AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG

AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG ?
Hoàng Phủ Ngọc Tường.
1. Kiểm tra bài cũ
2.Mục tiêu cần đạt
Giúp HS
- Hiểu được tình yêu, niềm tự hào tha thiết, sâu lăng của tác giả dành cho dòng sông
quê hương, cho sứ Huế thân yêu và cũng là cho đất nước
- Đặc trưng của thể loại bút kí và nghệ thuật viết bút kí trong bài.
3.Chuẩn bị PTDH của giáo viên và học sinh
+ Giáo viên
- SGK + SGV + Sách tham khảo,Tranh chân dung tác giả, tranh sông
Hương, bài hát về sôn Hương.
- Giáo án điện tử.
+ Học sinh
- SGK + SBT + Sách tham khảo, các câu hỏi hướng dẫn soạn bài.
- Sưu tầm một vài bài thơ, bài hát về Huế - sông Hương.
4. Tiến hành bài mới
Dẫn vào bài
Đất nước Việt Nam tự hào với rừng vàng biển bạc, những danh lam thắng cảnh nổi
tiếng ở mọi miền đất nước…. Xứ Huế mộng mơ luôn gắn liền với hình ảnh dòng sông
Hương, một trong những dòng sông đẹp nhất nước Việt, với cảnh quang tự nhiên, là ân
huệ của trời đất ban tặng cho cảnh đẹp nơi đây. Sông Hương dòng sông kinh thành, từ
bao đời nay gắn với cuộc sống con người xứ Huế và đã đi vào lịch sử văn hoá của dân
tộc với những chiến công hiển hách … Sông Hương gợi nguồn cảm hứng dạt dào vô
tận cho thi ca, nhạc, hoạ…. Bút kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” như một thước phim
quay chậm, Tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường với một tâm hồn nghệ sĩ tinh tế, vốn văn
hoá phong phú về Huế, Nhà văn giúp ta soi ngắm lại vẻ đẹp thiên nhiên kì thú, đầy chất
thơ như tâm hồn con người xứ Huế qua hình tượng dòng sông Hương.
Hoạt động trên lớp Nội dung bài học
Hoạt động 1
Tìm hiểu chung

Gọi HS đọc phần tiểu dẫn và trả lời các
câu hỏi
Nêu vài nét lớn về tác giả?
GV chốt lại những ý cơ bản; Cho HS
xem chân dung tác giả, ảnh sông Hương
cung cấp một số tư liệu về tác giả: ảnh
chân dung, con người, tính cách của nhà
văn. Ông nhận nhiều giả thưởng về văn
xuôi…, giải thưởng của hội nhà văn, giải
thưởng Nhà mước về văn học và nghệ
thuật 2007.Sở trường của ông là thể loại
kí.
I. Đọc - tìm hiểu chung
I.1.Tác giả(SGK).
- Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trí thức yêu
nước có vốn hiểu biết sâu rộng trên nhiều lĩnh
vực.
- Ông là nhà văn tài hoa có phong cách độc đáo,
có đóng góp cho văn học sau 1975 đặt biệt ở thể
loại kí.
1.2.Tác phẩm
- Văn xuôi: Ngôi sao trên đỉnh Phu Văn Lâu
Nêu những tác phẩm tiêu biểu?
Những nét đặc sắc trong sáng tác của nhà
văn?
GV bổ sung nhấn mạnh:
Đề tài
- Chiến tranh,văn hoá lịch sử phong phú,
danh thắng nước ngoài, cảnh sắc con
người khắp mọi miền đất nước, từ xứ

