Giải pháp tăng cường công tác quản lý đất nông nghiệp trên địa bàn huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội

L I CAM OAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên c u c a riêng tôi. Các s
li u, k t qu trong lu n v n là hoàn toàn trung th c và ch a đ

c công b

trong b t c công trình nào khác. Các thông tin trích d n trong lu n v n đ u
đ

c ghi rõ ngu n g c.
TÁC GI LU N V N

Quang Trung


L IC M

N

Sau th i gian h c t p và nghiên c u, đ n nay tôi đã hoàn thành lu n
v n th c s chuyên ngành Qu n lý tài nguyên và Môi tr
pháp t ng c

ng v i đ tài: “Gi i

ng công tác qu n lý đ t nông nghi p trên đ a bàn huy n Ba

Vì, thành ph Hà N i”
Tr

c tiên, tôi xin chân thành c m n sâu s c t i TS. Lê V n Chính và

TS. Tr n Qu c H ng là ng

i tr c ti p h

ng d n và giúp đ tôi trong su t

th i gian nghiên c u đ tài và hoàn thi n lu n v n.
Tôi xin chân thành c m n s đóng góp ý ki n chân thành c a các th y
giáo, cô giáo khoa Kinh t và Qu n lý - Tr

ng

i h c Th y l i.

Tôi trân tr ng c m n s giúp đ nhi t tình c a các đ ng chí lãnh đ o
UBND huy n Ba Vì, phòng Kinh t , chi c c Th ng kê, phòng Tài nguyên và
Môi tr

ng huy n Ba Vì, V n phòng

ng ký đ t đai Hà N i - Chi nhánh

huy n Ba Vì và UBND các xã, th tr n đã t o đi u ki n giúp đ tôi trong th i
gian nghiên c u th c hi n đ tài.
Trân tr ng c m n đ i v i t t c t p th , ng

i thân trong gia đình, b n

bè, đ ng nghi p đã giúp đ tôi trong quá trình th c hi n đ tài.

Xin trân tr ng c m n!
H c viên

Quang Trung


M CL C
PH N M
CH

U

NG 1: C

S

LÝ LU N VÀ TH C TI N V

NGHI P VÀ QU N LÝ

T NÔNG

T NÔNG NGHI P ......................................... 1

1.1. M t s lý lu n v đ t nông nghi p ......................................................... 1
1.1.1.

t nông nghi p và vai trò c a đ t nông nghi p .......................... 1

1.1.2. Quá trình qu n lý đ t đai Vi t Nam .............................................. 5

1.1.3. D n đi n đ i th a c a Ch

ng trình Xây d ng nông thôn m i ... 7

1.2. C s pháp lý v n i dung qu n lý đ t nông nghi p.............................. 9
1.2.1. Quá trình ban hành h th ng các v n b n v công tác qu n lý đ t
đai

Vi t Nam ........................................................................................ 9

1.2.2. Khái quát v n i dung các lu t đ t đai đã ban hành ................... 10
1.3. Nh ng y u t

nh h

ng đ n qu n lý đ t nông nghi p ...................... 17

1.3.1. Nhóm y u t v đi u ki n t nhiên ............................................. 17
1.3.2. Nhóm y u t k thu t canh tác ................................................... 18
1.3.3. Nhóm các y u t kinh t t ch c ................................................ 18
1.3.4. Nhóm các y u t kinh t - xã h i ................................................ 19
1.4. Kinh nghi m v qu n lý, s d ng đ t nông nghi p trong và ngoài n
1.4.1. Kinh nghi m trong n
1.4.2. Kinh nghi m n

c ...21

c ............................................................. 21

c ngoài ............................................................ 22

1.5. T ng quan nh ng công trình nghiên c u có liên quan đ n đ tài........ 23
1.5.1. Nh ng nghiên c u trên th gi i .................................................. 23
1.5.2. Nh ng nghiên c u trong n
K T LU N CH
CH

NG 2:

c .................................................... 24

NG I ................................................................................ 25
ÁNH GIÁ TH C TR NG QU N LÝ

NGHI P HUY N BA VÌ, THÀNH PH

T NÔNG

HÀ N I ................................... 26

2.1. i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i huy n Ba Vì ................................ 26
2.1.1. i u ki n t nhiên....................................................................... 26
2.1.2. i u ki n kinh t - xã h i ........................................................... 27


2.2. ánh giá hi n tr ng s d ng đ t nông nghi p huy n Ba Vì ................ 30
2.2.1. Hi n tr ng s d ng đ t nông nghi p huy n Ba Vì ..................... 30
2.2.2. Phân tích, đánh giá bi n đ ng các lo i đ t ................................. 31
2.2.3. ánh giá v công tác qu n lý đ t nông nghi p ........................... 33
2.3. Th c tr ng công tác qu n lý đ t nông nghi p trên đ a bàn huy n Ba Vì....34

2.3.1. Công tác ban hành v n b n v qu n lý, s d ng đ t nông nghi p
và t ch c th c hi n .............................................................................. 34
2.3.2. Công tác kh o sát, đo đ c, đánh giá, phân h ng đ t nông nghi p,
l p b n đ đ a chính .............................................................................. 36
2.3.3. Qu n lý công tác quy ho ch, k ho ch s d ng đ t nông nghi p .....39
2.3.4. Th c tr ng giao đ t, cho thuê đ t, chuy n m c đích s d ng đ t
............................................................................................................... 39
2.3.5. Tình hình đ ng ký, l p h s đ a chính, c p gi y ch ng nh n
quy n s d ng đ t nông nghi p ............................................................ 44
2.3.6. Công tác thu h i đ chuy n m c đích s d ng, b i th

ng, h tr

v đ t nông nghi p. ............................................................................... 46
2.3.7. Công tác th ng kê, ki m kê đ t đai ............................................ 48
2.3.8. . Công tác thanh tra, ki m tra vi c ch p hành các quy đ nh c a
pháp lu t v đ t đai và x lý vi ph m pháp lu t v đ t đai .................. 49
2.3.9. Th c tr ng qu n lý, s d ng đ t nông nghi p c a các nông - lâm
tr

ng trên đ a bàn huy n ..................................................................... 50

2.3.10. K t qu công tác d n đi n, đ i th a đ t nông nghi p đ n h t
n m 2014 ............................................................................................... 56
2.4. ánh giá chung v công tác qu n lý đ t đai huy n Ba Vì ................... 57
K T LU N CH

