Giáo án Ngữ văn lớp 10

TỔNG QUAN VĂN HỌC VIỆT NAM
MỤC TIÊU BÀI HỌC:
Giúp học sinh:
- Nắm được những kiến thức chung nhất, tổng quát nhất về hai bộ
phận của VH VN ( VH dân gian và VH viết ); quá trình phát triển
của VH viết VN ( VH trung đại và VH hiện đại )
- Nắm vững hệ thống vấn đề về:
+ Thể loại của VH VN.
+ Con người trong VHVN.
- Bồi dưỡng niềm tự hào về truyền thống VH, lòng say mê với VH.
TIẾN TRÌNH LÊN LỚP:
- Ổn đònh lớp:
- Bài cũ:
- Bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV-HS NỘI DUNG CẦN ĐẠT
HĐI: TÌM HIỂU CÁC BỘ PHẬN HP
THÀNH CỦA VH VN.
Đọc mục I SGK, trả lời câu hỏi 1
(SGK) trang 13.
 Các bộ phận hợp thành của VH
VN ?
 Mục 1 trang 5 SGK nói đến điều gì
của VHDG ( Khái niệm, thể loại, đặc
trưng)
 Mục 2 SGK trang 5 đề cập đến nội
dung gì ? ( Khái niệm VH viết, chữ viết
của VH VN, hệ thống thể loại của VH
viết)
 Mục a SGK trang 6 cho ta biết điều
gì?(nguồn gốc chữ Hán,chữ Nôm,chữ
Quốc ngữ)

 Mục b SGK trang 6 cho ta biết điều
gì?
(hệ thống thể loại của VH viết)
 Điền tác phẩm đúng với thể loại:
Tác phẩm Chữ
viết
Thể loại-
Loại hình
Nam quốc sơn
hà(LTK)
Hoàng Lê nhất thống
chí(Ngô gia văn phái)
Bình Ngô đại
I.CÁC BỘ PHẬN HP THÀNH CỦA
VĂN HỌC VN

VHDG
VHVIẾT
1.VHDG ( Khái niệm, Thể loại, đặc
trưng)
2. VH viết:( Khái niệm, đặc điểm)
a. Chữ viết của VH Việt Nam:
Gồm chữ Hán, chữ Nôm, chữ quốc
ngữ.
b. Hệ thống thể loại của VH viết:
* VH từ thế kỷ X đến hết thế kỷ XIX:
- VH chữ Hán: Có 3 nhóm thể loại
chủ yếu:
+ Văn xuôi: Truyện ký, tiểu thuyết
chương hồi.

+ Thơ: Thơ cổ phong, đường luật, từ
khúc.
+ Văn biền ngẫu: Phú, cáo, văn tế…
- VH chữ Nôm: phần lớn là:
+ Thơ :Thơ Nôm Đường luật, truyện
thơ, khúc ngâm, hát nói.
VHVN
cáo(NT)
Qua đèo ngang( Bà
HTQ)
Chinh phụ ngâm khúc
( Bản dòch của Đ T
Điểm)
Sống chết mặc bay
(Phạm Duy Tốn)
Tôi và chúng ta
( Lưu Quang Vũ)
Cảnh khuya( HCM)
HĐ 2: TÌM HIỂU QUÁ TRÌNH PHÁT
TRIỂN CỦA VH viết VN
 Đọc mục II SGK trang 6,7
 Nhìn tổng quan, VHVN trải qua
những thời kỳ nào?
 VH từ TK X đến hết TK XIX còn có
cách gọi nào? Hình thành và phát triển
trong bối cảnh nào? Có quan hệ giao
lưu với VH khu vực nào? Đặc biệt là ở
đâu?
 VH từ đầu thế kỷ XX đến CMT
Tám/1945 và từ đầu sau CMT Tám

1945 đến nay có cách gọi chung là gì?
Hình thành và phát triển trong bối cảnh
nào ?
 Đọc mục 1 SGK trang 7 :VH trung
đại.Trả lời câu hỏi theo gợi ý sau:
VH trung đại viết bằng chữ gì?
 VH chữ Hán tồn tại cho đến lúc
nào?
 Vai trò của chữ Hán đối với VN?
 Thành tựu của VH chữ Hán ?
(ND,TL,TG)
+ Văn biền ngẫu.
* VH từ đầu TK XIX đến nay : Loại
hình và thể loại có ranh giới khá rõ
ràng:
- Loại hình tự sự : Tiểu thuyết, truyện
ngắn, ký (bút ký, tuỳ bút, phóng sự )
- Loại hình trữ tình:Có thơ trữ tình và
trường ca.
- Loại hình kòch : Kòch nói, kòch thơ…
II. QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA
VĂN HỌC VIẾT VIỆT NAM
* VH VIẾT VN trải qua 3 thời kỳ
lớn :
- VH từ thế kỷ X đến hết thế kỷ XIX
- VH từ đầu TK XX đến CMT Tám
năm 1945.
- VHVN từ sau CMT Tán năm 1945
đến hết thế kỷ XX.
* VH từ thế kỷ X đến hết thế kỷ XIX

