.20. K t qu tính toán th y l c trong gi dùng n

c max đ so sánh ki m

nghi m mô hình.......................................................................................................122


DANH M C HÌNH V
Hình 1.1. V trí đ a lý vùng đ ng B ng Sông C u Long ............................................ 6
Hình 1.2. Phân b l u l

ng th c đo (1996-2008) qua các c a sông BSCL........ 13

Hình 1.3. S đ h th ng và công ngh x lý n

c m t ......................................... 26

Hình 1.4. S đ h th ng và công ngh x lý n

c ng m ........................................ 26

Hình 1.5. S đ h th ng c p n

Hình 1.6. Di n bi n m c n

c ng m đ n gi n .................................................. 26

c trung bình, cao nh t và th p nh t t i V ng Tàu ...... 30

Hình 1.7. B n đ xâm nh p m n hi n tr ng vùng BSCL....................................... 32
Hình 2.1. B n đ xâm nh p m n vùng BSCL. ....................................................... 45
Hình 2.2. B n đ ng p l vùng BSCL. .................................................................. 47
Hình 2.3. B n đ vùng khai thác n

c m t đ n n m 2020 vùng BSCL ................ 57

Hình 2.4. B n đ vùng khai thác n

c m t đ n n m 2030 vùng BSCL ................ 58

Hình 2.5. B n đ phân b các t ng ch a n
Hình 2.6. B n đ phân vùng khai thác n
Hình 3.1. B n đ phân vùng ngu n c p n

c tri n v ng vùng BSCL ................. 60
cd

i đ t đ n n m 2020 ....................... 61

c sinh ho t nông thôn đ n n m 2020 .. 68

Hình 4.1 B n đ t nh Cà mau .................................................................................... 72
Hình 4.2. B n đ phân vùng khai thác ngu n n

c t nh Cà Mau ............................. 83

Hình 4.3. S đ dây chuy n công ngh PA 1 ........................................................... 88
Hình 4.4. S đ dây chuy n công ngh PA 2 ........................................................... 89
Hình 4.5: S đ v ch tuy n c p n

c NMN Phú Tân ............................................ 108

Hình 4.6: S đ m ng l

c NMN Phú Tân ............................................. 109

ic pn


CÁC CH
B CM
B KH
CTTL
CSHT
CN&VSNT
BSCL
TM
MC
GSTSH
HG
HSH
HTCN
HTX

HVS
IPCC
KT-XH
NBD
NN&PTNT
PA
TGLX
TGHT
TN&MT
TP
TST
TX
UBND
VSMTNT
QLVH

VI T T T

Bán đ o Cà Mau
Bi n đ i khí h u
Công trình thu l i
C s h t ng
C p n c và V sinh nông thôn
ng b ng sông C u Long
ng Tháp M i
ánh giá môi tr ng chi n l c
Gi a sông Ti n sông H u
H gia đình
H u sông H u
H th ng c p n c

H p tác xã
H p v sinh
y ban liên chính ph v B KH
Kinh t -xã h i
N c bi n dâng
Nông nghi p và Phát tri n nông thôn
Ph ng án
T giác Long Xuyên
T giác Hà Tiên
Tài nguyên và Môi tr ng
Thành ph
T sông Ti n
Th xã
U ban Nhân dân
V sinh môi tr ng nông thôn
Qu n lý v n hành


1

M
1. S

C N THI T C A

U

TÀI

Trong th i đ i hi n nay do s bùng n v dân s , các ngành kinh t c a các

n c trên th gi i thi nhau phát tri n nh v bão, ch t l ng cu c s ng c a con
ng i ngày càng đ c nâng cao, các nhu c u v n c ngày m t l n. Làm cho ngu n
n c ngày m t hao h t đi, có nhi u n i trên th gi i không đ n c đ s d ng.
M t khác, bên c nh đó v n đ bi n đ i khí h u (B KH) c ng nh h ng r t l n đ n
các môi tr ng s ng và các ngu n tài nguyên thiên nhiên. Trong đó có ngu n tài
nguyên n c, do bi n đ i khí h u làm cho ngu n n c đã suy gi m v kh i l ng
và ch t l ng l i càng ngày càng b suy gi m nghiêm tr ng thêm.
Tr c v n đ đó nhi u qu c gia trên th gi i r t quan tâm đ n tình hình
B KH.
ng th i đ t v n đ bi n đ i khí h u là m t bài toán khó đ a ra đ cùng
nhau gi i quy t nh m xây d ng nh ng Ch ng trình ng phó nh m gi m thi u các
tác đ ng b t l i t i môi tr ng s ng, t i kinh t và nh m b o v tài nguyên đ t,
n c và các ngu n tài nguyên thiên nhiên khác ph c v nhu c u t n t i và phát tri n
c a con ng i.
M t nghiên c u g n đây c a Ngân hàng th
trong 2 n c (cùng v i Bangladesh) b tác đ ng t
bi n dâng. Trong đó
ng b ng sông C u Long (
nh h ng n ng n nh t và là m t trong s nh ng
c a th gi i.