NG 2................................................................................ 59

CH

NG 3. M T S

LÝ

T NÔNG NGHI P TRÊN

3.1.

nh h

GI I PHÁP T NG C

NG CÔNG TÁC QU N

A BÀN HUY N BA VÌ .................. 60

ng phát tri n kinh t - xã h i c a huy n Ba Vì trong giai đo n

2015-2020 ................................................................................................... 60


3.2.

xu t gi i pháp nh m t ng c

ng qu n lý đ t nông nghi p trên đ a

bàn huy n Ba Vì .......................................................................................... 60
3.2.1. Gi i pháp v đ ng ký và s d ng đ t nông nghi p..................... 60

3.2.2. Gi i pháp v tài chính, b i th

ng, h tr khi thu h i đ t nông

nghi p. ................................................................................................... 62
3.2.3. Gi i pháp đ y nhanh ti n đ d n đi n, đ i th a đ t nông nghi p .....67
3.2.4. Gi i pháp t ng c

ng công tác thanh tra, ki m tra ..................... 70

3.2.5. Gi i pháp v công tác cán b ...................................................... 73
3.2.6. Gi i pháp v công tác tuyên truy n, ph bi n, giáo d c pháp lu t
v đ t đai ............................................................................................... 75
3.2.7. Gi i pháp t ch c th c hi n công tác qu n lý đ t nông nghi p . 75
3.2.8. Gi i pháp v quy ho ch .............................................................. 76
K T LU N CH

NG 3................................................................................ 77

K T LU N VÀ KI N NGH ...................................................................... 78
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 87


DANH M C CÁC T
Ch vi t t t

VI T T T

Ngh a đ y đ

CNH- H H:

Công nghi p hóa- hi n đ i hóa

GCNQS :

Gi y ch ng nh n quy n s d ng đ t

GPMB:

Gi i phóng m t b ng

H ND:

H i đ ng nhân dân

UBND:

U ban nhân dân

CNQSD:

Ch ng nh n quy n s d ng

CP:

C ph n

TNHH:

Trách nhi m h u h n

NN&PTNT:

Nông nghi p và phát tri n nông thôn

N :

Ngh đ nh

CT:

Ch th

CP:

Chính ph

CNXH:

Ch ngh a xã h i

FAO:

T ch c Nông - L

HTX:

H p tác xã

UNESCO:

T ch c V n hóa – Khoa h c – Xã h i Liên H p qu c

UNDP:

Ch

WB:

Ngân hàng th gi i

ng Liên H p qu c

ng trình phát tri n Liên H p qu c


DANH M C B NG
B ng 2.1 Hi n tr ng s d ng đ t nông nghi p huy n Ba Vì (Tính đ n ngày
31/12/2014) ..................................................................................................... 30
B ng 2.2 Bi n đ ng di n tích đ t nông nghi p gi a các k ki m kê theo m c
đích s d ng đ t .............................................................................................. 31
B ng 2.3 T ng h p s l

ng b n đ qu n lý và l u tr t i huy n Ba Vì ....... 37

B ng 2.4 T ng h p k t qu th c hi n giao đ t nông nghi p theo Ngh đ nh s
64/CP c a Chính ph ...................................................................................... 40

DANH M C HINH
Hình 2.1 B n đ hành chính huy n Ba Vì ...................................................... 26


PH N M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
t đai là ngu n tài nguyên vô cùng quý giá c a m i qu c gia, t li u
s n xu t đ c bi t và ngu n l c quan tr ng c a các n n s n xu t.
nông nghi p, đ t đai là t li u không th thay th đ

s n xu t

c. S d ng đ t có ý

ngh a quy t đ nh t i s thành b i v kinh t và n đ nh chính tr , phát tri n xã
h i tr

c m t và lâu dài. Trong đi u ki n hi n nay, do s c ép c a đô th hóa

và gia t ng dân s làm nh h

ng r t l n đ n di n tích và ch t l

ng đ t s n

xu t nông nghi p. Di n tích đ t nông nghi p ngày càng b thu h p đ nh

ng

ch cho các m c tiêu phát tri n kinh t - xã h i và đáp ng nhu c u ngày càng
t ng, cùng v i nó là quá trình khai thác, s d ng đ t nông nghi p ch a h p lý,
ch a quan tâm đ n c i t o, b i b đ t d n đ n hi n t

ng thoái hóa đ t, làm

gi m s c s n xu t c a đ t nh : xói mòn, r a trôi, sa m c hóa, nhi m phèn,
chua hóa, chính vì l đó, vi c b o v , qu n lý và s d ng đ t đai nói chung và
đ t nông nghi p nói riêng c n đ

c đ c bi t quan tâm b i đ t đai là ngu n tài

nguyên có h n trong khi ngu n l c mà nó đem l i là vô cùng to l n.
Huy n Ba Vì n m phía Tây B c c a thành ph Hà N i có t ng di n tích
đ t t nhiên là 42.300,5 ha, qu đ t nông nghi p khá l n v i 29.255,9 ha.

a

hình c a huy n chia thành ba vùng đó là: vùng núi thu c khu v c núi Ba Vì,
vùng trung du đ i gò và vùng đ ng b ng phù sa. Ba Vì đang trong quá trình đ i
m i. Xu t phát t m t huy n có ti m n ng v nông nghi p sinh thái, du l ch,
tr ng tâm phát tri n kinh t - xã h i c a huy n là chuy n d ch c c u kinh t k t
h p phát tri n vùng sinh thái, du l ch, t ng b
đ t.

