Nghiên cứu ảnh hưởng của phát triển thành phố sông công đến sử dụng đất nông nghiệp và đời sống người dân giai đoạn 2011 2015

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

TRẦN THU HẬU

NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA PHÁT TRIỂN
THÀNH PHỐ SÔNG CÔNG ĐẾN SỬ DỤNG ĐẤT
NÔNG NGHIỆP VÀ ĐỜI SỐNG NGƯỜI DÂN
GIAI ĐOẠN 2011 - 2015

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

Thái Nguyên, 2016


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

TRẦN THU HẬU

NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA PHÁT TRIỂN
THÀNH PHỐ SÔNG CÔNG ĐẾN SỬ DỤNG ĐẤT
NÔNG NGHIỆP VÀ ĐỜI SỐNG NGƯỜI DÂN
GIAI ĐOẠN 2011 - 2015
Ngành : Quản lý đất đai
Mã số : 60 85 01 03

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI
Người hướng dẫn khoa học: GS.TS Nguyến Thế Đặng

Thái Nguyên, 2016

i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là
hoàn toàn trung thực, chưa hề sử dụng cho bảo vệ một học vị nào. Mọi sự giúp đỡ
cho hoàn thành luận văn đều đã được cảm ơn. Các thông tin, tài liệu trình bày trong
luận văn này đã được ghi rõ nguồn gốc.
Tác giả

Trần Thu Hậu


ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn, tôi đã được sự giúp đỡ nhiệt tình của các cơ
quan, các cấp lãnh đạo và cá nhân. Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc và kính
trọng nhất tới các tập thể, cá nhân đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt qua trình
học tập và nghiên cứu.
Trước hết tôi xin được gửi lời cảm ơn sâu sắc tới GS.TS. Nguyến Thế Đặng,
người thầy đã tận tình chỉ bảo, giúp đỡ cũng như hướng dẫn tôi trong suốt quá trình
thực hiện và hoàn thành luận văn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng đào tạo, Ban chủ nhiệm khoa
quản lí tài nguyên và các thầy cô giáo Khoa Quản lí tài nguyên trường Đại học Nông
Lâm Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện
luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn các cấp lãnh đạo UBND thành phố Sông Công,
Phòng Tài nguyên và Môi trường, Chi nhánh Văn phòng đăng kí đất đai thành phố

Sông Công, Chi cục thống kê thành phố cùng các cán bộ, công chức, viên chức đang
làm việc tại các phòng, ban và bà con nông dân các phường, xã trên địa bàn đã tạo
điều kiện và giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập tài liệu, số liệu làm luận văn.
Cuối cùng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới gia đình và
bạn bè, đồng nghiệp những người đã luôn bên tôi, ủng hộ, giúp đỡ tôi trên mọi nẻo
đường đã qua và trong tương lai.
Thái Nguyên, tháng 9 năm 2016
Học viên

Trần Thu Hậu


iii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................. ii
MỤC LỤC .................................................................................................................. iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ v
DANH MỤC CÁC BẢNG......................................................................................... vi
DANH MỤC CÁC HÌNH ......................................................................................... vii
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ...................................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ........................................................................... 2
3. Ý nghĩa của đề tài ............................................................................................... 3
Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ...................................................................... 4
1.1. Cơ sở khoa học ................................................................................................ 4
1.1.1. Cơ sở lý luận ..............................................................................................4
1.1.2. Cơ sở thực tiễn về phát triển đô thị............................................................4
1.2. Cơ sở lý luận và thực tiễn về sử dụng đất nông nghiệp ................................. 13

1.2.1. Khái niệm về đất và đất nông nghiệp ......................................................13
1.2.2. Đặc điểm đất nông nghiệp .......................................................................14
1.2.3. Vai trò của đất nông nghiệp .....................................................................15
1.3. Các vấn đề về phát triển đô thị trên thế giới và Việt nam ............................. 17
1.3.1. Các nghiên cứu và phát triển đô thị trên thế giới.....................................17
1.3.2. Các nghiên cứu và phát triển đô thị ở Việt Nam .....................................18
1.3.3. Các nghiên cứu về tình hình phát triển đô thị và đất đai trên Thế giới và
Việt Nam ............................................................................................................20
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 26
2.1. Địa điểm và thời gian nghiên cứu .................................................................. 26
2.2. Đối tượng nghiên cứu .................................................................................... 26
2.3. Nội dung nghiên cứu...................................................................................... 26
2.3.1. Đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của thành phố Sông Công 26
2.3.2. Thực trạng ảnh hưởng của phát triển thành phố Sông Công đến sử dụng
đất nông nghiệp ..................................................................................................26


iv

2.3.3. Đánh giá sự ảnh hưởng của phát triển thành phố Sông Công đến đời sống
người dân trên địa bàn .......................................................................................26
2.3.4. Định hướng và đề xuất một số giải pháp nâng cao đời sống kinh tế cho
những hộ mất đất nông nghiệp ..........................................................................27
2.4. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 27
2.4.1. Phương pháp thu thập thông tin ...............................................................27
2.4.2. Phương pháp xử lý thông tin ...................................................................29
2.4.3. Phương pháp phân tích và tổng hợp số liệu .............................................29
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .................................. 30
3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội thành phố Sông Công ........................... 30
3.1.1. Điều kiện tự nhiên....................................................................................30

3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội .........................................................................35
3.1.3. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ...........................39
3.2. Thực trạng và ảnh hưởng của sự phát triển thành phố Sông Công đến biến
động sử dụng đất nông nghiệp .............................................................................. 41
3.2.1. Thực trạng phát triển thành phố Sông Công giai đoạn 2011 - 2015 .......41
3.2.2. Phát triển đô thị ảnh hưởng đến biến động đất đai trên địa bàn thành phố
Sông Công..........................................................................................................43
3.3. Ảnh hưởng của phát triển thành phố Sông Công đến đời sống người dân .... 50
3.3.1. Ảnh hưởng của phát triển thành phố Sông Công tới đời sống kinh tế các
hộ trực tiếp sản xuất đất nông nghiệp ................................................................50
3.3.3. Đánh giá chung tác động của phát triển thành phố Sông Công tới sản
xuất nông nghiệp ................................................................................................60
3.4. Một số giải pháp nâng cao đời sống kinh tế cho những hộ mất đất nông nghiệp 63
3.4.1. Giải pháp từ phía Nhà nước .....................................................................63
3.4.2. Giải pháp từ phía chính quyền thành phố ................................................64
3.4.3. Giải pháp cho các hộ nông dân ................................................................66
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ..................................................................................... 68
1. Kết luận ............................................................................................................. 68
2. Đề nghị .............................................................................................................. 69
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 70


