Giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công lập hiện nay tt

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN THỊ THANH THƯƠNG

GIÁO DỤC NGHĨA VỤ ĐẠO ĐỨC CHO SINH VIÊN
CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP HIỆN NAY

Chuyên ngành: Đạo đức học
Mã số: 62 22 03 06

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC

HÀ NỘI - 2017


Công trình được hoàn thành tại:
Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam
Học viện Khoa học Xã hội

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Phạm Văn Nhuận

Phản biện 1: GS.TS. Nguyễn Văn Tài
Phản biện 2: PGS.TS. Nguyễn Ngọc Hà
Phản biện 3: PGS.TS. Nguyễn Thị Thọ

Luận án được bảo vệ trước hội đồng chấm luận án cấp Học viện
tại Học viện Khoa học xã hội - Viện Hàn lâm Khoa học xã hội

Việt Nam

Vào hồi:.......giờ........ngày........tháng ...... năm 2017
Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Quốc gia Việt Nam
- Thư viện Học viện Khoa học xã hội


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Hiện nay, tình hình thế giới biến đổi nhanh chóng, phức tạp và nguy cơ
bùng phát những vấn nạn mang tính toàn cầu đang đặt ra nhiều vấn đề đạo
đức được cả nhân loại quan tâm. Để giải quyết những vấn đề đó và bảo đảm
cho sự phát triển bền vững, cần phải phát huy yếu tố con người không chỉ có
tri thức khoa học, mà còn phải có giác ngộ đạo đức, nghĩa vụ đạo đức cao cả.
Bởi đó chính là chiều sâu ý thức của con người (cá nhân, cộng đồng, xã hội)
về trách nhiệm, bổn phận đạo đức của mình trước cộng đồng, xã hội và với
chính bản thân mình. Nghĩa vụ đạo đức là nhân lõi của đời sống văn hoá, là
động lực tinh thần to lớn cho sự phát triển của mỗi quốc gia.
Trong Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 9/6/2014 Hội nghị Trung ương
9 khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng
yêu cầu phát triển bền vững đất nước, Đảng ta cũng đã khẳng định tầm quan
trọng của việc xây dựng đời sống văn hoá tinh thần và vai trò của nó đối với
xã hội: “Xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện,
hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân
chủ và khoa học. Văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc
của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững
và bảo vệ vững chắc Tổ quốc vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ,
công bằng, văn minh” [161]. Xây dựng đời sống tinh thần của đất nước bao
gồm việc xây dựng tư tưởng chính trị, đạo đức, giáo dục, khoa học, văn hoá
nhằm tạo ra những con người có lý tưởng, đạo đức, lối sống lành mạnh, kỷ
cương để phục vụ cho sự nghiệp xây dựng xã hội chủ nghĩa. Trong đó giáo

dục nghĩa vụ đạo đức là một nhiệm vụ trọng tâm để mỗi người nhận thức rõ
trách nhiệm đạo đức của mình trong các mối quan hệ xã hội.
Ở nước ta, sinh viên các trường đại học công lập có vị trí, vai trò rất
quan trọng trong tiến trình đổi mới phát triển đất nước. Họ là những chủ
nhân tương lai của nước nhà, là những người nắm giữ vai trò quyết định vận
mệnh dân tộc đúng như lời của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: “Non
sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có thể
bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được
hay không, chính là một phần lớn nhờ công học tập của các em” [85; 33].
Sinh viên các trường đại học công lập chiếm số lượng đông đảo trên
tổng số sinh viên đại học cả nước. Cùng với quá trình hội nhập và phát
1


triển, họ ngày càng ý thức được trách nhiệm đối với sự nghiệp xây dựng và
bảo vệ đất nước. Tuy nhiên, do những đặc điểm về tâm sinh lý, hạn chế về
thế giới quan, nhân sinh quan, kinh nghiệm sống, nên trước biến đổi nhanh
chóng của tình hình đất nước, cơ hội mở rộng giao lưu hợp tác quốc tế gia
tăng, đồng thời phải đối phó với sự du nhập của văn hoá, đạo đức, lối sống
xấu độc từ bên ngoài vào làm nảy sinh những tiêu cực trong đời sống đạo
đức của một bộ phận sinh viên như biểu hiện lối sống thực dụng, coi thường
các giá trị truyền thống, vi phạm luật pháp… Những biểu hiện ấy không chỉ
gây nguy hại đến các mặt của đời sống xã hội trong thời điểm hiện tại mà
còn có ảnh hưởng rất lớn đến tương lai đất nước. Tình hình càng nghiêm
trọng hơn khi các thế lực thù địch đẩy mạnh chiến lược "diễn biến hòa
bình" trên lĩnh vực văn hoá, tư tưởng, mà trọng điểm phá hoại là thúc đẩy
nhanh quá trình “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” các thế hệ thứ ba, thứ tư
của cách mạng Việt Nam hiện nay. Chính vì vậy, việc giáo dục nghĩa vụ
đạo đức cho sinh viên Việt Nam nói chung, sinh viên các trường công lập
nói riêng để nâng cao nhận thức, trách nhiệm, tính tự giác của mỗi người

trong thực hiện các quy tắc, chuẩn mực đạo đức xã hội càng trở nên cấp
thiết vì sự tiến bộ, phát triển chung của đất nước. Vì vậy, tác giả lựa chọn
vấn đề: “Giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công lập
hiện nay” làm đề tài luận án tiến sĩ triết học của mình.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích: Làm rõ những vấn đề lý luận về nghĩa vụ đạo đức, tầm
quan trọng và thực trạng giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các
trường đại học công lập; qua đó đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao
hiệu quả giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công
lập hiện nay.
- Nhiệm vụ của luận án:
+ Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận
án.
+ Làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về nghĩa vụ đạo đức; giáo dục
nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên đại học công lập; phân tích tầm quan trọng
của giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công lập
hiện nay.
+ Phân tích, làm rõ thực trạng giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh
viên các trường đại học công lập hiện nay và nguyên nhân của nó.
2


+ Đề xuất những giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục
nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công lập hiện nay.
3. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
- Luận án dựa trên quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về đạo đức,
nghĩa vụ đạo đức, giáo dục nghĩa vụ đạo đức, ngoài ra luận án tham
khảo một số kết quả nghiên cứu đã được công bố có liên quan trực tiếp
đến đề tài luận án.

- Luận án được thực hiện dựa trên phương pháp luận chung của chủ
nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử kết hợp với các
phương pháp nghiên cứu cơ bản như: phân tích - tổng hợp; lôgic - lịch sử;
đối chiếu và so sánh, khái quát hoá, trừu tượng hoá…
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu của luận án là giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho
sinh viên các trường đại học công lập hiện nay.
- Phạm vi khảo sát: sinh viên các trường đại học công lập ở Việt
Nam; thời gian nghiên cứu là từ sau đổi mới (1986) đến nay.
5. Đóng góp mới của luận án
- Góp phần làm sáng tỏ một số quan điểm về nghĩa vụ đạo đức trong
lịch sử và quan điểm mácxít về nghĩa vụ đạo đức; làm rõ tầm quan trọng
và nội dung giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên đại học công lập hiện
nay.
- Góp phần làm rõ thực trạng giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh
viên các trường đại học công lập hiện nay.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục nghĩa vụ
đạo đức cho sinh viên các trường đại học công lập hiện nay.
6. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của luận án
- Luận án góp phần làm sáng tỏ thêm lý luận về nghĩa vụ đạo đức,
giáo dục nghĩa vụ đạo đức.
- Kết quả của luận án có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo cho
nghiên cứu, giảng dạy đạo đức học và giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh
viên.
7. Kết cấu của luận án
- Luận án gồm: mở đầu, nội dung có 4 chương (13 tiết), kết luận, danh
mục các công trình khoa học đã công bố của tác giả, danh mục tài liệu tham
khảo.
3