c chuy n đ i c c u s d ng

i u ki n t nhiên, kinh t , xã h i c a huy n Ba Vì có nhi u l i th cho

phát tri n nông nghi p, tuy nhiên hi n nay ch a s d ng đúng ti m n ng và
khai thác có hi u qu đ i v i đ t đai.
Trên đ a bàn huy n có nhi u nông lâm tr

ng, tr m tr i v i t ng di n

tích 11.877,74 ha. H th ng h s đ a chính ph c v cho công tác qu n lý và
s d ng đ t c a huy n c nát, không có đ phê duy t c a các c p có th m
quy n, thi u, bi n đ ng nhi u, giá tr pháp lý không cao. Th c tr ng giao đ t,
c p Gi y ch ng nh n quy n s d ng đ t nông nghi p cho các h gia đình trên
đ a bàn huy n theo Ngh đ nh s 64/N -CP ngày 27/9/1993 c a Chính ph
đ n nay đã b c l nhi u h n ch , b t c p, ch a đáp ng đ
trình công nghi p hóa, hi n đ i hóa đ t n

c yêu c u c a ti n

c nói chung và nông nghi p, nông

thôn nói riêng. Các th a đ t còn quá manh mún, nh l , phân tán khó th c
hi n áp d ng ti n b khoa h c k thu t, khó th c hi n c gi i hóa vào s n
xu t; di n tích c p Gi y ch ng nh n c a các h gia đình d a trên s li u đo
đ c th công và giao cho các h dân t kê khai di n tích đ c p Gi y ch ng
nh n, do đó di n tích s d ng th c t c a các th a đ t nông nghi p ch a
chính xác. Nh ng y u kém, t n t i trên đã làm cho hi u qu s d ng đ t
không cao, nh h

ng r t l n đ n công tác qu n lý, s d ng đ t đ c bi t là

công tác quy ho ch s d ng đ t, công tác th ng kê - ki m kê đ t đai, công tác
thu h i đ t, b i th

ng, h tr gi i phóng m t b ng đ i v i đ t nông nghi p.

ng th i, nh ng n m g n đây, do đ u t xây d ng m t s h ng m c công
trình trong ch

ng trình phát tri n kinh t - xã h i c a Huy n đã làm t ng áp

l c đ i v i đ t đai, đ c bi t là đ t nông nghi p ngày càng b thu h p do
chuy n m c đích s d ng sang đ t phi nông nghi p. Vì v y đ nâng cao hi u
qu qu n lý nhà n

c v đ t đai và s d ng h p lý ngu n tài nguyên đ t thì

vi c nghiên c u, đánh giá tình hình qu n lý và s d ng đ t nông nghi p nh m
làm rõ nh ng v n đ còn t n t i và đ xu t nh ng gi i pháp h u hi u cho
công tác này là r t c n thi t.


Xu t phát t nh ng v n đ trên, tác gi ch n nghiên c u đ tài “Gi i
pháp t ng c

ng công tác qu n lý đ t nông nghi p trên đ a bàn huy n Ba

Vì, Thành ph Hà N i ”.
2. M c đích nghiên c u
xu t m t s gi i pháp t ng c

ng công tác qu n lý đ t nông nghi p

trên đ a bàn huy n Ba Vì.
3.

it

ng và ph m vi nghiên c u

a.

it

ng nghiên c u
t nông nghi p và công tác qu n lý đ t nông nghi p trên đ a bàn huy n

huy n Ba Vì, thành ph Hà N i.
b. Ph m vi nghiên c u
- Ph m vi không gian: Toàn b đ a bàn huy n Ba Vì, thành ph Hà N i.
- Ph m vi th i gian và n i dung:

tài t p trung nghiên c u th c tr ng qu n

lý, s d ng đ t nông nghi p huy n Ba Vì t khi Lu t

t đai 2003 có hi u l c

đ n n m 2014.
4. Ph

ng pháp nghiên c u

a. Ph

ng pháp đi u tra, kh o sát, thu th p tài li u, s li u

- Thu th p d li u, s li u thông tin t các c quan, phòng ban c a S
NN và PTNT, S TNMT Hà N i, Phòng Tài nguyên và Môi tr
Th ng kê, Phòng Kinh t …

ng, Chi c c

huy n Ba Vì. Nh ng tài li u đi u tra c b n và

tài li u nghiên c u c a các nhà khoa h c có liên quan đ n đ t đai, lo i hình s
d ng đ t nông nghi p đã có nh : tài li u v th nh
-

ây là ph

ng, khí h u, th y v n,...

ng pháp dùng đ đi u tra thu th p các tài li u, s li u v

đi u ki n t nhiên, kinh t xã h i, các s li u th ng kê đ t nông nghi p, tình
hình giao đ t, cho thuê đ t, c p Gi y ch ng nh n quy n s d ng đ t nông
nghi p…, đ ph c v cho vi c đánh giá tình hình qu n lý và s d ng đ t nông


nghi p huy n Ba Vì, Thành ph Hà N i.

b. Ph

ng pháp th ng kê, so sánh
Th ng kê, so sánh s li u qua các n m đ th y đ

c s bi n đ ng, thay

đ i v c c u đ t nông nghi p.
c. Ph

ng pháp phân tích, đánh giá t ng h p s li u
T s li u thu th p đ

c và hi n tr ng s d ng đ t ti n hành phân tích

làm rõ nh ng t n t i, nh ng đi m ch a h p lý trong s d ng đ t nông nghi p
huy n Ba Vì.
d. Ph

ng pháp k th a, ch n l c
Ph

ng pháp này s d ng và th a h

ng nh ng tài li u, d li u đã có

v v n đ nghiên c u, d a trên nh ng thông tin s n có đ xây d ng và phát
tri n thành c s d li u c n thi t c a lu n v n.
e. Ph

ng pháp chuyên gia
Tham kh o, l y ý ki n c a c quan chuyên môn, cán b đ a ph

ng v

các gi i pháp nâng cao hi u qu qu n lý, s d ng đ t nông nghi p huy n Ba
Vì, Thành ph Hà N i.
5. Ý ngh a khoa h c và ý ngh a th c ti n c a đ tài
a. Ý ngh a khoa h c c a đ tài
H th ng hóa c s lý lu n c b n v qu n lý đ t nông nghi p, nh ng
y ut

nh h

ng đ n vi c s d ng đ t nông nghi p và vai trò c a đ t nông

nghi p đ i v i phát tri n kinh t - xã h i, đây là nh ng nghiên c u có giá tr
tham kh o trong h c t p, gi ng d y.
b. Ý ngh a th c ti n c a đ tài
Nghiên c u t ng quan v công tác qu n lý đ t nông nghi p t sau khi
có Lu t

t đai n m 1993 đ n n m 2014.
ánh giá th c tr ng qu n lý đ t nông nghi p, t ng h p d li u v s

d ng đ t nông nghi p trên đ a bàn huy n Ba Vì t sau khi Lu t
có hi u l c đ n n m 2014.