v

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
CMĐ

: Chuyển mục đích

CNH - HĐH

: Công nghiệp hóa - hiện đại hóa

ĐTH

: Đô thị hóa

KCN - KCX

: Khu Công nghiệp - Khu chế xuất

UBND

: Ủy ban nhân dân


vi

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1: Kết quả thực hiện một số chỉ tiêu phát triển kinh tế xã hội thành
phố Sông Công giai đoạn 2011 - 2015 ..................................................... 42
Bảng 3.2: Tình hình biến động đất đai trên địa bàn thành phố Sông Công giai
đoạn 2011 - 2015 ...................................................................................... 44
Bảng 3.3: Kết quả thực hiện chuyển mục đích sử dụng đất trên địa bàn TP
Sông Công giai đoạn 2011 - 2015 ............................................................ 47
Bảng 3.4: Kết quả công tác thu hồi đất trên địa bàn thành phố Sông Công giai
đoạn 2011 - 2015 ...................................................................................... 48
Bảng 3.5: Tổng hợp diện tích đất nông nghiệp chuyển mục đích sử dụng sang
đất phi nông nghiệp, giai đoạn 2011-2015 ............................................... 49
Bảng 3.6: Một số thông tin cơ bản về các chủ hộ điều tra ........................................ 51

Bảng 3.7: Tình hình biến động đất nông nghiệp của hộ trước và sau thu hồi đất .......... 52
Bảng 3.9: Biến động thu nhập của hộ sau thu hồi đất ............................................... 55
Bảng 3.10. Ý kiến các hộ điều tra về mức độ tác động của sự phát triển thành
phố Sông Công trong những năm qua ...................................................... 58


vii

DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 3.1. Vị trí địa lí Thành phố Sông Công ............................................................30
Hình 3.2: Biểu đồ biến động diện tích đất nông nghiệp ...........................................52
Hình 3.3: Biểu đồ biến động nghề nghiệp của các hộ trước và sau khi thu hồi đất ..54
Hình 3.4. Kinh tế hộ gia đình sau khi thu hồi đất .....................................................56
Hình 3.5. Kế hoạch đầu tư của các hộ điều tra .........................................................60


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Song song với quá trình phát triển của các thành phố là tốc độ đô thị hóa tăng
nhanh, điều này đã trực tiếp góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng giảm
dần tỷ trọng giá trị nông, lâm, thủy sản trong tổng thu nhập quốc dân trong nước
(GDP) và tăng dần tỷ trọng các ngành công nghiệp, xây dựng, dịch vụ trong GDP.
Đối với nông nghiệp, cơ cấu nội ngành chuyển dịch theo hướng pháp triển các cây
trồng, vật nuôi có năng suất, chất lượng, hiệu quả cao hơn. Trong trồng trọt, tỷ trọng
hoa màu,cây công nghiệp cây ăn quả ngày càng tăng. Quá trình phát triển của các
địa phương, đặc biệt là các đô thị đã ảnh hưởng trực tiếp đến việc quản lý, sử dụng
đất nông nghiệp của nhiều địa phương, điều này ít nhiều tác động tới đời sống của
người nông dân bị mất đất phục vụ quá trình đô thị hóa của địa phương; việc phát

triển thành phố Sông Công cũng không phải là trường hợp ngoại lệ.
Cùng với sự phát triển chung của cả nước, trong những năm qua Đảng bộ và
nhân dân thành phố Sông Công luôn phấn đấu xây dựng thành phố theo hướng công
nghiệp hóa, đẩy mạnh phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật, đẩy nhanh tốc độ đô thị hóa,
phát triển mạng lưới đô thị và điểm dân cư tập trung theo hướng hiện đại. Đến nay,
bộ mặt của thành phố đã có nhiều đổi thay và ngày một tươi đẹp hơn. Sau 30 năm
xây dựng và phát triển, ngày 15/5/2015 Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành
Nghị quyết số 932/NQ-UBTVQH13 về thành lập thành phố Sông Công trực thuộc
tỉnh Thái Nguyên. Sự phát triển mạnh mẽ của một thành phố trẻ đã và đang làm cho
nguồn tài nguyên đất đai nói chung, đặc biệt là đất nông nghiệp trên địa bàn thành
phố Sông Công biến động mạnh cả về mục đích, đối tượng sử dụng cũng như ảnh
hưởng tới đời sống người dân trên địa bàn.
Hiện nay diện tích đất nông nghiệp trên địa bàn thành phố chiếm 78,22%
(7565,76 ha) tổng diện tích đất tự nhiên, biến động đất đai qua các năm gần đây cụ
thể là từ năm 2011 - 2015 đất nông nghiệp của thành phố tăng 1.229,91 ha. Nguyên
nhân của sự gia tăng này là do sát nhập thêm xã Lương Sơn từ Thành phố Thái
Nguyên. Sự phát triển đô thị hóa trên địa bàn thành phố, đặc biệt là ngành công


2

nghiệp chiếm 0,42% tổng diện tích đất trên địa bàn thành phố, diện tích đất mở rộng
cho ngành công nghiệp chủ yếu từ đất nông nghiệp trên địa bàn; diện tích đất xây
dựng các khu công nghiệp tại thành phố Sông Công biến động cụ thể qua các năm
như sau: từ năm 2011 – 2012 có 3,1 ha diện tích đất thu hồi để xây dựng các khu
công nghiệp; từ năm 2012 - 2013 có 1,7 ha diện tích đất thu hồi để xây dựng các khu
công nghiệp; năm 2014 - 2015 có 1,5 ha diện tích đất thu hồi để xây dựng các khu
công nghiệp. Đây là vấn đề đặc biệt cấp thiết trong việc quản lý một cách hiệu quả
quá trình đô thị hóa và chuyển đổi mục đích sử đụng đất. Ngoài ra, đô thị hóa tại
thành phố cũng đang ảnh hưởng lớn đến đời sống các hộ dân bị thu hồi đất tại các