gi i d báo, Vi
i t nh t trên th
BSCL) là n i đ
khu v c d b t

t Nam là m t
gi i do n c
c đánh giá b
n th ng nh t

BSCL có v trí quan tr ng trong phát tri n kinh t -xã h i khu v c phía nam.
ây là khu v c có nhi u ti m n ng, u th đ phát tri n nông nghi p cao t s n xu t
l ng th c, nuôi tr ng, đánh b t thu s n, cây n trái... đem l i giá tr xu t kh u l n
cho c n c. Tuy nhiên, bên c nh nh ng u th đ phát tri n nông nghi p, hàng
n m m t di n tích r ng h n 2 tri u ha phía b c BSCL b ng p do l sông
Mêkông, g n 2 tri u ha đ t nông nghi p ven bi n b xâm nh p m n, g n 1,9 tri u ha
b nhi m phèn...vi c đ m b o c p n c ng t sinh ho t cho ng i dân còn khá nhi u
khó kh n.
BSCL có ngu n n c m t và n c m a khá phong phú, l ng n c bình
quân hàng n m ch y qua BSCL h n 460 t m3 và v n chuy n kho ng 150-200
tri u t n phù sa, t o ngu n n c, b c p ngu n n c ng m và b sung đ phì nhiêu
cho đ t, nh ng c ng là nguyên nhân khi n BSCL hàng n m b ng p l g n 50%


2
di n tích trong kho ng th i gian t 3 - 4 tháng, gây nhi u khó kh n cho đ i s ng
dân c , trong đó có khai thác và s d ng n c. M t di n tích l n c a BSCL thu c
vùng đ t chua phèn, vùng sâu, vùng xa thi u n c ng t. G n đây ngu n n c m t
BSCL đang b ô nhi m, ch t l ng ngu n n c ngày càng x u đi m t cách
nghiêm tr ng d n đ n tình tr ng thi u ngu n n c s ch cung c p cho sinh ho t và
s n xu t.
BSCL có tr l ng n c ng m không l n. S n l ng khai thác đ c đánh
giá m c 1 tri u m3/ngày đêm, ch y u ph c v c p n c sinh ho t, nh ng h u h t
các đ a ph ng trong vùng đ u đang khai thác quá m c, không theo quy ho ch và
không đúng k thu t, là nguyên nhân gây suy gi m m c n c ng m, gây nguy c
nhi m m n và ô nhi m ngu n n c ng m.
Trong nh ng n m qua, BSCL c ng nh nhi u vùng khác trong c n c đã
đ c s quan tâm c a các c p chính quy n, các c quan ch c n ng và các t ch c
qu c t , doanh nghi p t nhân... quan tâm đ n l nh v c c p n c s ch và VSMT

nông thôn. Nhi u công trình c p n c s ch đã đ c xây d ng
BSCL, nâng t l
ng i dân đ c c p n c sinh ho t m t s vùng lên đáng k . Tuy nhiên, vi c phát
tri n c p n c vùng BSCL v n còn ch m, ch a đáp ng yêu c u. Nhi u đ a
ph ng, vùng mi n thu c BSCL đang g p khó kh n v n c sinh ho t, trong đó
có nhi u vùng đ c bi t nghiêm tr ng, ng i dân không có n c sinh ho t, nh
h ng r t l n đ n đ i s ng và s c kh e. Trong nh ng n m g n đây, tr c tác đ ng
c a B KH, m c n c bi n dâng, xâm nh p m n sâu, ô nhi m ngu n n c, l l t,
h n hán kéo dài, c n ki t ngu n n c, vv… tình hình khan hi m ngu n n c càng
tr nên tr m tr ng, kéo dài và x y ra h u h t các đ a ph ng thu c BSCL.
ng b ng sông C u Long đ c xác đ nh là m t trong nh ng khu v c b nh
h ng n ng n b i B KH nh t Vi t Nam. Trong đó Cà Mau là m t trong các t nh
c a BSCL ch u nh h ng tr c ti p b i B KH. Ngoài nh h ng chung còn có
nh ng b t c p tr c ti p nh s t l b bi n, b sông, ng p úng sâu kéo dài nh ng
vùng tr ng, bão nhi t đ i xâm nh p đ n nh ng n i mà tr c đây đ c cho là an
toàn, ít b thiên tai. Cà Mau là t nh ven bi n có đ c thù ba m t giáp bi n, ch u nh
h ng c tri u bi n ông và bi n Tây đ ng th i c ng là t nh b nh h ng nhi u
nh t tr c ti p b i B KH-NBD. Ngu n n c c a t nh: V n c m t ph n l n nhi m
m n (tr các vùng ng t hóa), không th khai thác n c m t cho sinh ho t. V ngu n
n c ng m Cà Mau đ c đánh giá có ngu n n c ng m t ng đ i phong phú, hi n
các tr m c p n c nông thôn trên đ a bàn t nh Cà Mau ch y u s d ng ngu n n c
ng m, tuy nhiên v i vi c khai thác n c ng m tràn lan, không theo quy ho ch, khai


3
thác ph c v c p n c dân sinh, công nghi p, t i và nuôi tr ng th y s n, hi n nay
m t s vùng c a Cà Mau đang b suy gi m m c n c ng m và có d u hi u xâm
nh p m n t ng n c ng m.
N c s ch và VSMT nông thôn là l nh v c thi t y u và c p bách đ c ng
và Nhà n c h t s c quan tâm. T n m 2000 Th t ng Chính ph đã phê duy t