t đai 2003

ánh giá hi n tr ng s d ng đ t nông nghi p huy n Ba Vì, đ xu t gi i
pháp t ng c

ng công tác qu n lý đ t nông nghi p trên đ a bàn huy n Ba Vì,

thành ph Hà N i. Trên c s đó đóng góp, tham m u cho lãnh đ o huy n
nh ng gi i pháp qu n lý hi u qu đ t nông nghi p trên đ a bàn huy n Ba Vì.
6. D ki n k t qu đ t đ

c

H th ng hóa c s lý lu n v đ t đai và qu n lý, s d ng đ t nông
nghi p.
ánh giá th c tr ng qu n lý và s d ng đ t nông nghi p huy n Ba Vì,
Thành ph Hà N i đ làm rõ hi u qu đ t đ
xu t m t s gi i pháp t ng c

c và nh ng m t t n t i, h n ch .

ng công tác qu n lý đ t nông nghi p

trên đ a bàn huy n Ba Vì, Thành ph Hà N i.
7. N i dung lu n v n
Ngoài ph n m đ u, k t lu n và ki n ngh , n i dung lu n v n đ
trúc làm 3 ch
Ch

cc u

ng:

ng 1: C s lý lu n và th c ti n v đ t nông nghi p và qu n lý đ t

nông nghi p
Ch

ng 2: ánh giá th c tr ng qu n lý, s d ng đ t nông nghi p huy n

Ba Vì, Thành ph Hà N i
Ch

ng 3: M t s gi i pháp t ng c

ng công tác qu n lý đ t nông

nghi p trên đ a bàn huy n Ba Vì, Thành ph Hà N i.


1
CH

NG 1: C S LÝ LU N VÀ TH C TI N V
NGHI P VÀ QU N LÝ

T NÔNG

T NÔNG NGHI P

1.1. M t s lý lu n v đ t nông nghi p

1.1.1.

t nông nghi p và vai trò c a đ t nông nghi p

1.1.1.1. Khái ni m v đ t đai
ã có nhi u công trình nghiên c u liên quan đ n nh ng khái ni m, đ nh
ngh a v đ t. Docuchaiep cho r ng: “

t là m t v t th thiên nhiên c u t o

đ c l p lâu đ i do k t qu quá trình ho t đ ng t ng h p c a 5 y u t hình
thành đ t: sinh v t, đá m , khí h u, đ a hình và th i gian”. Tuy v y, khái ni m
này ch a đ c p đ n kh n ng s d ng và s tác đ ng c a các y u t khác t n
t i trong môi tr
sung các y u t : n

ng xung quanh. Do đó, sau này m t s h c gi khác đã b
c c a đ t, n

c ng m và đ c bi t là vai trò c a con ng

i

đ hoàn ch nh khái ni m v đ t nêu trên. Ngoài ra, còn có m t s h c gi khác
nh V.R. Viliam đã đ a ra khái ni m “

t là l p m t t i x p c a l c đ a

có kh n ng t o ra s n ph m cho cây tr ng”.
Các nhà khoa h c đ t Vi t Nam cho r ng “

t là ph n trên m t c a v

trái đ t mà

đó cây c i có th m c đ

c” và đ t đ

c hi u theo ngh a r ng

nh sau: “

t đai là m t di n tích c th c a b m t trái đ t bao g m các y u

t c u thành c a môi tr

ng sinh thái ngay bên trên và d

khí h u th i ti t, th nh

ng, đ a hình, m t n

tr m tích sát b m t cùng v i n

i b m t đó nh :

c (h , sông su i…), các d ng

c ng m và khoáng s n trong lòng đ t, t p

đoàn th c v t, tr ng thái đ nh c c a con ng

i, nh ng k t qu nghiên c u

trong quá kh và hi n t i đ l i” [6].
T đó có th nh n th c: đ t đai là m t kho ng không gian có gi i h n
g m: khí h u, l p đ t b m t, th m th c v t, đ ng v t, di n tích m t n
n

c,

c ng m và khoáng s n trong lòng đ t. Trên b m t đ t đai là s k t h p

gi a các y u t th nh

ng, đ a hình, thu v n, th m th c v t cùng v i các


2
thành ph n khác có vai trò quan tr ng và ý ngh a to l n đ i v i ho t đ ng s n
xu t và cu c s ng c a xã h i loài ng

i.

1.1.1.2. Vai trò c a đ t đai đ i v i nhân lo i
t đai đóng vai trò quy t đ nh đ n s t n t i và phát tri n c a xã h i
loài ng

i, là c s t nhiên, là ti n đ cho m i quá trình s n xu t. Các Mác

đã nh n m nh: “

t là m , s c lao đ ng là cha s n sinh ra m i c a c i v t

ch t”. Lu t đ t đai c ng đã kh ng đ nh “

t đai là tài nguyên vô cùng quý

giá, là t li u s n xu t đ c bi t, là thành ph n quan tr ng hàng đ u c a môi
tr

ng s ng, là đ a bàn phân b các khu dân c , xây d ng các c s y t , v n

hoá, xã h i, an ninh qu c phòng”.
t đai v a là đ i t
s n xu t.

t đai là đ i t

ng lao đ ng v a là t li u lao đ ng trong quá trình
ng lao đ ng b i l nó là n i đ con ng

i th c hi n

các ho t đ ng c a mình tác đ ng vào cây tr ng, v t nuôi đ t o ra s n ph m.
Bên c nh đó, đ t đai còn là t li u lao đ ng trong quá trình s n xu t thông qua
vi c con ng

i đã bi t l i d ng m t cách ý th c các đ c tính t nhiên c a đ t

nh lý h c, hoá h c, sinh v t h c và các tính ch t khác đ tác đ ng và giúp
cây tr ng t o nên s n ph m [3].
t đai có v trí c đ nh trong không gian và có ch t l

ng không đ ng

nh t gi a các vùng, mi n. M i vùng đ t đai luôn g n li n v i các đi u ki n t
nhiên (th nh

ng, khí h u, n

c, th m th c v t), đi u ki n kinh t - xã h i

nh (dân s , lao đ ng, giao thông, th tr

ng). Do v y, mu n s d ng đ t đai

h p lý, có hi u qu c n b trí s d ng đ t h p lý trên c s khai thác l i th
s n có c a vùng.
1.1.1.3 Khái ni m v đ t nông nghi p
t nông nghi p là đ t đ
nông nghi p nh :