khu công nghiệp, đặc biệt là các hộ nghèo, các hộ có trình độ dân trí thấp,...
Xuất phát từ những vấn đề trên, được sự đồng ý của Ban giám hiệu nhà
trường, Khoa Quản lý tài nguyên, Trường Đại học Nông Lâm và dưới sự hướng dẫn
của GS.TS. Nguyễn Thế Đặng, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài "Nghiên cứu
ảnh hưởng của phát triển Thành phố Sông Công đến sử dụng đất nông nghiệp
và đời sống người dân giai đoạn 2011- 2015".
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
2.1. Mục tiêu tổng quát
Nghiên cứu ảnh hưởng của phát triển thành phố Sông Công đến diện tích đất
nông nghiệp và đời sống người dân giai đoạn 2011 - 2015 để từ đó đưa ra giải pháp
cho sử dụng đất nông nghiệp đạt hiệu quả cao nhất và nâng cao đời sống người dân.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Tìm hiểu điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội cũng như thực trạng phát triển
của thành phố Sông Công giai đoạn 2011 - 2015.
- Đánh giá ảnh hưởng của phát triển thành phố Sông Công đến sử dụng đất
nông nghiệp trên địa bàn thành phố Sông Công giai đoạn 2011 - 2015.
- Đánh giá ảnh hưởng của phát triển thành phố Sông Công đến đời sống
người dân trên địa bàn.
- Định hướng và đưa ra một số giải pháp góp phần nâng cao đời sống kinh tế
cho những hộ nông dân bị mất đất nông nghiệp đồng thời tăng cường công tác quản
lý nhà nước trong những năm tới nhằm xây dựng thành phố Sông Công ngày càng
giàu đẹp và phát triển theo hướng bền vững.


3

3. Ý nghĩa của đề tài
- Nghiên cứu tốc độ phát triển của thành phố Sông Công trong thời gian qua
để có những cái nhìn tổng quát, từ đó đề xuất định hướng phát triển nền kinh tế nói
chung và định hướng sử dụng nguồn tài nguyên đất nói riêng, đặc biệt là đất nông

nghiệp trên địa bàn thành phố.
- Rà soát lại nguồn tài nguyên đất nông nghiệp cũng như tiềm năng khai
thác, sử dụng và bảo vệ nguồn tài nguyên này.
- Nghiên cứu ảnh hưởng của phát triển thành phố Sông Công đến sử dụng đất
nông nghiệp, từ đó đề xuất các biện pháp, giải pháp trong thời gian tới.
- Đánh giá ảnh hưởng của phát triển thành phố Sông Công đến đời sống
người dân từ đó định hướng và đề xuất một số giải pháp nâng cao đời sống kinh tế
cho những hộ mất đất nông nghiệp.
- Kết quả nghiên cứu là một trong những cơ sở để thành phố xem xét, điều
chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất những năm tới sao cho phù hợp và sát nhất
với tình hình của địa phương.


4

Chương 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Cơ sở khoa học
1.1.1. Cơ sở lý luận
Đề tài là công trình khoa học nghiên cứu một cách toàn diện và có hệ thống
về các chính sách đất đai cũng như ảnh hưởng của phát triển thành phố Sông Công
đến sử dụng đất nông nghiệp và đời sống của người dân. Từ đó đề xuất hướng hoàn
thiện chính sách kèm theo các giải pháp thực hiện.
Kết quả nghiên cứu của đề tài nhằm góp phần đẩy nhanh quá trình CNH HĐH để thành phố ngày càng văn minh, giàu đẹp, sánh vai với các thành phố lớn
trong khu vực và cả nước nhưng không gây ảnh hưởng đến nền sản xuất nông
nghiệp của địa phương; Góp phần vào việc nâng cao hiệu quả công tác quản lý Nhà
nước về đất đai nói chung và trong công tác quản lý, phát triển nền sản xuất nông
nghiệp nói riêng của một thành phố công nghiệp trẻ; Góp phần hạn chế, giải toả
những bức xúc về khiếu kiện của công dân khi bị mất đất sản xuất.
1.1.2. Cơ sở thực tiễn về phát triển đô thị

1.1.2.1. Khái niệm đô thị
Trong tiếng Việt, có nhiều từ chỉ khái niệm "đô thị" như: thành phố, đô thị, thị
trấn, thị xã... Các từ đó đều có 2 thành tố: đô, thành, trấn, xã, điều này hàm nghĩa
chức năng hành chính; phố, thị có nghĩa là chợ, nơi buôn bán, biểu hiện của phạm trù
hoạt động kinh tế. Hai thành tố này có quan hệ chặt chẽ với nhau và tác động qua lại
trong quá trình phát triển. Như vậy, một tụ điểm dân cư sống phi nông nghiệp và làm
chức năng, nhiệm vụ của một trung tâm hành chính - chính trị - kinh tế của một khu
vực lớn nhỏ, là những tiêu chí cơ bản đầu tiên để định hình đô thị [2].
Ở nước ta, Nghị định 42/2009/NĐ-CP ngày 07/5/2009 của Chính phủ quy
định đô thị nước ta là các điểm dân cư có các tiêu chí, tiêu chuẩn sau (Nghị định của
Chính phủ số 42/2009) [1].
Thứ nhất, là trung tâm tổng hợp hoặc trung tâm chuyên ngành, cấp quốc gia,
cấp vùng liên tỉnh, cấp tỉnh, cấp huyện hoặc là một trung tâm của vùng trong tỉnh;


5

có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của cả nước hoặc một vùng lãnh thổ
nhất định; Thứ hai, quy mô dân số toàn đô thị tối thiểu phải đạt 4 nghìn người trở
lên; Thứ 3, mật độ dân số phù hợp với quy mô, tính chất và đặc điểm của từng loại
đô thị và được tính trong phạm vi nội thành, nội thị và khu phố xây dựng tập trung
của thị trấn; Thứ tư, tỷ lệ lao động phi nông nghiệp được tính trong phạm vi ranh
giới nội thành, nội thị, khu vực xây dựng tập trung phải đạt tối thiểu 65% so với
tổng số lao động; Thứ năm, hệ thống công trình hạ tầng đô thị gồm hệ thống công
trình hạ tầng xã hội và hệ thống công trình hạ tầng kỹ thuật. Đối với khu vực nội
thành, nội thị phải được đầu tư xây dựng đồng bộ và có mức độ hoàn chỉnh theo
từng loại đô thị. Đối với khu vực ngoại thành, ngoại thị phải được đầu tư xây dựng
đồng bộ mạng hạ tầng và bảo đảm yêu cầu bảo vệ môi trường và phát triển đô thị
bền vững; Thứ sáu về kiến trúc, cảnh quan đô thị: việc xây dựng phát triển đô thị
phải theo quy chế quản lý kiến trúc đô thị được duyệt, có các khu đô thị kiểu mẫu,

