HỎI và đáp về KHAI THÁC hệ THỐNG ĐỘNG lực DIEZEL tàu THỦY tập 1

MỤC LỤC
G.S. TRẦN HỮU NGHỊ

HỎI VÀ ĐÁP
VỀ KHAI THÁC HỆ THỐNG
ĐỘNG LỰC ĐIÊDEN TÀU THỦY
TẬP I
(Tái bản có sửa chữa bổ sung)

NHÀ XUẤT BẢN GIAO THÔNG VẬN TẢI
HÀ NỘI 1993

Trang
Lời nói đầu

3

Phần I. ĐỘNG CƠ ĐIÊDEN CHÍNH VÀ
CÁC HỆ THỐNG PHỤC VỤ

23

CÂU HỎI 1. Người sĩ quan máy cần làm gì trước
khi khởi động động cơ điêden? Vì sao và nhằm
mục đích gì?

23

CÂU HỎI 2. Vì sao khởi động động cơ điêden,
người ta thường ngắt phụ tải của chúng

26

CÂU HỎI 3. Vì sao khi khởi động động cơ điêden,
thường có tiếng nổ lốp bốp trong van an toàn

27

CÂU HỎI 4. Khi nào và nguyên nhân gây ra hiện
tượng nhảy xupap an toàn của một hoặc một vài
xilanh hoặc nhảy ở hầu hết các xilanh?

30

CÂU HỎI 5. Hãy nêu những nguyên nhân khi
khởi động động cơ bằng khí nén, trục khuỷu khó
quay hoặc không quay được?

32

CÂU HỎI 6. Vì sao khi khởi động động cơ bằng
khí nén, động cơ đạt đến số vòng quay khởi động,
nhưng khi chuyển sang làm việc với nhiên liệu thì
nhiên liệu không bốc cháy hoặc nổ lạch bạch ở
một vài xilanh, sau đó dừng lại?

33

CÂU HỎI 7. Vì sao hệ thống khí nén, hệ thống
nhiên liệu, hệ thống bôi trơn, hệ thống làm mát
7

đều làm việc bình thường ở chế độ định mức
nhưng động cơ không khởi động được?
CÂU HỎI 8. Những nguyên nhân gây ra hiện
tượng động cơ không làm việc khi đảo chiều động
cơ?
CÂU HỎI 9. Khi mắc phụ tải, sô vòng quay của
động cơ điêden giảm xuống. Tìm nguyên nhân và
biện pháp khắc phục?

35

ga nhiên liệu đã đặt ở vị trí tướng ứng với
nđm?

52

38

CÂU HỎI 16. Vì những nguyên nhân gì mà
bơm quét khí không tạo được áp suất và lưu
lượng cần thiết?

55

41

CÂU HỎI 17. Vì những nguyên nhân nào
phụ tải giữa các xilanh phân phối không

đồng đều?

56

CÂU HỎI 18. Làm thế nào để phát hiện sự
làm việc không đồng đều của các xilanh?

58

CÂU HỎI 10. Hãy nên nguyên nhân và biện
pháp khắc phục khi động cơ dừng đột ngột
hoặc số vòng quay từ từ giảm xuống.

44

CÂU HỎI 11. Hãy tìm nguyên nhân và biện
pháp khắc phục tiếng gõ trong xilanh ở thời
điểm đang khai thác?

46

CÂU HỎI 12. Trong quá trình khai thác
thường gặp những hư hỏng nào của bộ
truyền động bánh răng thuỷ lực. Tìm những
nguyên nhân gây ra hỏng hóc ấy?
CÂU HỎI 13. Tìm những nguyên nhân làm
các gối đỡ trong động cơ nóng hơn bình
thường khi khai thác?
CÂU HỎI 14. Vì sao số vòng quay của động
cơ tăng lên đột ngột hoặc động cơ không

dừng lại khi vô lăng điều khiển đã đưa về vị
trí “Stop”?
CÂU HỎI 15. Vì sao và do những nguyên
nhân gì mà số vòng quay của động cơ không
thể đạt đến số vòng quay định mức khi tay
8

48

50

51

Giới hạn không đồng đều cho phép về
áp suất chỉ thị bình quân pi, áp suất cháy
cực đại pz và nhiệt độ khí xả tkx giữa các
xilanh là bao nhiêu?
CÂU HỎI 19. Những nguyên nhân nào làm
cho các xilanh có khí xả màu đen, màu lam
và màu xám trắng?