Chi n l c qu c gia n c s ch và VSMT nông thôn giai đo n 2000 - 2020 và n m
2006 phê duy t Ch ng trình m c tiêu Qu c gia n c s ch và VSMT nông thôn
giai đo n 2006 – 2010. Theo đó, M c tiêu đ n n m 2020: T t c dân c nông thôn
s d ng n c s ch đ t tiêu chu n ch t l ng qu c gia v i s l ng t i thi u
60lít/ng i-ngày.
D a theo nh ng k ch b n B KH đã đ c công b n m 2012 b i B TNMT
thì vào n m 2100 m c n c bi n s dâng 65cm (k ch b n B1 – th p), 75cm (k ch
b n B2 – trung bình), và 100cm (k ch b n A1F1 – cao). N u l y k ch b n A1F1 làm
chu n thì BSCL s b ng p t 12,8% đ n 37,8% di n tích, nhi m m n t ng thêm
334.000 hecta đ t đai v i đ m n 4% vào mùa khô, nh h ng nghiêm tr ng đ n tài
nguyên n c, đ t đai nông nghi p, nh h ng đ n đ i s ng và các ho t đ ng s n
xu t c a nhân dân, trong đó c p n c cho dân sinh nông thôn.
Tr c tình hình trên, c n thi t ph i có nghiên c u ánh giá tác đ ng b i
B KH t i c p n c nông thôn vùng BSCL và đ xu t gi i pháp ng phó, nghiên
c u đi n hình cho t nh Cà mau làm c s cho các nghiên c u, d án phát tri n C p
n c nông thôn vùng BSCL trong đi u ki n B KH. C n đánh giá tình hình ngu n
n c v l u l ng, ch t l ng, phân b ..., các nh h ng b i B KH, m c n c
bi n dâng, c ng nh đi u ki n khác v t nhiên và đi u ki n kinh t xã h i, phong
t c t p quán..., t đó đ xu t các gi i pháp ng phó đ m b o c p n c sinh ho t,
đ m b o n đ nh cu c s ng cho ng i dân nông thôn vùng BSCL, thích ng và
đ i phó v i tình hình B KH.
2. M C TIÊU C A

TÀI

Nghiên c u, d đoán bi n đ i khí h u - n
thôn BSCL.

c bi n dâng đ n c p n

c nông

xu t gi i pháp ng phó
xu t gi i pháp ng phó c th cho vùng Nghiên c u đi n hình t nh Cà
Mau.


4
3. CÁC TI P C N
Ti p c n k t h p ch t ch gi a nghiên c u lý lu n và th c ti n trong n c.
Ti p c n theo quan đi m th c ti n, t ng h p đa m c tiêu. Ti p c n đáp ng yêu c u,
Ti p c n theo quan đi m h th ng. Ti p c n có s tham gia c a c ng đ ng. Ti p c n
theo quan đi m b n v ng.
4. N I DUNG NGHIÊN C U
1. Nghiên c u t ng quan
T ng quan đi u ki n t nhiên - kinh t xã h i và các y u t
c nông thôn vùng BSCL.

n

T ng quan v hi n tr ng c p n
nh h
2.

nh h

ng t i c p

c nông thôn vùng BSCL.

ng c a B KH t i xâm nh p m n, ng p l .

ánh giá tác đ ng c a B KH-NBD đ n c p n

c nông thôn vùng BSCL

Nghiên c u các k ch b n B KH
ánh giá tác đ ng t i các tài nguyên n

c vùng BSCL.

Xác đ nh nh ng vùng đang và có nguy c nh h
h n hán c n ki t ngu n n c, b xâm nh p m n…

ng b i B KH nh ng p l t,

Nghiên c u đánh giá các tác đ ng b i B KH t i c p n
BSCL theo các k ch b n B KH.
Các nghiên c u đánh giá đ
Cà Mau.
3.

c nông thôn vùng

c th c hi n cho vùng nghiên c u đi n hình là t nh

xu t các gi i pháp ng phó

xu t gi i pháp c p n c, gi i pháp ngu n n c và quy mô công trình h p
lý cho các công trình c p n c nông thôn vùng BSCL trong t ng lai, trong đi u

ki n B KH.
Các gi i pháp đ xu t đ
đi n hình là t nh Cà Mau.
5. PH

c nghiên c u cho t nh đ

c l a ch n nghiên c u

NG PHÁP NGHIÊN C U

tài s d ng t ng h p các ph

ng pháp nghiên c u:

1. Ph ng pháp thu th p các tài li u th c t nh m c p nh t các thông tin m i nh t
v khu v c nghiên c u.


5
2. Ph ng pháp k th a: S d ng tài li u có s n, các k t qu nghiên c u có đ tin
c y cao t các đ tài, d án có liên quan. M t s tài li u s li u v hi n tr ng c p
n c nông thôn, ch t l ng tr l ng ngu n n c m t, n c ng m, đ c k
th a t các nghiên c u, d án đã đ c th c hi n t i các t nh. Các tài li u v
B KH và tác đ ng b i B KH đ n ngu n n c m t, vv đ c k th a t các d
án đã đ c th c hi n, nh : Quy ho ch th y l i vùng BSCL trong đi u ki n
B KH-NBD, quy ho ch c p n c nông thôn vùng BSCL trong đi u ki n
B KH-NBD.
3. Ph

ng pháp phân tích (theo các tài li u thu th p, đi u tra đ

4. Ph

ng pháp chuyên gia: L y ý ki n đóng góp c a các chuyên gia.

c)

5. Ph ng pháp mô hình hóa: Mô hình hóa h th ng c p n c, ng d ng ph n
m m Epanet trong tính toán m ng l i đ ng ng c p n c.