các tuyến phố văn minh đô thị, có các không gian công cộng phục vụ đời sống tinh
thần của dân cư đô thị; có tổ hợp kiến trúc hoặc công trình kiến trúc tiêu biểu và
phù hợp với môi trường, cảnh quan thiên nhiên.
1.1.2.2. Phân loại đô thị
Theo Nghị định 42/2009/NĐ-CP ngày 07/5/2009 của Chính phủ quy định về
phân loại đô thị [1]. Đô thị nước ta được chia làm 5 loại như sau:
- Đô thị loại đặc biệt là thành phố trực thuộc Trung ương có các quận nội
thành, huyện ngoại thành và các đô thị trực thuộc.
- Đô thị loại I, loại II là thành phố trực thuộc Trung ương có các quận nội
thành, huyện ngoại thành và có thể có các đô thị trực thuộc; đô thị loại I, loại II là
thành phố thuộc tỉnh có các phường nội thành và các xã ngoại thành.
- Đô thị loại III là thành phố hoặc thị xã thuộc tỉnh có các phường nội thành,
nội thị và các xã ngoại thành, ngoại thị.
- Đô thị loại IV là thị xã thuộc tỉnh có các phường nội thị và các xã ngoại thị.
- Đô thị loại IV, đô thị loại V là thị trấn thuộc huyện có các khu phố xây
dựng tập trung và có thể có các điểm dân cư nông thôn.


6

1.1.2.3. Chức năng của đô thị
Tùy theo mỗi giai đoạn, mỗi thời kỳ phát triển mà đô thị có những chức năng
khác nhau, nhìn chung đô thị có một số chức năng chủ yếu sau (Nghị định của
Chính phủ số 42/2009) [1].
* Chức năng kinh tế: Đây là chức năng chủ yếu của đô thị. Sự phát triển của
nền kinh tế thị trường đã đưa đến xu hướng tập trung sản xuất. Do đó đã tập trung
các loại hình xí nghiệp thành khu công nghiệp và sự phát triển cơ sở hạ tầng, tạo ra
thị trường ngày một mở rộng và đa dạng hóa. Quá trình tập trung sản xuất đã kéo
theo sự tập trung dân cư về nhân công lao động và gia đình, người thân của họ từ đó
tạo ra bộ phận chủ yếu của dân cư đô thị.

* Chức năng xã hội: Cùng với sự gia tăng dân số khá nhanh ở đô thị thì chức
năng xã hội ngày càng có phạm vi lớn dần. Khi nền kinh tế phát triển gắn với cơ chế
thị trường thì nhu cầu về nhà ở, y tế và giao thông đi lại... ngày càng tăng. Với sự
gia tăng về dân số cũng như nhu cầu của người dân đô thị làm cho chức năng xã hội
ngày càng trở lên nặng nề hơn.
* Chức năng quản lý: Tác động của việc quản lý chính là hướng nguồn lực
vào mục tiêu kinh tế, xã hội, kiến trúc và sinh thái, bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc,
vừa đáp ứng nhu cầu công cộng, vừa quan tâm đến những nhu cầu chính đáng của
cá nhân. Cũng chính vì vậy mà chính quyền địa phương phải có những quy định,
quy chế quản lý về đô thị.
* Chức năng văn hóa: Với sự phát triển của các đô thị thì nhu cầu về giáo
dục cũng như giải trí của người dân sẽ ngày càng cao. Do đó ở đô thị luôn cần có
hệ thống trường học, du lịch, các trung tâm nghiên cứu khoa học hay các viện bảo
tàng để phục vụ kịp thời các nhu cầu của người dân. Và điều này ngày càng có ý
nghĩa quan trọng trong quá trình phát triển đất nước nói chung và sự phát triển đô
thị nói riêng.
1.1.2.4. Vai trò của đô thị trong phát triển kinh tế - xã hội
Đô thị đóng vai trò là trung tâm kinh tế, chính trị, thương mại, văn hóa của
xã hội; có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của cả nước hoặc một vùng
lãnh thổ nhất định.


7

Đô thị là một bộ phận của nền kinh tế quốc dân, có vai trò quan trọng trong
quá trình phát triển kinh tế, là điều kiện cho giao thương và sản xuất phát triển, tạo
điều kiện thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa. Đô thị tối ưu hóa việc sử dụng năng
lượng, máy móc cũng như nguồn nhân lực, với quá trình vận chuyển nhanh và rẻ,
tạo ra một thị trường linh hoạt, có năng suất lao động cao. Các đô thị cũng là nơi
thuận tiện trong phân phối sản phẩm với sự phát triển của mạng lưới giao thông và

việc phân bố nguồn nhân lực giữa các không gian đô thị, ven đô, ngoại thành và
nông thôn. Có thể nói đô thị có vai trò to lớn trong việc tạo thu nhập quốc dân của
đất nước.
Đô thị luôn giữ vai trò tiên phong cho sự phát triển, từ đó dẫn dắt các cộng
đồng nông thôn cùng đi lên và phát triển. [1]
1.1.2.5. Sự phát triển đô thị và tác động của nó tới biến động đất nông nghiệp và
đời sống người dân
Theo Trịnh Duy Luân (2004) [8]: Trước sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh
tế thế giới thì việc chú trọng phát triển các vùng kinh tế trọng điểm và các đô thị là
vô cùng cần thiết cho phát triển kinh tế ở các nước nói chung và ở nước ta nói riêng.
Từ sau những năm 1990 cùng với những chuyển biến tích cực về mặt kinh tế - xã
hội, mạng lưới đô thị quốc gia của nước ta đã được mở rộng và phát triển. Năm
1990, số lượng đô thị cả nước mới có khoảng 500 đô thị lớn nhỏ, đến năm 2000 con
số này lên 649 và năm 2003 là 656 đô thị. Đến tháng 12 năm 2014, cả nước có 774
đô thị, trong đó có hai đô thị loại đặc biệt, 15 đô thị loại I, 21 đô thị loại II, 42 đô thị
loại III, 68 đô thị loại IV và 626 đô thị loại V. Dân số thành thị (gồm các khu vực:
nội thành, nội thị và thị trấn) đạt gần 31 triệu người với tỷ lệ đô thị hóa trung bình
năm 2014 khoảng 34,5%. Tốc độ đô thị hóa tăng nhanh, trong những năm gần đây
tăng trung bình 1% - 1,02%/năm, tương ứng với 1 - 1,2 triệu dân đô thị mỗi năm.
Tổng thu ngân sách khu vực đô thị chiếm hơn 70% tổng thu ngân sách toàn quốc.
Đô thị Việt Nam đã và đang chuyển biến tích cực cả về mặt lượng và chất, mạng
lưới đô thị quốc gia phát triển ngày một mạnh mẽ hơn. Ngày 7/5/2009, Thủ tướng
Chính phủ đã ký ban hành Quyết định số 445/QĐ-TTg về phê duyệt quy hoạch tổng
thể phát triển hệ thống đô thị Việt Nam đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2050.