( VH trung đại): Hình thành và phát
triển trong bối cảnh văn hoá, văn học
vùng Đông Nam Á, có quan hệ giao
lưu đặc biệt với VH Trung Quốc.
* VH từ đầu TK XX đến nay gọi
chung là VH hiện đại.Hình thành và
phát triển trong bối cảnh giao lưu với
nền văn hoá phương Tây và kết hợp
với VH phương Đông truyền thống.
1. Văn học trung đại ( VH từ thế kỷ
X đến hết TK XIX)
- VH trung đại viết bằng chữ Hán và
chữ Nôm.
a. VH chữ Hán:
- VH viết bằng chữ Hán tồn tại đến
hết TK XIX đầu TK XX.
- Chữ Hán là phương tiện để nhân
dân ta tiếp nhận những học thuýêt lớn
của phương Đông (nho, phât, lão) và
hệ thống thể loại, thi pháp VH cổ –
 VH chữ Nôm phát triển mạnh và đạt
đỉnh cao ở TK mấy? Nguyên nhân ra
đời, phát triển của Vh chữ Nôm?

 Kể tên các thể thơ DT? (Lục bát,
song thất lục bát)
Kể tên một số tác phẩm viết bằng
chữ Nôm mà em biết? (Cung oán
ngâm khúc, Chinh phụ ngâm, Sơ kính
tânn trang, Tống Trân-Cúc Hoa, Phạm

Tải-Ngọc Hoa)
 Đọc mục 2 SGK trang 8.
Nêu ý cơ bản của đoạn văn: “Nếu từ
thế kỷ thứ X… quy mô chưa từng có”
 Ý cơ bản của đoạn văn từ “Văn học
hiện đại VN… cá nhân dần dần được
khẳng đònh” là gì ?
Đặc điểm của VH giai đoạn này?
trung đại Trung Quốc.
- Thành tựu của VH chữ Hán:
+ Thơ văn yêu nước, thơ thiền thời
Lý-Trần
+ Các thể loại như: Truyền kỳ, kí sự,
tiểu thuyết chương hồi.
+ Tác giả tiêu biểu: Nguyễn Trãi,
Nguyễn Bỉnh Khiêm, Nguyễn Du,
Cao Bá Quát…
b. Văn học viết bằng chữ Nôm
- Quá trình phát triển: Phát triển
mạnh từ TK XV, đạt đỉnh cao ở cuối
TK XVIII-đầu TK XIX.
- Nguyên nhân phát triển: Là kết quả
của lòch sử phát triển VH DT, thể
hiện ý chí xây dựng một nền văn hiến
độc lập của dân tộc.
- Thành tựu :
+ Xuất hiện thơ Nôm Đường luật.
+ Góp phần hình thành các thể loại
VH dân tộc như:Truyện thơ, ngâm
khúc, hát nói, truyện nôm bác học,

truyện nôm bình dân.
+ Chứng tỏ năng lực sáng tạo to lớn
của các nhà thơ VN khi sáng tác bằng
tiếng Việt.
+ Tác phẩm dễ đến với ND LĐ.
-Nguyên nhân:
+ Tiếp nhận ảnh hưởng của VH DG
sâu sắc, toàn diện hơn VH chữ Hán.
+ Gắn liền với những truyền thống
lớn của VH trung đại đồng thời phản
ánh quá trình dân tộc hoá,dân chủ
hoá của VH trung đại.
2. Văn học hiện đại ( VH từ đầu thế
kỷ XX đến hết TK XX)
a.Đặc điểm chung:
- VH giai đoạn này có quan hệ giao
lưu quốc tế rộng hơn: Chòu ảnh hưởng
mạnh mẽ của VH Âu –Tây; bắt đầu
bước vào quỹ đạo của VH hiện đại, là
nền VH tiếng Việt viết bằng chữ
Quốc ngữ, do đó nó có nhiều công
Nội dung VH giai đoạn này?
Thành tựu VH giai đoạn này thuộc về
thể loại Vh nào?
Kể tên một số tác gia tiêu biểu của nền
VHDT?
Con người VN trong quan hệ với thế
giới tự nhiên được biểu hiện như thế
nào qua VHDG,VHTĐ,VHHĐ?
 Trả lời câu hỏi,tìm ví dụ,phân tích