6
CH
NG I: T NG QUAN I U KI N T NHIÊN – KINH T XÃ
H I, HI N TR NG C P N
C VÀ NH NG TÁC
NG C A B KH T I
C PN
C NÔNG THÔN VÙNG BSCL.
T NG QUAN I U KI N T NHIÊN – KINH T XÃ H I
1.1.1. i u ki n t nhiên
1.1.1.1. Ph m vi và v trí đ a lý
Vùng đ ng b ng sông C u Long ( BSCL) c a Vi t Nam, còn g i là Vùng
đ ng b ng Nam B ho c mi n Tây Nam B . BSCL có 13 đ n v hành chính bao
g m: 1 thành ph là TP.C n Th ) và 12 t nh, g m: Long An,
ng Tháp, An
Giang, Ti n Giang, B n Tre, V nh Long, Trà Vinh, H u Giang, Kiên Giang, Sóc
Tr ng, B c Liêu và Cà Mau. Thu c vùng BSCL còn có các đ o, qu n đ o nh :
đ o Phú Qu c, qu n đ o Th Chu và đ o Hòn Khoai, đ o Hòn Tre thu c t nh Kiên

Giang.
BSCL có v trí nh m t bán đ o v i 3 m t ông, Nam và Tây Nam giáp
bi n Phía ông giáp bi n ông. Phía Nam giáp Thái Bình D ng. Phía Tây
giáp v nh Thái Lan và phía B c giáp v i vùng kinh t ông Nam B - vùng kinh t
l n nh t c a Vi t Nam hi n nay. ây là v trí thu n l i trong vi c phát tri n kinh t
bi n, khai thác và nuôi tr ng th y s n ph c v cho nhu c u s n xu t, tiêu dùng trong
n c và xu t kh u.
1.1.

Hình 1.1. V trí đ a lý vùng đ ng B ng Sông C u Long


7
BSCL n m trên đ a hình t ng đ i b ng ph ng, m ng l i sông ngòi, kênh
r ch phân b r t dày thu n l i cho giao thông th y vào b c nh t n c ta. Di n tích
t nhiên toàn vùng là 39. 747 km2, chi m 12,1% di n tích c n c.
1.1.1.2.

a hình đ a ch t th nh

ng

a hình:
BSCL có đ a hình b ng ph ng, ph n l n có cao đ trung bình t 0,7-1,2 m,
ngoài nh ng vùng đ i núi cao phía B c (thu c t nh An Giang, Kiên Giang), đ ng
b ng sông C u Long có đ cao t 0-4 m trên m c n c bi n, nh ng không đ ng
nh t. Trong đ ng b ng, đ t hai bên b sông Ti n, sông H u, và các sông r ch l n là
vùng đ t cao 3-4 m trên m c n c bi n, đó là các tri n đê thiên nhiên, hay còn g i
đ t-gi ng-ven-sông, do phù sa sông b i đ p. Càng xa sông chính, đ t thoai tho i và
th p d n. Vùng đ t-gi ng-ven-sông có chi u r ng trung bình kho ng 500 m m i

bên b sông Ti n và sông H u. Các thành ph nh V nh Long, C n Th , Cao Lãnh,
Long Xuyên, Châu c, v.v. n m trên vùng đ t cao này nên ít b ng p l t. Phía bên
trong là vùng đ t th p, tr ng, đ ng n c, có cao đ 1-2 m trên m c n c bi n, t o
thành các đ m l y. Vùng xa sông b ng p l t trong mùa m a. N u tính t b bi n
tr vào, vùng sát bi n ch u nh h ng c a th y tri u lên xu ng là r ng ng p m n.
Bên trong là gi ng-cát-duyên-h i có đ cao t 3-6 m, có chi u r ng kho ng 5001.000 m, tùy n i, do phù sa c a sóng bi n và th y tri u t o thành. Bên trong các
gi ng-cát-duyên-h i này đ t thoai tho i th p d n, t o thành các vùng đ m l y úng
n c, có đ cao 0.5 – 1 m trên m c n c bi n.
a ch t:
Theo nhi u ngu n t li u kh o sát đ a ch t vùng BSCL (trong đó có Trung
tâm Nghiên c u và ng d ng đ a hình), a ch t c a khu v c BSCL có m t ph n
di n tích thu c th m cao, phía Tây B c giáp v i C mpuchia t
c Hòa đ n Hà
Tiên, có ngu n g c t tr m tích phù sa c (Pleistocene). Còn ph n l n di n tích còn
l i c a vùng BSCL đ c hình thành t nhóm tr m tích tr
t (Holocene) hình
thành trong các giai đo n bi n ti n và bi n lùi. a ch t c a khu v c BSCL là
vùng đ ng b ng tr nh t Vi t Nam, có c u t o đ a ch t khá đa d ng và bao g m các
l p tr m tích bi n Holocene, tr m tích bi n gió, tr m tích đ m l y bi n, tr m tích
sông bi n, tr m tích sông, tr m tích sông đ m l y và tr m tích sông c , t o nên các
l p than bùn đ c tr ng nhi u khu v c c a các đ a ph ng trong vùng BSCL.
Vùng có l ch s đ a ch t c x a nh t là khu v c Núi Sót và c m đá vôi phân b
An Giang và Kiên Giang. Vùng Th t S n có c u t o đ a ch t t các móng đá granit
l cao, hình thành các dãy đ i, núi th p v i cao đ cao nh t là 700 m ng n Núi


8
C m. Ngoài ra, còn có các c m núi đá vôi vùng ven bi n Hà Tiên, l n v i m t s
di n tích các núi đá granit (Bình An, Hòn t) t o nên các d ng c nh quan đ c s c
cho vùng đ ng b ng.