c xác đ nh ch y u đ s d ng vào s n xu t

t tr ng cây hàng n m (đ t tr ng lúa, đ t tr ng c dùng

vào ch n nuôi, đ t tr ng cây hàng n m khác); đ t tr ng cây lâu n m; đ t r ng

3
s n xu t; đ t r ng phòng h ; đ t r ng đ c d ng; đ t nuôi tr ng th y s n; đ t
làm mu i; đ t nông nghi p khác theo quy đ nh c a Chính ph [6].
Lu t

t đai n m 2013 đã chia đ t đai thành 03 lo i v i tiêu chí phân

lo i duy nh t đó là c n c vào m c đích s d ng ch y u. Trên c s đó, đ t
đai đ

c chia theo ba phân nhóm:
+ Nhóm đ t nông nghi p;
+ Nhóm đ t phi nông nghi p;
+ Nhóm đ t ch a s d ng.
Theo quy đ nh t i

i u 10, kho n 1 c a Lu t

t đai 2013, nhóm đ t

nông nghi p bao g m các lo i đ t sau đây:
a)

t tr ng cây hàng n m g m đ t tr ng lúa và đ t tr ng cây hàng n m khác

b)

t tr ng cây lâu n m

c)

t r ng s n xu t

d)

t r ng phòng h

đ)

t r ng đ c d ng

e)

t nuôi tr ng th y s n

g)

t làm mu i

h)

t nông nghi p khác g m đ t s d ng đ xây d ng nhà kính và các

lo i nhà khác ph c v m c đích tr ng tr t, k c các hình th c tr ng tr t
không tr c ti p trên đ t; xây d ng chu ng tr i ch n nuôi gia súc, gia c m và
các lo i đ ng v t khác đ

c pháp lu t cho phép; đ t tr ng tr t, ch n nuôi,

nuôi tr ng th y s n cho m c đích h c t p, nghiên c u thí nghi m; đ t

mt o

cây gi ng, con gi ng và đ t tr ng hoa, cây c nh.
1.1.1.4. Vai trò đ t nông nghi p
t đai đóng vai trò quy t đ nh đ n s t n t i và phát tri n c a xã h i
loài ng

i, là c s t nhiên, là ti n đ cho m i quá trình s n xu t. Trong

nông nghi p, ru ng đ t là t li u s n xu t ch y u và đ c bi t không th thay


4
th đ

c. Ru ng đ t v a là đ i t

ng lao đ ng v a là t li u s n xu t nông

nghi p. Vai trò đ u tiên và l n nh t c a đ t nông nghi p trong n n kinh t là
ngu n cung c p l

ng th c, th c ph m, đ m b o an ninh l

ng th c là m c

tiêu c a m i qu c gia, góp ph n n đ nh chính tr , phát tri n kinh t [24].
1. V m t kinh t

s n xu t nông nghi p theo h

nào tr

ng hàng hóa đ i v i b t k nông s n

c h t ph i có di n tích đ t nông nghi p đ l n, k t h p v i các y u t

khác nh lao đ ng, công c lao đ ng, khoa h c k thu t, ch t l
thì m i có đi u ki n t o ra kh i l
c u th tr

ng gi ng…

ng nông ph m hàng hóa l n đáp ng nhu

ng. Ngoài nh ng đi u ki n nh đã nêu trên, s n xu t hàng hóa

trong nông nghi p còn có th khai thác các y u t l i th v đ c thù riêng v n
có c a các đ a ph

ng.

- S n xu t hàng hóa trong nông nghi p đóng góp v n tr c ti p cho đ u
t trong giai đo n đ u th c hi n công nghi p hóa:
N

c ta đã đ t đ

c nh ng thành tích l n v phát tri n kinh t nông

nghi p trong th i gian qua, t khi th c hi n khoán 10. T tình tr ng thi u
l

ng th c trong nh ng n m 1978 - 1985, v i chính sách giao đ t, giao r ng
n đ nh lâu dài đã t o đi u ki n thúc đ y s n xu t nông nghi p, lâm nghi p

t ng v

t b c v n ng xu t và s n l

t /ha, s n l

ng đ t 21,5 tri u t n l

lúa đ t 42,5 t /ha, s n l

ng. N m 1990, n ng xu t lúa đ t 31,9
ng th c, nh ng đ n n m 2000 n ng xu t

ng đ t 35,6 tri u t n l

ng th c. Giá tr s n xu t

nông nghi p đ t 17,5 tri u đ ng trên 1ha, t ng 53% so v i n m 1990 [2]. V i
s nl

ng nh v y, không nh ng an ninh l

còn đ a n

c ta vào nhóm các n

- Trong đi u ki n th tr
nghi p có vai trò là ph

ng th c qu c gia đ m b o, mà

c xu t kh u nông s n hàng đ u th gi i.

ng b t đ ng s n đ

c hình thành thì đ t nông

ng ti n góp v n, huy đ ng v n, liên doanh liên k t

ho c cho thuê đ phát tri n s n xu t giúp các h nông dân khai thác và s


5
d ng qu đ t s n xu t m t cách linh ho t nh m mang l i hi u qu kinh t cho
nông dân.
2. V m t xã h i
a.
ra l

t nông nghi p là t li u s n xu t đ c bi t duy nh t, là n i s n xu t

ng th c th c th c ph m nuôi s ng con ng
m b o an ninh l

i và xã h i:

ng th c, đây là m t v n đ b c xúc đ t ra trong quá

trình phát tri n b n v ng c a đ t n

c: Vi c nâng cao ch t l

nghi p, nâng cao trình đ s n xu t nông nghi p là nhu c u đ
đ t ra đ đ m b o nhu c u l

ng đ t nông
ng nhiên c n

ng th c cho t ng qu c gia. Thi u l

d n đ n vi c b ph thu c vào ngu n nh p kh u, nhi u tr

ng th c s

ng h p đã d n t i

thi u ch đ ng, gây m t an ninh xã h i và t đó t o nguy c m t an ninh
chính tr qu c gia.
b.

t nông nghi p là môi tr

ng s ng, môi tr

ng không gian đ s n

xu t nông nghi p
S n xu t nông nghi p có đ c thù là s n xu t

ngoài tr i, ph i ti p xúc

v i t nhiên, cây tr ng s ng trên đ t, quang h p nh ánh sáng m t tr i, hút
n

c t trong đ t, cá ph i s ng d

in

c sông, h , bi n, gia xúc, gia c m

ph i có chu ng tr i, có bãi ch n th ; con v t nuôi ph i có th c n mà th c n
l i chính là các đ ng th c v t đ

c s n xu t t trong nông nghi p. Mu n s n

xu t phát tri n thì chung ta ph i bi t gi gìn, b o v môi tr

ng, không vi

ph m các quy lu t t nhiên, không ch bi t khai thác đ t đai mà còn ph i bi t
c i t o đ t đai, t o l p môi tr

ng s ng t t nh t cho cây tr ng v t nuôi.