Lạng đến mũi Cà Mau, từ Hạ Long đến
Đồng Tháp Mười .… hiện hình sống
động trên từng trang viết.
Gọi HS nêu những hiểu biết về thể loại
kí. Nhận xét nét đặc sắc bài kí của Hoàng
Phủ Ngọc Tường?
Trình bày xuất xứ, xác định vị trí, nội
dung đoạn trích?
Thảo luận nhóm: Trình bày những hiểu
biết của các em về ý nghĩa nhan đề bài
kí?Cách đặt tiêu đề bằng câu hỏi và kết
thúc bằng câu hỏi gợi cho em suy nghĩ
gì? Đại diện nhóm trả lời.
GV chốt lại nhấn mạnh: Câu hỏi bâng
quơ, câu hỏi tu từ gợi ra một tín hiệu
thẩm mĩ cho nội dung tác phẩm: Ai đã
đặt tên cho dòng sông?lưu ý người đọc
về cái tên đẹp của dòng sông, gợi lên
niềm biết ơn đối với những người đã
khai phá miềm đất ấy, việc trả lời không
chỉ bằng một câu mà là cả một bài kí dài
ca ngợi vẻ đẹp, chất thơ của dòng sông.
Hoạt động 2
Đọc hiểu văn bản
Khám phá vẻ đẹp của sông Hương từ
nhiều góc nhìn
GV hướng dẫn học sinh cách đọc:Văn
bản kí giàu chất trữ tình nên đọc với
(1971), Rất nhiều ánh lửa (1979); Ai đã đặt tên
cho dòng sông? (1986), Hoa trái quanh tôi

(1995); ….
- Thơ: Những dấu chân qua thành phố (1976),
người hái phù dung (1992).
+ Nét đắc sắc trong sáng tác của ông là giàu
chất trí tuệ và chất trữ tình, nghị luận sắc bén
với tư duy đa chiều được tổng hợp từ vốn kiến
thức sâu rộng triết học, văn hoá, lịch sử, địa lí…
lối hành văn hướng nội súc tích, mê đắm tài hoa.
1.3.Thể loại
Thể kí (tuỳ bút), giàu chất trữ tình, giàu lượng
thông tin.
1.4. Xuất xứ - vị trí đoạn trích
+ Trích từ tập bút kí cùng tên, xuất bản năm
4.1.1981.
+ Nằm ở phần một cộng với lời kết toàn tác
phẩm. Đoạn trích đề cập đến cảnh quang thiên
nhiên sông Hương xứ Huế, sự gắn bó với lịch sử
và văn hoá cố đô Huế.
1.5.Ý nghĩa nhan đề tác phẩm
- Gợi hành trình lịch sử tìm về cội nguồn của
dòng sông, miêu tả cảm nhận vẻ đẹp của sông
Hương từ góc nhìn huyền thoại – văn hoá – lịch
sử.
 Câu hỏi buâng khuâng gợi sự kiếm tìm cái
đẹp tiềm ẩn của dòng sông Hương , thiên nhiên,
con người xứ Huế.
II.Đọc – hiểu văn bản.
giọng diễn cảm, thiết tha, chú ý thể hiện
tâm lí, cảm xúc của nhân vật trữ tình.
Gọi học sinh đọc một vài đoạn tiêu biểu?

Nhận xét cách đọc của học sinh.
Gv đọc lại.
HS trả lời các câu hỏi
Em hãy xác định điểm nhìn nghệ thuật
của bài kí?
Đọc hiểu bài kí này giúp các em khám
phá ra điều gì? Sông Hương ở vùng
thượng nguồn được tác giả miêu tả như
thế nào? Nêu những chi tiết, hình ảnh cụ
thể? Em có nhận xét gì về con sông
Hương đầu nguồn?
Gv nhận xét nhấn mạnh sông Hương
vùng thượng lưu toát lên vẻ đẹp của một
sức sống mãnh liệt hoang dại, đầy cá
tính.
Sông Hương chảy xuôi về đồng bằng và
ngoại vi thành phố bộc lộ những phẩm
chất nào trong ngòi bút của tác giả? Nêu
những chi tiết, hình ảnh cụ thể?
Sông Hương khi chảy vào thành phố Huế
có nét khác biệt gì? Những phát hiện đó
cho thấy cho thấy tình cảm của tác giả
2.1.Vẻ đẹp của Sông Hương qua cảnh sắc
thiên nhiên
+ Điểm nhìn nghệ thuật: Sông Hương.
+ Sông Hương ở đầu nguồn (thượng nguồn)
- “Mãnh liệt qua các ghềnh thác”, “cuộn soáy
như cơn lốc”, “bản trường ca của rừng già, rầm
rộ giữa bóng đại ngàn”; “một cô gái Di - gan
phóng khoáng man dại dịu dàng và đắm say …”