59

CÂU HỎI 20. Do những nguyên nhân nào
nhiệt độ khí xả của động cơ tăng lên trong
quá trình khai thác?

61

CÂU HỎI 21. Lấy độ thị công chỉ thị nhằm

mục đích gì?

63

CÂU HỎI 22. Thế nào là khai thác công
suất và khai thác nhiệt hợp lý của động cơ
chính trong tổ hợp thiết bị đẩy?

65

CÂU HỎI 23. Khi chuyển vùng hoạt động
của con tàu từ châu Âu sang châu Á hoặc
9


ngược lại, những thông số công tác nào của
động cơ điêden thay đổi.
CÂU HỎI 24. Nếu tàu chuyển vùng hoạt
động từ xứ lạnh sang vùng nhiệt đới ẩm, tay
ga nhiên liệu để nguyên, tăng hay giảm? Vì
sao?

CÂU HỎI 30. Khi động cơ khai thác trong
điều kiện sóng gió lớn và khi biển lặng, tay
ga nhiêu liệu có thay đổi không? Nếu tay ga
thay đổi thì tăng hay giảm trong từng
trường hợp?

81

CÂU HỎI 31. Vì sao trong một số trường
hợp khi nâng tay ga nhiên liệu lên thì số
vòng quay của động cơ và tốc độ tàu vẫn
không thay đổi?

82

CÂU HỎI 32. Hãy giải thích mối quan hệ
hữu cơ giữa số vòng quay của động cơ và
nhiệt độ khí xả; công suất của động cơ và số
vòng quay của tuabin khí xả?

84

75

CÂU HỎI 33. Trưởng ca buồng máy cần
phải làm gì trong thời gian động cơ buộc
phải làm việc quá tải?

86

77

CÂU HỎI 34. Nêu những công việc phải
làm của trưởng ca buồng máy đối với động
cơ khi khai thác trong điều kiện bão tố,
nước cạn và vùng có băng giá?

87

CÂU HỎI 35. Trong khi khai thác động cơ
chính, người trưởng ca cần quan tâm đến
những thông số nào? Vì sao?

89

CÂU HỎI 36. Những nguyên nhân gì làm
nhiệt độ dầu nhờn tăng lên trong quá trình
khai thác?

90

67

68

CÂU HỎI 25. Khi nào và ở những chế độ
nào người ta điều chỉnh động cơ điêden?
Các phương pháp chủ yếu điều chỉnh động
cơ?

70

CÂU HỎI 26. Có những phương pháp nào
xác định công suất của động cơ điêden tàu
thuỷ?

71

CÂU HỎI 27. Trong quá trình khai thác,
động cơ điêden được kiểm tra trong trường
hợp nào và thông qua những thông số nào?
CÂU HỎI 28. Vì sao trong khai thác, cần
quan tâm đến vòng quay tối thiểu ổn định?
Giới hạn của nó là bao nhiêu trong từng
loại động cơ?
CÂU HỎI 29. Số vòng quay tối thiểu ổn
định của động cơ phụ thuộc vào những yếu
tố nào?
Trong khai thác, người sĩ quan có khả
năng cải thiện điều kiện khai thác để đảm
bảo cho động cơ làm việc ổn định ở số vòng
quay tối thiểu không?

10

78

CÂU HỎI 37. Hãy nêu cách chuyển đổi hệ
thống nhiên liệu từ chế độ manơ, chế độ nhỏ
11


tải trong luồng lạch sang chế độ hành trình
trên biển và ngược lại?

92

CÂU HỎI 38. Những nguyên nhân nào làm

cho áp suất dầu bôi trơn bị giảm xuống khi
vận hành máy?

94

CÂU HỎI 45. Hãy nêu qui trình nhận đầu
từ kho nhiên liệu hoặc từ tàu tiếp dầu lên
tàu ở trong nước và ở ngoài nước? Lượng
dầu cần lấy vào két chiếm bao nhiêu phần
trăm dung tích của két? Vì sao?

95

CÂU HỎI 46. Dựa trên cơ sở nào người sĩ
quan máy tàu tính toán nhiên liệu cho một
chuyến hành trình và hãy nói cách thống kê
chi phí nhiên liệu dưới tàu thuỷ?