Th nh

ng

Theo b n đ đ t t l 1/250.000 do Phân Vi n QH&TKNN xây d ng, di n
tích 8 nhóm đ t chính
BSCL nh sau:
(1)Nhóm đ t cát:
43.318 ha (chi m 1,10% t ng di n tích)
(2)Nhóm đ t m n:
744.547 ha (chi m 19,10% t ng di n tích)
(3) Nhóm đ t phèn:
1.600.263 ha (chi m 41,10% t ng di n tích)
(4)Nhóm đ t phù sa:
1.189.396 ha (chi m 30,40% t ng di n tích)
(5)Nhóm đ t l y và than bùn: 24.027 ha (chi m 0,60% t ng di n tích)
(6)Nhóm đ t xám:
134.656 ha (chi m 3,50% t ng di n tích)
(7)Nhóm đ t đ vàng:
2.420 ha (chi m 0,06% t ng di n tích)
(8)Nhóm đ t xói mòn:
8.787 ha (chi m 0,20% t ng di n tích)
Sinh thái
BSCL n m vùng tây nam b , là ph n cu i cùng c a l u v c sông Mêkông,
ch y qua m ng l i sông ngòi và kênh r ch ch ng ch t tr c khi đ ra bi n ông,
có h sinh thái đi n hình là r ng ng p m n và vùng ng p n c ng t. Vùng th ng
ngu n c a sông Mê Kông là m t trong nh ng vùng giàu tính đa d ng sinh h c nh t
trên th gi i v i h n 1200 loài cá đã đ c xác nh n và có kh n ng lên đ n
1700 loài.
Theo D án đánh giá ngành n c Vi t Nam, H sinh thái liên quan đ n n c,

Tài s n môi tr ng chính liên quan đ n tài nguyên n c vùng BSCL là V n
qu c gia U Minh Th ng. V n qu c gia này n m trong vùng ng p n c ng t,
bao g m r ng trên đ t than bùn, tr ng c ng p n c theo mùa và vùng đ m l y
tr ng. Có 226 loài th c v t có m ch, trong 84 h , trong đó có 8 loài r t hi m. Có
40 loài thú, 181 loài chim, 38 loài bò sát. Trong đó có 17 loài n m trong sách
Viêt Nam
che ph r ng
- Ch s che ph r ng c a l u v c chi m 2.37% t ng di n tích r ng c n c,
T l r ng c a l u v c là 8% trong đó t l r ng t nhiên là 18.0% cho th y ch t
l ng r ng nghèo và không thu n l i cho quá trình đi u hoà dòng ch y và ch t
l ng n c.


9

1.1.1.3.

c đi m khí h u

- BSCL có khí h u nhi t đ i gió mùa, nóng quanh n m và có hai mùa, mùa
m a và mùa khô tùy thu c vào ho t đ ng c a gió mùa. Mùa khô, ít m a, có gió
mùa ông B c, th ng kéo dài t tháng XI đ n tháng IX, mùa m a t tháng V đ n
tháng X, có khí h u nóng, m, m a nhi u, trùng th i gian ho t đ ng c a gió Tây
Nam.
- Các đ c tr ng v khí h u vùng BSCL c th nh sau:
- Nhi t đ : Nhi t đ trung bình tháng vùng BSCL dao đ ng t kho ng 2728oC, trong đó tháng I là tháng có nhi t đ th p nh t (trung bình 25.5oC) và tháng
nóng nh t là tháng IV (28oC).
- B c h i: Ch đ b c h i thay đ i theo th i gian và không gian. Th i gian
b c h i cao nh t trong n m là nh ng tháng III, IV và V, vào kho ng 180-220 mm.
Vào mùa m a, tháng VIII đ n IX, l ng b c h i đ t th p nhât, kho ng 100-150 mm.

m:
m t ng đ i cao h n vào mùa m a và th p h n vào mùa khô.
m trung bình trong các tháng VIII, IX và X kho ng 84-89%, trong khi trong
tháng II và III kho ng 67-81%.
- Gió: Gió ông B c là ch đ o t tháng XII-IV vào mùa khô vùng BSCL,
gió Tây Nam là ch đ o trong mùa m a (tháng V đ n tháng X). Gió m nh nh t vào
mùa gió ông-B c th ng có h ng ông, còn vào mùa gió Tây-Nam th ng có
h ng Tây-Nam. T c đ gió trung bình là kho ng 2,0 m/s. các vùng g n bi n, t c
đ gió th ng t ng trong nh ng tháng I, II và III. T c đ gió trong th i gian áp su t
th p và có bão có th đ t 15-18 m/s (v i c n bão s 5 n m 1997). Do gió ch ng
v i v n t c khá l n t bi n th i vào trùng h ng các sông l n BSCL t o nên
nh ng đ t sóng r t cao, k t h p v i tri u c ng hình thành hi n t ng gió ch ng,
n c dâng làm m n xâm nh p sâu h n vào BSCL.
cao n c dâng có xu th
t ng t tháng I-III/IV, t Vàm Kinh (28 cm) đ n M Thanh (44 cm).
- N ng: Gi n ng trung bình 6 gi m i ngày (kho ng 2,000-2,500 gi m t
n m). Tháng II, III có s gi n ng cao nh t, v i 8-9 gi m t ngày, trong khi tháng
VIII, IX có ít gi n ng, v i trung bình 4,6-5,3 gi m i ngày.
- M a: BSCL có l ng m a trung bình kho ng 1800 mm, phân b không
đ u theo không gian và th i gian. Khu v c phía Tây vùng BSCL có l ng m a
nhi u nh t v i trung bình n m t 2000-2400 mm, trong khi phía ông l ng m a
trung bình 1600-1800 mm. Các vùng thu c trung tâm BSCL kéo dài t Châu c