Chương 1
TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
CÁC VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1.1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến nghĩa vụ đạo đức
và tầm quan trọng của giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các
trường đại học công lập hiện nay
1.1.1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến nghĩa vụ đạo đức
Vấn đề nghĩa vụ đạo đức chủ yếu được trình bày trong các giáo trình
Đạo đức học dùng trong các trường đại học và cao đẳng như: Giáo trình
đạo đức học (PTS. Trần Hậu Kiêm (chủ biên) (1996), Trần Thế Vĩnh,
Nguyễn Văn Đằng, Nxb Chính trị quốc gia Hà Nội), Giáo trình Đạo đức
học (PGS.TS Vũ Trọng Dung (chủ biên) (2005), Nxb Lý luận chính trị Hà
Nội)… Trong các giáo trình này, có thể nhận thấy rõ nghĩa vụ đạo đức
được trình bày khá đầy đủ về định nghĩa, lịch sử hình thành, phát triển của
phạm trù nghĩa vụ đạo đức từ thời kỳ cổ đại đến quan điểm đạo đức học
của Mác - Lênin.
Ngoài ra còn có một số sách bàn đến nghĩa vụ đạo đức như Đạo đức
học (G. Bandzeladze (1985), Nxb Giáo dục); Hệ thống phạm trù đạo đức học
và giáo dục đạo đức cho sinh viên (PGS, TS Trần Hậu Kiêm - TS Đoàn Đức
Hiếu (2004), Nxb Chính trị quốc gia Hà Nội), Tập bài giảng đạo đức học
(Phạm Văn Chung (2012), Nxb Chính trị quốc gia Hà Nội)... Dù xem xét
dưới những góc độ khác nhau nhưng đa phần các tác giả đều thống nhất cho
rằng nghĩa vụ đạo đức chiếm một vị trí quan trọng trong đời sống đạo đức
của xã hội và nó là sự thể hiện trách nhiệm đạo đức của con người vì lợi ích
chung, lợi ích của người khác và của bản thân mình.
1.1.2. Các công trình nghiên cứu liên quan đến tầm quan trọng của
giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công lập hiện
nay
Hội thảo với chủ đề “Công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho học

sinh, sinh viên” đã có nhiều bài viết nhấn mạnh tầm quan trọng của việc rèn
đức, luyện tài cho học sinh, sinh viên. Trong các kỳ đại hội của Đảng ta,
Đảng cũng đặc biệt quan tâm đến vấn đề giáo dục đạo đức, lối sống cho
thanh niên, sinh viên. Một số tác phẩm như Đạo đức xã hội ở nước ta hiện
nay vấn đề và giải pháp GS.VS. Nguyễn Duy Quý (2006), Nxb Chính trị
quốc gia Hà Nội); Hệ thống phạm trù đạo đức học và giáo dục đạo đức cho
4


sinh viên (PGS, TS Trần Hậu Kiêm - TS Đoàn Đức Hiếu (2004), Nxb Chính
trị quốc gia Hà Nội)… cũng đã chỉ ra sự cần thiết của việc giáo dục cho
thanh niên, sinh viên trách nhiệm thực hiện các chuẩn mực đạo đức như là
một nhiệm vụ rất quan trọng để hướng đến xã hội cộng sản chủ nghĩa.
1.2. Các công trình nghiên cứu liên quan đến thực trạng giáo dục
nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công lập hiện nay
Hội thảo với chủ đề “Công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho học
sinh, sinh viên” đã tổng hợp nhiều báo cáo có liên quan mật thiết đến thực
trạng đời sống đạo đức, lối sống của sinh viên và thực trạng giáo dục đạo
đức, lối sống cho sinh viên. Trong sách Giáo dục đạo đức mới cho sinh viên
trong điều kiện kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay (PGS. TS Lương Gia
Ban và PGS. TS Nguyễn Thế Kiệt (2013), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội),
các tác giả phân tích rõ thực trạng giáo dục đạo đức mới cho sinh viên trong
điều kiện kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay.
Một số tác phẩm có đề cập đến thực trạng giáo dục nghĩa vụ đạo đức
gồm có: Mấy vấn đề đạo đức trong điều kiện kinh tế thị trường ở nước ta
hiện nay (GS.TS. Nguyễn Trọng Chuẩn và PGS.TS. Nguyễn Văn Phúc
đồng chủ biên (2003), Nxb Chính trị quốc gia Hà Nội); Đạo đức xã hội ở
nước ta hiện nay vấn đề và giải pháp (GS.VS. Nguyễn Duy Quý chủ biên
(2006), Nxb Chính trị quốc gia Hà Nội); Ý thức đạo đức trong điều kiện
kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay (Lê Thị Tuyết Ba (2010), Nxb

Khoa học xã hội, Hà Nội)… Những tác phẩm này đã đề cập đến thực trạng
giáo dục nghĩa vụ đạo đức ở nước ta trong bối cảnh đất nước tiến hành đổi
mới toàn diện trên tất cả các lĩnh vực, bản thân thang giá trị đạo đức cũng
có những thay đổi do sự tác động của tồn tại xã hội đó. Vấn đề giáo dục
đạo đức, giáo dục nghĩa vụ đạo đức được bàn đến có thể ở qui mô lớn
trong toàn xã hội, cũng có thể chỉ ở qui mô gia đình, đối tượng hướng đến
cũng có thể là toàn xã hội hoặc lớp đối tượng có vị trí đặc biệt. Qua phân
tích tình hình thực tiễn, các tác giả cũng đưa ra những đề xuất về gìn giữ
và phát huy các giá trị đạo đức truyền thống, tiếp thu có chọn lọc các giá trị
mới từ bên ngoài với tư cách thực hiện nghĩa vụ đạo đức của mỗi người.
Liên quan trực tiếp đến vấn đề giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh
viên có các công trình nghiên cứu, các sách, luận văn, luận án, các bài báo
và tạp chí như đề tài nghiên cứu khoa học “Đạo đức sinh viên trong quá
trình chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở
Việt Nam - Thực trạng, vấn đề và giải pháp” của Trương Văn Phước
5


(2003); Luận án tiến sĩ “Giáo dục đạo đức với sự hình thành và phát triển
nhân cách sinh viên Việt Nam trong giai đoạn hiện nay” của Trần Sỹ
Phán; Luận án tiến sĩ “Ý thức đạo đức sinh viên trong điều kiện kinh tế thị
trường” của Võ Minh Tuấn… Các đề tài nghiên cứu này dựa trên nghiên
cứu lý luận và thực tiễn đời sống đạo đức của sinh viên Việt Nam trong
giai đoạn hiện nay, đã phần nào phản ánh về thực trạng giáo dục nghĩa vụ
đạo đức cho sinh viên, từ đó đưa ra định hướng, giải pháp nhằm phát huy
vai trò của các chủ thể giáo dục đạo đức nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục
nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên.
1.3. Các công trình nghiên cứu liên quan đến các giải pháp giáo
dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công lập hiện
nay