1.1.2. Quá trình qu n lý đ t đai Vi t Nam
Trong nh ng n m qua, d
tác qu n lý đ t đai đã đ t đ

i s lãnh đ o c a

ng và Nhà n

c, Công

c nhi u thành t u quan tr ng góp ph n đ y

m nh s nghi p phát tri n và h i nh p kinh t qu c t , t ng b

c “n m ch c,

qu n ch t, khai thác có hi u qu ” ngu n tài nguyên đ t đai, đ c bi t là đ t
nông nghi p. C th công tác qu n lý đ t đai g m có các n i dung c b n sau:


6
+ Vi c xây d ng, ban hành theo th m quy n h th ng v n b n quy ph m
pháp lu t v đ t đai phù h p yêu c u n n kinh t th tr

ng, đ nh h

ng xã h i

ch ngh a, t o ra ngu n n i l c to l n thúc đ y s n xu t phát tri n, thu hút

ngu n v n đ u t n

c ngoài. Công tác qu n lý nhà n

c v đ t đai và đ t

nông nghi p nói riêng đã đi vào n n n p, góp ph n gi i phóng và đ a đ t đai
tr thành ngu n l c quan tr ng trong phát tri n kinh t , đ m b o an ninh l

ng

th c, góp ph n xóa đói, gi m nghèo.
+ Ho t đ ng đi u tra c b n nh đi u tra th nh
đ c b n đ , th ng kê, ki m kê đ t đai đ
l

c t ng c

ng, đánh giá đ t, đo

ng đ “n m ch c” ch t

ng đ t, di n tích các lo i đ t làm c s cho vi c phân vùng s n xu t, b trí

cây tr ng, v t nuôi h p lý; phân b l c l
đô th góp ph n vào vi c ho ch đ nh chi n l

ng lao đ ng, dân c và phát tri n
c phát tri n kinh t - xã h i.

+ Công tác đo đ c l p b n đ đ a chính, đ ng ký đ t đai, l p h s đ a
chính, c p gi y ch ng nh n quy n s d ng đ t, xây d ng h th ng thông tin
đ t đai đáp ng yêu c u v ch t l
h

ng ph c v công tác qu n lý đ t đai theo

ng hi n đ i. Công tác l u tr , thông tin đ t đai đáp ng yêu c u tra c u, s

d ng cho các m c tiêu khác nhau.
+ Công tác l p và qu n lý quy ho ch đ

c tri n khai

các c p góp ph n

quan tr ng trong th c hi n các m c tiêu phát tri n kinh t - xã h i c a c n
và t ng đ a ph

c

ng trong m i giai đo n: đ m b o s d ng đ t đai m t cách

ti t ki m, h p lý, có hi u qu và b n v ng ngu n tài nguyên đ t, b o v môi
tr

ng sinh thái.

t đai c b n đ

c giao cho các t ch c, h gia đình, cá

nhân qu n lý, s d ng m t cách hi u qu . Di n tích đ t tr ng đ i núi tr c d n
đ

c ph xanh.
+ T nh ng ho t đ ng qu n lý nhà n

c v đ t đai đã t ng b

c chuy n

d ch n n s n xu t nông nghi p sang s n xu t hàng hóa v i đa d ng và c c u h p


7
lý các lo i s n ph m có ch t l

ng, có giá tr cao phù h p kinh t th tr

ng, h n

ch tình tr ng s d ng đ t manh mún b ng các chính sách d n đi n đ i th a, b
trí đ t đai đ hình thành các vùng s n xu t t p trung thu n l i cho áp d ng ti n
b khoa h c vào s n xu t.
+ Quy n s d ng đ t đ
đó đã t ng b

c trao cho các t ch c, h gia đình, cá nhân qua

c gi i quy t t t tình tr ng khi u n i, tranh ch p đ t đai, góp

ph n n đ nh tr t t xã h i. Quy n s d ng đ t tr thành hàng hóa trong th
tr

ng b t đ ng s n, kh i thông ngu n v n cho đ u t phát tri n t o ngu n

thu t đ t đai cho ngân sách Nhà n

c ngày càng t ng nhanh.

+ C ng b ng các ho t đ ng qu n lý nhà n

c v đ t đai, đ i v i đ t

nông nghi p Nhà n

c ban hành nhi u v n b n nh m b o v nghiêm ng t đ t

nông nghi p: Lu t

t đai n m 2013, theo các quy đ nh này thì vi c giao đ t

nông nghi p s d ng vào m c đích khác ph i đ
n

c phép c a c quan Nhà

c có th m quy n. Ch có Chính ph , UBND t nh, thành ph tr c thu c

trung

ng, UBND c p huy n m i đ

c giao đ t nông nghi p. Khi giao đ t

nông nghi p s d ng vào m c đích khác ph i ti n hành theo m t trình t , th
t c r t nghiêm ng t và ng

i giao đ t ph i th c hi n ngh a v tài chính [22].

N m 2012, Chính ph ban hành Ngh đ nh s 42/2012/N -CP quy đ nh v
qu n lý, s

d ng đ t lúa; N m 2015, Chính ph ban hành Ngh đ nh s

35/2015/N -CP v qu n lý, s d ng đ t tr ng lúa nh m m c tiêu an ninh
l

ng th c, đây là m t quy t sách đúng đ n c a nhà n

n

c v đ t nông nghi p.