10
– Long Xuyên – C n Th – Cao Lãnh – Trà Vinh – B n Tre – Gò Công có l ng
m a th p nh t, trung bình 1200-1600 mm. L ng m a phân b không đ u trong
n m. Kho ng 90% l ng m a hàng n m đ c t p trung trong các tháng mùa m a,
t tháng V đ n tháng XI, trong đó l ng m a l n nh t vào các tháng IX và X.
L ng m a trong mùa khô t tháng XII đ n tháng IV ch chi m 10% l ng m a c

n m, trong đó các tháng I, II, III h u nh không có m a (th ng gây ra h n hán
nghiêm tr ng). Trong mùa m a, th nh tho ng có m a liên t c, có th kéo dài 3-5
ngày, v i m t s l ng t ng đ i l n c a m a, gây l l t. Tháng VIII-X là các
tháng có l ng m a l n nh t trong n m, th ng đ t t 250-300 mm m i tháng.
Tháng I-III là các tháng có l ng m a ít nh t trong n m, th ng là không m a ho c
m a không đáng k . S ngày m a trong n m đ t t 100-140 ngày m a, ch y u t p
trung vào các tháng mùa m a, v i 15-20 ngày m i tháng.
- Bão: BSCL nhìn chung r t ít bão. Theo th ng kê bão đ b vào b bi n
ông trong g n 100 n m qua, ch kho ng 30% s tr n bão là có nh h ng đ n
vùng bi n Nam B , trong đó không quá 10% đ b tr c ti p.
BSCL, các tr n
bão và m nh lên c a gió mùa Tây-Nam gây nên m a và l l n là n m 1934, 1937,
1947, 1961, 1966, 1978, 1984, 1991,1994, 1996 và 2000. So v i phía B c và mi n
Trung, bão nh h ng đ n Nam B ch m h n, th ng là t tháng X tr đi, đôi khi
đ n t n tháng XII. Tuy nhiên, m a bão gây l
BSCL l i do bão nh h ng vào
vùng trung-h Lào nên th ng x y ra vào kho ng tháng VIII-IX.
1.1.1.4.

c đi m th y v n

Ch đ th y v n
BSCL ch u tác đ ng tr c ti p c a dòng ch y th ng
ngu n, ch đ tri u bi n ông, m t ph n c a tri u v nh Thái Lan, cùng ch đ m a
trên toàn đ ng b ng. Mùa l
BSCL b t đ u ch m h n so v i th ng l u m t
tháng và mùa m a t i đ ng b ng 2 tháng, vào kho ng tháng VI, VII và k t thúc vào
tháng XI, XII, ti p đ n là mùa ki t, th i gian m i mùa kho ng 6 tháng. T Phnom
Penh ra bi n, sông Mekong đi vào BSCL theo hai nhánh là sông Ti n và sông
H u, có ch đ th y v n khác h n ph n th ng l u, do tác đ ng c a th y tri u t

bi n. Nh đi u ti t c a Bi n H , dòng ch y vào BSCL đi u hòa h n so v i t i
Kratie, v i mùa l có l u l ng trung bình vào Vi t Nam kho ng 28.000-30.000
m3/s (tháng l n nh t 32.000-34.000 m3/s) và mùa ki t t 3.000-5.000 m3/s (tháng
ki t nh t t 2.200-2.500 m3/s).


11
B ng 1.1. L u l

ng trung bình và các t n su t tính toán t i Phnom Penh (m3/s)

Tháng T.bình 10%
20%
50%
I
7.786 9.218 8.681 7.731
II
4.609 5.517 5.180 4.572
III
3.182 3.637 3.471 3.169
IV
2.736 3.256 3.037 2.709
V
3.932 5.347 4.758 3.790
VI
10.202 14.415 12.722 9.875
Tài li u th c đo l u l

75%
6.935

4.125
2.900
2.465
3.135
7.945

ng t i Tân Châu, Châu

80%
6.859
4.019
2.883
2.408
3.086
7.509

85%
6.515
3.900
2.790
2.375
2.825
6.950

90%
6.431
3.752
2.743
2.270
2.693

6.417

95%
6.104
3.544
2.631
2.134
2.469
5.642

c và Vàm Nao t 1990-2008

cho k t qu nh B ng 1.2.
B ng 1.2. L u l

ng trung bình t i Tân Châu-Châu

Tháng
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII

Tân Châu Châu c
6.339
1.364
4.113
772
2.572
483
2.190
389
3.371
573
7.209
1.440
12.389
2.846
18.449
4.856
20.142
5.855
19.214
5.755
15.093
4.060
10.225
2.511

c (m3/s)

V trí

TC+C
Vàm Nao M Thu n
7.703
2.528
3.811
4.885
1.631
2.482
3.055
1.078
1.494
2.579
900
1.290
3.844
1.325
2.046
8.649
2.725
4.484
15.235
4.824
7.565
23.305
7.102
11.347
25.997
8.355
12.848
24.969

7.773
12.356
19.154
5.852
9.241
12.736
3.956
6.269

C n Th
3.892
2.403
1.561
1.289
1.898
4.165
7.670
11.958
13.149
12.613
9.912
6.467