Giải pháp giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên nhấn mạnh vai trò
của các chủ thể giáo dục phải nhận thức rõ về trách nhiệm của hệ thống các
chủ thể. Giải pháp này đã được đề cập trong các sách: Một số vấn đề phương
pháp luận công tác thanh thiếu nhi - Giáo trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cơ
sở của đoàn (Trung ương Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh - Học viện
Thanh thiếu niên Việt Nam (2005), Nxb Thanh niên, Hà Nội); Đạo đức xã hội
ở nước ta hiện nay vấn đề và giải pháp (GS.VS. Nguyễn Duy Quý (2006),
Nxb Chính trị quốc gia Hà Nội); Hội thảo “Công tác giáo dục đạo đức, lối
sống cho học sinh, sinh viên”; “Định hướng giá trị cho sinh viên trong giai
đoạn hiện nay” (2007) do Trung ương Hội sinh viên biên soạn …
Trong tác phẩm Hệ thống phạm trù đạo đức học và giáo dục đạo đức
cho sinh viên (PGS, TS Trần Hậu Kiêm - TS Đoàn Đức Hiếu (2004), Nxb
Chính trị quốc gia Hà Nội), tác giả cũng đưa ra một vài giải pháp giáo dục
nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên như: học tập nghiên cứu chủ nghĩa Mác Lênin để hình thành thế giới quan cộng sản; phấn đấu để trở thành cán bộ
có tri thức giỏi; đa dạng hóa các phương tiện giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho
sinh viên. Giải pháp kết hợp giữa ba chủ thể gia đình, nhà trường và xã hội
trong giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công lập
cũng được nhiều công trình nghiên cứu bàn đến.
1.4. Khái quát kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học
đã công bố và những vấn đề luận án tiếp tục giải quyết
Qua việc khảo sát các công trình nghiên cứu, các sách, các bài báo và
tạp chí, các tham luận trong các kỳ hội thảo đã đề cập nhiều nội dung liên
quan đến đề tài luận án, có thể khái quát những kết quả như sau:
6


Thứ nhất, ở các cấp độ khác nhau, từ nhiều cách tiếp cận khác nhau,
các công trình nghiên cứu đã trình bày khái lược các quan điểm độc lập
của mình về nghĩa vụ đạo đức trong lịch sử và quan điểm của đạo đức học
mácxít về nghĩa vụ đạo đức.

Thứ hai, tuy chưa được trình bày một cách hệ thống nhưng các công
trình nghiên cứu đã đề cập đến thực trạng giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho
sinh viên hiện nay với nhiều nhận định, đánh giá về những ưu điểm, đồng
thời cũng còn tồn tại nhiều hạn chế, yếu kém và chỉ rõ nguyên nhân của ưu
điểm và hạn chế cần khắc phục.
Thứ ba, một số công trình nghiên cứu đã đưa ra các giải pháp nhằm
nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức nói chung, giáo dục nghĩa vụ đạo đức
nói riêng cho sinh viên như nâng cao ý thức đạo đức, phát huy vai trò của
các chủ thể giáo dục, tạo mối liên kết giữa các chủ thể giáo dục, kết hợp
chặt chẽ giữa gia đình - nhà trường và xã hội; coi trọng biện pháp tự giáo
dục.
Trên cơ sở mục đích và nhiệm vụ của luận án, kế thừa có chọn lọc
những thành tựu nghiên cứu của các nhà khoa học đi trước, luận án xác
định các vấn đề cần tiếp tục giải quyết:
Một là, luận án phân tích, làm rõ những vấn đề lý luận về nghĩa vụ đạo
đức và giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công lập.
Hai là, luận án phân tích thực trạng giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh
viên các trường đại học công lập hiện nay và làm rõ các nguyên nhân dẫn
đến những thành tựu và hạn chế của thực trạng đó.
Ba là, trên cơ sở đánh giá thực trạng giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho
sinh viên các trường đại học công lập hiện nay, phân tích các nguyên
nhân của thành tựu và hạn chế trong giáo dục nghĩa vụ đạo đức, luận án
đã đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục
nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công lập hiện nay.
Kết luận chương 1
Ở nước ta hiện nay đã có nhiều công trình khoa học nghiên cứu về
vấn đề đạo đức xã hội nói chung và cũng đã có nhiều luận văn, luận án đề
cập đến vấn đề giáo dục đạo đức, giáo dục nghĩa vụ đạo đức với đối
tượng học sinh, sinh viên. Luận án đã khảo sát các tài liệu bao gồm sách
giáo trình, sách tham khảo, báo tạp chí, báo mạng, luận văn, luận án…

trong và ngoài nước, có nội dung liên quan mật thiết đến nội dung của
luận án và nhận thấy luận án có sự kế thừa các quan điểm lý luận về
7


nghĩa vụ đạo đức trong lịch sử, tầm quan trọng của giáo dục nghĩa vụ đạo
đức cho sinh viên, tiếp thu những giải pháp trực tiếp hoặc gián tiếp nhằm
nâng cao hiệu quả giáo dục nghĩa vụ đạo đức. Tuy nhiên, bàn đến đạo
đức sinh viên và đặc biệt là vấn đề giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh
viên các trường đại học công lập thì chưa có công trình quy mô nào đi sâu
nghiên cứu. Luận án đã đặt ra những vấn đề cụ thể cần tiếp tục nghiên
cứu là phân tích, làm rõ những vấn đề lý luận về nghĩa vụ đạo đức và
giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công lập;
luận chứng cho tầm quan trọng của công tác giáo dục nghĩa vụ đạo đức
cho sinh viên các trường đại học công lập ở nước ta hiện này; phân tích
thực trạng, chỉ ra nguyên nhân của những thành tựu và hạn chế của công
tác giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên đại học công lập và đề xuất
những giải pháp phù hợp.
Chương 2
NGHĨA VỤ ĐẠO ĐỨC VÀ GIÁO DỤC NGHĨA VỤ ĐẠO ĐỨC
CHO SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP HIỆN NAY MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN

2.1. Một số vấn đề lý luận về nghĩa vụ đạo đức
2.1.1. Quan niệm về nghĩa vụ đạo đức trong lịch sử
Đạo đức thuộc lĩnh vực đời sống tinh thần xã hội, bao gồm hệ thống
các quan điểm, quan niệm, nguyên tắc, giá trị, chuẩn mực xã hội... để điều
chỉnh hành vi ứng xử của con người (giữa người và người, cá nhân và
cộng đồng, con người và tự nhiên...) được thực hiện do sức mạnh của
phong tục, tập quán, dư luận xã hội và lương tâm của mỗi con người phù
hợp với lợi ích xã hội, hạnh phúc của con người và tiến bộ xã hội.

Đạo đức là vấn đề được các nhà tư tưởng bàn đến từ rất sớm trong
lịch sử. Xét đến cùng bàn đến đạo đức là bàn đến các quy tắc, chuẩn mực
xã hội và trách nhiệm của con người trong việc thực hiện các quy tắc,
chuẩn mực đó - chính là nghĩa vụ đạo đức. Khi con người nhận thức được
nghĩa vụ đạo đức và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đạo đức của mình thì góp
phần giải quyết những vấn đề đạo đức xã hội. Trong suốt tiến trình lịch sử,
nhiều nhà triết học, nhiều trường phái tư tưởng đã đưa ra các quan niệm
khác nhau về nghĩa vụ đạo đức. Tuy có sự khác biệt về thời gian sống,
không gian sống song tư tưởng cơ bản nổi lên chính là nghĩa vụ đạo đức là
yếu tố quan trọng của đời sống con người; việc thực hiện nghĩa vụ đạo đức
8


là trách nhiệm và quyền lợi của mỗi cá nhân để đạt đến hạnh phúc trong
cuộc sống.
Ở phương Đông, nghĩa vụ đạo đức được nói đến chủ yếu trong hệ
thống triết học Ấn Độ và Trung Hoa cổ đại. Đạo đức không được nghiên
cứu một cách riêng rẽ mà thường gắn với việc giải quyết những vấn đề
của triết học và các trường phái có khuynh hướng giải thích ý thức nghĩa
vụ đạo đức mang tính tự nhiên, thực nghiệm.
Trong triết học phương Tây, vấn đề đạo đức và nghĩa vụ đạo đức
được mỗi triết gia đưa ra thành những quan điểm riêng như Xôcrat, Platon,
Arixtốt, Ôgustanh, Tômát Đacanh, Lốccơ, Cantơ, Phơbách, chủ nghĩa hiện
sinh, chủ nghĩa Tôma, Francois Juliien, Edgar Morin… Như vậy, có thể
thấy rằng trong suốt tiến trình lịch sử triết học phương Tây, quan niệm về
đạo đức là một phần không thể thiếu trong học thuyết của mỗi triết gia.
Các quan niệm phong phú của các nhà triết học về đạo đức và nghĩa vụ
đạo đức đã làm giàu thêm lịch sử đạo đức học. Ở những thời điểm lịch sử
khác nhau, với những đối tượng khác nhau, nội dung về nghĩa vụ đạo đức
có khác nhau nhưng đều thống nhất ở một điểm, đó là sự cần thiết của