 Quan hệ của con người VN với quốc
gia dân tộc được phản ánh trong thơ
văn như thế nào?
 Trả lời, tìm ví dụ chứng minh.
 Tác giả, tác phẩm tiêu biểu ?
chúng.
- Tính hiện đại thể hiện trên 4 phương
diện sau:
+ Về tác giả: Xuất hiện đội ngũ nhà
văn, nhà thơ chuyên nghiệp.
+ Về đời sống VH: sôi nổi,năng động
hơn.
+ Về thể loại: Thơ mới,tiểu
thuyết,kòch nói… dần thay thế thể loại
cũ.
+ Về thi pháp: Hệ thống thi pháp mới
dần thay thế hệ thống thi pháp cũ; lối
viết hiện thực, đề cao tính sáng tạo,
đề cao cái tôi cá nhân được khẳng
đònh.
* Từ CMT Tám năm 1945 một nền
VH mới ra đời và phát triển dưới sự
lãnh đạo của Đảng. Những thành tựu
của VH giai đoạn này gắn liền với
đường lối văn nghệ đúng đắn của
Đảng và sự nghiệp chiến đấùu của
ND .
* Nội dung: VH giai đoạn này đã
phản ánh hiện thực XH và chân
dung con người VN với tất cả các

phương diện phong phú, đa dạng.
- Thành tựu: thuộc về VH yêu nước
và CM, gắn liền công cuộc giải phóng
dân tộc. Các thể loại VH tiếp tục phát
triển theo hướng hiện đại hoá.
Tóm lại: Với ý chí và khả năng sáng
tạo to lớn, DTVN đã tạo dựng được
một nền VH có vò trí xứng đáng trong
VH toàn nhân loại.
III.CON NGƯỜI VIỆT NAM QUA VĂN
HỌC:
VHVN thể hiện tư tưởng,tình
cảm,quan niệm chính trò, văn hoá,
đạo đức, thẩm mỹ của con người VN
trong nhiều mối quan hệ đa dạng.
1. Con người VN trong quan hệ với
thế giới tự nhiên:
* Tình yêu thiên nhiên là một nội
 Con người VN trong quan hệ Xh
được thể hiện trong VH như thế nào?
 Tìm ví dụ phân tích
Con người VN và ý thức bản thân được
thể hiện trong VH qua từng giai đoạn,
hoàn cảnh có khác nhau không? Vì
sao?
Nét chung của đạo lý làm người mà
VHVN xây dựng là gì ?
Củng cố:
Dặn dò:
dung quan trọng của VHVN.

- VHDG, với tư duy huyền thoại đã
phản ánh quá trình nhận thức, cải tạo,
chinh phục thế giới tự nhiên, tích luỹ
sâu sắc về thế giới tự nhiên.
-Trong thơ văn trung đại: Hình tượng
thiên nhiên gắn với lý tưởng, đạo
đức,thẩm mỹ.
- Trong VH hiện đại: Hình tượng
thiên nhiên thể hiện tình yêu quê
hương, đất nước, tình yêu cuộc sống,
lứa đôi.
2. Con người VN trong quan hệ quốc
gia dân tộc:
- Lòch sử DTVN đã phải đấu tranh và
đã chiến thắng nhiều kẻ thù hung
bạo. Phản ánh sự nghiệp XD và bảo
vệ đất nước có cả một dòng VH yêu
nước phong phú và mang giá trò nhân
văn sâu sắc xuyên suốt lòch sử
VHDT.Đó là tình yêu quê hương, xứ
sở; là niềm tự haò về truyền thống
mọi mặt của DT; là lòng căm thù
giặc, dám xả thân vì nghóa lớn.
- Đặc biệt VHVN ở thế kỷ XX là nền
VH tiên phong chống đế quốc. CNYN
là nội dung tiêu biểu, một giá trò quan
trọng của VHVN.
- Nhiều tác phẩm kết tinh lòng yêu
nước như: Nam quốc sơn hà, Hòch
tướng só, Bình Ngô đại cáo, Văn tế

NSCG, Tuyên ngôn độc lập…; nhiều
tác gia yêu nước lớn như Nguyễn
Trãi, Nguyễn Đình Chiểu, PBC,
HCM, Tố Hữu…
3.Con người VN trong quan hệ xã
hội:
- VHVN đã thể hiện ước mơ ngàn đời
của DT là xây dựng một XH công
bằng,tốt đẹp.
Thể hiện :
+ Hình tượng ông tiên, ông bụt… trong
VHDG; về một XH Nghiêu-Thuấn