Dòng ch y ki t
Vào mùa ki t l u l

ng sông C u Long gi m xu ng khá th p. L u l

ng sông

C u Long vào l u v c sông C u Long trong th i k t tháng II đ n tháng IV
kho ng 2.000 – 5.000 m3/s, trong đó tháng IV là tháng th p nh t v i l u l
quân kho ng 2.400 m3/s, các n m ki t xu ng d
Tân Châu+Châu

c vào tháng IV là 1.815 m /s.
3

ng bình

i 2.000 m3/s. N m 1998 l u l

ng


12
B ng 1.3. L u l
T n
su t
( %)
50
75
80
85
90
95

I
7.708
6.558

6.273
5.941
5.522
4.902

ng bình quân tháng mùa ki t Tân Châu,Châu
theo t n su t (m3/s)
Tháng
II
III
IV
V
4.889
3.977
3.752
3.490
3.161
2.673

c

VI

3.048
2.590
3.882
8.351
2.518
2.227
2.940

5.650
2.386
2.145
2.803
5.212
2.233
2.051
2.659
4.739
2.040
1.934
2.500
4.198
1.754
1.766
2.304
3.502
(Ngu n: Vi n Quy ho ch th y l i Mi n Nam)

Dòng ch y l .
Hàng n m l u v c sông C u Long b n c l sông C u Long ch y v làm
ng p l t ph n phía b c đ ng b ng. N c l theo các kênh r ch n i v i sông Ti n,
sông H u và t phía Campuchia tràn qua biên gi i vào l u v c sông C u Long.
Thông th ng t tháng VII, n c th ng ngu n d n v nhi u làm cho m c n c t i
đ u ngu n sông C u Long (Tân Châu và Châu c) t ng nhanh, b t đ u gây ng p
l u v c sông C u Long và đ t tr s cao nh t vào cu i tháng IX đ u tháng X, sau đó
h th p d n và kéo dài đ n tháng XI, XII. Kho ng t n a cu i tháng VII đ n cu i
tháng VIII, m c n c Tân Châu th ng đ t trên m c 3,50 m và Châu c trên 3,00
m. M c n c l cao nh t n m th ng x y ra trong kho ng th i gian t h tu n
tháng IX đ n trung tu n tháng X, v i t n su t cao nh t vào th ng tu n tháng X.

M c n c cao nh t t i Tân Châu 5,12 m (1961) và 5,06 m (2000), t i Châu c 4,90
m (2000). Bên c nh đó, n m l nh (1998), m c n c đ nh l Tân Châu 2,81 m và
Châu c 2,54 m. M c n c trung bình đ nh l Tân Châu 4,13 m và Châu c 3,62
m. Chênh l ch m c n c đ nh l nhi u n m Tân Châu 2,31 m và Châu c 2,35 m.
C ng su t l lên và xu ng th p, trung bình 3-4 cm/ngày. Nh ng tr n l l n và xu t
hi n s m 10-12 cm/ngày (1984), cao nh t có th đ t 20-30 cm/ngày.
Phân b dòng ch y
L u l ng th c đo t i Tân Châu, Châu
c và Vàm Nao, giai đo n 19902008 đ c th hi n trên B ng 1.4, theo đó Khi m i vào BSCL, l u l ng sông
Ti n l n h n sông H u r t nhi u. Vào mùa ki t, l u l ng Tân Châu chi m
kho ng 92-96%, l u l ng Châu
c ch ng 4-8%. Tuy nhiên, nh có sông Vàm
Nao b sung n c t sông Ti n sang sông H u nên sau Vàm Nao t l phân ph i
dòng ch y sông Ti n, sông H u khá cân b ng, t i C n Th và M Thu n t l mùa
ki t là 49/51 và mùa l là 53/47. Phân b l u l ng ra các c a sông vùng BSCL
theo tài li u th c đo, giai đo n 1996-2008 đ c th hi n trên Hình 1.2.


13
B ng 1.4. L u l
V trí
T.Châu
C. c
V.Nao
S.Ti n
S.H u

I
6.351
1.399

2.497
3.854
3.896

II
4.145
795
1.616
2.530
2.410

ng th c đo t i Tân Châu, Châu
1990-2008 (m3/s)

c và Vàm Nao,

III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
2.571 2.201 3.203 7.181 12.579 18.671 20.339 19.153 14.968 10.100
492
425
632 1.443 2.911 4.910 5.926 5.784 4.078 2.504

1.068 898 1.262 2.707 4.902 7.175 8.464 7.731 5.782 3.909
1.503 1.303 1.940 4.474 7.676 11.496 11.875 11.422 9.187 6.192
1.560 1.323 1.894 4.150 7.813 12.085 14.390 13.515 9.860 6.413

(Ngu n: Vi n Quy ho ch th y l i Mi n Nam)
Hình 1.2. Phân b l u l

ng th c đo (1996-2008) qua các c a sông BSCL

ánh giá chung
Nh có h th ng kênh r ch phong phú n i li n v i sông Ti n, sông H u nên
dòng ch y sông C u Long nh h ng đ n h u kh p l u v c sông C u Long. Theo
đánh giá tài nguyên n c m t đ c th c hi n n m 2006
T ng l

ng dòng ch y s n sinh trong vùng là 22,4 t m3/n m

T ng l

ng dòng ch y t ngoài ch y vào là 457 t m3/n m

L

ng n

c bình quân đ u ng

i n m 27.700 m3/ng

i/n m

14
L

ng n

c bình quân đ u ng

i mùa ki t: 6.290m3/ng

i

T ng l ng n c s d ng mùa ki t chi m 33% l ng n c mùa ki t. Trong
đó l ng n c s d ng cho đô th và nông thôn chi m 1,15%, cho công nghi p
chi m 1,05%, cho t i nông nghi p chi m 81,3% và nuôi tr ng th y s n là 16,4%.
Tính trên toàn vùng BSCL, l
ngành s d ng n c.