nghĩa vụ đạo đức, bổn phận đạo đức con người trong cuộc sống.
2.1.2. Quan điểm của đạo đức học mácxít về nghĩa vụ đạo đức
2.1.2.1. Quan niệm nghĩa vụ đạo đức
Trên cơ sở kế thừa, luận án cũng đưa ra quan điểm về nghĩa vụ đạo
đức:
Nghĩa vụ đạo đức là thể hiện trách nhiệm đạo đức của con người
trong việc thực hiện các quy tắc, chuẩn mực đạo đức; là ý thức tự giác
thực hiện các hành vi mang lại lợi ích cho cộng đồng.
Định nghĩa này đã khẳng định nghĩa vụ đạo đức là trách nhiệm đạo
đức của cá nhân trước lợi ích chung của xã hội. Nó chứa đựng niềm tin
đúng đắn đã trở thành động cơ, tình cảm bên trong thấm sâu vào máu thịt
con người, thôi thúc con người hành động vì tiêu chuẩn cái thiện.
Các nhà đạo đức học mácxít đã có quan niệm đúng đắn về nghĩa vụ
đạo đức trên cơ sở phê phán những hạn chế của các quan điểm tôn giáo,
duy tâm, duy vật siêu hình thế kỷ XVII, XVIII, cũng như các quan niệm
của chủ nghĩa hiện sinh - cá nhân cực đoan đầu thế kỷ XX phủ nhận
nghĩa vụ đạo đức, đồng thời tiếp thu những hạt nhân hợp lý đã tích lũy
được trong lịch sử đạo đức học. Một hành vi được coi là thực hiện nghĩa
vụ đạo đức khi đáp ứng được ba yêu cầu cơ bản sau:
9


Thứ nhất, nghĩa vụ đạo đức là hành vi chủ thể đạo đức phải thực
hiện một nhiệm vụ nào đó đang đặt ra nhằm mang lại lợi ích cho xã hội,
cho người khác thể hiện trách nhiệm xã hội của con người đối với con
người, tình thương yêu đồng loại, sự quan tâm giúp đỡ nhau bằng việc
làm thực tế, thiết thực.
Thứ hai, khi nghĩa vụ đạo đức xuất hiện, xã hội đặt lên vai mỗi cá
nhân trách nhiệm không thể thoái thác, tích cực suy nghĩ và hành động một
cách tự giác, tự nguyện và tận tâm, đáp ứng yêu cầu khách quan của xã hội

đang đặt ra cần sự giúp đỡ.
Thứ ba, nghĩa vụ đạo đức là một thể thống nhất chặt chẽ giữa ý
thức và hành vi của chủ thể nghĩa vụ, phát huy cao độ tính tích cực của
các phẩm chất cá nhân vào thực hiện trọn vẹn yêu cầu của xã hội đặt ra
góp phần củng cố mối quan hệ bền vững giữa cá nhân và cộng đồng, xã
hội.
2.1.2.2. Mối quan hệ giữa nghĩa vụ đạo đức với các phạm trù đạo đức
học khác
Nghĩa vụ đạo đức không tồn tại riêng rẽ trong cuộc sống của con
người. Nghĩa vụ đạo đức có mối quan hệ mật thiết với những yếu tố khác
cấu thành đạo đức của con người. Trong đó, biểu hiện tập trung ở mối
quan hệ với các phạm trù cơ bản mang những giá trị đạo đức sâu sắc như
lương tâm, lẽ sống, hạnh phúc, cái thiện... Luận án tập trung phân tích mối
quan hệ gắn bó giữa nghĩa vụ đạo đức với cái thiện và lương tâm để khẳng
định nghĩa vụ đạo đức là nhân tố căn bản nhất thôi thúc con người thực
hiện các giá trị đạo đức xã hội, nhờ có nghĩa vụ đạo đức mà con người
hướng đến cuộc sống tốt đẹp hơn cho chính mình và cho mọi người.
2.1.2.3. Con đường hình thành nghĩa vụ đạo đức
Một là, thông qua hoạt động thực tiễn, quan hệ xã hội xuất hiện nhu
cầu khách quan về sự hợp tác tương trợ giúp đỡ nhau giữa các cá nhân
với cá nhân khác, cộng đồng, xã hội.
Hai là, môi trường đạo đức xã hội là điều kiện hình thành, tồn tại và
phát triển của đạo đức, nghĩa vụ đạo đức của mỗi cá nhân.
Ba là, nghĩa vụ đạo đức cũng như đạo đức nói chung được mỗi
người nỗ lực học tập, tu dưỡng, rèn luyện từng bước nâng cao tính tự
giác, tự nguyện, và tận tâm thực hiện đáp ứng các yêu cầu xã hội để có
nhận thức và ứng xử đúng với hệ các giá trị đạo đức xã hội.
10

2.2. Quan niệm về giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các
trường đại học công lập hiện nay và tầm quan trọng của nó
2.2.1. Quan niệm giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các
trường đại học công lập hiện nay
2.2.1.1. Khái lược về sinh viên các trường đại học công lập
Từ những định nghĩa khác nhau về sinh viên, luận án kế thừa và đưa
ra định nghĩa như sau: “Sinh viên là những người đang học tập tại các
trường đại học, cao đẳng, được đào tạo theo một chuyên ngành nhất định
và trở thành nguồn nhân lực chất lượng cao trong tương lai”.
Hiện nay, ở nước ta có khoảng hơn 1,75 triệu sinh viên học tập tại
các trường đại học. Sống trong cùng hoàn cảnh, sinh viên Việt Nam có
một số đặc điểm nổi bật: Về mặt tâm lý, trong giai đoạn này những phân
biệt giới tính đã trở nên rõ ràng hơn, yếu tố này cũng có ảnh hưởng lớn
đến mặt tâm lý của sinh viên và thường được biểu hiện trong đời sống
tình cảm. Về mặt sinh lý, ở lứa tuổi sinh viên, con người đã đạt tới sự
hoàn thiện về cấu trúc và sự phối hợp các chức năng. Nơron thần kinh
có sự phát triển tối ưu khiến cho trí tuệ của sinh viên vượt xa hơn hẳn so
với giai đoạn phổ thông trung học. Về mặt xã hội, quá trình học tập của
sinh viên gắn liền với con đường sống và sự lựa chọn nghề nghiệp sau
này. Nó được thể hiện ở trong chính lựa chọn của mỗi sinh viên và thái
độ của họ đối với sự lựa chọn của mình.
Sinh viên các trường đại học công lập ở nước ta cũng có những
đặc điểm tâm sinh lý, đặc điểm xã hội tương đồng với đặc điểm sinh
viên Việt Nam nói chung, ngoài ra còn có một số đặc điểm riêng:
Một là, xét trên mặt bằng chung, có thể nhận thấy đặc điểm nổi bật nhất
của sinh viên các trường đại học công lập ở nước ta hiện nay đó là họ có một
khối lượng tri thức nhất định và điểm xét tuyển đầu vào cao hơn hẳn so với
điểm sàn tại các trường đại học ngoài công lập. Với điểm đầu vào như vậy,
sinh viên của các trường đại học công lập rất có lợi thế về việc tiếp thu tri thức
mới, thái độ học tập chăm chỉ, tích cực.