8

Theo đó, phấn đấu đến năm 2025 tổng số đô thị của cả nước vào khoảng 1.000 đô
thị, trong đó có 17 đô thị từ loại I đến đặc biệt; 21 đô thị loại II; 81 đô thị loại III;

122 đô thị loại IV; còn lại là các đô thị loại V.
Tuy vậy, phát triển đô thị ở Việt Nam còn ở mức thấp so với khu vực và trên
thế giới. Tăng trưởng kinh tế hàng năm của các đô thị ở Việt Nam trung bình từ 12 15%. Thu nhập đầu người tăng nhanh, tại các đô thị lớn như thành phố Hồ Chí
Minh đạt khoảng 5.100 USD vào năm 2014. Tăng trưởng không gian đô thị cũng
đạt tỷ lệ đáng kể. Năm 1999, đất đô thị chỉ chiếm 0,2% diện tích đất tự nhiên cả
nước. Theo chiến lược phát triển đô thị Việt Nam, diện tích đất đô thị hiện nay sẽ
tăng từ 105.000 ha lên đến 460.000 ha vào năm 2020, tỷ lệ đô thị hoá dự kiến tăng
từ 34,5% năm 2014 lên đến 46% vào năm 2025.
Trong thời gian gần đây việc mở rộng không gian đô thị đã và đang làm
giảm diện tích đất nông nghiệp, đặc biệt là đất sản xuất nông nghiệp. Theo thống kê
cho thấy, một số tỉnh, thành phố có sự suy giảm đáng kể về diện tích đất nông
nghiệp, ví dụ như vùng Đồng bằng sông Hồng giảm tới 32.000 ha chỉ sau 5 năm
(2005-2010). Cùng với đó là sự gia tăng về quy mô diện tích đất sử dụng cho các
mục đích phi nông nghiệp. Sự suy giảm này là do một phần diện tích đất sản xuất
nông nghiệp đã được chuyển sang sử dụng cho các mục đích phi nông nghiệp và
mục đích khác như: xây dựng các công trình công nghiệp, công trình thủy lợi, giao
thông, nhà ở, các công trình hạ tầng xã hội... Trong khi đó, quỹ đất nông nghiệp
không còn khả năng mở rộng nhiều. Đây sẽ là thách thức không nhỏ đối với các nhà
quản lý, quy hoạch đất đai và các nhà hoạch định chính sách.
Một xu thế phát triển trong tương lai đó là xu hướng gia tăng mạnh nhu cầu về
quỹ đất phục vụ cho mục đích phi nông nghiệp, đặc biệt là áp lực tăng cầu về diện
tích đất chuyên dùng phục vụ cho mục đích phát triển kinh tế - xã hội. Khi diện tích
đất chưa sử dụng đã được tận dụng, khai thác gần hết thì để có được quỹ đất phục vụ
cho các mục đích phi nông nghiệp, sản xuất, kinh doanh chỉ có thể chuyển một phần
từ quỹ đất nông nghiệp. Điều này sẽ ảnh hưởng đáng kể tới sản lượng sản xuất nông
nghiệp trong khu vực cũng như những người nông dân có quyền sử dụng quỹ đất
nông nghiệp, đồng thời làm thay đổi cơ cấu lao động tại các vùng, địa phương.


9

Tốc độ phát triển đô thị ảnh hưởng không nhỏ tới đời sống người dân. Sự
ảnh hưởng này theo 2 chiều hướng đó là: tác động tích cực và tác động tiêu cực
(Viện khoa học xã hội Việt Nam, 2009) [19].
- Tác động tích cực
+ Phát triển đô thị đã thúc đẩ y quá trình phát triể n kinh tế - xã hô ̣i. Do sự
phát triể n đô thi ̣đã chuyể n dịch cơ cấ u lao đô ̣ng từ khu vực I sang khu vực II, III, từ
đó hình thành và phát triể n các khu công nghiê ̣p, dich
̣ vu ̣ thương ma ̣i… Sự phát
triể n đó làm tăng tổ ng sản phẩ m xã hô ̣i.
+ Phát triển đô thị sẽ thúc đẩ y quá trin
̀ h phát triể n khoa ho ̣c kỹ thuâ ̣t, ứng
du ̣ng công nghệ trong sản xuất, giảm thiểu sức lao động chân tay cho người dân. Và
cũng do nhu cầu của sự phát triển thì trình độ dân trí của người dân sẽ được nâng
lên để đáp ứng nhu cầu thực tiễn.
+ Phát triển đô thị kéo theo sự phát triển về cơ sở hạ tầng như: điện, đường,
trường, trạm. Sự phát triển cũng như chất lượng của cơ sở hạ tầng sẽ đáp ứng tốt
hơn nhu cầu về thông thương, về nâng cao trình độ dân trí cũng như dịch vụ chăm
sóc sức khỏe cho người dân.
+ Phát triển đô thị kéo theo các dịch vụ ăn uống, vui chơi, giải trí, du lịch...
sẽ gia tăng về cả số lượng cũng như chất lượng. Vì vậy đời sống tinh thần của người
dân sẽ được đáp ứng tốt hơn.
+ Phát triển đô thị sẽ thu hút nguồn đầu tư, các nhà đầu tư, đặc biệt là sự gia
tăng của các nhà máy, xí nghiệp, các khu công nghiệp. Điều này giúp người dân có
cơ hội tìm kiếm việc làm cũng như nâng cao nguồn thu nhập, từ đó nâng cao chất
lượng cuộc sống.
+ Phát triển đô thi ̣sẽ thúc đẩ y sự phát triể n của cô ̣ng đồ ng. Cùng với sự phát
triể n của đô thi ̣thì các khu vực ven đô, ngoại thành, các khu vực khác đề u trở thành
nơi cũng cấp lao động, cung cấp lương thực, thực phẩ m, nguyên liê ̣u cho khu vực
đô thi.̣ Nhờ vâ ̣y mà sản xuấ t cô ̣ng đồ ng phát triể n.

+ Phát triển đô thi ̣trong nề n kinh tế thi ̣trường tăng cường sự ca ̣nh tranh phát
triể n của các ngành sản xuấ t.