CÂU HỎI 39. Làm thế nào để đo được mức
còn trong két tương đối chính xác? Điều ấy
có nghĩa gì? Có bao nhiêu phương pháp đo?
CÂU HỎI 40. Muốn tiết kiệm được nhiên
liệu người sĩ quan khai thác máy tàu cần
làm gì?

CÂU HỎI 47. Có bao nhiêu loại công chất
làm mát được sử dụng trong điêden tàu thuỷ?
Nước làm mát ở các hệ thống khác nhau có
nhiệt độ là bao nhiêu? Vì sao hiện nay
người ta có khuynh hướng nâng cao nhiệt

độ nước làm mát?
98

CÂU HỎI 42. Người sĩ quan máy tàu cần
làm gì để bảo quản tốt nhiên liệu?

99

CÂU HỎI 44. Các tính chất lý hoá của
nhiên liệu đặc trưng bằng những chỉ tiêu
nào? Ảnh hưởng của chúng đến quá trình
công tác và các chỉ tiêu kinh tế kĩ thuật của
động cơ?
12

110

97

CÂU HỎI 41. Vì sao khi tàu vào luồng, vào
cảng khi làm manơ thường dùng nhiên liệu
nhẹ (điêden) mà không dùng nhiên liệu nặng
(madut). Trong các trường hợp đó nếu sử
dụng nhiên liệu nặng cần giải quyết những
yêu cầu gì?

CÂU HỎI 43. Những hư hỏng thường gặp
khi động cơ điêden tàu thuỷ làm việc với
nhiên liệu nặng, nguyên nhân và những biện
pháp khắc phục?

105

100

102

CÂU HỎI 48. Trong hệ thống làm mát kín
của động cơ điêden tàu thuỷ, người sĩ quan
máy tàu có khả năng cải thiện chất lượng
nước làm mát như thế nào?

113

CÂU HỎI 49. Khi nào người sĩ quan máy
tàu phải xử lí bằng axit các khoang làm mát
và hãy nêu qui trình xử lí bằng axit?

115

CÂU HỎI 50. Hãy cho biết những yêu cầu
cơ bản để đảm bảo an toàn trong quá trình
xử lí bằng axit clohyđric ức chế để lấy cáu
cặn trong các khoang làm mát?
CÂU HỎI 51. Hãy nêu những việc làm cụ
thể của sĩ quan máy tàu thuỷ khi muốn xử í
13


bằng ãit đẻ tẩy các cáu cặn của các khoang

các mốc làm mát?
CÂU HỎI 52. Trong các bầu sinh hàn và
trong một số thiết bị khác thường được
ghép thêm các tấm kẽm. Hãy giải thích tác
dụng của tấm kẽm?

109

121

CÂU HỎI 53. Nêu những tiêu chuẩn cơ bản
của nước ngọt làm mát máy, đặc biệt nước
làm mát các bộ phận quan trọng như vòi
phun và xupap?

123

CÂU HỎI 54. Do những nguyên nhân gì mà
nhiệt độ nước làm mát tăng lên?

124

CÂU HỎI 55. Trong quá trình khai thác, bộ
điều chỉnh nhiệt độ thường có những sự cố
gì? Cho biết những nguyên nhân gây ra
những sự cố ấy?

125

CÂU HỎI 56. Không đưa tuabin tăng áp

vào hoạt động ở những chế độ khai thác nào
của động cơ máy chính? Khi khai thác
tuabin tăng áp cần quan tâm thông số nào?

127

CÂU HỎI 57. Trong khai thác thường gặp
những hư hỏng gì của tuabin tăng áp? hãy
tìm những nguyên nhân gây ra hư hỏng ấy?

128

CÂU HỎI 59. Hãy nêu những yêu cầu
chung và yêu cầu cụ thể khi tháo lắp động
cơ?

133

CÂU HỎI 60. Cần làm những công việc gì
trước khi tháo động cơ?

135

CÂU HỎI 61. Hãy nêu những yêu cầu cụ
thể khi lắp động cơ điêden?

136

CÂU HỎI 62. Khi nào cần chạy rà động cơ?
Thời gian và phụ tải chày rà phụ thuộc vào

yếu tố nào? Cần lưu ý gì khi chạy rà động
cơ?