Hai là, phần lớn sinh viên lựa chọn học tại các trường đại học công lập
một phần là do chương trình đào tạo chuẩn quốc gia mang đến cho họ khả
năng kiếm một công việc trong tương lai. Một phần là do sự ưu đãi hỗ trợ về
chính sách học phí, học bổng của Nhà nước phù hợp với đại bộ phận gia đình
sinh viên có mức sống từ trung bình đến trung bình khá trong xã hội. Hoàn
11


cảnh sống cũng có tác động nhất định đến nỗ lực, quyết tâm thành tài của
sinh viên các trường đại học công lập.
Ba là, ở nước ta, phần đông các trường đại học tập trung tại các
thành phố lớn nên hầu hết sinh viên sống trong hoàn cảnh xa nhà. Môi
trường sống mới vừa mang lại cho sinh viên những cơ hội tiếp xúc với các
giá trị văn hóa hiện đại, trải nghiệm và thể hiện mình nhưng nó cũng đồng
thời tạo ra tâm lý hoang mang, lo lắng, lúng túng trong điều chỉnh nhận
thức và hành vi đạo đức vì sự thay đổi môi trường sống có nhiều khác biệt
so với cuộc sống trước đó của họ.
2.2.1.2. Khái niệm giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các
trường đại học công lập
Giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công
lập là tác động có mục đích, tích cực, chủ động của các chủ thể đến đối
tượng sinh viên nhằm từng bước nâng cao ý thức tự giác, trách nhiệm thực
hiện các quy tắc, chuẩn mực đạo đức; đáp ứng yêu cầu, mang lại lợi ích
cho xã hội.
Chủ thể thực hiện giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các
trường đại học công lập gồm có nhà trường, gia đình, xã hội và chính bản
thân mỗi sinh viên.
Mục tiêu của việc giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các
trường đại học công lập là giúp cho họ nhận thức được vị trí, vai trò của
mình trong xã hội, đồng thời với đó là những bổn phận, trách nhiệm đạo

đức mà họ phải thực hiện nhằm hướng đến xây dựng cộng đồng sinh viên
Việt Nam đủ đức, đủ tài, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp chung của
nước nhà.
Nội dung giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học
công lập tập trung vào giáo dục cho sinh viên thực hiện các chuẩn mực,
giá trị đạo đức trong đời sống hàng ngày, trong mối quan hệ với gia đình,
nhà trường, xã hội và chính bản thân. Song trong khuôn khổ nghiên cứu
của luận án, tác giả tập trung vào ba nội dung giáo dục nghĩa vụ đạo đức
cơ bản, gần gũi, thiết thực gắn với chức trách, nhiệm vụ của sinh viên các
trường đại học công lập hiện nay.
Một là, giáo dục cho sinh viên các trường đại học công lập ý thức
chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà
nước.
12


Hai là, giáo dục cho sinh viên các trường đại học công lập nghĩa vụ
thực hiện những quy định, nội quy của nhà trường.
Ba là, giáo dục cho sinh viên các trường đại học công lập thực hiện
nghĩa vụ học tập, nghiên cứu khoa học.
Ngoài thực hiện những nghĩa vụ đạo đức trên, sinh viên các trường
đại học công lập còn tham gia vào rất nhiều các mối quan hệ khác nhau
trong xã hội. Trong những hoàn cảnh nhất định, những mối quan hệ nhất
định, sinh viên có trách nhiệm xác định rõ và thực hiện các quy tắc đạo
đức phù hợp, nhằm hỗ trợ cho việc thực hiện ba nội dung trọng tâm, quan
trọng và gắn bó mật thiết với nhiệm vụ học tập của họ trong quá trình học
tập tại trường đại học.
Hình thức giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại
học công lập rất đa dạng, phong phú tùy theo đối tượng, nội dung và điều
kiện, hoàn cảnh, phương tiện, cơ sở vật chất bảo đảm mà xác định hình

thức cho phù hợp.
Kết quả cuối cùng mà giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các
trường đại học công lập hướng tới là hướng nhận thức và hành vi của họ
đến các giá trị cao cả Chân - Thiện - Mỹ, hạn chế những biểu hiện tiêu cực
trong đời sống đạo đức có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đối với đời
sống mỗi cá nhân, cũng như sự phát triển chung của xã hội.
2.2.2. Tầm quan trọng của việc giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh
viên các trường đại học công lập hiện nay
Vai trò rất quan trọng của giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên
các trường đại học công lập hiện nay được thể hiện ở mấy điểm sau:
Thứ nhất, giáo dục nghĩa vụ đạo đức góp phần xây dựng nhân cách
sinh viên các trường đại học công lập, tạo ra sự phát triển toàn diện, đáp
ứng yêu cầu nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước.
Thứ hai, giáo dục nghĩa vụ đạo đức góp phần hướng sinh viên các
trường đại học công lập đến các giá trị nhân đạo, nhân văn.
Thứ ba, giáo dục nghĩa vụ đạo đức góp phần quan trọng tạo ra cơ chế
phòng ngừa, miễn dịch cho sinh viên các trường đại học công lập trước
những tác động tiêu cực của cơ chế thị trường và âm mưu “diễn biến hòa
bình” của chủ nghĩa đế quốc và kết hợp với “tự diễn biến”, “tự chuyển
hóa” nội bộ.

13


Kết luận chương 2
Nghĩa vụ đạo đức là phạm trù đạo đức có vị trí, vai trò đặc biệt
trong hệ thống các phạm trù đạo đức của đạo đức học mácxít. Nghĩa vụ
đạo đức là thể hiện trách nhiệm đạo đức của con người trong việc thực
hiện các quy tắc, chuẩn mực đạo đức; là ý thức tự giác thực hiện các hành
vi mang lại lợi ích cho cộng đồng. Nghiên cứu lý luận nghĩa vụ đạo đức

giúp chúng ta có cái nhìn đầy đủ, sâu sắc về lịch sử hình thành, phát triển
của phạm trù nghĩa vụ đạo đức. Điều này cũng góp phần làm sáng tỏ
thêm quan điểm của các triết gia về nghĩa vụ đạo đức, đồng thời bổ sung
cho quan điểm đạo đức học mácxít trong bối cảnh hiện tại. Dưới góc độ
thực tiễn, việc giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho con người là công việc cần
thiết và quan trọng để mỗi người thực hiện đầy đủ trách nhiệm, bổn phận
đạo đức của mình vì sự phát triển lành mạnh của đời sống xã hội.
Ở Việt Nam, sinh viên các trường đại học công lập là đối tượng
nhận được nhiều sự quan tâm của xã hội do họ có vị trí, vai trò rất quan
trọng. Tuy nhiên, một số những biểu hiện sai lệch về mặt đạo đức trong
một bộ phận sinh viên giai đoạn hiện nay đã khiến cho xã hội lo ngại về
sự lây lan, gia tăng tình trạng đó trong rộng rãi sinh viên và thanh niên.
Việc giáo dục đạo đức và giáo dục nghĩa vụ đạo đức trở thành vấn đề
được coi trọng nhằm giáo dục cho họ về trách nhiệm, nghĩa vụ đạo đức
để họ thực hiện bổn phận của mình xứng đáng với vị trí làm chủ tương lai
của họ. Giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công
lập là tác động có mục đích, định hướng, chủ động, tích cực, lâu dài của
các chủ thể đến đối tượng sinh viên nhằm từng bước nâng cao ý thức tự
giác, trách nhiệm đạo đức, đáp ứng yêu cầu, mang lại lợi ích cho xã hội,
xác lập cái thiện, chống cái ác. Giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên
các trường đại học công lập có tầm quan trọng đặc biệt cần được coi
trọng và tổ chức thực hiện chủ động và tích cực hơn nữa làm cho nó trở
thành phổ biến trong đời sống tinh thần đạo đức ở các trường đại học nói
chung, đại học công lập nói riêng.