10

+ Phát triển đô thi ̣ làm phát triể n sản xuấ t, đă ̣c biê ̣t là sản xuấ t công nghiê ̣p và
tiể u thủ công nghiê ̣p, phổ biến lố i số ng công nghiê ̣p và nếp sống văn minh đô thi.̣
- Tác động tiêu cực
Bên cạnh những mặt tích cực thì sự phát triển đô thị cũng kéo theo những tác
động, ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống người dân đó là:
+ Phát triển đô thị ảnh hưởng đến đời sống kinh tế của một bộ phận người
dân. Khi sự phát triển cơ sở hạ tầng cũng như sự gia tăng của các nhà máy, xí
nghiệp, các khu công nghiệp lớn cũng chính là lúc diện tích đất nông nghiệp đang
có xu thế giảm khá nhanh, đặc biệt là trong những năm gần đây. Vì giá trị bồi
thường của đất nông nghiệp thường thấp hơn so với những loại đất khác nên các dự
án đầu tư chủ yếu lấy đất nông nghiệp để xây dựng là chính. Do đó, một bộ phận
người dân phát triển đi lên nhờ tận dụng được khoản tiền bồi thường giá trị đất và
may mắn trong cơ hội tìm kiếm việc làm mới. Tuy nhiên, cũng không ít người dân
thất nghiệp và trở thành gánh nặng của xã hội sau khi sử dụng hết số tiền bồi
thường giá trị về đất và không tìm kiếm cho mình được một công việc phù hợp. Đây
là một trong những vấn đề đáng quan tâm, một thách thức không nhỏ đặt ra trong sự
phát triển đất nước hiện nay.
+ Phát triển đô thị làm tốc độ gia tăng dân số nhanh tại các đô thị lớn kéo theo
đó là sự phức tạp về quản lý con người và quan trọng hơn nữa là việc giữ gìn trật tự,
an ninh tại khu vực này sẽ gặp nhiều khó khăn bởi nguy cơ gia tăng về số lượng cũng
như mức độ phức tạp của các tệ nạn xã hội, cờ bạc, mại dâm, ma túy... là điều tất yếu
sẽ xảy ra. Hiện tượng di dân tới các đô thị đã gây ra nhiều vấn đề phải giải quyết như
nhà ở, dịch vụ, thông tin, giáo dục, chăm sóc y tế, cơ sở hạ tầng, việc làm, ô nhiễm
môi trường,... Trong điều kiện nền kinh tế chưa phát triển như hiện nay ở nước ta,

vấn đề việc làm ở các vùng đô thị nổi lên khá gay gắt. Hiện tượng thất nghiệp, thu
nhập thấp tất yếu sẽ làm nảy sinh các hiện tượng xã hội tiêu cực khác. Vấn đề dân số
đô thị ở nước ta hiện nay và trong những năm tới sẽ vẫn còn là một thực trạng nan
giải nếu như chương trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá và phát triển nông thôn
không được thực hiện một cách tích cực và có hiệu quả hơn nữa.


11

+ Phát triển đô thị ảnh hưởng đến môi trường sống của người dân
Quá trình phát triển đô thị ở nước ta diễn ra tương đối nhanh đã có những
ảnh hưởng đáng kể đến môi trường sống và tài nguyên thiên nhiên, đến sự cân
bằng sinh thái: tài nguyên đất bị khai thác triệt để để xây dựng đô thị, làm giảm
diện tích cây xanh và mặt nước, gây ra úng ngập, cùng với nhu cầu nước phục vụ
sinh hoạt, dịch vụ, sản xuất ngày càng tăng làm suy thoái nguồn tài nguyên
nước; nhiều xí nghiệp, nhà máy gây ô nhiễm môi trường lớn trước đây nằm ở
ngoại thành, nay đã lọt vào giữa các khu dân cư đông đúc; mở rộng không gian
đô thị dẫn đến chiếm dụng đất nông nghiệp, ảnh hưởng đến vấn đề an toàn lương
thực quốc gia và đến đời sống của nhân dân ngoại thành; sản xuất công nghiệp
phát triển mạnh làm phát sinh một lượng lớn chất thải, trong đó chất thải nguy
hại ngày càng gia tăng; bùng nổ giao thông cơ giới gây ô nhiễm môi trường
không khí và tiếng ồn nghiêm trọng. [19]
1.1.3. Cơ sở pháp lý
1.1.3.1. Các văn bản của Nhà nước
- Luật đất đai 2003.
- Luật đất đai 2013.
- Nghị định số 37/2010/NĐ - CP ngày 07/04/2010 của Chính phủ về lập,
thẩm định, phê duyệt và quản lý quy hoạch đô thị.
- Nghị định 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ về việc quy định
chi tiết thi hành một số điều của Luật đất đai 2013.

- Nghị định số 11/2013/NĐ-CP ngày 14/01/2013 của Chính phủ về quản lý
đầu tư phát triển đô thị.
- Thông tư liên tịch số 20/2013/TTLT-BXD-BNV ngày 21/11/2013 của Bộ
Xây dựng và Bộ Nội vụ hướng dẫn một số nội dung của Nghị định số 11/2013/NĐCP ngày 14/01/2013 về quản lý đầu tư phát triển đô thị.
- Nghị đinh số 42/2009/NĐ-CP ngày 07/5/2009 của Chính phủ về việc phân
loại đô thị.
- Thông tư số 205/2012/TT-BTC ngày 23/11/2012 của Bộ Tài chính
hướng dẫn thực hiện chính sách hỗ trợ để bảo vệ và phát triển đất trồng lúa theo


12

Nghị định số 42/2012/NĐ-CP ngày 11/5/2012 của Chính phủ về quản lý, sử
dụng đất trồng lúa.
- Thông tư số 10/2008/TT - BXD ngày 22/04/2008 của Bộ xây dựng hướng
dẫn về đánh giá, công nhận khu đô thị mới kiểu mẫu.
- Thông tư số 30/2013/TT-BNNPTNT ngày 11/6/2013 của Bộ Nông nghiệp
và phát triển nông thôn hướng dẫn việc xây dựng phương án sử dụng lớp đất mặt và
bù bổ sung diện tích diện tích đất chuyên trồng lúa nước bị mất do chuyển mục đích
sử dụng.
- Thông tư số 47/2013/TT-BNNPTNT V/v Hướng dẫn việc chuyển đổi từ
trồng lúa sang trồng cây hàng năm, kết hợp nuôi trồng thủy sản trên đất trồng lúa.
- Thông tư 17/2014/TT-BTNMT V/v Hướng dẫn việc xác định ranh giới,
diện tích và xây dựng cơ sở dữ liệu đất trồng lúa.
1.1.3.2. Các văn bản của UBND tỉnh Thái Nguyên
- Quyết định số 19/2014/QĐ-UBND ngày 20/6/2014 của Ủy ban nhân dân tỉnh
Thái Nguyên quy định về định mức kinh phí để cải tạo lớp đất mặt khi chuyển đổi đất
chuyên trồng lúa nước sang mục đích phi nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên.
- Quyết định số 399/QĐ-UBND ngày 11/2/2015 của UBND tỉnh Thái Nguyên
về việc phê duyệt Khu vực phát triển đô thị thị xã Sông Công, tỉnh Thái Nguyên.