1.1.3. D n đi n đ i th a c a Ch
Ch

c trong qu n lý nhà

ng trình Xây d ng nông thôn m i

ng trình m c tiêu Qu c gia xây d ng Nông thôn m i giai đo n

2010 - 2020 c a Chính ph là vi c làm h t s c c n thi t đ phù h p v i tình
hình m i, góp ph n đ y nhanh ti n đ th c hi n ch
thôn trên toàn qu c và là m t b
Trung

ng.

ng trình xây d ng nông

c ti n quan tr ng trong công tác ch đ o c a


8
Có th th y, trong Ch

ng trình xây d ng Nông thôn m i, vi c chú

tr ng cho xây d ng c s h t ng, nh t là đ
th ng đi n, tr

ng giao thông nông thôn và h

ng h c, tr m y t … k t h p công tác d n đi n đ i th a đ t

nông nghi p t o nên các vùng s n xu t t p trung, h n ch s d ng đ t manh
mún đ

c các đ a ph

ng, mà c th là các xã đ

quan tâm. a s các xã đã huy đ ng đ

c ch n làm đi m đ c bi t

c s c dân tham gia xây d ng h t ng

b ng vi c huy đ ng nhân dân góp ngày công, ho c hi n đ t, gi i phóng m t
b ng đ xây d ng h t ng, xây d ng h th ng giao thông, th y l i n i đ ng
th hi n rõ ràng s đ ng thu n và quy t tâm c a nhân dân trong xây d ng
Nông thôn m i, đ ng th i c ng kh ng đ nh, đây là ch th c a Ch

ng trình

xây d ng Nông thôn m i.
* Vai trò c a công tác, d n đi n đ i th a
+ D n đi n, đ i th a đ t nông nghi p s kh c ph c đ

c tình tr ng

ru ng đ t manh mún, t o ti n đ đ cho vi c quy ho ch l i đ ng ru ng, là c
s cho vi c ho ch đ nh chính sách đ u t phát tri n s n xu t nông nghi p, t o
đi u ki n thu n l i cho vi c đ u t xây d ng các công trình công c ng h t ng
ph c v s n xu t nh : đ
m

ng giao thông n i đ ng, c ng hóa h th ng kênh

ng, quy ho ch nh ng vùng chuyên canh, khai thác đ

c l i th c a t ng

vùng đ t khác nhau.
+ D n đi n, đ i th a t o đi u ki n cho vi c chuy n d ch c c u s n xu t
trong n i b ngành nông nghi p, thúc đ y phát tri n hàng hóa, làm ti n đ đ
hình thành các doanh nghi p trong nông nghi p và có đi u ki n đ hình thành
trang tr i, nông tr i, góp ph n đ a ch n nuôi ra kh i khu dân c , thúc đ y
phân công l i lao đ ng xã h i. B i vì hi n nay do ru ng có ô th a nh , trên
m t cánh đ ng các h canh tác nh ng cây tr ng khác nhau có th i gian sinh
tr

ng khác nhau, ch đ ch m sóc thu ho ch khác nhau.

h

ng và h n ch l n nhau.

i u đó gây nh


9
+ D n đi n, đ i th a thành công s thu n l i cho vi c ng d ng các ti n b
khoa h c k thu t vào s n xu t, t o đi u ki n s n xu t ra kh i l

ng s n ph m

hàng hóa đ l n giúp cho công nghi p ch bi n phát tri n, thúc đ y xu t kh u
hàng hóa nông s n.
1.2. C s pháp lý v n i dung qu n lý đ t nông nghi p
1.2.1. Quá trình ban hành h th ng các v n b n v công tác qu n lý đ t đai
Vi t Nam
Vi t Nam, công tác qu n lý s d ng tài nguyên đ t đ
s m. Nh ng n m đ u c a th p k 80, Nhà n

c đã xây d ng m t h th ng

chính sách v đ t đai phù h p v i tình hình đ t n
th ng nh t qu n lý ru ng đ t và t ng c

c quan tâm r t

c th hi n

chính sách

ng công tác qu n lý ru ng đ t, đ ng

th i th c hi n công tác đo đ c phân h ng đ t và đ ng ký th ng kê đ t đai
trong c n

c.

c bi t, ngày 18/12/1980 Qu c h i N

Vi t Nam đã thông qua Hi n pháp s a đ i quy đ nh: “
h , h m m , tài nguyên thiên nhiên trong lòng đ t,

đ a... đ u thu c s h u toàn dân và Nhà n
quy ho ch chung”.

c c ng hòa XHCN
t đai, r ng núi, sông

vùng bi n và th m l c

c th ng nh t qu n lý đ t đai theo

ây là c s pháp lý vô cùng quan tr ng đ th c thi công

tác qu n lý đ t đai trên ph m vi c n

c.

N i dung qu n lý đ t nông nghi p có nh ng chuy n bi n tích c c khi
th c hi n Ch th 100-CT/TW ngày 13/01/1981 c a Ban Bí th Trung

ng

ng v vi c m r ng khoán s n ph m đ n nhóm lao đ ng trong h p tác xã
nông nghi p, đây đ

c coi là ti n đ cho nh ng chính sách mang tính c i cách

sâu r ng và toàn di n sau này.
Ngày 29/12/1987, Qu c h i khóa VIII chính th c thông qua Lu t

t đai

l n th nh t và nó chính th c có hi u l c t ngày 08/01/1988. Ngh quy t s
10/NQ-TW ngày 05/4/1988 c a B Chính tr v giao đ t cho h gia đình s


10
d ng n đ nh lâu dài là d u m c có ý ngh a h t s c quan tr ng đ i v i s phát
tri n c a công tác qu n lý, s d ng đ t đai trong giai đo n xây d ng đ i m i
đ tn

c, góp ph n xóa đói gi m nghèo

nông thôn, làm cho di n m o c a

nông, lâm nghi p, nông dân, nông thôn n
đáng k , đ a nông nghi p n

c ta có nh ng b

c ta t ch thi u n đ n ch đ

c phát tri n
n và có l

ng

g o xu t kh u đ ng hàng th hai trên th gi i.
Cùng v i nh ng b

c phát tri n c a c ch th tr

ng, Nhà n

c th c

hi n chính sách h i nh p v i th gi i, Hi n pháp n m 1992 ra đ i đánh d u
đi m kh i đ u c a công cu c đ i m i chính tr . T i
đai thu c s h u toàn dân, Nhà n

i u 17 quy đ nh: “

t

c th ng nh t qu n lý toàn b đ t đai theo

quy ho ch và pháp lu t”.
ng th i, Lu t

t đai n m 1988 không còn phù h p và b c l nhi u

đi m b t c p, chính vì v y ngày 01/7/1993, Lu t

t đai 1993 đ

c Qu c h i

thông qua, chính th c có hi u l c t ngày 15/10/1993.
1.2.2. Khái quát v n i dung các lu t đ t đai đã ban hành
1.2.2.1. Nh ng quy đ nh pháp lý v qu n lý s d ng đ t nông nghi p theo Lu t
t đai n m 1993