137

CÂU HỎI 63. Người ta dùng những chỉ tiêu
gì để đánh giá chế độ chạy rà vòng găng?
Vì sao khi lắp vòng găng cũ cũng phải chạy
rà?

139

CÂU HỎI 64. Kiểm tra định các bộ phận và
các chi tiết của động cơ nhằm mục đích gì?
Nêu nội dung của công việc kiểm tra định
kỳ?

141

CÂU HỎI 65. Hãy cho biết những quy định
cơ bản về phụ tùng dự trữ và chi tiết thay
thế của động cơ khi tàu hoạt động trên biển?
142

CÂU HỎI 58. Hãy nêu những dạng hư hỏng
thường gặp của trục khuỷu và các xác định
những hư hỏng ấy?

CÂU HỎI 66. Những yêu cầu cơ bản khi
kiểm tra các chi tiết và các bộ phận của

động cơ?

144

Phần II. THÁO LẮP ĐỘNG CƠ VÀ KIỂM
TRA CÁC CHI TIẾT

CÂU HỎI 67. Những dạng hư hỏng và cách
kiểm tra sơmi và blôc xilanh như thế nào?

145

14

133

15


CÂU HỎI 68. Nắp xilanh có những hư hỏng
gì và cách kiểm tra nó?
CÂU HỎI 69. Kiểm tra piston và xecmăng
như thế nào?
CÂU HỎI 70. Các dạng hư hỏng và cách
kiểm tra chốt piston và ngõng trục của bàn
trượt?
CÂU HỎI 71. Đối với cán piston của động
cơ có bàn trượt thì cách kiểm tra như thế
nào? Và cần lưu ý đến những dạng hư hỏng
gì?

CÂU HỎI 72. Muốn xác định độ côn và độ
ôvan của trục khuỷu làm như thế nào?
Trong quá trình động cơ đang vận hành
bằng cách gì đo độ ôvan của trục khuỷu?
CÂU HỎI 73. Khi nào và bằng cách gì
người ta kiểm tra độ lún và độ co bóp trục
khuỷu?

146

CÂU HỎI 77. Khi kiểm tra trục cam cần
lưu ý đến những điểm gì?

157

147

CÂU HỎI 78. Cần kiểm tra cơ cấu phân
phối khí như thế nào?

158

150

CÂU HỎI 79. Người ta xác định độ mài
mòn của các truyền động bánh răng như thế
nào?

158

CÂU HỎI 80. Cần có những điểm gì cần
lưu ý đối với thiết bị nhiên liệu khi vận hành
tháo lắp chúng?

159

CÂU HỎI 81. Vòi phun thường có những
hư hỏng gì. Cách xác định tình trạng kỹ
thuật của vòi phun như thế nào?

160

151

CÂU HỎI 82. Làm thế nào để kiểm tra chất
lượng phun của vòi phun?

162

152

CÂU HỎI 83. Những chi tiết nào của bơm
cao áp cần phải kiểm tra? Những hư hỏng
thường gặp?

163

CÂU HỎI 84. Hãy cho biết trình tự về việc
kiểm tra và điều chỉnh bơm cao áp?

164

CÂU HỎI 85. Cho biết trình tự kiểm tra góc
phun sớm nhiên liệu của bơm cao áp và các
điều chỉnh góc phun sớm?

166

CÂU HỎI 86. Người kiểm tra lượng cung
cấp nhiên liệu đồng đều ở các xilanh như
thế nào?

168

151

CÂU HỎI 74. Làm thế nào để xác định và
kiểm tra khe hở các gối đỡ trục khuỷu đầu
to biên và đầu nhỏ biên?

154

CÂU HỎI 75. Làm thế nào để xác định độ
mài mòn của thanh trượt song song và con
trượt.

156

CÂU HỎI 76. Những nguyên nhân nào dẫn
đến ảnh gãy bulông biên và khi kiểm tra

bulông biển cần lưu ý đến gì?
16

17


CÂU HỎI 96. Sau khi đặt các chai chứa khí
nén xuống dưới tàu thuỷ, chúng còn trải qua
những dạng thử nghiệm nào nữa?

177

171

CÂU HỎI 97. Những thông số và ký hiệu gì
mang trên vỏ của bình chứa khí nén?