14


Chương 3
GIÁO DỤC NGHĨA VỤ ĐẠO ĐỨC CHO SINH VIÊN

CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP HIỆN NAY THỰC TRẠNG, NGUYÊN NHÂN VÀ VẤN ĐỀ ĐẶT RA
3.1. Thực trạng giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các
trường đại học công lập hiện nay
3.1.1. Thực trạng giáo dục ý thức chấp hành chủ trương, đường lối
của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước cho sinh viên các trường
đại học công lập hiện nay
3.1.1.1. Về thành tựu
Thứ nhất, các trường đại học công lập thường xuyên chăm lo giáo
dục cho sinh viên có nhận thức đúng đắn, ý thức chấp hành nghiêm mọi
đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước, gắn giáo dục chuyên môn,
nghề nghiệp với giáo dục đạo đức, giáo dục pháp luật, nghĩa vụ pháp lý
với nghĩa vụ đạo đức.
Thứ hai, Bộ Giáo dục và Đào tạo, cùng các bộ, ngành chủ quản
thường xuyên chỉ đạo, hướng dẫn các trường đại học công lập tổ chức các
chương trình, phong trào hoạt động thiết thực từng bước nâng cao ý thức
chấp hành đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước của
sinh viên.
Thứ ba, Đảng ủy, Ban giám hiệu, các phòng ban, cán bộ, giảng viên
ở các trường đại học công lập đã xác định được việc giáo dục nghĩa vụ đạo
đức cho sinh viên là một nhiệm vụ thường xuyên, lâu dài và từng bước cụ
thể hóa thành nội dung của quy định về công tác giáo dục phẩm chất chính
trị, đạo đức, lối sống cho sinh viên; thành các tiêu chí đánh giá hạnh kiểm
của sinh viên.
Thứ tư, kết quả nhiều phong trào, hoạt động thiết thực nhằm nâng
cao ý thức, trách nhiệm thực hiện đường lối, chính sách của Đảng, Nhà
nước đã diễn ra sôi nổi ở các trường đại học công lập như: “Sinh viên 5
tốt”, “Thắp sáng ước mơ tuổi trẻ Việt Nam”…
3.1.1.2. Về hạn chế
Thứ nhất, việc phối hợp giáo dục cho sinh viên các trường đại học
công lập ý thức chấp hành đường lối, chủ trương, pháp luật giữa các chủ

thể giáo dục là Nhà nước, trường đại học, gia đình và xã hội còn nhiều bất
cập. Công tác chỉ đạo từ trên xuống dưới quá nhiều khâu trung gian, tiến
độ chậm và thiếu nhất quán.
15


Thứ hai, các bộ, ban, ngành, tài liệu học tập, hướng dẫn tổ chức giáo
dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên còn nhiều hạn chế; ở một số trường,
đội ngũ thực hiện Công tác sinh viên, Đoàn, Hội chưa đáp ứng được yêu
cầu; hoạt động thiếu kế hoạch cụ thể, kém hiệu quả trong giáo dục nghĩa
vụ đạo đức cho sinh viên.
3.1.2. Thực trạng giáo dục ý thức chấp hành những nội quy, quy
chế của nhà trường cho sinh viên các trường đại học công lập hiện nay
3.1.2.1. Về thành tựu
Thứ nhất, các trường đại học công lập đã xây dựng được hệ thống
nội quy, quy chế dành cho sinh viên và các phòng, ban hỗ trợ cho công tác
sinh viên trong nâng cao ý thức kỷ luật, chấp hành nội quy, quy chế của
nhà trường, thực hiện nghĩa vụ đạo đức của sinh viên.
Thứ hai, dưới sự chỉ đạo của Đảng ủy, Ban giám hiệu nhà trường kết
hợp với Phòng Công tác học sinh - sinh viên, Đoàn thanh niên và Hội sinh
viên cơ sở đã triển khai nhiều chương trình, hoạt động tuyên truyền, phổ biến
nội quy, quy chế nhà trường và tổ chức các hoạt động bên lề nhằm nâng cao
nhận thức và giáo dục sinh viên tự giác thực hiện nghĩa vụ đạo đức.
Thứ ba, quá trình giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường
đại học công lập thể hiện qua các cuộc vận động, chương trình, cuộc thi được
triển khai đạt kết quả như: “Sinh viên lên lớp đúng giờ”, “Học nghiêm túc, thi
trung thực”…; hay diễn đàn, kiến nghị nhà trường đảm bảo công bằng trong
đánh giá chất lượng đào tạo…
3.1.2.2. Về hạn chế
Thứ nhất, công tác giáo dục đạo đức và nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên

có trường bị cắt xén, giảm bớt; các hoạt động Đoàn, Hội còn mang tính hình
thức chưa coi trọng giáo dục kỹ năng sống, khả năng ứng xử, xây dựng nếp
sống văn minh, lành mạnh trở thành lối sống phổ biến trong sinh viên.
Thứ hai, những hạn chế trong công tác giáo dục cho sinh viên thực
hiện nội quy, quy chế của các trường đại học công lập đã dẫn đến hệ quả
có nhiều sinh viên vi phạm kỷ luật như quay cóp, vô lễ với thầy, cô giáo,
gây gổ đánh nhau…
3.1.3. Thực trạng giáo dục cho sinh viên các trường đại học công
lập thực hiện nghĩa vụ học tập, nghiên cứu khoa học
3.1.3.1. Về thành tựu
Thứ nhất, ở phần lớn các trường đại học công lập, hoạt động trao đổi
kinh nghiệm, phương pháp học tập thường xuyên được tiến hành cho sinh
16


viên năm thứ nhất, giúp họ có thể chủ động lựa chọn phương pháp học tập
phù hợp với bản thân.
Thứ hai, các hoạt động bên lề hỗ trợ đắc lực cho sinh viên học tập đã
được các trường đại học công lập rất quan tâm và phối hợp với các tổ chức
đoàn thể cùng thực hiện nhằm trang bị cho sinh viên những kiến thức quan
trọng, cần thiết nhưng trong quá trình giảng dạy trên giảng đường chưa có
điều kiện trang bị.
Thứ ba, các nhà trường và các tổ chức có liên quan đã quan tâm
giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên được học tập, tiếp thu tri
thức, phát huy tinh thần say mê nghiên cứu khoa học đạt kết quả.
3.1.3.2. Về hạn chế
Thứ nhất, phương pháp học tập, trao đổi kinh nghiệm ít được đổi mới
chưa thu hút được đông đảo sinh viên tham gia, nội dung còn đơn điệu, kết
quả thu được chưa cao, sinh viên chưa xác định được phương pháp học
riêng.

Thứ hai, hoạt động nghiên cứu khoa học mặc dù mang lại hiệu quả rất
tích cực, song mức độ bao phủ không lớn nên chỉ có số ít sinh viên trong
khoa, trong khóa học được tham gia do không có người hướng dẫn, thời gian,
kinh phí thực hiện; thư viện chưa đáp ứng đủ nhu cầu học tập của sinh viên.
Thứ ba, sinh viên có nhiều thay đổi trong quan niệm về học tập do sự
chi phối của điều kiện khách quan tác động như thông tin mạng xã hội, lối
sống cá nhân buông thả, thực dụng… dẫn đến bê trễ việc học tập.
3.2. Nguyên nhân của những thành tựu và hạn chế trong giáo
dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công lập hiện
nay
3.2.1. Nguyên nhân của những thành tựu
Thứ nhất, trong xã hội, Đảng và Nhà nước luôn coi trọng công tác
sinh viên và đặt nhiệm vụ giáo dục, đào tạo thế hệ trẻ là nhiệm vụ hàng
đầu.
Thứ hai, trong nhà trường, rất nhiều trường đại học công lập công lập
đang thực hiện đổi mới phương pháp giáo dục, tổ chức nhiều hoạt động
học tập, rèn luyện nhằm đáp ứng nhu cầu của người học.
Thứ ba, trong gia đình, việc giáo dục nhân cách đạo đức cho con
cái cũng được cha mẹ quan tâm nhiều hơn.