H th ng pháp lu t v đ t đai th i k này đã đánh d u m t m c quan tr ng
v s đ i m i chính sách đ t đai c a Nhà n
tr ng nh :

t đai đ

c ta đ i v i nh ng thay đ i quan

c kh ng đ nh là có giá tr ; ru ng đ t nông, lâm nghi p

đ

c giao n đ nh lâu dài cho các h gia đình, cá nhân; ng

h

ng các quy n: chuy n đ i, chuy n nh

s d ng đ t... tuy nhiên, quy n chuy n nh
h n ch , ch đ

i s d ng đ t đ

c

ng, th a k , t ng cho, th ch p quy n
ng đ t nông nghi p, lâm nghi p b

c th c hi n khi:

- Chuy n đi n i khác;
- Chuy n sang làm ngh khác;
- Không còn kh n ng tr c ti p lao đ ng.


11
Lu t

t đai n m 1993 c ng quy đ nh 7 n i dung qu n lý nhà n

cv

đ t đai t i i u 13:
- i u tra, kh o sát, đo đ c, đánh giá và phân h ng đ t, l p b n đ đ a chính;
- Quy ho ch và k ho ch hóa vi c s d ng đ t;
- Ban hành các v n b n pháp lu t v qu n lý, s d ng đ t và t ch c th c
hi n các v n b n đó;
- Giao đ t, cho thuê đ t, thu h i đ t;
-

ng ký đ t đai, l p và qu n lý h s đ a chính, qu n lý các h p đ ng s

d ng đ t, th ng kê, ki m kê đ t đai, c p Gi y ch ng nh n quy n s d ng đ t;
- Thanh tra vi c ch p hành các ch đ , th l v qu n lý, s d ng đ t;
- Gi i quy t tranh ch p v đ t đai; gi i quy t khi u n i, t cáo các vi
ph m trong vi c qu n lý và s d ng đ t đai.
Ngh đ nh s 64/CP ngày 27/9/1993 quy đ nh v vi c giao đ t nông
nghi p cho các h gia đình, cá nhân s d ng n đ nh lâu dài vào m c đích
nông nghi p:

t nông nghi p giao cho h gia đình, cá nhân s d ng vào m c

đích s n xu t nông nghi p bao g m đ t nông nghi p tr ng cây hàng n m, đ t
nông nghi p tr ng cây lâu n m, đ t có m t n
đ t này g m c đ t làm kinh t gia đình tr

c nuôi tr ng th y s n, các lo i
c đây h p tác xã, đ t v

xâm canh, đ t tr ng, đ i núi tr c, đ t hoang hóa đ

n, đ t

c xác đ nh đ s n xu t

nông nghi p ( i u 2 Quy đ nh kèm theo Ngh đ nh s 64/CP); Th i h n giao
đ t nông nghi p đ tr ng cây hàng n m, nuôi tr ng th y s n là 20 n m; đ
tr ng cây lâu n m là 50 n m.
Ngh đ nh s 02/CP ngày 15/01/1994 c a Chính ph quy đ nh v vi c
giao đ t lâm nghi p cho t ch c, h gia đình, cá nhân s d ng n đ nh, lâu dài
vào m c đích lâm nghi p: Nhà n

c giao đ t lâm nghi p có r ng t nhiên, có

r ng tr ng b ng v n c a nhà n

c cho t ch c theo lu n ch ng kinh t k

thu t, d án qu n lý, xây d ng khu r ng đ

c c quan qu n lý nhà n

c có


12
th m quy n phê duy t, cho h gia đình, theo ph
đ

c c quan qu n lý nhà n

ng án qu n lý, s d ng r ng

c có th m quy n phê duy t, đ b o v , phát

tri n và s d ng n đ nh, lâu dài theo quy ho ch, k ho ch c a nhà n
n

c. Nhà

c giao đ t lâm nghi p ch a có r ng, giao đ t vùng khoanh nuôi b o v

th m th c v t và có chính sách đ u t , h tr h p lý đ t ch c, h gia đình,
cá nhân s d ng n đ nh, lâu dài vào m c đích lâm nghi p theo quy ho ch c a
nhà n

c và đ

c c p gi y ch ng nh n quy n s d ng đ t.

1.2.2.2. Nh ng quy đ nh pháp lý v qu n lý s d ng đ t nông nghi p theo Lu t
t đai n m 2003
Ngày 26/11/2003 t i k h p th 4 Qu c h i khóa XI đã thông qua Lu t
t đai n m 2003, có hi u l c thi hành t ngày 01/7/2004. Lu t

t đai 2003

và h th ng pháp lu t v đ t đai sau này đã v n d ng c ng nh k th a nh ng
chính sách mang tính đ i m i, ti n b c a h th ng pháp lu t đ t đai tr

c

đây đ ng th i ti p thu, đón đ u nh ng chính sách pháp lu t đ t đai tiên ti n,
hi n đ i, phù h p v i tình hình kinh t , xã h i, chính tr c a đ t n
T i i u 6 Lu t

c.

t đai 2003 quy đ nh 13 n i dung qu n lý nhà n

cv

đ t đai bao g m:
1. Ban hành các v n b n quy ph m pháp lu t v qu n lý, s d ng đ t đai
và t ch c th c hi n các v n b n đó;
2. Xác đ nh đ a gi i hành chính, l p và qu n lý h s đ a gi i hành
chính, l p b n đ hành chính;
3. Kh o sát, đo đ c, đánh giá, phân h ng đ t; l p b n đ đ a chính, b n
đ hi n tr ng s d ng đ t và b n đ quy ho ch s d ng đ t;
4. Qu n lý quy ho ch, k ho ch s d ng đ t

5. Qu n lý vi c giao đ t, cho thuê đ t, thu h i đ t, chuy n m c đích s
d ng đ t
6.

ng ký quy n s d ng đ t, l p và qu n lý h s đ a chính, c p gi y

ch ng nh n quy n s d ng đ t