178

CÂU HỎI 89. Người ta tiến hành kiểm tra
máy tăng áp không khí của động cơ điêden
như thế nào?

172

CÂU HỎI 98. Với mục đích gì mà trên mỗi
bình khí nén đặt ở trên tàu lại có “sách
buộc dây” của nhà máy chế tạo?

178

CÂU HỎI 90. Người ta kiểm tra bầu làm
mát nước dầu-không khí như thế nào?

174

Phần III. MÁY NÉN KHÍ

175

CÂU HỎI 99. Những nguyên tắc nào phải
tuân theo khi nạp không khí vào bình và khi
lấy khí nén ra khỏi bình chứa?

179

CÂU HỎI 100. Những công việc nào phải
được hoàn thiện trong khi chuẩn bị cho hệ
thống khí nén trước khi làm việc trước khi
khởi động máy điêden?

179

CÂU HỎI 101. Sự nguy đến mức nào đối
với hệ thống động lực, nếu khí cháy xuất
hiện trong hệ thống đường ống khí nén?

180

CÂU HỎI 102. Những biện pháp nào được

thực thi để phòng ngừa sự nổ trong hệ
thống khí nén?

181

CÂU HỎI 103. Những công việc gì cần
phải làm đối với hệ thống khởi động trong
thời gian động cơ điêden làm việc và sau khi
ngừng công tác?

182

CÂU HỎI 87. Cho biết trình tự kiểm tra “Vị
trí O” của bơm cao áp?
CÂU HỎI 88. Người ta kiểm tra bơm bánh
răng và bơm ly tâm như thế nào? cần chú ý
đến điều gì trong quá trình kiểm tra?

169

CÂU HỎI 91. Những công việc nào cần
phải được hoàn thiện trước khi chuẩn bị
khởi động máy nén khí?

175

CÂU HỎI 92. Tiến hành khởi động máy nén
khí như thế nào?

175

CÂU HỎI 93. Trong thời gian làm việc của
máy nén khí, những thông số nào phải kiểm
tra?

176

CÂU HỎI 94. Người ta cho máy nén khí
ngừng làm việc như thế nào?

176

CÂU HỎI 95. Tại sao khai thác hệ thống
không khí nén thí việc tăng cường làm sạch
không khí khỏi dầu và nước lại có một ý
nghĩa rất lớn?

176

18

CÂU HỎI 104. Hãy cho biết phương pháp
đơn giản có độ tin cậy cao để xác định sự
19


183

CÂU HỎI 112. Chuẩn bị tài liệu kỹ thuật
cho máy nén như thế nào?

196

185

CÂU HỎI 113. Những yêu cầu gì đối với
người thợ phục vụ máy nén khi thử nghiệm
máy nén?

197

186

CÂU HỎI 114. Thử nghiệm máy nén ở chế
độ không tải nhằm mục đích gì và tiến hành
như thế nào?

199

CÂU HỎI 115. Thử nghiệm máy nén khí ở
chế độ có tải nhằm mục đích gì và tiến hành
như thế nào?

201

CÂU HỎI 116. Giám sát, giao nhận máy
nén khí tiền hành như thế nào?

204

CÂU HỎI 117. Khi thử nghiệm máy nén,
người phục vụ máy nén khí cần làm gì đối
với những thiết bị đo?

205

CÂU HỎI 118. Người phục vụ máy nén khí
cần theo dõi gì đối với bản thân máy nén khí
khi thử nghiệm?

206

CÂU HỎI 119. Trong thời gian thử nghiệm
máy nén khí, người phục vụ máy nén khí cần
lưu tâm gì đến hệ thống bôi trơn, làm mát?

207

CÂU HỎI 120. Những hỏng hóc nào buộc
phải dừng ngay máy nén khí trong quá trình
khai thác?

210

CÂU HỎI 121. Những nguyên nhân nào
gây ra tiếng gõ trong nhóm xilanh máy nén?

211

lắp ráp đúng và sự làm việc của đĩa chia gió?