17


Thứ tư, sinh viên với tư cách là chủ thể thực hiện nghĩa vụ đạo đức, là
đối tượng quyết định việc tiếp thu những bài học giáo dục đạo đức, ngày
càng xác định rõ hơn mục tiêu, lý tưởng sống của mình.
3.2.2. Nguyên nhân của những hạn chế
Trước hết, do tác động từ mặt trái của nền kinh tế thị trường tạo nên
sự biến động lớn trong đời sống vật chất và tinh thần xã hội gây ra nhiều
khó khăn, cản trở công tác giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các

trường đại học công lập.
Thứ hai, do chịu sự tác động từ mặt trái của sự phát triển mạng truyền
thông toàn cầu đến đời sống, cũng như việc giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho
sinh viên các trường đại học công lập.
Thứ ba, các chủ thể giáo dục chưa phát huy tối đa vai trò trong công tác
giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công lập.
Thứ tư, nội dung giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường
đại học công lập còn nghèo nàn, khô cứng, thiếu hấp dẫn.
Thứ năm, các chủ thể chưa có sự kết hợp chặt chẽ, đồng bộ, hiệu
quả trong giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học
công lập.
Có thể nói những nguyên nhân dẫn đến hạn chế trong giáo dục nghĩa
vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công lập là hết sức đa dạng và
phức tạp. Ngoài những nguyên nhân mà luận án đề cập ở trên còn nhiều
những nguyên nhân khác khi xem xét vấn đề ở những góc độ, phạm vi khác
nhau. Song trong khuôn khổ nghiên cứu, luận án chỉ nêu ra một số nguyên
nhân cơ bản, là cơ sở để đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo
dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công lập.
3.3. Những vấn đề đặt ra trong quá trình giáo dục nghĩa vụ đạo
đức cho sinh viên các trường đại học công lập hiện nay
Thứ nhất, giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học
công lập hiện nay phải được quán triệt sâu sắc tới các đối tượng có liên quan
và thâm nhập vào các nội dung giáo dục, rèn luyện đạo đức chung của các
trường đại học công lập hiện nay.
Thứ hai, phát huy được sức mạnh tổng hợp, đồng bộ của hệ thống các
chủ thể giáo dục trong giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường
đại học công lập hiện nay.

18

Thứ ba, kết hợp chặt chẽ việc giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên
các trường đại học công lập hiện nay với việc quan tâm chăm lo nâng cao đời
sống vật chất và tinh thần của sinh viên các trường đại học công lập.
Thứ tư, kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục nghĩa vụ đạo đức với giáo dục
nghĩa vụ pháp lý; giáo dục với tự giáo dục, tự rèn luyện cho sinh viên các
trường đại học công lập hiện nay.
Kết luận chương 3
Công tác giáo dục nghĩa vụ đạo đức và kết quả của nó được thể hiện
thông qua việc thực hiện nghĩa vụ đạo đức của sinh viên các trường đại
công lập ở nước ta hiện nay được luận án phân tích thông qua ba nội dung
là giáo dục cho sinh viên các trường đại học công lập ý thức chấp hành chủ
trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; ý thức
chấp hành nội quy, quy chế của nhà trường và trách nhiệm học tập, nghiên
cứu khoa học. Những kết quả tích cực trong giáo dục nghĩa vụ đạo đức và
thực hiện nghĩa vụ đạo đức đã góp phần làm cho đời sống đạo đức chung
của toàn xã hội ngày càng trở nên trong sạch, lành mạnh. Song chỉ cần
những biểu hiện tiêu cực từ một phần nhỏ trong bức tranh ấy xuất hiện mà
chúng ta không kịp thời có biện pháp khắc phục thì chúng có nguy cơ lây
lan rất lớn. Đối với các chủ thể giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên,
một khi mục tiêu giáo dục nghĩa vụ đạo đức không được coi trọng bằng
những lĩnh vực khác của xã hội, sẽ kéo theo sự xa rời trong đường lối,
chính sách; sự hình thức trong các hoạt động, phong trào; cha mẹ cũng
không có thời gian để quan tâm, chỉ bảo cho con mình. Đối với bản thân
sinh viên, khi đạo đức bị xem nhẹ thì họ không thể xác định được lý
tưởng. mục đích sống của mình. Một sinh viên dù rất giỏi nhưng nếu tri
thức đó không phục vụ cho sự nghiệp chân chính thì còn gây ra hậu quả
nguy hại hơn nhiều.
Từ thực trạng giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên và thực
hiện nghĩa vụ đạo đức của sinh viên các trường đại học công lập ở nước

ta hiện nay, chúng ta có thể nhận thấy đây là vấn đề rất đáng quan tâm
trong đời sống xã hội. Những biểu hiện tiêu cực trong đời sống đạo đức
của sinh viên ngày càng nhiều, với những biến hóa đa dạng, phức tạp,
bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau có rất nhiều khả năng trở
thành mối nguy hại đối với sự phát triển của đất nước. Do vậy, gia
đình, nhà trường, xã hội cần chủ động hơn nữa trong việc nắm bắt đời
19


sống đạo đức của sinh viên để đưa ra những chủ trương, giải pháp phù
hợp, đồng thời thúc đẩy sinh viên trong việc nhận thức và thực h iện
nghĩa vụ đạo đức của mình nhằm xây dựng đội ngũ sinh viên Việt Nam
nói chung, sinh viên các trường đại học công lập nói riêng ngày càng
có phẩm chất và năng lực ngày càng cao ngang tầm với yêu cầu nhiệm
vụ mới của đất nước, đóng góp xứng đáng cho sự nghiệp xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, tự hào sánh vai cùng đội
ngũ sinh viên, trí thức các nước trong khu vực và trên thế giới.
Chương 4
NHỮNG GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM NÂNG CAO
HIỆU QUẢ GIÁO DỤC NGHĨA VỤ ĐẠO ĐỨC CHO SINH VIÊN
CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP HIỆN NAY
4.1. Phát huy vai trò của các chủ thể giáo dục trong giáo dục
nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công lập hiện nay
Để nâng cao hiệu quả giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các
trường đại học công lập hiện nay, trước hết các chủ thể giáo dục nghĩa vụ đạo
đức phải nhận thức rõ và phát huy vai trò, trách nhiệm của mình. Ba chủ thể
giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công lập là nhà
trường, gia đình và xã hội, trong đó vai trò của nhà trường được đặt ở vị trí
quan trọng nhất, là cây cầu kết nối giữa giáo dục của gia đình và giáo dục của
xã hội đối với sinh viên.