“Rừng già đã hun đúc cho nó một bản lĩnh gan
dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng”.
 Sông Hương ở đầu nguồn với sức sống mãnh
liệt, hoang dại nhưng cũng dịu dàng và say đắm.
+ Sông Hương ở đồng bằng
- - “Sông Hương mang một sắc đẹp dịu dàng trí
tuệ, trở thành người mẹ phù sa của một vùng
văn hoá sứ sở”; “Chuyển dòng liên tục, vòng
giữ khúc quanh đột ngột, uốn mình theo những
đường cong thật mềm”; “dòng sông mềm như
tấm lụa" .
- Cảnh đẹp có đường nét, hình khối “Nó trôi đi
giữa hai dãy đồi sừng sững như thành quách,….
Vọng Cảnh, Tam Thai, Lựu Bảo”.
- Vẻ đẹp đa màu, biến ảo, phân quang màu sắc
“Sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”.
- “Vẻ đẹp trầm mặc chảy dưới chân rừng thông
…. lăng mộ âm u kiêu hãnh của vua chúa triều
Nguyễn”
- “Vẻ đẹp mang màu sắc triết lý cổ thi ….âm
hưởng ngân vang của chùa Thiên Mụ, có vẻ đẹp
vui tươi khi đi qua những bãi bờ xanh biếc vùng
ngoại ô Kim Long, có vẻ đẹp mơ màng trong
sương khói khi nó rời xa dần thành phố của “các
góc nhìn khác nhau để đi qua bờ tre, luỹ trúc
hàng cau thôn Vĩ Dạ.
- Sông Hương qua thành phố nhiều ấn tượng:
“Chiếc cầu trắng in ngấn trên nền trời, nhỏ nhắn
như những vành trăng non”, “Sông vui tươi hẳn
lên giữa những biển bãi xanh biết…..”;“đường

cong ấy làm cho dòng sông mềm hẵn đi như một
với xứ Huế và dòng sông như thế nào?
Em có nhận xét chung về cách miêu tả
con sông Hương ở đồng bằng?
GV nhấn mạnh: Dòng sông đã được thổi
bằng ngọn gió tâm hồn rào rạt nhạy cảm,
liên tưởng tự do để càng mạnh mẽ hơn,
đắm say hơn ở bộ phận thượng nguồn.
Học sinh trả lời các câu hỏi
Từ góc nhìn văn hoá, nhà văn cảm nhận
về vẻ đẹp gì ở dòng sông?
Tìm những câu văn thể hiện quan niệm
của tác giả về nền âm nhạc Huế?
GV nhận xét bổ sung: Sông Hương là
người mẹ phù sa của vùng văn hoá sứ
sở : Nhạc cổ điển, dân ca Huế, câu hò
Huế
Chiều chiều trước bến Vân Lâu,
Ai ngồi ai câu ai sầu ai thảm.
Ai thương, ai cảm, ai nhớ, ai trông.
Thuyền ai thấp thoáng bên sông ,
Đưa câu mái đẩy, chạnh lòng nước non.
Sông Hương còn được xem là dòng sông
của thi ca, em hãy nêu dẫn chứng? Vì sau
viết về sông Hương, nhà văn liên tưởng
đến truyện Kiều? Lí giải sự liên tưởng
ấy?
Chỉ ra những chi tiết, hình ảnh tạo chất
thơ cho bài kí?
GV chốt lại nhấn mạnh bổ sung: Nguyễn

Du đã nhiều năm sống ở Huế; Hoàng
Phủ Ngọc Tường thuộc những trang
Kiều của Nguyễn Du và am hiểu về Huế,
từ đó nhà văn cảm nhận tinh tế sự tương
đồng giữa thiên nhiên Huế và phong
cảnh trong Truyện Kiều.
Truyện Kiều qua tiếng đàn “Trong như
tiếng hạc bay quaa. Đục như tiếng suối
tiếng vâng không nói của tình yêu”, “Những
nhánh sông đào mang nước của sông Hương toả
đi khắp phố thị với những cây đa, cây
cừa…..nhìn thấy được”, “Tôi nhớ sông Hương
quí điệu chảy lững lờ….qua ngang thành phố”;
“Rồi sực nhớ lẳng lơ kín đáo của tình yêu”, một
lời trước khi về biển cả”, “lời thề …….quê
hương xứ sở”.
 Bút pháp kể và tả kết hợp nhuần nhuyễn Sông
Hương được thay đổi về tính cách, sông Hương
đẹp bởi sự phối cảnh hài hoà giữa con người và
thiên nhiên xứ Huế.
2.2.Vẻ đẹp của Sông Hương qua các góc nhìn
+ Từ góc nhìn văn hoá
- Dòng sông là cội nguồn của âm nhạc cổ điển
Huế “người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya”
- Liên tưởng đến Nguyễn Du- từng bao năm
lênh đênh trên dòng sông Hương, để diễn tả điệu
Tứ đại cảnh qua tiếng đàn Kiều.
- Dòng sông của thi ca không lặp lại “trắng,
xanh lá cây” trong thơ Tản Đà; hùng tráng như
kiếm dựng trời xanh” trong thơ Cao Bá Quát;