- Văn bản số 1546/HDLS-TC-TNMT-NNPTNT ngày 23/7/2014 của liên ngành
gồm: Sở Tài nguyên và môi trường, Sở Tài chính, Sở nông nghiệp và Phát triển nông
thôn "V/v Hướng dẫn quy trình lập phương án kinh phí để cải tạo lớp đất mặt khi
chuyển đổi đất chuyên trồng lúa nước sang mục đích phi nông nghiệp theo quyết định
số 19/2014/QĐ-UBND ngày 20/6/2014 của Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Nguyên.
- Nghị quyết số 05-NQ/TU ngày 21/12/2011 của Ban thường vụ Tỉnh ủy
Thái Nguyên về xây dựng, phát triển thị xã Sông Công trở thành thành phố trực
thuộc tỉnh vào năm 2015.
- Quyết định số 173/QĐ-UBND ngày 25/01/2013 của UBND tỉnh Thái
Nguyên về việc phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội thị xã Sông
Công, tỉnh Thái Nguyên.


13

- Quyết định số 2149/QĐ-UBND ngày 17/9/2010 của UBND tỉnh Thái
Nguyên về việc phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch chung xây dựng thị xã Sông Công,
tỉnh Thái Nguyên đến năm 2020.
- Công văn số 1084/UBND-QHXD ngày 09/5/2014 của UBND tỉnh Thái
Nguyên về việc lập hồ sơ đề xuất các khu vực phát triển đô thị.
1.2. Cơ sở lý luận và thực tiễn về sử dụng đất nông nghiệp
1.2.1. Khái niệm về đất và đất nông nghiệp
Theo quan điểm của đánh giá đất thì đất đai được định nghĩa là một vùng đất
mà đặc tính của nó được xem như bao gồm các đặc trưng tự nhiên quyết định đến khả
năng khai thác được hay không mà ở mức độ nào của vùng đất đó. Thuộc tính của đất
bao gồm khí hậu, thổ nhưỡng, lớp địa chất bên dưới, thuỷ văn, động vật, thực vật và
những tác động trong quá khứ cũng như hiện tại của con người [FAO]. Theo
Docutraiep (1879) thì đất được định nghĩa như sau: “Đất là vật thể thiên nhiên, cấu
tạo độc lập, lâu đời do kết quả quá trình hoạt động tổng hợp của 5 yếu tố hình thành
đất gồm: đá, sinh vật, khí hậu, địa hình và thời gian. Về sau nhiều nhà nghiên cứu về

đất cho rằng đối với đất nông nghiệp cần phải bổ sung thêm một số yếu tố khác và
đặc biệt quan trọng là vai trò của con người. Chính con người khi tác động vào đất đã
làm thay đổi khá nhiều tính chất đất và có thể tạo ra hẳn một loại đất mới chưa hề có
trong tự nhiên. Nếu biểu thị định nghĩa về đất dưới dạng công thức toán học thì ta có
thể coi đất là một hàm của một số yếu tố hình thành đất theo thời gian.
Đ = f (Đa, Sv, K, Đh, Nc, Ng)t
Trong đó: Đ: đất; Đa: đá; Sv: sinh vật; K: khí hậu; Đh: địa hình; Nc: nước
của đất và nước ngầm; Ng: tác động của con người; t: thời gian;
Đất nông nghiệp là đất được xác định để sử dụng vào sản xuất nông nghiệp,
nuôi trồng thuỷ sản, làm muối hoặc dùng nghiên cứu thí nghiệm về nông nghiệp.
Theo Luật Đất đai năm 2013 [2], đất nông nghiệp bao gồm:
- Đất sản xuất nông nghiệp: Đất trồng cây hàng năm; Đất trồng cây lâu năm.
- Đất lâm nghiệp: Đất rừng sản xuất; Đất rừng phòng hộ; Đất rừng đặc dụng.
- Đất nuôi trồng thuỷ sản.
- Đất làm muối.


14

- Đất nông nghiệp khác: Đất dùng vào mục đích nghiên cứu thí nghiệm, thực
nghiệm về nông nghiệp.
1.2.2. Đặc điểm đất nông nghiệp
Đất nông nghiệp đóng vai trò vô cùng quan trọng, nó vừa là tư liệu sản xuất
đặc biệt vừa là tư liệu lao động. Đất nông nghiệp thuộc loại đất được sử dụng vào
mục đích nông nghiệp như trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thuỷ sản. Ngoài ra còn
có loại đất thuộc nhóm đất nông nghiệp nhưng thực tế không thuộc đất sản xuất
trong nông nghiệp mà nó phục vụ cho các ngành khác. Vì vậy, chỉ có loại đất sử
dụng vào mục đích nông nghiệp mới được coi là đất nông nghiệp.
Những diện tích đất đai phải qua quá trình cải tạo mới đưa vào hoạt động sản
xuất nông nghiệp được thì gọi là đất có khả năng nông nghiệp. Nhà nước xác định

mục đích sử dụng chủ yếu của đất nông nghiệp là sử dụng vào mục đích nông
nghiệp, song do đặc điểm tình hình từng loại đất hiện nay có sự khác nhau dẫn đến
mục đích sử dụng cụ thể khác nhau. Vì vậy, người ta chia nhóm đất nông nghiệp
thành 5 loại:
- Đất sản xuất nông nghiệp: Là đất nông nghiệp sử dụng vào mục đích sản
xuất nông nghiệp. Bao gồm đất trồng cây hàng năm và đất trồng cây lâu năm.
+ Đất trồng cây hàng năm gồm các loại: Đất trồng lúa gồm: đất chuyên trồng
lúa nước, đất trồng lúa nước còn lại và đất trồng lúa nương.
+ Đất trồng cây hàng năm khác gồm: đất bằng trồng cây hàng năm khác và
đất nương rẫy trồng cây hàng năm khác.
- Đất lâm nghiệp: Là đất có rừng tự nhiên hoặc có rừng trồng, đất khoanh
nuôi phục hồi rừng (đất đã giao, cho thuê để khoanh nuôi, bảo vệ nhằm phục hồi
rừng bằng hình thức tự nhiên là chính), đất để trồng rừng mới (đất đã giao, cho thuê
để trồng rừng và đất có cây rừng mới trồng chưa đạt tiêu chuẩn rừng). Đất lâm
nghiệp bao gồm: đất rừng sản xuất, đất rừng phòng hộ, đất rừng đặc dụng.
- Đất nuôi trồng thuỷ sản: Là toàn bộ diện tích mặt nước sử dụng vào mục
đích nuôi tôm cá, nuôi trồng thuỷ sản khác như: ao, hồ, đầm. Ngoài ra các loại đất
mặt nước có thể nuôi thuỷ sản nhưng không nhằm mục đích thuỷ sản như các hồ
sông phục vụ chủ yếu cho thuỷ lợi trong nông nghiệp.