4.1.1. Nhà trường là chủ thể chính trong nâng cao chất lượng
giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công lập
Thứ nhất, phải luôn duy trì trật tự, kỷ cương, nề nếp dạy và học
trong các trường đại học công lập.
Thứ hai, mỗi thầy, cô giáo phải thực sự là tấm gương đạo đức cho sinh
viên noi theo.
Thứ ba, phát huy vai trò của các tổ chức chính trị, đoàn thể xã hội
nhà trường trong giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên.
4.1.2. Phát huy vai trò của gia đình và xã hội trong công tác giáo
dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công lập
Thứ nhất, phát huy vai trò giáo dục của gia đình ngay từ khi mỗi
sinh viên còn thơ bé trong sự yêu thương, chăm sóc của gia đình.
20


Thứ hai, nâng cao vai trò của các Bộ ban ngành và sức mạnh dư luận
xã hội trong giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học
công lập.
4.2. Đổi mới nội dung và hình thức giáo dục nghĩa vụ đạo đức
cho sinh viên các trường đại học công lập hiện nay
4.2.1. Cần thay đổi nội dung giáo dục nghĩa vụ đạo đức phù hợp với
điều kiện, hoàn cảnh mới của đất nước để người học tiếp thu và vận dụng
được lý luận vào thực tiễn hiện nay
4.2.2. Sử dụng đa dạng, linh hoạt các hình thức giảng dạy nhằm mang
lại hiệu quả cao trong việc giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các
trường đại học công lập hiện nay
4.2.3. Đổi mới nội dung và hình thức giáo dục nghĩa vụ đạo đức
thông qua việc giảng dạy bộ môn Đạo đức học là một giải pháp đặc thù
dành cho sinh viên các trường đại học công lập
4.3. Kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong giáo

dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công lập hiện nay
4.3.1. Để tạo sự gắn kết giữa gia đình với nhà trường và toàn xã hội,
cha mẹ cần chủ động trong việc nắm bắt môi trường sống, chương trình
học tập tại trường, bạn bè thân thiết của con em mình.
4.3.2. Nhà trường cần phát huy vai trò cầu nối giữa những chủ trương,
đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, quy định, chỉ đạo
của Bộ Giáo dục và Đào tạo với gia đình của sinh viên nhằm phát huy hiệu
quả giáo dục nghĩa vụ đạo đức
4.3.3. Các cấp chính quyền cần có mối liên hệ mật thiết với các trường
đại học công lập để xây dựng chủ trương chung về xây dựng đời sống văn
hoá tinh thần lành mạnh, tiến bộ, đồng thời xây dựng, hoạch định, chính
sách lâu dài và qui mô cho công tác học sinh - sinh viên, từ đó phổ biến rộng
rãi ra toàn xã hội.
4.4. Phát huy vai trò chủ động, tích cực của sinh viên các trường
đại học công lập trong học tập và thực hiện nghĩa vụ đạo đức hiện nay
Thứ nhất, sinh viên đại học công lập vừa với vai trò là khách thể tiếp
nhận sự giáo dục từ gia đình, nhà trường, xã hội, đồng thời là chủ thể
trong tự giáo dục và thực hiện nghĩa vụ đạo đức.
Thứ hai, sinh viên các trường đại học công lập cần nhận rõ việc thực
hiện nghĩa vụ đạo đức không chỉ là trách nhiệm mà còn là quyền lợi của
mình.
21


Thứ ba, tự giáo dục là một công việc khó khăn lâu dài, sinh viên đại
học công lập cần có nghị lực, ý chí và quyết tâm cao biến những nguyên
tắc, chuẩn mực, giá trị chung thành niềm tin, lẽ sống, động lực thúc đẩy họ
học tập, rèn luyện hoàn thiện bản thân.
Kết luận chương 4
Đối với sinh viên các trường đại học công lập hiện nay, việc xây

dựng hệ thống các giải pháp nhằm giáo dục nghĩa vụ đạo đức đạt hiệu
quả cao là một việc rất quan trọng. Những giải pháp này trước hết phải
đáp ứng được yêu cầu phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh kinh tế xã hội
của nước ta trong giai đoạn hiện nay là giai đoạn có nhiều biến đổi lớn
lao về thang giá trị đạo đức do nước ta đang thực hiện nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh
viên các trường đại học công lập cũng phải đảm bảo phù hợp với đặc
điểm tâm sinh lý của họ. Sinh viên các trường đại học công lập ngoài
những đặc điểm riêng như chăm chỉ, chịu khó, lối sống giản dị, ý chí tiến
thủ… thì cũng có những đặc điểm chung của lứa tuổi thanh niên, sinh
viên là năng động, sáng tạo, dám mơ ước, dám thực hiện, phiêu lưu, bồng
bột.
Những giải pháp mà luận án đưa ra gồm có: Thứ nhất, phát huy vai
trò của các chủ thể giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường
đại học công lập. Giải pháp này đã nêu rõ vai trò và trách nhiệm của nhà
trường, gia đình và xã hội trong công tác giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho
sinh viên đại học công lập. Thứ hai, đổi mới nội dung và hình thức giáo
dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên đại học công lập thông qua việc đưa
môn Đạo đức học vào chương trình đào tạo bắt buộc đối với hệ thống các
trường đại học công lập. Thứ ba, tăng cường sự kết hợp giữa gia đình,
nhà trường và xã hội trong việc lắng nghe tâm tư, nguyện vọng và tạo
mối liên hệ nhiều chiều trong trao đổi thông tin, uốn nắn kịp thời các thái
độ, hành vi đạo đức của sinh viên từ ba chủ thể. Thứ tư, phát huy vai trò
chủ động, tích cực của bản thân sinh viên đại học công lập trong học tập
và thực hiện nghĩa vụ đạo đức. Hiệu quả giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho
sinh viên các trường đại học công lập chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi
có sự kết hợp của các giải pháp, có sự chung tay của mọi lực lượng trong
xã hội.
22

KẾT LUẬN
1. Nghĩa vụ đạo đức là trách nhiệm đạo đức của con người trong
việc thực hiện các quy tắc, chuẩn mực đạo đức vì lợi ích của bản thân và
cộng đồng. Nghĩa vụ đạo đức có mối quan hệ chặt chẽ với các quan
niệm của con người về lẽ sống, hạnh phúc, cái thiện… Mỗi người chỉ có
thể nhận thức và thực hiện nghĩa vụ đạo đức thông qua quá trình hoạt
động thực tiễn, thông qua các mối quan hệ với các cá nhân, cộng đồng,
xã hội và sự tu dưỡng, rèn luyện của bản thân mình.
2. Giáo dục cho mỗi người nhận thức và thực hiện nghĩa vụ đạo
đức là công tác quan trọng trong chiến lược xây dựng và phát triển con
người ở nước ta. Đối tượng được chú trọng quan tâm hàng đầu là sinh
viên các trường đại học công lập. Họ chính là những đại diện tiêu biểu
của tuổi trẻ nước nhà, là những người có học vấn cao, chuyên môn giỏi,
thích ứng nhanh, có đạo đức, phẩm chất trong sáng, có chí lớn trong học
tập, nghiên cứu, sáng tạo vươn tới đỉnh cao khoa học, có lý tưởng cách
mạng, lòng yêu nước; là những người kế tục xuất sắc sự nghiệp vẻ vang
của cha ông ta và tiếp tục đưa nước ta trên đà hội nhập và phát triển. Tuy
nhiên, một bộ phận sinh viên các trường đại học công lập còn chưa nhận
thức rõ về vai trò của các giá trị đạo đức và trách nhiệm thực hiện nghĩa
vụ đạo đức của mình. Điều này đã dẫn đến những biểu hiện tiêu cực
trong đời sống đạo đức sinh viên và có ảnh hưởng nhất định đến sự phát
triển chung của xã hội. Do vậy, giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên
các trường đại học công lập phải được đặt vào nhiệm vụ chiến lược.
3. Giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học
công lập là hoạt động có mục đích, tích cực, chủ động của các chủ thể
đến sinh viên nhằm nâng cao ý thức tự giác, trách nhiệm thực hiện các
chuẩn mực xã hội, mang lại lợi ích cho xã hội. Nội dung giáo dục nghĩa
vụ đạo đức cho sinh viên các trường đại học công lập rất phong phú và
đa dạng, song căn cứ vào hoạt động học tập tại cơ sở giáo dục là hoạt

động chủ yếu nhất nên luận án tập trung vào ba nội dung: sinh viên đại
học công lập thực hiện nghĩa vụ chấp hành chủ trương, đường lối của
Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; ý thức chấp hành nội quy
trường học và trách nhiệm đạo đức của sinh viên trong học tập, nghiên
cứu khoa học.
4. Thực trạng khảo sát công tác giáo dục nghĩa vụ đạo đức cho sinh
viên các trường đại học công lập dựa trên ba nội dung cơ bản trên đã chỉ
23