ng n

c m t đ m b o cung c p n

c cho các

1.1.1.5. Ng p l t
Di n tích ng p l t l u v c sông C u Long kho ng 1,4 – 1,9 tri u ha tùy theo
n m l nh hay l l n.
sâu ng p t 0,5 – 4 m; th i gian ng p l t t 2 – 6 tháng
tùy t ng n i. Ng p l t là m t tr ng i l n cho sinh ho t và s n xu t c a nhân dân

vùng phía b c l u v c sông C u Long. M t khác các tr n l l n gây ch t hàng tr m
ng i và thi t h i hàng ngàn t đ ng. Tuy nhiên l c ng mang l i m t s m t l i
nh ngu n th y s n phong phú, ngu n phù sa b i b cho đ t và dòng ch y l có tác
d ng t t trong vi c thau chua r a phèn, v sinh đ ng ru ng.
1.1.1.6. V n đ chua phèn
N c chua là v n đ l n
BSCL nói chung và trong các vùng ng p l nói
riêng. N c chua ch y u phát sinh n i các vùng đ t phèn, m t s n i do chuy n
t i t n i khác đ n nh ng không nhi u. Di n bi n chua r t ph c t p, nó ph thu c
vào tình hình m a, tình hình dòng ch y và tác đ ng c a con ng i trong vi c khai
thác, s d ng ngu n đ t và n c. Trong nh ng n m g n đây, nhi u công trình th y
l i đ c xây d ng v i m c đích cung c p n c, ch ng l , ng n m n, x phèn... ,
di n tích đ t phèn đã gi m nhi u. Cho đ n nay còn kho ng 800 -900 ngàn ha đ t đai
còn b chua phèn và đ u mùa m a, trong đó vùng TM kho ng 200-250 ngàn ha,
vùng TGLX kho ng 100-150 ngàn ha và vùng B CM kho ng trên 500 ngàn ha.
1.1.1.7.

a ch t th y v n

- Trong vùng có 9 t ng ch a n

c tri n v ng nh sau:

1. T ng ch a n

c l h ng các tr m tích nhi u ngu n g c Holocen (qh).

2. T ng ch a n

c l h ng các tr m tích Pleistocen th

3. T ng ch a n

c l h ng các tr m tích Pleistocen trung-th

4. T ng ch a n

c l h ng các tr m tích Pleistocen h (qp1).

5. T ng ch a n

c l h ng các tr m tích Pliocen trung (n22).

ng (qp3).
ng (qp2-3).


15
6. T ng ch a n

c l h ng các tr m tích Pliocen h (n21).

7. T ng ch a n

c l h ng các tr m tích Miocen th

8. T ng ch a n

c l h ng các tr m tích Miocen trung-th

9. T ng ch a n

c khe n t trong các tr m tích tr

ng (n13).
ng (n12-3).

c Kainozoi (pz-mz).

Các t ng ch a n c tri n v ng khai thác t p trung bao g m các t ng: qp2-3,
qp1, n22, n21, n13, n12-3, trong đó u tiên khai thác các t ng ch a n c n22, n21, n13, n12-3
Các t ng ch a n
1.1.2.

c khai thác nh l , bao g m: qh, qp3, và pz-mz

i u ki n kinh t xã h i

1.1.2.1. Dân s và dân t c
Dân s vùng BSCL theo đi u tra dân s n m 2011 đã đ c thu th p t i các
t nh vùng BSCL là 17,378 tri u ng i th hi n trong B ng 1.5. Trong đó dân s
nông thôn là 14,309 tri u ng i, chi m t l 82,68% . T ng s h nông thôn là
2,524 tri u h , trung bình m i h gia đình có 5,08 ng i. Toàn vùng BSCL có 106
huy n và 1.520 xã.
BSCL có 31 dân t c trên t ng s 54 dân t c trong c n c, trong đó dân t c
Kinh chi m 79%, Hoa 3,9%, Kh me 15%, các dân t c khác chi m t l nh . Ng i
Kh me t p trung đông 2 t nh Sóc Tr ng và Trà Vinh, chi m 26-28% t ng dân s
c a t nh, k đ n là B c Liêu (kho ng 8%), ch y u là làm nông nghi p, th y s n,
lâm nghi p. Ng i Hoa s ng ch y u các thành ph , th xã nh Châu
c, M

Tho, Sóc Tr ng, B c Liêu, TP.C n Th , ngh nghi p ch y u là buôn bán.
B ng 1.5. T ng h p thông tin dân s n m 2011

STT

1

T nh

Long An

Dân s
(ng i)

Dân s
nông thôn
(ng i)

T l
dân
s
nông
thôn

S h
nông
thôn

1,565,015

1,196,731

76.47

301,670

13

165

348.37

8

172

680.19

S
huy n

S
xã

M t đ dân
s
(ng i/km2)

2

Ti n Giang

1,689,731

1,447,475

85.66

369,856

3

B n Tre

1,242,988

1,080,237

86.91

322,360

8

164

526.65

7

105

449.48

4

Trà Vinh

1,007,743

947,010

93.97

211,993

5

V nh Long

1,029,754

853,238

82.86

218,883

7

107

696.18

9

129

519.75

4

85

847.32

6
7

ng Tháp
C n Th

1,753,652

1,482,850

84.56

367,222

1,187,089

778,552

65.58

178,323