15

+ Đất nuôi trồng thủy sản bao gồm đất nuôi trồng nước lợ, nước mặn và đất
chuyên nuôi trồng nước ngọt.
- Đất làm muối: Là đất các ruộng để sử dụng vào mục đích sản xuất muối.
- Đất nông nghiệp khác: Là đất tại nông thôn sử dụng để xây dựng nhà kính
(vườn ươm) và các loại nhà khác phục vụ mục đích trồng trọt, kể cả các hình thức
trồng trọt không trực tiếp trên đất, xây dựng chuồng trại chăn nuôi gia súc, gia cầm
và các loại động vật khác được pháp luật cho phép, đất để xây dựng trạm, trại

nghiên cứu thí nghiệm nông nghiệp, lâm nghiệp, diêm nghiệp, thủy sản, xây dựng
cơ sở ươm tạo cây giống, con giống, xây dựng nhà kho, nhà của hộ gia đình, cá
nhân để chứa nông sản, thuốc bảo vệ thực vật, phân bón, máy móc, công cụ sản
xuất nông nghiệp.
Đất nông nghiệp ở nước ta phân bố không đều giữa các vùng trong cả nước.
Vùng đồng bằng sông Cửu Long có tỷ trọng lớn nhất của cả nước chiếm 67,1% diện
tích toàn vùng và vùng đất trũng. Độ phì và độ màu mỡ của các vùng khác nhau,
trong đó vùng đồng vằng Sông Hồng và đồng bằng sông Cửu Long có độ màu mỡ
cao chủ yếu là đất phù sa chiếm tỷ lệ lớn hơn so với các vùng khác. Còn vùng Đông
Nam Bộ và Tây Nguyên phần lớn là đất bazan.
Đất nông nghiệp Việt Nam chiếm tỷ lệ rất lớn tổng diện tích đất tự nhiên của
cả nước. Với quỹ đất như vậy sẽ bảo đảm cho nguồn lương thực, thực phẩm tiêu
dùng trong nước và xuất khẩu. Nước ta có khí hậu nhiệt đới gió mùa lên thực vật
cũng đa dạng, do đó sản xuất nông nghiệp ở nước ta cũng rất đa dạng và phong phú.
Ở miền Bắc nước ta có 4 mùa rõ rệt nên sản xuất nông nghiệp mang tính mùa vụ. Ở
miền Nam có 2 mùa (mùa mưa và mùa khô) nên việc sản xuất nông nghiệp có khác
biệt với những thuận lợi và khó khăn riêng.
Vậy để sử dụng đất nông nghiệp một cách tốt nhất cần có các biện pháp nhằm
nâng cao hiệu quả khai thác và sử dụng đất nông nghiệp theo hướng bền vững.
1.2.3. Vai trò của đất nông nghiệp
Đất nông nghiệp là tài sản quý giá nhất, nguồn lực quyết định để người nông
dân tồn tại và phát triển trong nền kinh tế thị trường hiện nay.
Đất nông nghiệp là loại đất thích hợp cho việc trồng cây lương thực, cây hoa


16

màu.. cũng như đảm bảo cho sự tồn tại, duy trì và phát triển của các loại cây này.
Phát triển kinh tế nông nghiệp chủ yếu dựa vào vào quỹ đất nông nghiệp và tính
chất đất, đó là yếu tố cơ sở, là nền tảng và tiền đề cho sự phát triển.

Đất đai nói chung và đất nông nghiệp nói riêng có vai trò quan trọng đối với
việc phát triển của nền kinh tế quốc dân. Nông nghiệp có nhiệm vụ bảo đảm lương
thực, thực phẩm cho toàn dân, cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp, đẩy mạnh
xuất khẩu, xây dựng cơ sở vật chất, tạo thêm việc làm, nâng cao đời sống vật chất,
tinh thần của nhân dân, mở rộng thị trường, ổn định xã hội và góp phần quan trọng
trong việc bảo vệ an ninh quốc gia, tạo cơ sở vững chắc cho sự nghiệp công nghiệp
hoá, hiện đại hoá đất nước.
Để đảm bảo được các vấn đề nêu trên thì đất nông nghiệp phải đảm bảo chú
trọng hàng đầu cả về số lượng và chất lượng. Bởi vì quỹ đất đai tự nhiên là không
thay đổi song do nhu cầu phát triển của xã hội đã làm cho đất nông nghiệp bị thu
hẹp lại, do đó cần phải có các chính sách đảm bảo quỹ đất nông nghiệp luôn luôn đủ
để đáp ứng cho quá trình sản xuất nông nghiệp đảm bảo lương thực, thực phẩm cho
toàn xã hội và kích thích các ngành nghề khác cùng phát triển.
Nước ta có gần 70% dân số làm nông nghiệp, do đó nông nghiệp là môi
trường làm việc của số đông dân số, là nguồn thu nhập chính, nâng cao đời sống
cho nhân dân, đây là điều kiện giữ vững sự ổn định trong nhân dân tạo nền móng
vững chắc về chính trị.
Đất nông nghiệp đang ngày càng phát huy tiềm năng và vai trò của nó, ngoài
trồng trọt ra, đất nông nghiệp còn sử dụng vào lĩnh vực chăn nuôi, đặc biệt là đất
mặt nước nuôi trồng thuỷ sản đang ngày một mở rộng hơn về quy mô cũng như thị
trường xuất khẩu các mặt hàng: tôm, cua, cá,...
Có thể nói đất nông nghiệp có vai trò vô cùng quan trọng đối với sự phát
triển nông nghiệp, nông thôn nước ta, đời sống vật chất, tinh thần của người dân
đang ngày một cải thiện và nâng cao rõ rệt đúng như mục tiêu mà Đảng và Nhà
nước đã đề ra đó là: Dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng và văn minh.