bảng lảng mối quan hoài cổ trong thơ bà Huyện
Thanh Quan; thấm đẫm chất nhân đạo và cảm
hứng phục sinh trong thơ Tố Hữu….
mới sa nửa vời”
Tản Đà “Dòng sông trắng lá cây xanh
Xuân giang xuân thụ cho mình nhớ
ai”(Chơi Huế).
Cao Bá Quát “Muôn dãi núi như chạy
vòng quanh khu ruộng xanh mướt. Ngọn
sông dài như kiếm dựng trời xanh”
Huyện Thanh Quan “Trời chiều bãng
lãng bóng hoàng hôn”.
Tố Hữu “Trên dòng Hương giang, Em
buông mái chèo, Trời trong veo, Nước
trong veo, Em buông mái chèo”.
Thu Bồn “Con sông dùng dằn con sông
không chảy, sông chảy vào lòng nên Huế
rất sâu”.
Theo em sông Hương là chứng nhân cho
sự kiện lịch sử trọng đại nào?
Cảm xúc của nhà văn khi miêu tả sự kiện
này?
GV chốt lại nhấn mạnh bổ sung: Sông
Hương đã từng là dòng sông bảo vệ biên
thuỳ Tổ quốc thời Đại Việt, từng soi
bóng kinh thành Phú Xuân của Nguyễn
Huệ, từng chứng kiến bao cuộc khởi
nghĩa, rồi đến Cách mạng thang Tám
1945.Mậu thân 1968.
Vẻ đẹp được tác giả tưởng tượng sáng

tạo như thế nào?Em biết gì về màu tím
của Huế?
Cách ví von so sánh của tác giả như thế
nào để tạo chất thơ cho bài ký?Tại sao lại
ví chiếc cầu với một vành trăng non?
tiếng vâng của tình yêu?
Nhà văn sử dụng những biện pháp nghệ
thuật nào chủ yếu trong việc miêu tả
dòng sông Hương và vùng đất Châu Hoá
cũ? Nêu dẫn chứng tiêu biểu?
Tìm một số câu văn thể hiện rõ cách so
sánh độc đáo, thú vị của nhà văn?
GV chốt lại nhấn mạnh bổ sung: Các
biện pháp tu từ so sánh, nhân hoá, ẩn dụ,
liên tưởng bất ngờ, văn phong giàu chất
thơ. Cái tôi nghệ sĩ
+ Từ góc nhìn lịch sử
- Sông Hương là chứng nhân cho những sự kiện
lịch sử, những biến thiên của đất nước từ thời
Đại Việt đến Cách Mạng tháng tám, mậu thân
1968.
- Nhà văn bộc lộ niềm tự hào truyền thống văn
hoá Huế đồng thời cũng lòng căm giận tội ác
thâm độc của kẻ thù đã tiêu diệt văn hoá của
vùng đất cố đô.
+Vẻ đẹp của sông Hương qua trí tưởng tượng
sáng tạo đầy tài hoa của tác giả.
- Nhìn sông Hương như cô gái Huế, có lúc là cô
gái Di – gan phóng khoáng man dại, một thiếu
nữ tài hoa, dịu dàng sâu sắc, đa tình kín đáo lẳng

lơ rất chung tình, khéo trang sức giống cô dâu
Huế ngày xưa. “Đấy cũng chính là màu sương
khói trên sông……huyền ảo, ẩn giấu khuôn mặt
thực của dòng sông.
- Hình tượng cái tôi tài hoa, uyên bác, giàu tinh
cảm và trí trí tưởng tượng lãng mạn, say mê cái
đẹp cảnh và người xứ Huế.