CÂU HỎI 105. Cần làm gì và chuẩn bị như
thế nào để có thể khởi động máy nén lần
đầu tiên sau khi sửa chữa máy nén?
CÂU HỎI 106. Chuẩn bị hệ thống bôi trơn
tuần hoàn cho máy nén như thế nào sau khi
máy nén đã được sửa chữa?
CÂU HỎI 107. Sau khi máy nén đã được
sửa chữa, chuẩn bị hệ thống bôi trơn xilanh
và hệ thống làm sạch vòng chắn dầu như thế
nào?
CÂU HỎI 108. Chuẩn bị bôi trơn cho hộp
số của tổ hợp máy nén và hộp số của cơ
cấu trục khuỷu như thế nào sau khi nén đã
được sửa chữa?
CÂU HỎI 109. Chuẩn bị hệ thống làm mát
cho máy nén như thế nào sau khi máy nén
đã được sửa chữa?
CÂU HỎI 110. Chuẩn bị đường nạp và
đường đẩy của máy nén như thế nào để có
thể khởi động máy nén lần đầu sau khi sửa
chữa?
CÂU HỎI 111. Việc kiểm tra khởi động
máy nén lần đầu tiên diễn ra như thế nào
đối với những máy nén ngừng làm việc lâu
ngày hoặc máy nén được tháo ra lắp lại
hoàn toàn trên xưởng sửa chữa?
20

189

191

191

193

194

21


CÂU HỎI 122. Những nguyên nhân nào
gây ra tiếng gõ trong các xupap của máy
nén khí?

214

CÂU HỎI 123. Những nguyên nhân nào
gây ra tiếng gõ trong các ổ đỡ và các chi
tiết hướng dẫn của máy nén khí?

215

CÂU HỎI 124. Những nguyên nhân nào
gây ra sự quá nóng các xilanh và cán piston
của máy nén?

216

CÂU HỎI 125. Những nguyên nhân nào

gây nên sự quá nóng các ổ đỡ của máy nén?

CÂU HỎI 1: Người sĩ quan máy tàu cần làm gì trước khi
khởi động động cơ điêden? Vì sao và nhằm mục đích gì?

217

CÂU HỎI 126. Nêu những nguyên nhân và
cách khắc phục sự rò lọt dầu qua vòng chắn
dầu của máy nén?

219

CÂU HỎI 127. Nêu những hỏng hóc thường
gặp trong hệ thống dầu bôi trơn của máy
nén?

TRẢ LỜI: Nhiệm vụ chủ yếu của người sĩ quan máy
tàu trước khi khởi động động cơ điêden là tiến hành kiểm
tra lại toàn bộ công tác chuẩn bị khởi động một cách có hệ
thống và tỉ mỉ từng chi tiết, bộ phận và từng hệ thống của
động cơ. Cụ thể là phải kiểm tra chung, kiểm tra hệ thống
dầu nhờn, hệ thống làm mát, hệ thống nhiên liệu, hệ thống
khởi động, hệ thống tăng áp (nếu có), kiểm tra hệ trục.

220

CÂU HỎI 128. Nêu những hỏng hóc gây ra
sự phá hoại chế độ làm việc bình thường
của máy nén khí và cách khắc phục?

220

CÂU HỎI 129. Người ta điều chỉnh sản
lượng máy nén như thế nào?

222

CÂU HỎI 130. Hãy cho biết những dạng đồ
thị công chỉ thị của máy nén làm việc không
bình thường và nguyên nhân gây ra?

224

Tài liệu tham khảo

228

22

Phần I.
ĐỘNG CƠ ĐIÊDEN CHÍNH
VÀ CÁC HỆ THỐNG PHỤC VỤ

Kiểm tra chung là xem xét kỹ bên ngoài động cơ để
khẳng định trên động cơ không có vật lạ. Kiểm tra các
xupap khởi động, xả, hút và van an toàn có bị kẹt không.
Kiểm tra trạng thái làm việc của các cơ cấu đảo chiều và
cơ cấu truyền động từ trạm điều khiển, động cơ trợ động,
các thiết bị định vị, bộ điều tốc v.v… nhằm khắc phục

hiện tượng kẹt nếu có. Đóng và kiểm tra các công tắc cung
cấp điện cho các thiết bị tự động và đảm bảo hệ thống tín
hiệu báo trước sự cố và bảo vệ ở trong tình trạng làm việc
tốt.
Kiểm tra hệ thống dầu nhờn bao gồm: kiểm tra mức
dầu trong két dầu bôi trơn, trong cacte bộ phận góp dầu
của tua bin khí
23